| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
၁၀. စူဠအသ္သပုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
10. Cūḷaassapurasuttavaṇṇanā
၄၃၅. ပုရိမသဒိသမေဝာတိ ‘‘အသ္သပုရဝာသီနံ ဘိက္ခုသင္ဃေ ဂာရဝဗဟုမာနံ နိပစ္စကာရဉ္စ ဒိသ္ဝာ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပာတာပစာယနေ နိယောဇေန္တော ဣဒံ သုတ္တံ အဘာသီ’’တိ ပုရိမသုတ္တေ မဟာအသ္သပုရေ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၄၁၅) ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ သမဏာနံ အနုစ္ဆဝိကာတိ သမဏာနံ သမဏဘာဝသ္သ အနုစ္ဆဝိကာ ပတိရူပာ။ သမဏာနံ အနုလောမပ္ပဋိပဒာတိ သမဏာနံ သာမညသင္ခာတသ္သ အရိယမဂ္ဂသ္သ အနုကူလပ္ပဋိပဒာ။
435.Purimasadisamevāti ‘‘assapuravāsīnaṃ bhikkhusaṅghe gāravabahumānaṃ nipaccakārañca disvā bhikkhū piṇḍapātāpacāyane niyojento idaṃ suttaṃ abhāsī’’ti purimasutte mahāassapure (ma. ni. aṭṭha. 2.415) vuttasadisameva. Samaṇānaṃ anucchavikāti samaṇānaṃ samaṇabhāvassa anucchavikā patirūpā. Samaṇānaṃ anulomappaṭipadāti samaṇānaṃ sāmaññasaṅkhātassa ariyamaggassa anukūlappaṭipadā.
၄၃၆. ဧတေ ဓမ္မာတိ ဧတေ ပာဠိယံ အာဂတာ အဘိဇ္ဈာဗ္ယာပာဒာဒယော ပာပဓမ္မာ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဧဝ, ပဂေဝ သန္တာနေ ဘာဝိတာ။ မလိနေတိ မလဝန္တေ ကိလိဋ္ဌေ။ မလဂ္ဂဟိတေတိ ဂဟိတမလေ သဉ္ဇာတမလေ။ သမဏမလာတိ သမဏာနံ သမဏဘာဝသ္သ မလာ။ ဒုသ္သန္တီတိ ဝိပဇ္ဇန္တိ ဝိနသ္သန္တိ။ သမဏဒောသာတိ သမဏာနံ သမဏဘာဝဒူသနာ။ ကသဋေတိ အသာရေ။ နိရောဇေတိ နိတ္တေဇေ။ အယတော သုခတော အပေတာတိ အပာယာ, နိရယာဒယော, တံ ဖလံ အရဟန္တိ, တံ ပယောဇနံ ဝာ ဧတေသန္တိ အာပာယိကာ။ ဌာနာနိ အဘိဇ္ဈာဒယော။ တေနာဟ ‘‘အပာယေ’’တိအာဒိ။ ကာရဏဘာဝေန ဒုဂ္ဂတိပရိယာပန္နာယ ဝေဒနာယ ဟိတာနီတိ ဒုဂ္ဂတိဝေဒနိယာနိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒုဂ္ဂတိယံ ဝိပာကဝေဒနာယ ပစ္စယာန’’န္တိ။ တိခိဏံ အယန္တိ ဝေကန္တကသဒိသံ သာရအယံ။ အယေနာတိ အယောဃံသကေန။ ကောဉ္စသကုဏာနံ ကိရ ကုစ္ဆိယံ နိဝုတ္ထံ ယံ ကိဉ္စိ ခရံ တိခိဏဉ္စ ဟောတိ။ တထာ ဟိ တေသံ ဝစ္စံ အဋ္ဌိမ္ပိ ပာသာဏမ္ပိ ဝိလီယာပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကောဉ္စသကုဏေ ခာဒာပေန္တီ’’တိ။ တံ ကိရ အယစုဏ္ဏံ အဂ္ဂိနာပိ ကိစ္ဆေန ဒယ္ဟတိ, ဘေသဇ္ဇဗလေန ပန သုခေန ဒယ္ဟေယ္ယ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုသိက္ခိတာ စ နံ အယကာရာ ဗဟုဟတ္ထကမ္မမူလံ လဘိတ္ဝာ ကရောန္တီ’’တိအာဒိ။ အတိတိခိဏံ ဟောတိ, အညတရံ အယောဗန္ဓနံ ဖေဂ္ဂုဒဏ္ဍံ ဝိယ သုခေနေဝ ဆိန္ဒန္တိ။ သသဗိဠာရစမ္မေဟိ သင္ဃဋိတဋ္ဌေန သင္ဃာဋီတိ ဝုစ္စတိ အာဝုဓပရိစ္ဆဒောတိ အာဟ ‘‘သင္ဃာဋိယာတိ ကောသိယာ’’တိ။ ပရိယောနဒ္ဓန္တိ ပရိတော ဩနဒ္ဓံ ဆာဒိတံ။ သမန္တတော ဝေဌိတန္တိ သဗ္ဗသော ပိဟိတံ။
436.Ete dhammāti ete pāḷiyaṃ āgatā abhijjhābyāpādādayo pāpadhammā. Uppajjamānāti uppajjamānā eva, pageva santāne bhāvitā. Malineti malavante kiliṭṭhe. Malaggahiteti gahitamale sañjātamale. Samaṇamalāti samaṇānaṃ samaṇabhāvassa malā. Dussantīti vipajjanti vinassanti. Samaṇadosāti samaṇānaṃ samaṇabhāvadūsanā. Kasaṭeti asāre. Nirojeti nitteje. Ayato sukhato apetāti apāyā, nirayādayo, taṃ phalaṃ arahanti, taṃ payojanaṃ vā etesanti āpāyikā. Ṭhānāni abhijjhādayo. Tenāha ‘‘apāye’’tiādi. Kāraṇabhāvena duggatipariyāpannāya vedanāya hitānīti duggativedaniyāni. Tena vuttaṃ ‘‘duggatiyaṃ vipākavedanāya paccayāna’’nti. Tikhiṇaṃ ayanti vekantakasadisaṃ sāraayaṃ. Ayenāti ayoghaṃsakena. Koñcasakuṇānaṃ kira kucchiyaṃ nivutthaṃ yaṃ kiñci kharaṃ tikhiṇañca hoti. Tathā hi tesaṃ vaccaṃ aṭṭhimpi pāsāṇampi vilīyāpeti. Tena vuttaṃ ‘‘koñcasakuṇe khādāpentī’’ti. Taṃ kira ayacuṇṇaṃ aggināpi kicchena dayhati, bhesajjabalena pana sukhena dayheyya. Tena vuttaṃ ‘‘susikkhitā ca naṃ ayakārā bahuhatthakammamūlaṃ labhitvā karontī’’tiādi. Atitikhiṇaṃ hoti, aññataraṃ ayobandhanaṃ pheggudaṇḍaṃ viya sukheneva chindanti. Sasabiḷāracammehi saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭīti vuccati āvudhaparicchadoti āha ‘‘saṅghāṭiyāti kosiyā’’ti. Pariyonaddhanti parito onaddhaṃ chāditaṃ. Samantato veṭhitanti sabbaso pihitaṃ.
၄၃၇. ရဇောတိ အာဂန္တုကရဇော။ ဇလ္လန္တိ သရီရေ ဥဋ္ဌာနကလောဏာဒိမလံ။ ရဇောဇလ္လဉ္စ ဝတသမာဒာနဝသေန အနပနီတံ ဧတသ္သ အတ္ထီတိ ရဇောဇလ္လိကော, တသ္သ။ တေနာဟ ‘‘ရဇောဇလ္လဓာရိနော’’တိ။ ဥဒကံ ဩရောဟန္တသ္သာတိအာဒီနမတ္ထော မဟာသီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တောယေဝ။ သဗ္ဗမေတန္တိအာဒီသု သဗ္ဗသောပိ ဝတသမာဒာနဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ သဗ္ဗမေတံ ဗာဟိရသမယဝသေနေဝ ကထိတံ, တသ္မာ သင္ဃာဋိကသ္သာတိ ပိလောတိကခဏ္ဍေဟိ သင္ဃဋိတတ္တာ ‘‘သင္ဃာဋီ’’တိ လဒ္ဓနာမဝတ္ထဓာရိနောတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ပာဠိယံ ‘‘သင္ဃာဋိကသ္သ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ, န ‘‘ဘိက္ခုနော’’တိ။ တေနာဟ ‘‘ဣမသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝတာ သင္ဃာဋိကတ္တာဒီနိယေဝ ဝတသမာဒာနာနိ ပဋိက္ခိတ္တာနီတိ? နယဒသ္သနမေတံ အညေသမ္ပိ ပဉ္စာတပမူဂဝတာဒီနံ တပ္ပဋိက္ခေပေနေဝ ပသိဒ္ဓိတော။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ – ‘‘နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သင္ဃာဋိကသ္သ သင္ဃာဋိဓာရဏမတ္တေန သာမညံ ဝဒာမီ’’တိ ဝုတ္တေ တတ္ထ နိသိန္နော ကောစိ တိတ္ထန္တရလဒ္ဓိကော အစေလကတ္တံ နု ခော ကထန္တိ စိန္တေသိ, အပရေ ရဇောဇလ္လကတ္တံ နု ခော ကထန္တိ, ဧဝံ တံ တံ စိန္တေန္တာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဘဂဝာ ဣမာနေဝ ဝတသမာဒာနာနိ ဣဓ ပဋိက္ခိပီတိ။ သင္ဃာဋိကန္တိ နိဝာသနပာရုပနဝသေန သင္ဃာဋိဝန္တံ။ တေနာဟ ‘‘သင္ဃာဋိကံ ဝတ္ထ’’န္တိအာဒိ။ အတ္တနော ရုစိယာ မိတ္တာဒယော သင္ဃာဋိကံ ကရေယ္ယုံ, ပစ္ဆာ ဝိညုတံ ပတ္တကာလေ သင္ဃာဋိကတ္တေ သမာဒပေယ္ယုံ။
437.Rajoti āgantukarajo. Jallanti sarīre uṭṭhānakaloṇādimalaṃ. Rajojallañca vatasamādānavasena anapanītaṃ etassa atthīti rajojalliko, tassa. Tenāha ‘‘rajojalladhārino’’ti. Udakaṃ orohantassātiādīnamattho mahāsīhanādasuttavaṇṇanāyaṃ vuttoyeva. Sabbametantiādīsu sabbasopi vatasamādānavasenāti adhippāyo. Yasmā sabbametaṃ bāhirasamayavaseneva kathitaṃ, tasmā saṅghāṭikassāti pilotikakhaṇḍehi saṅghaṭitattā ‘‘saṅghāṭī’’ti laddhanāmavatthadhārinoti attho. Tathā hi pāḷiyaṃ ‘‘saṅghāṭikassa’’icceva vuttaṃ, na ‘‘bhikkhuno’’ti. Tenāha ‘‘imasmiṃ hī’’tiādi. Kasmā panettha bhagavatā saṅghāṭikattādīniyeva vatasamādānāni paṭikkhittānīti? Nayadassanametaṃ aññesampi pañcātapamūgavatādīnaṃ tappaṭikkhepeneva pasiddhito. Apare pana bhaṇanti – ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, saṅghāṭikassa saṅghāṭidhāraṇamattena sāmaññaṃ vadāmī’’ti vutte tattha nisinno koci titthantaraladdhiko acelakattaṃ nu kho kathanti cintesi, apare rajojallakattaṃ nu kho kathanti, evaṃ taṃ taṃ cintentānaṃ ajjhāsayavasena bhagavā imāneva vatasamādānāni idha paṭikkhipīti. Saṅghāṭikanti nivāsanapārupanavasena saṅghāṭivantaṃ. Tenāha ‘‘saṅghāṭikaṃ vattha’’ntiādi. Attano ruciyā mittādayo saṅghāṭikaṃ kareyyuṃ, pacchā viññutaṃ pattakāle saṅghāṭikatte samādapeyyuṃ.
၄၃၈. အတ္တာနံ ဝိသုဇ္ဈန္တံ ပသ္သတိ အဘိဇ္ဈာဒီနံ သမုဒာစာရာဘာဝတော။ မဂ္ဂေန အသမုစ္ဆိန္နတ္တာ ဝိသုဒ္ဓောတိ ပန န ဝတ္တဗ္ဗော။ ပာမောဇ္ဇန္တိ တရုဏပီတိမာဟ။ တသ္သ ဟိ အတ္တနော သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ စိတ္တသ္သ ဝိသုဒ္ဓတံ ပသ္သန္တသ္သ ပာမောဇ္ဇံ ဇာယတိ, တံ တုဋ္ဌာကာရံ။ တေနာဟ ‘‘တုဋ္ဌာကာရော’’တိ။ ပီတီတိ ပသ္သဒ္ဓိအာဝဟာ ဗလဝပီတိ။ နာမကာယော ပသ္သမ္ဘတီတိ ဣမိနာ ဥဘယမ္ပိ ပသ္သဒ္ဓိံ ဝဒတိ။ ဝေဒိယတီတိ အနုဘဝတိ ဝိန္ဒတိ။ ဣဒာနိ တေန နီဝရဏေဟိ စိတ္တသ္သ ဝိသောဓနတ္တံ လဒ္ဓန္တိ အာဟ ‘‘အပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ။ အညတ္ထ ဥဋ္ဌိတာ အညံ ဌာနံ ဥပဂတာတိ ဧတ္တကေန ဥပမာဘာဝေန ဥစ္စနီစတာသာမညေန ဟေဋ္ဌာ အသဒ္ဓမ္မာနံ ပဋိပက္ခဝသေန ဒေသနာယ ပရိယောသာပိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ယထာနုသန္ဓိနာ’’တိ။ မဟာသီဟနာဒသုတ္တေ မဂ္ဂော ပောက္ခရဏိယာ ဥပမိတော ‘‘သေယ္ယထာပိ, သာရိပုတ္တ, ပောက္ခရဏီ’’တိအာဒိံ (မ. နိ. ၁.၁၅၄) အာရဘိတ္ဝာ ဥပမာသံသန္ဒနေ ‘‘တထာယံ ပုဂ္ဂလော ပဋိပန္နော, တထာ စ ဣရိယတိ, တဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရုဠ္ဟော, ယထာ အာသဝာနံ ခယာ’’တိ (မ. နိ. ၁.၁၅၄) ဝုတ္တတ္တာ။ ယထာ ဟိ ပုရတ္ထိမာဒိဒိသာဟိ အာဂတာ ပုရိသာ တံ ပောက္ခရဏိံ အာဂမ္မ ဝိသုဒ္ဓရူပကာယာ ဝိဂတပရိဠာဟာ စ ဟောန္တိ, ဧဝံ ခတ္တိယာဒိကုလတော အာဂတာ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ သာသနံ အာဂမ္မ ဝိသုဒ္ဓနာမကာယာ ဝိဂတကိလေသပရိဠာဟာ စ ဟောန္တိ။ တသ္မာ သဗ္ဗကိလေသာနံ သမိတတ္တာ ပရမတ္ထသမဏော ဟောတီတိ။ သေသံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
438.Attānaṃ visujjhantaṃ passati abhijjhādīnaṃ samudācārābhāvato. Maggena asamucchinnattā visuddhoti pana na vattabbo. Pāmojjanti taruṇapītimāha. Tassa hi attano sammāpaṭipattiyā kilesānaṃ vikkhambhitattā cittassa visuddhataṃ passantassa pāmojjaṃ jāyati, taṃ tuṭṭhākāraṃ. Tenāha ‘‘tuṭṭhākāro’’ti. Pītīti passaddhiāvahā balavapīti. Nāmakāyo passambhatīti iminā ubhayampi passaddhiṃ vadati. Vediyatīti anubhavati vindati. Idāni tena nīvaraṇehi cittassa visodhanattaṃ laddhanti āha ‘‘appanāppattaṃ viya hotī’’ti. Aññattha uṭṭhitā aññaṃ ṭhānaṃ upagatāti ettakena upamābhāvena uccanīcatāsāmaññena heṭṭhā asaddhammānaṃ paṭipakkhavasena desanāya pariyosāpitattā vuttaṃ ‘‘yathānusandhinā’’ti. Mahāsīhanādasutte maggo pokkharaṇiyā upamito ‘‘seyyathāpi, sāriputta, pokkharaṇī’’tiādiṃ (ma. ni. 1.154) ārabhitvā upamāsaṃsandane ‘‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno, tathā ca iriyati, tañca maggaṃ samāruḷho, yathā āsavānaṃ khayā’’ti (ma. ni. 1.154) vuttattā. Yathā hi puratthimādidisāhi āgatā purisā taṃ pokkharaṇiṃ āgamma visuddharūpakāyā vigatapariḷāhā ca honti, evaṃ khattiyādikulato āgatā tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ sāsanaṃ āgamma visuddhanāmakāyā vigatakilesapariḷāhā ca honti. Tasmā sabbakilesānaṃ samitattā paramatthasamaṇo hotīti. Sesaṃ suviññeyyameva.
စူဠအသ္သပုရသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။
Cūḷaassapurasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
နိဋ္ဌိတာ စ မဟာယမကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။
Niṭṭhitā ca mahāyamakavaggavaṇṇanā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၁၀. စူဠအသ္သပုရသုတ္တံ • 10. Cūḷaassapurasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. စူဠအသ္သပုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Cūḷaassapurasuttavaṇṇanā
