| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
10. චූළඅස්‌සපුරසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Cūḷaassapurasuttavaṇṇanā
435. පුරිමසදිසමෙවාති ‘‘අස්‌සපුරවාසීනං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙ ගාරවබහුමානං නිපච්‌චකාරඤ්‌ච දිස්‌වා භික්‌ඛූ පිණ්‌ඩපාතාපචායනෙ නියොජෙන්‌තො ඉදං සුත්‌තං අභාසී’’ති පුරිමසුත්‌තෙ මහාඅස්‌සපුරෙ (ම. නි. අට්‌ඨ. 2.415) වුත්‌තසදිසමෙව. සමණානං අනුච්‌ඡවිකාති සමණානං සමණභාවස්‌ස අනුච්‌ඡවිකා පතිරූපා. සමණානං අනුලොමප්‌පටිපදාති සමණානං සාමඤ්‌ඤසඞ්‌ඛාතස්‌ස අරියමග්‌ගස්‌ස අනුකූලප්‌පටිපදා.
435.Purimasadisamevāti ‘‘assapuravāsīnaṃ bhikkhusaṅghe gāravabahumānaṃ nipaccakārañca disvā bhikkhū piṇḍapātāpacāyane niyojento idaṃ suttaṃ abhāsī’’ti purimasutte mahāassapure (ma. ni. aṭṭha. 2.415) vuttasadisameva. Samaṇānaṃ anucchavikāti samaṇānaṃ samaṇabhāvassa anucchavikā patirūpā. Samaṇānaṃ anulomappaṭipadāti samaṇānaṃ sāmaññasaṅkhātassa ariyamaggassa anukūlappaṭipadā.
436. එතෙ ධම්‌මාති එතෙ පාළියං ආගතා අභිජ්‌ඣාබ්‍යාපාදාදයො පාපධම්‌මා. උප්‌පජ්‌ජමානාති උප්‌පජ්‌ජමානා එව, පගෙව සන්‌තානෙ භාවිතා. මලිනෙති මලවන්‌තෙ කිලිට්‌ඨෙ. මලග්‌ගහිතෙති ගහිතමලෙ සඤ්‌ජාතමලෙ. සමණමලාති සමණානං සමණභාවස්‌ස මලා. දුස්‌සන්‌තීති විපජ්‌ජන්‌ති විනස්‌සන්‌ති. සමණදොසාති සමණානං සමණභාවදූසනා. කසටෙති අසාරෙ. නිරොජෙති නිත්‌තෙජෙ. අයතො සුඛතො අපෙතාති අපායා, නිරයාදයො, තං ඵලං අරහන්‌ති, තං පයොජනං වා එතෙසන්‌ති ආපායිකා. ඨානානි අභිජ්‌ඣාදයො. තෙනාහ ‘‘අපායෙ’’තිආදි. කාරණභාවෙන දුග්‌ගතිපරියාපන්‌නාය වෙදනාය හිතානීති දුග්‌ගතිවෙදනියානි. තෙන වුත්‌තං ‘‘දුග්‌ගතියං විපාකවෙදනාය පච්‌චයාන’’න්‌ති. තිඛිණං අයන්‌ති වෙකන්‌තකසදිසං සාරඅයං. අයෙනාති අයොඝංසකෙන. කොඤ්‌චසකුණානං කිර කුච්‌ඡියං නිවුත්‌ථං යං කිඤ්‌චි ඛරං තිඛිණඤ්‌ච හොති. තථා හි තෙසං වච්‌චං අට්‌ඨිම්‌පි පාසාණම්‌පි විලීයාපෙති. තෙන වුත්‌තං ‘‘කොඤ්‌චසකුණෙ ඛාදාපෙන්‌තී’’ති. තං කිර අයචුණ්‌ණං අග්‌ගිනාපි කිච්‌ඡෙන දය්‌හති, භෙසජ්‌ජබලෙන පන සුඛෙන දය්‌හෙය්‍ය. තෙන වුත්‌තං ‘‘සුසික්‌ඛිතා ච නං අයකාරා බහුහත්‌ථකම්‌මමූලං ලභිත්‌වා කරොන්‌තී’’තිආදි. අතිතිඛිණං හොති, අඤ්‌ඤතරං අයොබන්‌ධනං ඵෙග්‌ගුදණ්‌ඩං විය සුඛෙනෙව ඡින්‌දන්‌ති. සසබිළාරචම්‌මෙහි සඞ්‌ඝටිතට්‌ඨෙන සඞ්‌ඝාටීති වුච්‌චති ආවුධපරිච්‌ඡදොති ආහ ‘‘සඞ්‌ඝාටියාති කොසියා’’ති. පරියොනද්‌ධන්‌ති පරිතො ඔනද්‌ධං ඡාදිතං. සමන්‌තතො වෙඨිතන්‌ති සබ්‌බසො පිහිතං.
436.Ete dhammāti ete pāḷiyaṃ āgatā abhijjhābyāpādādayo pāpadhammā. Uppajjamānāti uppajjamānā eva, pageva santāne bhāvitā. Malineti malavante kiliṭṭhe. Malaggahiteti gahitamale sañjātamale. Samaṇamalāti samaṇānaṃ samaṇabhāvassa malā. Dussantīti vipajjanti vinassanti. Samaṇadosāti samaṇānaṃ samaṇabhāvadūsanā. Kasaṭeti asāre. Nirojeti nitteje. Ayato sukhato apetāti apāyā, nirayādayo, taṃ phalaṃ arahanti, taṃ payojanaṃ vā etesanti āpāyikā. Ṭhānāni abhijjhādayo. Tenāha ‘‘apāye’’tiādi. Kāraṇabhāvena duggatipariyāpannāya vedanāya hitānīti duggativedaniyāni. Tena vuttaṃ ‘‘duggatiyaṃ vipākavedanāya paccayāna’’nti. Tikhiṇaṃ ayanti vekantakasadisaṃ sāraayaṃ. Ayenāti ayoghaṃsakena. Koñcasakuṇānaṃ kira kucchiyaṃ nivutthaṃ yaṃ kiñci kharaṃ tikhiṇañca hoti. Tathā hi tesaṃ vaccaṃ aṭṭhimpi pāsāṇampi vilīyāpeti. Tena vuttaṃ ‘‘koñcasakuṇe khādāpentī’’ti. Taṃ kira ayacuṇṇaṃ aggināpi kicchena dayhati, bhesajjabalena pana sukhena dayheyya. Tena vuttaṃ ‘‘susikkhitā ca naṃ ayakārā bahuhatthakammamūlaṃ labhitvā karontī’’tiādi. Atitikhiṇaṃ hoti, aññataraṃ ayobandhanaṃ pheggudaṇḍaṃ viya sukheneva chindanti. Sasabiḷāracammehi saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭīti vuccati āvudhaparicchadoti āha ‘‘saṅghāṭiyāti kosiyā’’ti. Pariyonaddhanti parito onaddhaṃ chāditaṃ. Samantato veṭhitanti sabbaso pihitaṃ.
437. රජොති ආගන්‌තුකරජො. ජල්‌ලන්‌ති සරීරෙ උට්‌ඨානකලොණාදිමලං. රජොජල්‌ලඤ්‌ච වතසමාදානවසෙන අනපනීතං එතස්‌ස අත්‌ථීති රජොජල්‌ලිකො, තස්‌ස. තෙනාහ ‘‘රජොජල්‌ලධාරිනො’’ති. උදකං ඔරොහන්‌තස්‌සාතිආදීනමත්‌ථො මහාසීහනාදසුත්‌තවණ්‌ණනායං වුත්‌තොයෙව. සබ්‌බමෙතන්‌තිආදීසු සබ්‌බසොපි වතසමාදානවසෙනාති අධිප්‌පායො. යස්‌මා සබ්‌බමෙතං බාහිරසමයවසෙනෙව කථිතං, තස්‌මා සඞ්‌ඝාටිකස්‌සාති පිලොතිකඛණ්‌ඩෙහි සඞ්‌ඝටිතත්‌තා ‘‘සඞ්‌ඝාටී’’ති ලද්‌ධනාමවත්‌ථධාරිනොති අත්‌ථො. තථා හි පාළියං ‘‘සඞ්‌ඝාටිකස්‌ස’’ඉච්‌චෙව වුත්‌තං, න ‘‘භික්‌ඛුනො’’ති. තෙනාහ ‘‘ඉමස්‌මිං හී’’තිආදි. කස්‌මා පනෙත්‌ථ භගවතා සඞ්‌ඝාටිකත්‌තාදීනියෙව වතසමාදානානි පටික්‌ඛිත්‌තානීති? නයදස්‌සනමෙතං අඤ්‌ඤෙසම්‌පි පඤ්‌චාතපමූගවතාදීනං තප්‌පටික්‌ඛෙපෙනෙව පසිද්‌ධිතො. අපරෙ පන භණන්‌ති – ‘‘නාහං, භික්‌ඛවෙ, සඞ්‌ඝාටිකස්‌ස සඞ්‌ඝාටිධාරණමත්‌තෙන සාමඤ්‌ඤං වදාමී’’ති වුත්‌තෙ තත්‌ථ නිසින්‌නො කොචි තිත්‌ථන්‌තරලද්‌ධිකො අචෙලකත්‌තං නු ඛො කථන්‌ති චින්‌තෙසි, අපරෙ රජොජල්‌ලකත්‌තං නු ඛො කථන්‌ති, එවං තං තං චින්‌තෙන්‌තානං අජ්‌ඣාසයවසෙන භගවා ඉමානෙව වතසමාදානානි ඉධ පටික්‌ඛිපීති. සඞ්‌ඝාටිකන්‌ති නිවාසනපාරුපනවසෙන සඞ්‌ඝාටිවන්‌තං. තෙනාහ ‘‘සඞ්‌ඝාටිකං වත්‌ථ’’න්‌තිආදි. අත්‌තනො රුචියා මිත්‌තාදයො සඞ්‌ඝාටිකං කරෙය්‍යුං, පච්‌ඡා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තකාලෙ සඞ්‌ඝාටිකත්‌තෙ සමාදපෙය්‍යුං.
437.Rajoti āgantukarajo. Jallanti sarīre uṭṭhānakaloṇādimalaṃ. Rajojallañca vatasamādānavasena anapanītaṃ etassa atthīti rajojalliko, tassa. Tenāha ‘‘rajojalladhārino’’ti. Udakaṃ orohantassātiādīnamattho mahāsīhanādasuttavaṇṇanāyaṃ vuttoyeva. Sabbametantiādīsu sabbasopi vatasamādānavasenāti adhippāyo. Yasmā sabbametaṃ bāhirasamayavaseneva kathitaṃ, tasmā saṅghāṭikassāti pilotikakhaṇḍehi saṅghaṭitattā ‘‘saṅghāṭī’’ti laddhanāmavatthadhārinoti attho. Tathā hi pāḷiyaṃ ‘‘saṅghāṭikassa’’icceva vuttaṃ, na ‘‘bhikkhuno’’ti. Tenāha ‘‘imasmiṃ hī’’tiādi. Kasmā panettha bhagavatā saṅghāṭikattādīniyeva vatasamādānāni paṭikkhittānīti? Nayadassanametaṃ aññesampi pañcātapamūgavatādīnaṃ tappaṭikkhepeneva pasiddhito. Apare pana bhaṇanti – ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, saṅghāṭikassa saṅghāṭidhāraṇamattena sāmaññaṃ vadāmī’’ti vutte tattha nisinno koci titthantaraladdhiko acelakattaṃ nu kho kathanti cintesi, apare rajojallakattaṃ nu kho kathanti, evaṃ taṃ taṃ cintentānaṃ ajjhāsayavasena bhagavā imāneva vatasamādānāni idha paṭikkhipīti. Saṅghāṭikanti nivāsanapārupanavasena saṅghāṭivantaṃ. Tenāha ‘‘saṅghāṭikaṃ vattha’’ntiādi. Attano ruciyā mittādayo saṅghāṭikaṃ kareyyuṃ, pacchā viññutaṃ pattakāle saṅghāṭikatte samādapeyyuṃ.
438. අත්‌තානං විසුජ්‌ඣන්‌තං පස්‌සති අභිජ්‌ඣාදීනං සමුදාචාරාභාවතො. මග්‌ගෙන අසමුච්‌ඡින්‌නත්‌තා විසුද්‌ධොති පන න වත්‌තබ්‌බො. පාමොජ්‌ජන්‌ති තරුණපීතිමාහ. තස්‌ස හි අත්‌තනො සම්‌මාපටිපත්‌තියා කිලෙසානං වික්‌ඛම්‌භිතත්‌තා චිත්‌තස්‌ස විසුද්‌ධතං පස්‌සන්‌තස්‌ස පාමොජ්‌ජං ජායති, තං තුට්‌ඨාකාරං. තෙනාහ ‘‘තුට්‌ඨාකාරො’’ති. පීතීති පස්‌සද්‌ධිආවහා බලවපීති. නාමකායො පස්‌සම්‌භතීති ඉමිනා උභයම්‌පි පස්‌සද්‌ධිං වදති. වෙදියතීති අනුභවති වින්‌දති. ඉදානි තෙන නීවරණෙහි චිත්‌තස්‌ස විසොධනත්‌තං ලද්‌ධන්‌ති ආහ ‘‘අප්‌පනාප්‌පත්‌තං විය හොතී’’ති. අඤ්‌ඤත්‌ථ උට්‌ඨිතා අඤ්‌ඤං ඨානං උපගතාති එත්‌තකෙන උපමාභාවෙන උච්‌චනීචතාසාමඤ්‌ඤෙන හෙට්‌ඨා අසද්‌ධම්‌මානං පටිපක්‌ඛවසෙන දෙසනාය පරියොසාපිතත්‌තා වුත්‌තං ‘‘යථානුසන්‌ධිනා’’ති. මහාසීහනාදසුත්‌තෙ මග්‌ගො පොක්‌ඛරණියා උපමිතො ‘‘සෙය්‍යථාපි, සාරිපුත්‌ත, පොක්‌ඛරණී’’තිආදිං (ම. නි. 1.154) ආරභිත්‌වා උපමාසංසන්‌දනෙ ‘‘තථායං පුග්‌ගලො පටිපන්‌නො, තථා ච ඉරියති, තඤ්‌ච මග්‌ගං සමාරුළ්‌හො, යථා ආසවානං ඛයා’’ති (ම. නි. 1.154) වුත්‌තත්‌තා. යථා හි පුරත්‌ථිමාදිදිසාහි ආගතා පුරිසා තං පොක්‌ඛරණිං ආගම්‌ම විසුද්‌ධරූපකායා විගතපරිළාහා ච හොන්‌ති, එවං ඛත්‌තියාදිකුලතො ආගතා තථාගතප්‌පවෙදිතං ධම්‌මවිනයං සාසනං ආගම්‌ම විසුද්‌ධනාමකායා විගතකිලෙසපරිළාහා ච හොන්‌ති. තස්‌මා සබ්‌බකිලෙසානං සමිතත්‌තා පරමත්‌ථසමණො හොතීති. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
438.Attānaṃ visujjhantaṃ passati abhijjhādīnaṃ samudācārābhāvato. Maggena asamucchinnattā visuddhoti pana na vattabbo. Pāmojjanti taruṇapītimāha. Tassa hi attano sammāpaṭipattiyā kilesānaṃ vikkhambhitattā cittassa visuddhataṃ passantassa pāmojjaṃ jāyati, taṃ tuṭṭhākāraṃ. Tenāha ‘‘tuṭṭhākāro’’ti. Pītīti passaddhiāvahā balavapīti. Nāmakāyo passambhatīti iminā ubhayampi passaddhiṃ vadati. Vediyatīti anubhavati vindati. Idāni tena nīvaraṇehi cittassa visodhanattaṃ laddhanti āha ‘‘appanāppattaṃ viya hotī’’ti. Aññattha uṭṭhitā aññaṃ ṭhānaṃ upagatāti ettakena upamābhāvena uccanīcatāsāmaññena heṭṭhā asaddhammānaṃ paṭipakkhavasena desanāya pariyosāpitattā vuttaṃ ‘‘yathānusandhinā’’ti. Mahāsīhanādasutte maggo pokkharaṇiyā upamito ‘‘seyyathāpi, sāriputta, pokkharaṇī’’tiādiṃ (ma. ni. 1.154) ārabhitvā upamāsaṃsandane ‘‘tathāyaṃ puggalo paṭipanno, tathā ca iriyati, tañca maggaṃ samāruḷho, yathā āsavānaṃ khayā’’ti (ma. ni. 1.154) vuttattā. Yathā hi puratthimādidisāhi āgatā purisā taṃ pokkharaṇiṃ āgamma visuddharūpakāyā vigatapariḷāhā ca honti, evaṃ khattiyādikulato āgatā tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ sāsanaṃ āgamma visuddhanāmakāyā vigatakilesapariḷāhā ca honti. Tasmā sabbakilesānaṃ samitattā paramatthasamaṇo hotīti. Sesaṃ suviññeyyameva.
චූළඅස්‌සපුරසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Cūḷaassapurasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
නිට්‌ඨිතා ච මහායමකවග්‌ගවණ්‌ණනා.
Niṭṭhitā ca mahāyamakavaggavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 10. චූළඅස්‌සපුරසුත්‌තං • 10. Cūḷaassapurasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 10. චූළඅස්‌සපුරසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Cūḷaassapurasuttavaṇṇanā
