| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಹಾನಿದ್ದೇಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
೧೨. ಚೂಳಬ್ಯೂಹಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
12. Cūḷabyūhasuttaniddesavaṇṇanā
ದ್ವಾದಸಮೇ ಚೂಳಬ್ಯೂಹಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸೇ ಸಕಂಸಕಂದಿಟ್ಠಿಪರಿಬ್ಬಸಾನಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಹಾಸಮಯೇ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ‘ಸಾಧುರೂಪಾಮ್ಹಾ’ತಿ ಭಣನ್ತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸಾಧುರೂಪಾವ ಇಮೇ ಅತ್ತನೋ ಏವ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತಾನಂ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ದೇವತಾನಂ ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ನಿಮ್ಮಿತಬುದ್ಧೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಪುಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ।
Dvādasame cūḷabyūhasuttaniddese sakaṃsakaṃdiṭṭhiparibbasānāti idampi tasmiṃyeva mahāsamaye ‘‘sabbepime diṭṭhigatikā ‘sādhurūpāmhā’ti bhaṇanti, kiṃ nu kho sādhurūpāva ime attano eva diṭṭhiyā patiṭṭhahanti, udāhu aññampi diṭṭhiṃ gaṇhantī’’ti uppannacittānaṃ ekaccānaṃ devatānaṃ tamatthaṃ pakāsetuṃ purimanayeneva nimmitabuddhena attānaṃ pucchāpetvā vuttaṃ.
೧೧೩. ತತ್ಥ ಆದಿತೋ ದ್ವೇಪಿ ಗಾಥಾ ಪುಚ್ಛಾಗಾಥಾಯೇವ। ತಾಸು ಸಕಂ ಸಕಂ ದಿಟ್ಠಿಪರಿಬ್ಬಸಾನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಸಮಾನಾ। ವಿಗ್ಗಯ್ಹ ನಾನಾ ಕುಸಲಾ ವದನ್ತೀತಿ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಬಲವಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತತ್ಥ ಕುಸಲಾಮ್ಹಾ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನಮಾನಾ ಪುಥು ಪುಥು ವದನ್ತಿ, ಏಕಂ ನ ವದನ್ತಿ। ಯೋ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ ಸ ವೇದಿ ಧಮ್ಮಂ, ಇದಂ ಪಟಿಕ್ಕೋಸಮಕೇವಲೀ ಸೋತಿ ತಞ್ಚ ದಿಟ್ಠಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಯೋ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ, ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ವೇದಿಯಿ। ಇದಂ ಪನ ಪಟಿಕ್ಕೋಸನ್ತೋ ಹೀನೋ ಹೋತೀತಿ ಚ ವದನ್ತಿ।
113. Tattha ādito dvepi gāthā pucchāgāthāyeva. Tāsu sakaṃ sakaṃ diṭṭhiparibbasānāti attano attano diṭṭhiyā vasamānā. Viggayha nānā kusalā vadantīti taṃ diṭṭhiṃ balavaggāhaṃ gahetvā ‘‘tattha kusalāmhā’’ti paṭijānamānā puthu puthu vadanti, ekaṃ na vadanti. Yo evaṃ jānāti sa vedi dhammaṃ, idaṃ paṭikkosamakevalī soti tañca diṭṭhiṃ sandhāya yo evaṃ jānāti, so dhammaṃ vediyi. Idaṃ pana paṭikkosanto hīno hotīti ca vadanti.
ನಾನಾ ವದನ್ತೀತಿ ನಾನಾಕಾರಣಂ ಭಣನ್ತಿ। ವಿವಿಧಂ ವದನ್ತೀತಿ ನಾನಾವಿಧಂ ಭಣನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೋಞ್ಞಂ ವದನ್ತೀತಿ ಏಕಂ ಅವತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಅಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವದನ್ತಿ। ಅಕೇವಲೀ ಸೋತಿ ಯೋ ಅಕುಸಲೋ ಅಯಂ। ಅಸಮತ್ತೋತಿ ನ ಪರಿಪೂರೋ। ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋತಿ ನ ಸಮ್ಪುಣ್ಣೋ।
Nānā vadantīti nānākāraṇaṃ bhaṇanti. Vividhaṃ vadantīti nānāvidhaṃ bhaṇanti. Aññoññaṃ vadantīti ekaṃ avatvā aññaṃ aññaṃ gahetvā vadanti. Akevalī soti yo akusalo ayaṃ. Asamattoti na paripūro. Aparipuṇṇoti na sampuṇṇo.
೧೧೪. ಬಾಲೋತಿ ಹೀನೋ। ಅಕ್ಕುಸಲೋತಿ ಅವಿದ್ವಾ।
114.Bāloti hīno. Akkusaloti avidvā.
೧೧೫. ಇದಾನಿ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಥಾ ಹೋನ್ತೀತಿ। ತಾ ಪುರಿಮಡ್ಢೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಪಚ್ಛಿಮಡ್ಢೇನ ಪಟಿಬ್ಯೂಹಿತ್ವಾ ಠಿತಾ। ತೇನ ಬ್ಯೂಹೇನ ಉತ್ತರಸುತ್ತತೋ ಚ ಅಪ್ಪಕತ್ತಾ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ‘‘ಚೂಳಬ್ಯೂಹ’’ನ್ತಿ ನಾಮಂ ಲಭಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮಗಾಥಾಯಂ ತಾವ ಪರಸ್ಸ ಚೇ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಪರಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿಂ। ಸಬ್ಬೇವಿಮೇ ಬಾಲಾತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇವ ಇಮೇ ಬಾಲಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಸಬ್ಬೇವಿಮೇ ದಿಟ್ಠಿಪರಿಬ್ಬಸಾನಾತಿ।
115. Idāni tisso vissajjanagāthā hontīti. Tā purimaḍḍhena vuttamatthaṃ pacchimaḍḍhena paṭibyūhitvā ṭhitā. Tena byūhena uttarasuttato ca appakattā idaṃ suttaṃ ‘‘cūḷabyūha’’nti nāmaṃ labhi. Tattha paṭhamagāthāyaṃ tāva parassa ce dhammanti parassa diṭṭhiṃ. Sabbevime bālāti evaṃ sante sabbeva ime bālā hontīti adhippāyo. Kiṃkāraṇā? Sabbevime diṭṭhiparibbasānāti.
೧೧೬. ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಚೇವ ನ ವೀವದಾತಾ, ಸಂಸುದ್ಧಪಞ್ಞಾ ಕುಸಲಾ ಮುತೀಮಾತಿ ಸಕಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅನವೀವದಾತಾ ಅವೋದಾತಾ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾವ ಸಮಾನಾ ಸಂಸುದ್ಧಪಞ್ಞಾ ಚ ಕುಸಲಾ ಚ ಮುತಿಮನ್ತೋ ಚ ತೇ ಹೋನ್ತಿ ಚೇ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಚೇ ವದಾತಾ’’ತಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಕಾಯ ಪನ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವೋದಾತಾ ಸಂಸುದ್ಧಪಞ್ಞಾ ಕುಸಲಾ ಮುತಿಮನ್ತೋ ಹೋನ್ತಿ ಚೇ, ನ ತೇಸಂ ಕೋಚೀತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತೇಸಂ ಏಕೋಪಿ ನಿಹೀನಪಞ್ಞೋ ನ ಹೋತಿ, ಕಿಂಕಾರಣಾ? ದಿಟ್ಠೀ ಹಿ ತೇಸಮ್ಪಿ ತಥಾ ಸಮತ್ತಾ, ಯಥಾ ಇತರೇಸನ್ತಿ।
116.Sandiṭṭhiyāceva na vīvadātā, saṃsuddhapaññā kusalā mutīmāti sakāya diṭṭhiyā anavīvadātā avodātā saṃkiliṭṭhāva samānā saṃsuddhapaññā ca kusalā ca mutimanto ca te honti ce. Atha vā ‘‘sandiṭṭhiyā ce vadātā’’ti pāṭho, tassattho – sakāya pana diṭṭhiyā vodātā saṃsuddhapaññā kusalā mutimanto honti ce, na tesaṃ kocīti evaṃ sante tesaṃ ekopi nihīnapañño na hoti, kiṃkāraṇā? Diṭṭhī hi tesampi tathā samattā, yathā itaresanti.
೧೧೭. ನ ವಾಹಮೇತನ್ತಿ ಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಯಂ ತೇ ಮಿಥು ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಜನಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ‘‘ಬಾಲೋ’’ತಿ ಆಹು, ಅಹಂ ಏತಂ ತಥಿಯನ್ತಿ ತಚ್ಛನ್ತಿ ನೇವ ಬ್ರೂಮಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇವ ತೇ ಸಕಂ ಸಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ‘‘ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ ಮೋಘಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ಅಕಂಸು, ತೇನ ಚ ಕಾರಣೇನ ಪರಂ ‘‘ಬಾಲೋ’’ತಿ ದಹನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ತಥಿಯಂ, ತಥೇವನ್ತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೮೮೯) ದ್ವೇಪಿ ಪಾಠಾ।
117.Na vāhametanti gāthāya saṅkhepattho – yaṃ te mithu dve dve janā aññamaññaṃ ‘‘bālo’’ti āhu, ahaṃ etaṃ tathiyanti tacchanti neva brūmi. Kiṃkāraṇā? Yasmā sabbeva te sakaṃ sakaṃ diṭṭhiṃ ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti akaṃsu, tena ca kāraṇena paraṃ ‘‘bālo’’ti dahanti. Ettha ca tathiyaṃ, tathevanti (su. ni. aṭṭha. 2.889) dvepi pāṭhā.
ತಚ್ಛನ್ತಿ ಅತುಚ್ಛಂ। ತಥನ್ತಿ ಅವಿಪರೀತಂ, ಭೂತನ್ತಿ ಸನ್ತಂ। ಯಾಥಾವನ್ತಿ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ಅವಿಪರಿತನ್ತಿ ನ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ।
Tacchanti atucchaṃ. Tathanti aviparītaṃ, bhūtanti santaṃ. Yāthāvanti saṃvijjamānaṃ. Aviparitanti na visaṅketaṃ.
೧೧೮. ಯಮಾಹೂತಿ ಪುಚ್ಛಾಗಾಥಾಯ ‘‘ಯಂ ದಿಟ್ಠಿಸಚ್ಚಂ ತಥಿಯ’’ನ್ತಿ ಏಕೇ ಆಹು।
118.Yamāhūti pucchāgāthāya ‘‘yaṃ diṭṭhisaccaṃ tathiya’’nti eke āhu.
೧೧೯. ಏಕಞ್ಹಿ ಸಚ್ಚನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಥಾಯ ಏಕಂ ಸಚ್ಚಂ ನಿರೋಧೋ ಮಗ್ಗೋ ವಾ। ಯಸ್ಮಿಂ ಪಜಾ ನೋ ವಿವದೇ ಪಜಾನನ್ತಿ ಯಮ್ಹಿ ಸಚ್ಚೇ ಪಜಾನನ್ತೋ ಪಜಾ ನೋ ವಿವದೇಯ್ಯುಂ। ಸಯಂ ಥುನನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ವದನ್ತಿ।
119.Ekañhi saccanti vissajjanagāthāya ekaṃ saccaṃ nirodho maggo vā. Yasmiṃ pajā no vivade pajānanti yamhi sacce pajānanto pajā no vivadeyyuṃ. Sayaṃ thunantīti attanā vadanti.
೧೨೦. ಕಸ್ಮಾ ನೂತಿ ಪುಚ್ಛಾಗಾಥಾಯ ಪವಾದಿಯಾಸೇತಿ ವಾದಿನೋ। ಉದಾಹು ತೇ ತಕ್ಕಮನುಸ್ಸರನ್ತೀತಿ ತೇ ವಾದಿನೋ ಉದಾಹು ಅತ್ತನೋ ತಕ್ಕಮತ್ತಂ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತಿ।
120.Kasmā nūti pucchāgāthāya pavādiyāseti vādino. Udāhu te takkamanussarantīti te vādino udāhu attano takkamattaṃ anugacchanti.
ತಕ್ಕಪರಿಯಾಹತನ್ತಿ ವಿತಕ್ಕೇನ ಸಮನ್ತತೋ ಆಹತಂ। ವೀಮಂಸಾನುಚರಿತನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಿತಪಞ್ಞಾಯ ವಿಚರಿತಂ। ಸಯಂಪಟಿಭಾನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಭಾನಂ।
Takkapariyāhatanti vitakkena samantato āhataṃ. Vīmaṃsānucaritanti attano upaṭṭhitapaññāya vicaritaṃ. Sayaṃpaṭibhānanti attano paṭibhānaṃ.
೧೨೧. ನ ಹೇವಾತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಥಾಯ ಅಞ್ಞತ್ರ ಸಞ್ಞಾಯ ನಿಚ್ಚಾನೀತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಞ್ಞಾಮತ್ತೇನ ನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಗಹಿತಗ್ಗಹಣಾನಿ। ತಕ್ಕಞ್ಚ ದಿಟ್ಠೀಸು ಪಕಪ್ಪಯಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಚ್ಚಸಙ್ಕಪ್ಪಮತ್ತಂ ದಿಟ್ಠೀಸು ಜನೇತ್ವಾ।
121.Nahevāti vissajjanagāthāya aññatra saññāya niccānīti ṭhapetvā saññāmattena niccanti gahitaggahaṇāni. Takkañca diṭṭhīsu pakappayitvāti attano niccasaṅkappamattaṃ diṭṭhīsu janetvā.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ದಿಟ್ಠೀಸು ವಿತಕ್ಕಂ ಜನೇನ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಸಞ್ಜನೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಜನೇನ್ತಿ ಸಞ್ಜನೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ। ಜನೇನ್ತೀತಿ ಉಪರೂಪರಿ ದಿಟ್ಠಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಾ ಜನೇನ್ತಿ। ಸಞ್ಜನೇನ್ತೀತಿಆದೀನಿ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ। ಮಯ್ಹಂ ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಮಮ ವಚನಂ ತಚ್ಛಂ।
Yasmā pana diṭṭhīsu vitakkaṃ janentā diṭṭhiyo sañjanenti, tasmā vuttaṃ ‘‘diṭṭhigatāni janenti sañjanentī’’tiādi. Janentīti uparūpari diṭṭhiṃ uppādentā janenti. Sañjanentītiādīni upasaggavasena padaṃ vaḍḍhetvā vuttāni. Mayhaṃ saccanti mama vacanaṃ tacchaṃ.
೧೨೨. ಇದಾನಿ ಏವಂ ನಾನಾಸಚ್ಚೇಸು ಅಸನ್ತೇಸು ತಕ್ಕಮತ್ತಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾನಂ ವಿಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದಿಟ್ಠೇ ಸುತೇ’’ತಿಆದಿಕಾ ಗಾಥಾಯೋ ಅಭಾಸಿ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠೇತಿ ದಿಟ್ಠಂ, ದಿಟ್ಠಸುದ್ಧಿನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸುತಾದೀಸು। ಏತೇ ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಮಾನದಸ್ಸೀತಿ ಏತೇ ದಿಟ್ಠಿಧಮ್ಮೇ ನಿಸ್ಸಯಿತ್ವಾ ಸುದ್ಧಿಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ವಿಮಾನಂ ಅಸಮ್ಮಾನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ। ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠತ್ವಾ ಪಹಸ್ಸಮಾನೋ, ಬಾಲೋ ಪರೋ ಅಕ್ಕುಸಲೋತಿ ಚಾಹಾತಿ ಏವಂ ವಿಮಾನದಸ್ಸೀಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ದಿಟ್ಠಿವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠತ್ವಾ ತುಟ್ಠಿಜಾತೋ ಹಾಸಜಾತೋ ಹುತ್ವಾ ಪರೋ ‘‘ಹೀನೋ ಚ ಅವಿದ್ವಾ ಚಾ’’ತಿ ಏವಂ ವದತಿಯೇವ।
122. Idāni evaṃ nānāsaccesu asantesu takkamattaṃ anussarantānaṃ diṭṭhigatikānaṃ vippaṭipattiṃ dassetuṃ ‘‘diṭṭhe sute’’tiādikā gāthāyo abhāsi. Tattha diṭṭheti diṭṭhaṃ, diṭṭhasuddhinti adhippāyo. Esa nayo sutādīsu. Ete ca nissāya vimānadassīti ete diṭṭhidhamme nissayitvā suddhibhāvasaṅkhātaṃ vimānaṃ asammānaṃ passantopi. Vinicchaye ṭhatvā pahassamāno, bālo paro akkusaloti cāhāti evaṃ vimānadassīpi tasmiṃ diṭṭhivinicchaye ṭhatvā tuṭṭhijāto hāsajāto hutvā paro ‘‘hīno ca avidvā cā’’ti evaṃ vadatiyeva.
ನ ಸಮ್ಮಾನೇತೀತಿಪಿ ವಿಮಾನದಸ್ಸೀತಿ ನ ಬಹುಮಾನಂ ಕರೋತೀತಿ ಏವಮ್ಪಿ ವಿಮಾನದಸ್ಸೀ ನ ಬಹುಮಾನದಸ್ಸೀ। ದೋಮನಸ್ಸಂ ಜನೇತೀತಿ ಪಠಮಂ ದಿಟ್ಠಿನಿಸ್ಸಯಂ ಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಪತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ದಿಟ್ಠಿವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠಿತಕಾಲೇ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Na sammānetītipi vimānadassīti na bahumānaṃ karotīti evampi vimānadassī na bahumānadassī. Domanassaṃ janetīti paṭhamaṃ diṭṭhinissayaṃ allīyitvā domanassaṃ patvā pacchā diṭṭhivinicchaye ṭhitakāle somanassaṃ uppādetīti attho.
ವಿನಿಚ್ಛಯದಿಟ್ಠಿಯಾ ಠತ್ವಾತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಗಹಿತದಿಟ್ಠಿಯಾ ಠತ್ವಾ।
Vinicchayadiṭṭhiyā ṭhatvāti sanniṭṭhānaṃ katvā gahitadiṭṭhiyā ṭhatvā.
೧೨೩. ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಯೇನೇವಾತಿ ಗಾಥಾ। ತತ್ಥ ಸಯಮತ್ತನಾತಿ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತಾನಂ। ವಿಮಾನೇತೀತಿ ಗರಹತಿ। ತದೇವ ಪಾವಾತಿ ತದೇವ ವಚನಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ವದತಿ, ತಂ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಂ।
123. Evaṃ sante yenevāti gāthā. Tattha sayamattanāti sayameva attānaṃ. Vimānetīti garahati. Tadeva pāvāti tadeva vacanaṃ diṭṭhiṃ vadati, taṃ vā puggalaṃ.
೧೨೪. ಅತಿಸಾರದಿಟ್ಠಿಯಾತಿ ಗಾಥಾಯತ್ಥೋ – ಸೋ ಏವಂ ತಾಯ ಲಕ್ಖಣಾತಿಸಾರಿನಿಯಾ ಅತಿಸಾರದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮತ್ತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಉದ್ಧುಮಾತೋ, ತೇನ ಚ ದಿಟ್ಠಿಮಾನೇನ ಮತ್ತೋ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಅಹಂ ಕೇವಲೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಮಾನೀ। ಸಯಮೇವ ಅತ್ತಾನಂ ಮನಸಾ ‘‘ಅಹಂ ಪಣ್ಡಿತೋ’’ತಿ ಅಭಿಸಿಞ್ಚತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ದಿಟ್ಠೀ ಹಿ ಸಾ ತಸ್ಸ ತಥಾ ಸಮತ್ತಾತಿ।
124.Atisāradiṭṭhiyāti gāthāyattho – so evaṃ tāya lakkhaṇātisāriniyā atisāradiṭṭhiyā samatto paripuṇṇo uddhumāto, tena ca diṭṭhimānena matto ‘‘paripuṇṇo ahaṃ kevalī’’ti evaṃ paripuṇṇamānī. Sayameva attānaṃ manasā ‘‘ahaṃ paṇḍito’’ti abhisiñcati. Kiṃkāraṇā? Diṭṭhī hi sā tassa tathā samattāti.
ಸಬ್ಬಾ ತಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಲಕ್ಖಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಾತಿ ತಾ ಸಬ್ಬಾ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಯೋ ಲಕ್ಖಣಂ ಅತೀತಾ ಅತಿಸರನ್ತೀತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ। ಅನೋಮೋತಿ ಅನೂನೋ।
Sabbā tā diṭṭhiyo lakkhaṇātikkantāti tā sabbā dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo lakkhaṇaṃ atītā atisarantīti atikkantā. Anomoti anūno.
೧೨೫. ಪರಸ್ಸ ಚೇತಿ ಗಾಥಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಅತ್ಥೋ ಚ – ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ? ಯೋ ಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠತ್ವಾ ಪಹಸ್ಸಮಾನೋ ‘‘ಬಾಲೋ ಪರೋ ಅಕ್ಕುಸಲೋ’’ತಿ ಚಾಹ, ತಸ್ಸ ಪರಸ್ಸ ಚೇ ಹಿ ವಚಸಾ ಸೋ ತೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ನಿಹೀನೋ ಹೋತಿ, ತುಮೋ ಸಹಾ ಹೋತಿ ನಿಹೀನಪಞ್ಞೋ, ಸೋಪಿ ತೇನೇವ ಸಹ ನಿಹೀನಪಞ್ಞೋ ಹೋತಿ। ಸೋಪಿ ಹಿ ತಂ ‘‘ಬಾಲೋ’’ತಿ ವದತಿ। ಅಥ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ಸೋ ಪನ ಸಯಮೇವ ವೇದಗೂ ಚ ಧೀರೋ ಚ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ನ ಕೋಚಿ ಬಾಲೋ ಸಮಣೇಸು ಅತ್ಥಿ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹಿ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಾಯ ಪಣ್ಡಿತಾ।
125.Parassa ceti gāthāya sambandho attho ca – kiñca bhiyyo? Yo so vinicchaye ṭhatvā pahassamāno ‘‘bālo paro akkusalo’’ti cāha, tassa parassa ce hi vacasā so tena vuccamāno nihīno hoti, tumo sahā hoti nihīnapañño, sopi teneva saha nihīnapañño hoti. Sopi hi taṃ ‘‘bālo’’ti vadati. Atha tassa vacanaṃ appamāṇaṃ, so pana sayameva vedagū ca dhīro ca hoti. Evaṃ sante na koci bālo samaṇesu atthi. Sabbepi hi te attano icchāya paṇḍitā.
ವಾಚಾಯಾತಿ ಕಥನೇನ। ವಚನೇನಾತಿ ಭಾಸಿತೇನ। ನಿನ್ದಿತಕಾರಣಾತಿ ಗರಹಹೇತುನಾ। ಗರಹಿತಕಾರಣಾತಿ ಅವಞ್ಞಾತಹೇತುನಾ। ಉಪವದಿತಕಾರಣಾತಿ ಉಪವಾದಹೇತುನಾ।
Vācāyāti kathanena. Vacanenāti bhāsitena. Ninditakāraṇāti garahahetunā. Garahitakāraṇāti avaññātahetunā. Upavaditakāraṇāti upavādahetunā.
೧೨೬. ಅಞ್ಞಂ ಇತೋತಿ ಗಾಥಾಯ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಅತ್ಥೋ ಚ – ‘‘ಅಥ ಚೇ ಸಯಂ ವೇದಗೂ ಹೋತಿ ಧೀರೋ। ನ ಕೋಚಿ ಬಾಲೋ ಸಮಣೇಸು ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಏವಞ್ಹಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸಿಯಾ ಕಸ್ಸಚಿ ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ವುಚ್ಚತೇ – ಯಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಂ ಇತೋ ಯಾಭಿವದನ್ತಿ ಧಮ್ಮಂ, ಅಪರದ್ಧಾ ಸುದ್ಧಿಮಕೇವಲೀ ತೇ। ಏವಮ್ಪಿ ತಿತ್ಥ್ಯಾ ಪುಥುಸೋ ವದನ್ತಿ, ಯೇ ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಅಭಿವದನ್ತಿ, ತೇ ಅಪರದ್ಧಾ ವಿರದ್ಧಾ ಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗಂ, ಅಕೇವಲಿನೋ ಚ ತೇತಿ ಏವಂ ಪುಥುತಿತ್ಥಿಯಾ ಯಸ್ಮಾ ವದನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇವಂ ವದನ್ತೀತಿ ಚೇ? ಸನ್ದಿಟ್ಠಿರಾಗೇನ ಹಿ ತೇಭಿರತ್ತಾ, ಯಸ್ಮಾ ಸಕೇನ ದಿಟ್ಠಿರಾಗೇನ ತೇ ಅಭಿರತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
126.Aññaṃ itoti gāthāya sambandho attho ca – ‘‘atha ce sayaṃ vedagū hoti dhīro. Na koci bālo samaṇesu atthī’’ti evañhi vuttepi siyā kassaci ‘‘kasmā’’ti. Tattha vuccate – yasmā aññaṃ ito yābhivadanti dhammaṃ, aparaddhā suddhimakevalī te. Evampi titthyā puthuso vadanti, ye ito aññaṃ diṭṭhiṃ abhivadanti, te aparaddhā viraddhā suddhimaggaṃ, akevalino ca teti evaṃ puthutitthiyā yasmā vadantīti vuttaṃ hoti. Kasmā panevaṃ vadantīti ce? Sandiṭṭhirāgena hi tebhirattā, yasmā sakena diṭṭhirāgena te abhirattāti vuttaṃ hoti.
ತೇ ಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗನ್ತಿ ತೇ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾ ಅಕಿಲಿಟ್ಠಮಗ್ಗಂ। ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗನ್ತಿ ನಿದ್ದೋಸಮಗ್ಗಂ। ಪರಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗನ್ತಿ ಸುಕ್ಕಮಗ್ಗಂ। ವೋದಾತಮಗ್ಗನ್ತಿ ಪಣ್ಡರಮಗ್ಗಂ। ಪರಿಯೋದಾತಮಗ್ಗನ್ತಿ ಪಭಾವನ್ತಮಗ್ಗಂ। ವಿರದ್ಧಾತಿ ವುತ್ತವಿಧಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತಾ। ಅಪರದ್ಧಾತಿ ಅಪರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತಾ। ಖಲಿತಾತಿ ಪರಿಹೀನಾ। ಗಲಿತಾತಿ ತತೋ ಭಟ್ಠಾ। ಅಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅಞ್ಞಾಣೇನ। ಅಪರದ್ಧಾತಿ ಪರಾಜಯಮಾಪನ್ನಾ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಞಾಯಾಪರದ್ಧಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಞಾಯೇನ ಮಗ್ಗೇನ ವಿರದ್ಧಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Te suddhimagganti te aññatitthiyā akiliṭṭhamaggaṃ. Visuddhimagganti niddosamaggaṃ. Parisuddhimagganti sukkamaggaṃ. Vodātamagganti paṇḍaramaggaṃ. Pariyodātamagganti pabhāvantamaggaṃ. Viraddhāti vuttavidhinā maggena virajjhitvā ṭhitā. Aparaddhāti aparajjhitvā ṭhitā. Khalitāti parihīnā. Galitāti tato bhaṭṭhā. Aññāyāti aññāṇena. Aparaddhāti parājayamāpannā. Atha vā ‘‘ñāyāparaddhā’’tipi pāṭho. Ñāyena maggena viraddhāti attho.
೧೨೭. ಏವಂ ಅಭಿರತ್ತಾ ಚ – ಇಧೇವ ಸುದ್ಧಿನ್ತಿ ಗಾಥಾ। ತತ್ಥ ಸಕಾಯನೇತಿ ಸಕಮಗ್ಗೇ। ದಳ್ಹಂ ವದಾನಾತಿ ದಳ್ಹವಾದಾ।
127. Evaṃ abhirattā ca – idheva suddhinti gāthā. Tattha sakāyaneti sakamagge. Daḷhaṃ vadānāti daḷhavādā.
ಥಿರವಾದಾತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನವಾದಾ। ಬಲಿಕವಾದಾತಿ ಬಲವನ್ತವಾದಾ। ಅವಟ್ಠಿತವಾದಾತಿ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕಥಿತವಾದಾ।
Thiravādāti sanniṭṭhānavādā. Balikavādāti balavantavādā. Avaṭṭhitavādāti patiṭṭhahitvā kathitavādā.
೧೨೮. ಯೇ ಏವಞ್ಚ ದಳ್ಹವಾದಾ, ತೇಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ತಿತ್ಥಿಯೋ ಸಕಾಯನೇ ವಾಪಿ ದಳ್ಹಂ ವದಾನೋ ಕಮೇತ್ಥ ಬಾಲೋತಿ ಪರಂ ದಹೇಯ್ಯ, ಸಙ್ಖೇಪತೋ ತತ್ಥ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಸಙ್ಖಾತೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ನತ್ಥಿಕಇಸ್ಸರಕಾರಕನಿಯತಿಆದಿಭೇದೇ ಸಕೇ ಅಯನೇ ‘‘ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ದಳ್ಹಂ ವದಾನೋ ಕಂ ಪರಂ ಏತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಗತೇ ‘‘ಬಾಲೋ’’ತಿ ಸಹ ಧಮ್ಮೇನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ನನು ಸಬ್ಬೋಪಿ ತಸ್ಸ ಮತೇನ ಪಣ್ಡಿತೋ ಏವ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಏವ ಚ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಯಮೇವ ಸೋ ಮೇಧಗಮಾವಹೇಯ್ಯ, ಪರಂ ವದಂ ಬಾಲಮಸುದ್ಧಿಧಮ್ಮಂ। ಸೋಪಿ ಪರಂ ‘‘ಬಾಲೋ ಚ ಅಸುದ್ಧಿಧಮ್ಮೋ ಚ ಅಯ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ಅತ್ತನಾವ ಕಲಹಂ ಆವಹೇಯ್ಯ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೋಪಿ ತಸ್ಸ ಮತೇನ ಪಣ್ಡಿತೋಯೇವ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋಯೇವ ಚ।
128. Ye evañca daḷhavādā, tesu yo koci titthiyo sakāyane vāpi daḷhaṃ vadāno kamettha bāloti paraṃ daheyya, saṅkhepato tattha sassatucchedasaṅkhāte vitthārato natthikaissarakārakaniyatiādibhede sake ayane ‘‘idameva sacca’’nti daḷhaṃ vadāno kaṃ paraṃ ettha diṭṭhigate ‘‘bālo’’ti saha dhammena passeyya, nanu sabbopi tassa matena paṇḍito eva suppaṭipanno eva ca. Evaṃ sante sayameva so medhagamāvaheyya, paraṃ vadaṃ bālamasuddhidhammaṃ. Sopi paraṃ ‘‘bālo ca asuddhidhammo ca aya’’nti vadanto attanāva kalahaṃ āvaheyya. Kasmā? Yasmā sabbopi tassa matena paṇḍitoyeva suppaṭipannoyeva ca.
೧೨೯. ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಠತ್ವಾ ಸಯಂ ಪಮಾಯ, ಉದ್ಧಂ ಸ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ವಿವಾದಮೇತೀತಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಠತ್ವಾ ಸಯಞ್ಚ ಸತ್ಥಾರಾದಿಂ ಮಿನಿತ್ವಾ ಸೋ ಭಿಯ್ಯೋ ವಿವಾದಮೇತೀತಿ। ಏವಂ ಪನ ವಿನಿಚ್ಛಯೇಸು ಆದೀನವಂ ಞತ್ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಹಿತ್ವಾನ ಸಬ್ಬಾನಿ ವಿನಿಚ್ಛಯಾನಿ, ನ ಮೇಧಗಂ ಕುಬ್ಬತಿ ಜನ್ತು ಲೋಕೇತಿ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
129. Evaṃ sabbathāpi vinicchaye ṭhatvā sayaṃ pamāya, uddhaṃ sa lokasmiṃ vivādametīti diṭṭhiyā ṭhatvā sayañca satthārādiṃ minitvā so bhiyyo vivādametīti. Evaṃ pana vinicchayesu ādīnavaṃ ñatvā ariyamaggena hitvāna sabbāni vinicchayāni, na medhagaṃ kubbati jantu loketi arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
ಸಯಂ ಪಮಾಯಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಮಿನಿತ್ವಾ। ಪಮಿನಿತ್ವಾತಿ ಪಮಾಣಂ ಕತ್ವಾ। ‘‘ಪವಿನೇತ್ವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ। ಉದ್ಧಂ ವಾದೇನ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪರಿ ಕಥೇನ್ತೇನ ಸಹ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪುರಾಭೇದಸುತ್ತೇ (ಮಹಾನಿ॰ ೮೩) ವುತ್ತಸದಿಸೋ ಏವ ಅಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸೀತಿ।
Sayaṃ pamāyāti attanā minitvā. Paminitvāti pamāṇaṃ katvā. ‘‘Pavinetvā’’tipi pāṭho, taṃ na sundaraṃ. Uddhaṃ vādena saddhinti attano upari kathentena saha. Desanāpariyosāne purābhedasutte (mahāni. 83) vuttasadiso eva abhisamayo ahosīti.
ಸದ್ಧಮ್ಮಪ್ಪಜ್ಜೋತಿಕಾಯ ಮಹಾನಿದ್ದೇಸಟ್ಠಕಥಾಯ
Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
ಚೂಳಬ್ಯೂಹಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Cūḷabyūhasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಮಹಾನಿದ್ದೇಸಪಾಳಿ • Mahāniddesapāḷi / ೧೨. ಚೂಳವಿಯೂಹಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ • 12. Cūḷaviyūhasuttaniddeso
