| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
੧੨. ਚੂਲ਼ਬ੍ਯੂਹਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
12. Cūḷabyūhasuttaniddesavaṇṇanā
ਦ੍વਾਦਸਮੇ ਚੂਲ਼ਬ੍ਯੂਹਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸਕਂਸਕਂਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਬ੍ਬਸਾਨਾਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਹਾਸਮਯੇ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿਮੇ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾ ‘ਸਾਧੁਰੂਪਾਮ੍ਹਾ’ਤਿ ਭਣਨ੍ਤਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਸਾਧੁਰੂਪਾવ ਇਮੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਏવ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਦੇવਤਾਨਂ ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਤੁਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾਪੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।
Dvādasame cūḷabyūhasuttaniddese sakaṃsakaṃdiṭṭhiparibbasānāti idampi tasmiṃyeva mahāsamaye ‘‘sabbepime diṭṭhigatikā ‘sādhurūpāmhā’ti bhaṇanti, kiṃ nu kho sādhurūpāva ime attano eva diṭṭhiyā patiṭṭhahanti, udāhu aññampi diṭṭhiṃ gaṇhantī’’ti uppannacittānaṃ ekaccānaṃ devatānaṃ tamatthaṃ pakāsetuṃ purimanayeneva nimmitabuddhena attānaṃ pucchāpetvā vuttaṃ.
੧੧੩. ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਤੋ ਦ੍વੇਪਿ ਗਾਥਾ ਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਾਯੇવ। ਤਾਸੁ ਸਕਂ ਸਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਬ੍ਬਸਾਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਸਮਾਨਾ। વਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਨਾਨਾ ਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਬਲવਗ੍ਗਾਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਮ੍ਹਾ’’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਮਾਨਾ ਪੁਥੁ ਪੁਥੁ વਦਨ੍ਤਿ, ਏਕਂ ਨ વਦਨ੍ਤਿ। ਯੋ ਏવਂ ਜਾਨਾਤਿ ਸ વੇਦਿ ਧਮ੍ਮਂ, ਇਦਂ ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਮਕੇવਲੀ ਸੋਤਿ ਤਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਯੋ ਏવਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ વੇਦਿਯਿ। ਇਦਂ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੋ ਹੀਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ।
113. Tattha ādito dvepi gāthā pucchāgāthāyeva. Tāsu sakaṃ sakaṃ diṭṭhiparibbasānāti attano attano diṭṭhiyā vasamānā. Viggayha nānā kusalā vadantīti taṃ diṭṭhiṃ balavaggāhaṃ gahetvā ‘‘tattha kusalāmhā’’ti paṭijānamānā puthu puthu vadanti, ekaṃ na vadanti. Yo evaṃ jānāti sa vedi dhammaṃ, idaṃ paṭikkosamakevalī soti tañca diṭṭhiṃ sandhāya yo evaṃ jānāti, so dhammaṃ vediyi. Idaṃ pana paṭikkosanto hīno hotīti ca vadanti.
ਨਾਨਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਨਾਨਾਕਾਰਣਂ ਭਣਨ੍ਤਿ। વਿવਿਧਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਨਾਨਾવਿਧਂ ਭਣਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞੋਞ੍ਞਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਏਕਂ ਅવਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਅਞ੍ਞਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਕੇવਲੀ ਸੋਤਿ ਯੋ ਅਕੁਸਲੋ ਅਯਂ। ਅਸਮਤ੍ਤੋਤਿ ਨ ਪਰਿਪੂਰੋ। ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋਤਿ ਨ ਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣੋ।
Nānā vadantīti nānākāraṇaṃ bhaṇanti. Vividhaṃ vadantīti nānāvidhaṃ bhaṇanti. Aññoññaṃ vadantīti ekaṃ avatvā aññaṃ aññaṃ gahetvā vadanti. Akevalī soti yo akusalo ayaṃ. Asamattoti na paripūro. Aparipuṇṇoti na sampuṇṇo.
੧੧੪. ਬਾਲੋਤਿ ਹੀਨੋ। ਅਕ੍ਕੁਸਲੋਤਿ ਅવਿਦ੍વਾ।
114.Bāloti hīno. Akkusaloti avidvā.
੧੧੫. ਇਦਾਨਿ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਤਾ ਪੁਰਿਮਡ੍ਢੇਨ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਚ੍ਛਿਮਡ੍ਢੇਨ ਪਟਿਬ੍ਯੂਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਤੇਨ ਬ੍ਯੂਹੇਨ ਉਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤਤੋ ਚ ਅਪ੍ਪਕਤ੍ਤਾ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਚੂਲ਼ਬ੍ਯੂਹ’’ਨ੍ਤਿ ਨਾਮਂ ਲਭਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਗਾਥਾਯਂ ਤਾવ ਪਰਸ੍ਸ ਚੇ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿਂ। ਸਬ੍ਬੇવਿਮੇ ਬਾਲਾਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬੇવ ਇਮੇ ਬਾਲਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਸਬ੍ਬੇવਿਮੇ ਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਬ੍ਬਸਾਨਾਤਿ।
115. Idāni tisso vissajjanagāthā hontīti. Tā purimaḍḍhena vuttamatthaṃ pacchimaḍḍhena paṭibyūhitvā ṭhitā. Tena byūhena uttarasuttato ca appakattā idaṃ suttaṃ ‘‘cūḷabyūha’’nti nāmaṃ labhi. Tattha paṭhamagāthāyaṃ tāva parassa ce dhammanti parassa diṭṭhiṃ. Sabbevime bālāti evaṃ sante sabbeva ime bālā hontīti adhippāyo. Kiṃkāraṇā? Sabbevime diṭṭhiparibbasānāti.
੧੧੬. ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਚੇવ ਨ વੀવਦਾਤਾ, ਸਂਸੁਦ੍ਧਪਞ੍ਞਾ ਕੁਸਲਾ ਮੁਤੀਮਾਤਿ ਸਕਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਅਨવੀવਦਾਤਾ ਅવੋਦਾਤਾ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਾવ ਸਮਾਨਾ ਸਂਸੁਦ੍ਧਪਞ੍ਞਾ ਚ ਕੁਸਲਾ ਚ ਮੁਤਿਮਨ੍ਤੋ ਚ ਤੇ ਹੋਨ੍ਤਿ ਚੇ। ਅਥ વਾ ‘‘ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਚੇ વਦਾਤਾ’’ਤਿ ਪਾਠੋ, ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਕਾਯ ਪਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વੋਦਾਤਾ ਸਂਸੁਦ੍ਧਪਞ੍ਞਾ ਕੁਸਲਾ ਮੁਤਿਮਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤਿ ਚੇ, ਨ ਤੇਸਂ ਕੋਚੀਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਤੇਸਂ ਏਕੋਪਿ ਨਿਹੀਨਪਞ੍ਞੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਦਿਟ੍ਠੀ ਹਿ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਤਥਾ ਸਮਤ੍ਤਾ, ਯਥਾ ਇਤਰੇਸਨ੍ਤਿ।
116.Sandiṭṭhiyāceva na vīvadātā, saṃsuddhapaññā kusalā mutīmāti sakāya diṭṭhiyā anavīvadātā avodātā saṃkiliṭṭhāva samānā saṃsuddhapaññā ca kusalā ca mutimanto ca te honti ce. Atha vā ‘‘sandiṭṭhiyā ce vadātā’’ti pāṭho, tassattho – sakāya pana diṭṭhiyā vodātā saṃsuddhapaññā kusalā mutimanto honti ce, na tesaṃ kocīti evaṃ sante tesaṃ ekopi nihīnapañño na hoti, kiṃkāraṇā? Diṭṭhī hi tesampi tathā samattā, yathā itaresanti.
੧੧੭. ਨ વਾਹਮੇਤਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾਯ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਯਂ ਤੇ ਮਿਥੁ ਦ੍વੇ ਦ੍વੇ ਜਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ‘‘ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਆਹੁ, ਅਹਂ ਏਤਂ ਤਥਿਯਨ੍ਤਿ ਤਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਨੇવ ਬ੍ਰੂਮਿ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੇવ ਤੇ ਸਕਂ ਸਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਅਕਂਸੁ, ਤੇਨ ਚ ਕਾਰਣੇਨ ਪਰਂ ‘‘ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਦਹਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਤਥਿਯਂ, ਤਥੇવਨ੍ਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੮੮੯) ਦ੍વੇਪਿ ਪਾਠਾ।
117.Na vāhametanti gāthāya saṅkhepattho – yaṃ te mithu dve dve janā aññamaññaṃ ‘‘bālo’’ti āhu, ahaṃ etaṃ tathiyanti tacchanti neva brūmi. Kiṃkāraṇā? Yasmā sabbeva te sakaṃ sakaṃ diṭṭhiṃ ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti akaṃsu, tena ca kāraṇena paraṃ ‘‘bālo’’ti dahanti. Ettha ca tathiyaṃ, tathevanti (su. ni. aṭṭha. 2.889) dvepi pāṭhā.
ਤਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਅਤੁਚ੍ਛਂ। ਤਥਨ੍ਤਿ ਅવਿਪਰੀਤਂ, ਭੂਤਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਤਂ। ਯਾਥਾવਨ੍ਤਿ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ। ਅવਿਪਰਿਤਨ੍ਤਿ ਨ વਿਸਙ੍ਕੇਤਂ।
Tacchanti atucchaṃ. Tathanti aviparītaṃ, bhūtanti santaṃ. Yāthāvanti saṃvijjamānaṃ. Aviparitanti na visaṅketaṃ.
੧੧੮. ਯਮਾਹੂਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਾਯ ‘‘ਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਚ੍ਚਂ ਤਥਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏਕੇ ਆਹੁ।
118.Yamāhūti pucchāgāthāya ‘‘yaṃ diṭṭhisaccaṃ tathiya’’nti eke āhu.
੧੧੯. ਏਕਞ੍ਹਿ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾਯ ਏਕਂ ਸਚ੍ਚਂ ਨਿਰੋਧੋ ਮਗ੍ਗੋ વਾ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਜਾ ਨੋ વਿવਦੇ ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ ਯਮ੍ਹਿ ਸਚ੍ਚੇ ਪਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪਜਾ ਨੋ વਿવਦੇਯ੍ਯੁਂ। ਸਯਂ ਥੁਨਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ વਦਨ੍ਤਿ।
119.Ekañhi saccanti vissajjanagāthāya ekaṃ saccaṃ nirodho maggo vā. Yasmiṃ pajā no vivade pajānanti yamhi sacce pajānanto pajā no vivadeyyuṃ. Sayaṃ thunantīti attanā vadanti.
੧੨੦. ਕਸ੍ਮਾ ਨੂਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਾਯ ਪવਾਦਿਯਾਸੇਤਿ વਾਦਿਨੋ। ਉਦਾਹੁ ਤੇ ਤਕ੍ਕਮਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇ વਾਦਿਨੋ ਉਦਾਹੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤਕ੍ਕਮਤ੍ਤਂ ਅਨੁਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।
120.Kasmā nūti pucchāgāthāya pavādiyāseti vādino. Udāhu te takkamanussarantīti te vādino udāhu attano takkamattaṃ anugacchanti.
ਤਕ੍ਕਪਰਿਯਾਹਤਨ੍ਤਿ વਿਤਕ੍ਕੇਨ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਆਹਤਂ। વੀਮਂਸਾਨੁਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਟ੍ਠਿਤਪਞ੍ਞਾਯ વਿਚਰਿਤਂ। ਸਯਂਪਟਿਭਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਭਾਨਂ।
Takkapariyāhatanti vitakkena samantato āhataṃ. Vīmaṃsānucaritanti attano upaṭṭhitapaññāya vicaritaṃ. Sayaṃpaṭibhānanti attano paṭibhānaṃ.
੧੨੧. ਨ ਹੇવਾਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸਞ੍ਞਾਯ ਨਿਚ੍ਚਾਨੀਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਞ੍ਞਾਮਤ੍ਤੇਨ ਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣਾਨਿ। ਤਕ੍ਕਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਪਕਪ੍ਪਯਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਚ੍ਚਸਙ੍ਕਪ੍ਪਮਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਜਨੇਤ੍વਾ।
121.Nahevāti vissajjanagāthāya aññatra saññāya niccānīti ṭhapetvā saññāmattena niccanti gahitaggahaṇāni. Takkañca diṭṭhīsu pakappayitvāti attano niccasaṅkappamattaṃ diṭṭhīsu janetvā.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ વਿਤਕ੍ਕਂ ਜਨੇਨ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਸਞ੍ਜਨੇਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਜਨੇਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਜਨੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਜਨੇਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪਰੂਪਰਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਾ ਜਨੇਨ੍ਤਿ। ਸਞ੍ਜਨੇਨ੍ਤੀਤਿਆਦੀਨਿ ਉਪਸਗ੍ਗવਸੇਨ ਪਦਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਮਯ੍ਹਂ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਮਮ વਚਨਂ ਤਚ੍ਛਂ।
Yasmā pana diṭṭhīsu vitakkaṃ janentā diṭṭhiyo sañjanenti, tasmā vuttaṃ ‘‘diṭṭhigatāni janenti sañjanentī’’tiādi. Janentīti uparūpari diṭṭhiṃ uppādentā janenti. Sañjanentītiādīni upasaggavasena padaṃ vaḍḍhetvā vuttāni. Mayhaṃ saccanti mama vacanaṃ tacchaṃ.
੧੨੨. ਇਦਾਨਿ ਏવਂ ਨਾਨਾਸਚ੍ਚੇਸੁ ਅਸਨ੍ਤੇਸੁ ਤਕ੍ਕਮਤ੍ਤਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾਨਂ વਿਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦਿਟ੍ਠੇ ਸੁਤੇ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠੇਤਿ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਦਿਟ੍ਠਸੁਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੁਤਾਦੀਸੁ। ਏਤੇ ਚ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਮਾਨਦਸ੍ਸੀਤਿ ਏਤੇ ਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮੇ ਨਿਸ੍ਸਯਿਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧਿਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਂ વਿਮਾਨਂ ਅਸਮ੍ਮਾਨਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ। વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਤ੍વਾ ਪਹਸ੍ਸਮਾਨੋ, ਬਾਲੋ ਪਰੋ ਅਕ੍ਕੁਸਲੋਤਿ ਚਾਹਾਤਿ ਏવਂ વਿਮਾਨਦਸ੍ਸੀਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਤ੍વਾ ਤੁਟ੍ਠਿਜਾਤੋ ਹਾਸਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰੋ ‘‘ਹੀਨੋ ਚ ਅવਿਦ੍વਾ ਚਾ’’ਤਿ ਏવਂ વਦਤਿਯੇવ।
122. Idāni evaṃ nānāsaccesu asantesu takkamattaṃ anussarantānaṃ diṭṭhigatikānaṃ vippaṭipattiṃ dassetuṃ ‘‘diṭṭhe sute’’tiādikā gāthāyo abhāsi. Tattha diṭṭheti diṭṭhaṃ, diṭṭhasuddhinti adhippāyo. Esa nayo sutādīsu. Ete ca nissāya vimānadassīti ete diṭṭhidhamme nissayitvā suddhibhāvasaṅkhātaṃ vimānaṃ asammānaṃ passantopi. Vinicchaye ṭhatvā pahassamāno, bālo paro akkusaloti cāhāti evaṃ vimānadassīpi tasmiṃ diṭṭhivinicchaye ṭhatvā tuṭṭhijāto hāsajāto hutvā paro ‘‘hīno ca avidvā cā’’ti evaṃ vadatiyeva.
ਨ ਸਮ੍ਮਾਨੇਤੀਤਿਪਿ વਿਮਾਨਦਸ੍ਸੀਤਿ ਨ ਬਹੁਮਾਨਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ વਿਮਾਨਦਸ੍ਸੀ ਨ ਬਹੁਮਾਨਦਸ੍ਸੀ। ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਜਨੇਤੀਤਿ ਪਠਮਂ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਂ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤ੍વਾ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਿਤਕਾਲੇ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Na sammānetītipi vimānadassīti na bahumānaṃ karotīti evampi vimānadassī na bahumānadassī. Domanassaṃ janetīti paṭhamaṃ diṭṭhinissayaṃ allīyitvā domanassaṃ patvā pacchā diṭṭhivinicchaye ṭhitakāle somanassaṃ uppādetīti attho.
વਿਨਿਚ੍ਛਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਠਤ੍વਾਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਗਹਿਤਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਠਤ੍વਾ।
Vinicchayadiṭṭhiyā ṭhatvāti sanniṭṭhānaṃ katvā gahitadiṭṭhiyā ṭhatvā.
੧੨੩. ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਯੇਨੇવਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਯਮਤ੍ਤਨਾਤਿ ਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ। વਿਮਾਨੇਤੀਤਿ ਗਰਹਤਿ। ਤਦੇવ ਪਾવਾਤਿ ਤਦੇવ વਚਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ વਦਤਿ, ਤਂ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲਂ।
123. Evaṃ sante yenevāti gāthā. Tattha sayamattanāti sayameva attānaṃ. Vimānetīti garahati. Tadeva pāvāti tadeva vacanaṃ diṭṭhiṃ vadati, taṃ vā puggalaṃ.
੧੨੪. ਅਤਿਸਾਰਦਿਟ੍ਠਿਯਾਤਿ ਗਾਥਾਯਤ੍ਥੋ – ਸੋ ਏવਂ ਤਾਯ ਲਕ੍ਖਣਾਤਿਸਾਰਿਨਿਯਾ ਅਤਿਸਾਰਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਮਤ੍ਤੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤੋ, ਤੇਨ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਮਾਨੇਨ ਮਤ੍ਤੋ ‘‘ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਅਹਂ ਕੇવਲੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮਾਨੀ। ਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮਨਸਾ ‘‘ਅਹਂ ਪਣ੍ਡਿਤੋ’’ਤਿ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਤਿ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਦਿਟ੍ਠੀ ਹਿ ਸਾ ਤਸ੍ਸ ਤਥਾ ਸਮਤ੍ਤਾਤਿ।
124.Atisāradiṭṭhiyāti gāthāyattho – so evaṃ tāya lakkhaṇātisāriniyā atisāradiṭṭhiyā samatto paripuṇṇo uddhumāto, tena ca diṭṭhimānena matto ‘‘paripuṇṇo ahaṃ kevalī’’ti evaṃ paripuṇṇamānī. Sayameva attānaṃ manasā ‘‘ahaṃ paṇḍito’’ti abhisiñcati. Kiṃkāraṇā? Diṭṭhī hi sā tassa tathā samattāti.
ਸਬ੍ਬਾ ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਲਕ੍ਖਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਤਿ ਤਾ ਸਬ੍ਬਾ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਲਕ੍ਖਣਂ ਅਤੀਤਾ ਅਤਿਸਰਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ। ਅਨੋਮੋਤਿ ਅਨੂਨੋ।
Sabbā tā diṭṭhiyo lakkhaṇātikkantāti tā sabbā dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo lakkhaṇaṃ atītā atisarantīti atikkantā. Anomoti anūno.
੧੨੫. ਪਰਸ੍ਸ ਚੇਤਿ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥੋ ਚ – ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ? ਯੋ ਸੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਤ੍વਾ ਪਹਸ੍ਸਮਾਨੋ ‘‘ਬਾਲੋ ਪਰੋ ਅਕ੍ਕੁਸਲੋ’’ਤਿ ਚਾਹ, ਤਸ੍ਸ ਪਰਸ੍ਸ ਚੇ ਹਿ વਚਸਾ ਸੋ ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਨਿਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਤੁਮੋ ਸਹਾ ਹੋਤਿ ਨਿਹੀਨਪਞ੍ਞੋ, ਸੋਪਿ ਤੇਨੇવ ਸਹ ਨਿਹੀਨਪਞ੍ਞੋ ਹੋਤਿ। ਸੋਪਿ ਹਿ ਤਂ ‘‘ਬਾਲੋ’’ਤਿ વਦਤਿ। ਅਥ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ, ਸੋ ਪਨ ਸਯਮੇવ વੇਦਗੂ ਚ ਧੀਰੋ ਚ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਨ ਕੋਚਿ ਬਾਲੋ ਸਮਣੇਸੁ ਅਤ੍ਥਿ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਹਿ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਇਚ੍ਛਾਯ ਪਣ੍ਡਿਤਾ।
125.Parassa ceti gāthāya sambandho attho ca – kiñca bhiyyo? Yo so vinicchaye ṭhatvā pahassamāno ‘‘bālo paro akkusalo’’ti cāha, tassa parassa ce hi vacasā so tena vuccamāno nihīno hoti, tumo sahā hoti nihīnapañño, sopi teneva saha nihīnapañño hoti. Sopi hi taṃ ‘‘bālo’’ti vadati. Atha tassa vacanaṃ appamāṇaṃ, so pana sayameva vedagū ca dhīro ca hoti. Evaṃ sante na koci bālo samaṇesu atthi. Sabbepi hi te attano icchāya paṇḍitā.
વਾਚਾਯਾਤਿ ਕਥਨੇਨ। વਚਨੇਨਾਤਿ ਭਾਸਿਤੇਨ। ਨਿਨ੍ਦਿਤਕਾਰਣਾਤਿ ਗਰਹਹੇਤੁਨਾ। ਗਰਹਿਤਕਾਰਣਾਤਿ ਅવਞ੍ਞਾਤਹੇਤੁਨਾ। ਉਪવਦਿਤਕਾਰਣਾਤਿ ਉਪવਾਦਹੇਤੁਨਾ।
Vācāyāti kathanena. Vacanenāti bhāsitena. Ninditakāraṇāti garahahetunā. Garahitakāraṇāti avaññātahetunā. Upavaditakāraṇāti upavādahetunā.
੧੨੬. ਅਞ੍ਞਂ ਇਤੋਤਿ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥੋ ਚ – ‘‘ਅਥ ਚੇ ਸਯਂ વੇਦਗੂ ਹੋਤਿ ਧੀਰੋ। ਨ ਕੋਚਿ ਬਾਲੋ ਸਮਣੇਸੁ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਏવਞ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਸਿਯਾ ਕਸ੍ਸਚਿ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ વੁਚ੍ਚਤੇ – ਯਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਂ ਇਤੋ ਯਾਭਿવਦਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਂ, ਅਪਰਦ੍ਧਾ ਸੁਦ੍ਧਿਮਕੇવਲੀ ਤੇ। ਏવਮ੍ਪਿ ਤਿਤ੍ਥ੍ਯਾ ਪੁਥੁਸੋ વਦਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਭਿવਦਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਪਰਦ੍ਧਾ વਿਰਦ੍ਧਾ ਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਂ, ਅਕੇવਲਿਨੋ ਚ ਤੇਤਿ ਏવਂ ਪੁਥੁਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਯਸ੍ਮਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇવਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਚੇ? ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਰਾਗੇਨ ਹਿ ਤੇਭਿਰਤ੍ਤਾ, ਯਸ੍ਮਾ ਸਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਰਾਗੇਨ ਤੇ ਅਭਿਰਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
126.Aññaṃ itoti gāthāya sambandho attho ca – ‘‘atha ce sayaṃ vedagū hoti dhīro. Na koci bālo samaṇesu atthī’’ti evañhi vuttepi siyā kassaci ‘‘kasmā’’ti. Tattha vuccate – yasmā aññaṃ ito yābhivadanti dhammaṃ, aparaddhā suddhimakevalī te. Evampi titthyā puthuso vadanti, ye ito aññaṃ diṭṭhiṃ abhivadanti, te aparaddhā viraddhā suddhimaggaṃ, akevalino ca teti evaṃ puthutitthiyā yasmā vadantīti vuttaṃ hoti. Kasmā panevaṃ vadantīti ce? Sandiṭṭhirāgena hi tebhirattā, yasmā sakena diṭṭhirāgena te abhirattāti vuttaṃ hoti.
ਤੇ ਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਅਕਿਲਿਟ੍ਠਮਗ੍ਗਂ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਸਮਗ੍ਗਂ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਸੁਕ੍ਕਮਗ੍ਗਂ। વੋਦਾਤਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਰਮਗ੍ਗਂ। ਪਰਿਯੋਦਾਤਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਪਭਾવਨ੍ਤਮਗ੍ਗਂ। વਿਰਦ੍ਧਾਤਿ વੁਤ੍ਤવਿਧਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ વਿਰਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਅਪਰਦ੍ਧਾਤਿ ਅਪਰਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਖਲਿਤਾਤਿ ਪਰਿਹੀਨਾ। ਗਲਿਤਾਤਿ ਤਤੋ ਭਟ੍ਠਾ। ਅਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਅਞ੍ਞਾਣੇਨ। ਅਪਰਦ੍ਧਾਤਿ ਪਰਾਜਯਮਾਪਨ੍ਨਾ। ਅਥ વਾ ‘‘ਞਾਯਾਪਰਦ੍ਧਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਞਾਯੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ વਿਰਦ੍ਧਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Te suddhimagganti te aññatitthiyā akiliṭṭhamaggaṃ. Visuddhimagganti niddosamaggaṃ. Parisuddhimagganti sukkamaggaṃ. Vodātamagganti paṇḍaramaggaṃ. Pariyodātamagganti pabhāvantamaggaṃ. Viraddhāti vuttavidhinā maggena virajjhitvā ṭhitā. Aparaddhāti aparajjhitvā ṭhitā. Khalitāti parihīnā. Galitāti tato bhaṭṭhā. Aññāyāti aññāṇena. Aparaddhāti parājayamāpannā. Atha vā ‘‘ñāyāparaddhā’’tipi pāṭho. Ñāyena maggena viraddhāti attho.
੧੨੭. ਏવਂ ਅਭਿਰਤ੍ਤਾ ਚ – ਇਧੇવ ਸੁਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਕਾਯਨੇਤਿ ਸਕਮਗ੍ਗੇ। ਦਲ਼੍ਹਂ વਦਾਨਾਤਿ ਦਲ਼੍ਹવਾਦਾ।
127. Evaṃ abhirattā ca – idheva suddhinti gāthā. Tattha sakāyaneti sakamagge. Daḷhaṃ vadānāti daḷhavādā.
ਥਿਰવਾਦਾਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨવਾਦਾ। ਬਲਿਕવਾਦਾਤਿ ਬਲવਨ੍ਤવਾਦਾ। ਅવਟ੍ਠਿਤવਾਦਾਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਕਥਿਤવਾਦਾ।
Thiravādāti sanniṭṭhānavādā. Balikavādāti balavantavādā. Avaṭṭhitavādāti patiṭṭhahitvā kathitavādā.
੧੨੮. ਯੇ ਏવਞ੍ਚ ਦਲ਼੍ਹવਾਦਾ, ਤੇਸੁ ਯੋ ਕੋਚਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੋ ਸਕਾਯਨੇ વਾਪਿ ਦਲ਼੍ਹਂ વਦਾਨੋ ਕਮੇਤ੍ਥ ਬਾਲੋਤਿ ਪਰਂ ਦਹੇਯ੍ਯ, ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਤਤ੍ਥ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਸਙ੍ਖਾਤੇ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਨਤ੍ਥਿਕਇਸ੍ਸਰਕਾਰਕਨਿਯਤਿਆਦਿਭੇਦੇ ਸਕੇ ਅਯਨੇ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਦਲ਼੍ਹਂ વਦਾਨੋ ਕਂ ਪਰਂ ਏਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤੇ ‘‘ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਸਹ ਧਮ੍ਮੇਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਨਨੁ ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਮਤੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਏવ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਏવ ਚ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਸਯਮੇવ ਸੋ ਮੇਧਗਮਾવਹੇਯ੍ਯ, ਪਰਂ વਦਂ ਬਾਲਮਸੁਦ੍ਧਿਧਮ੍ਮਂ। ਸੋਪਿ ਪਰਂ ‘‘ਬਾਲੋ ਚ ਅਸੁਦ੍ਧਿਧਮ੍ਮੋ ਚ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਕਲਹਂ ਆવਹੇਯ੍ਯ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਮਤੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋਯੇવ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਯੇવ ਚ।
128. Ye evañca daḷhavādā, tesu yo koci titthiyo sakāyane vāpi daḷhaṃ vadāno kamettha bāloti paraṃ daheyya, saṅkhepato tattha sassatucchedasaṅkhāte vitthārato natthikaissarakārakaniyatiādibhede sake ayane ‘‘idameva sacca’’nti daḷhaṃ vadāno kaṃ paraṃ ettha diṭṭhigate ‘‘bālo’’ti saha dhammena passeyya, nanu sabbopi tassa matena paṇḍito eva suppaṭipanno eva ca. Evaṃ sante sayameva so medhagamāvaheyya, paraṃ vadaṃ bālamasuddhidhammaṃ. Sopi paraṃ ‘‘bālo ca asuddhidhammo ca aya’’nti vadanto attanāva kalahaṃ āvaheyya. Kasmā? Yasmā sabbopi tassa matena paṇḍitoyeva suppaṭipannoyeva ca.
੧੨੯. ਏવਂ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਤ੍વਾ ਸਯਂ ਪਮਾਯ, ਉਦ੍ਧਂ ਸ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ વਿવਾਦਮੇਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਠਤ੍વਾ ਸਯਞ੍ਚ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਸੋ ਭਿਯ੍ਯੋ વਿવਾਦਮੇਤੀਤਿ। ਏવਂ ਪਨ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇਸੁ ਆਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਹਿਤ੍વਾਨ ਸਬ੍ਬਾਨਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯਾਨਿ, ਨ ਮੇਧਗਂ ਕੁਬ੍ਬਤਿ ਜਨ੍ਤੁ ਲੋਕੇਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ।
129. Evaṃ sabbathāpi vinicchaye ṭhatvā sayaṃ pamāya, uddhaṃ sa lokasmiṃ vivādametīti diṭṭhiyā ṭhatvā sayañca satthārādiṃ minitvā so bhiyyo vivādametīti. Evaṃ pana vinicchayesu ādīnavaṃ ñatvā ariyamaggena hitvāna sabbāni vinicchayāni, na medhagaṃ kubbati jantu loketi arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
ਸਯਂ ਪਮਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਮਿਨਿਤ੍વਾ। ਪਮਿਨਿਤ੍વਾਤਿ ਪਮਾਣਂ ਕਤ੍વਾ। ‘‘ਪવਿਨੇਤ੍વਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਤਂ ਨ ਸੁਨ੍ਦਰਂ। ਉਦ੍ਧਂ વਾਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਰਿ ਕਥੇਨ੍ਤੇਨ ਸਹ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤੇ (ਮਹਾਨਿ॰ ੮੩) વੁਤ੍ਤਸਦਿਸੋ ਏવ ਅਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
Sayaṃ pamāyāti attanā minitvā. Paminitvāti pamāṇaṃ katvā. ‘‘Pavinetvā’’tipi pāṭho, taṃ na sundaraṃ. Uddhaṃ vādena saddhinti attano upari kathentena saha. Desanāpariyosāne purābhedasutte (mahāni. 83) vuttasadiso eva abhisamayo ahosīti.
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਜ੍ਜੋਤਿਕਾਯ ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਟ੍ਠਕਥਾਯ
Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
ਚੂਲ਼ਬ੍ਯੂਹਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Cūḷabyūhasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Mahāniddesapāḷi / ੧੨. ਚੂਲ਼વਿਯੂਹਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 12. Cūḷaviyūhasuttaniddeso
