| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සුත්‌තනිපාත-අට්‌ඨකථා • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
12. චූළබ්‍යූහසුත්‌තවණ්‌ණනා
12. Cūḷabyūhasuttavaṇṇanā
885-6. සකංසකංදිට්‌ඨිපරිබ්‌බසානාති චූළබ්‍යූහසුත්‌තං. කා උප්‌පත්‌ති? ඉදම්‌පි තස්‌මිංයෙව මහාසමයෙ ‘‘සබ්‌බෙපි ඉමෙ දිට්‌ඨිගතිකා ‘සාධුරූපම්‌හා’ති භණන්‌ති, කිං නු ඛො සාධුරූපාව ඉමෙ අත්‌තනොයෙව දිට්‌ඨියා පතිට්‌ඨහන්‌ති, උදාහු අඤ්‌ඤම්‌පි දිට්‌ඨිං ගණ්‌හන්‌තී’’ති උප්‌පන්‌නචිත්‌තානං එකච්‌චානං දෙවතානං තමත්‌ථං පකාසෙතුං පුරිමනයෙනෙව නිම්‌මිතබුද්‌ධෙන අත්‌තානං පුච්‌ඡාපෙත්‌වා වුත්‌තං.
885-6.Sakaṃsakaṃdiṭṭhiparibbasānāti cūḷabyūhasuttaṃ. Kā uppatti? Idampi tasmiṃyeva mahāsamaye ‘‘sabbepi ime diṭṭhigatikā ‘sādhurūpamhā’ti bhaṇanti, kiṃ nu kho sādhurūpāva ime attanoyeva diṭṭhiyā patiṭṭhahanti, udāhu aññampi diṭṭhiṃ gaṇhantī’’ti uppannacittānaṃ ekaccānaṃ devatānaṃ tamatthaṃ pakāsetuṃ purimanayeneva nimmitabuddhena attānaṃ pucchāpetvā vuttaṃ.
තත්‌ථ ආදිතො ද්‌වෙපි ගාථා පුච්‌ඡාගාථායෙව. තාසු සකංසකංදිට්‌ඨිපරිබ්‌බසානාති අත්‌තනො අත්‌තනො දිට්‌ඨියා වසමානා. විග්‌ගය්‌හ නානා කුසලා වදන්‌තීති දිට්‌ඨිබලග්‌ගාහං ගහෙත්‌වා, තත්‌ථ ‘‘කුසලාම්‌හා’’ති පටිජානමානා පුථු පුථු වදන්‌ති එකං න වදන්‌ති. යො එවං ජානාති ස වෙදි ධම්‌මං ඉදං පටිකොසමකෙවලී සොති තඤ්‌ච දිට්‌ඨිං සන්‌ධාය යො එවං ජානාති, සො ධම්‌මං වෙදි. ඉදං පන පටික්‌කොසන්‌තො හීනො හොතීති වදන්‌ති. බාලොති හීනො. අක්‌කුසලොති අවිද්‌වා.
Tattha ādito dvepi gāthā pucchāgāthāyeva. Tāsu sakaṃsakaṃdiṭṭhiparibbasānāti attano attano diṭṭhiyā vasamānā. Viggayha nānā kusalā vadantīti diṭṭhibalaggāhaṃ gahetvā, tattha ‘‘kusalāmhā’’ti paṭijānamānā puthu puthu vadanti ekaṃ na vadanti. Yo evaṃ jānāti sa vedi dhammaṃ idaṃ paṭikosamakevalī soti tañca diṭṭhiṃ sandhāya yo evaṃ jānāti, so dhammaṃ vedi. Idaṃ pana paṭikkosanto hīno hotīti vadanti. Bāloti hīno. Akkusaloti avidvā.
887-8. ඉදානි තිස්‌සො විස්‌සජ්‌ජනගාථා හොන්‌ති. තා පුරිමඩ්‌ඪෙන වුත්‌තමත්‌ථං පච්‌ඡිමඩ්‌ඪෙන පටිබ්‍යූහිත්‌වා ඨිතා. තෙන බ්‍යූහෙන උත්‌තරසුත්‌තතො ච අප්‌පකත්‌තා ඉදං සුත්‌තං ‘‘චූළබ්‍යූහ’’න්‌ති නාමං ලභති. තත්‌ථ පරස්‌ස චෙ ධම්‌මන්‌ති පරස්‌ස දිට්‌ඨිං. සබ්‌බෙව බාලාති එවං සන්‌තෙ සබ්‌බෙව ඉමෙ බාලා හොන්‌තීති අධිප්‌පායො. කිං කාරණං? සබ්‌බෙවිමෙ දිට්‌ඨිපරිබ්‌බසානාති සන්‌දිට්‌ඨියා චෙව න වීවදාතා. සංසුද්‌ධපඤ්‌ඤා කුසලා මුතීමාති සකාය දිට්‌ඨියා න විවදාතා න වොදාතා සංකිලිට්‌ඨාව සමානා සංසුද්‌ධපඤ්‌ඤා ච කුසලා ච මුතිමන්‌තො ච තෙ හොන්‌ති චෙ. අථ වා ‘‘සන්‌දිට්‌ඨියා චෙ පන වීවදාතා’’ තිපි පාඨො. තස්‌සත්‌ථො – සකාය පන දිට්‌ඨියා වොදාතා සංසුද්‌ධපඤ්‌ඤා කුසලා මුතිමන්‌තො හොන්‌ති චෙ. න තෙසං කොචීති එවං සන්‌තෙ තෙසං එකොපි හීනපඤ්‌ඤො න හොති. කිංකාරණා? දිට්‌ඨී හි තෙසම්‌පි තථා සමත්‌තා, යථා ඉතරෙසන්‌ති.
887-8. Idāni tisso vissajjanagāthā honti. Tā purimaḍḍhena vuttamatthaṃ pacchimaḍḍhena paṭibyūhitvā ṭhitā. Tena byūhena uttarasuttato ca appakattā idaṃ suttaṃ ‘‘cūḷabyūha’’nti nāmaṃ labhati. Tattha parassa ce dhammanti parassa diṭṭhiṃ. Sabbeva bālāti evaṃ sante sabbeva ime bālā hontīti adhippāyo. Kiṃ kāraṇaṃ? Sabbevime diṭṭhiparibbasānāti sandiṭṭhiyā ceva na vīvadātā. Saṃsuddhapaññā kusalā mutīmāti sakāya diṭṭhiyā na vivadātā na vodātā saṃkiliṭṭhāva samānā saṃsuddhapaññā ca kusalā ca mutimanto ca te honti ce. Atha vā ‘‘sandiṭṭhiyā ce pana vīvadātā’’ tipi pāṭho. Tassattho – sakāya pana diṭṭhiyā vodātā saṃsuddhapaññā kusalā mutimanto honti ce. Na tesaṃ kocīti evaṃ sante tesaṃ ekopi hīnapañño na hoti. Kiṃkāraṇā? Diṭṭhī hi tesampi tathā samattā, yathā itaresanti.
889. න වාහමෙතන්‌ති ගාථාය සඞ්‌ඛෙපත්‌ථො – යං තෙ මිථු ද්‌වෙ ද්‌වෙ ජනා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං ‘‘බාලො’’ති ආහු, අහං එතං තථියං තච්‌ඡන්‌ති නෙව බ්‍රූමි. කිංකාරණා? යස්‌මා සබ්‌බෙ තෙ සකං සකං දිට්‌ඨිං ‘‘ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤ’’න්‌ති අකංසු. තෙන ච කාරණෙන පරං ‘‘බාලො’’ති දහන්‌ති. එත්‌ථ ච ‘‘තථිය’’න්‌ති ‘‘කථිව’’න්‌ති ද්‌වෙපි පාඨා.
889.Na vāhametanti gāthāya saṅkhepattho – yaṃ te mithu dve dve janā aññamaññaṃ ‘‘bālo’’ti āhu, ahaṃ etaṃ tathiyaṃ tacchanti neva brūmi. Kiṃkāraṇā? Yasmā sabbe te sakaṃ sakaṃ diṭṭhiṃ ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti akaṃsu. Tena ca kāraṇena paraṃ ‘‘bālo’’ti dahanti. Ettha ca ‘‘tathiya’’nti ‘‘kathiva’’nti dvepi pāṭhā.
890. යමාහූති පුච්‌ඡාගාථාය යං දිට්‌ඨිසච්‌චං තථියන්‌ති එකෙ ආහු.
890.Yamāhūti pucchāgāthāya yaṃ diṭṭhisaccaṃ tathiyanti eke āhu.
891. එකඤ්‌හි සච්‌චන්‌ති විස්‌සජ්‌ජනගාථාය එකං සච්‌චං නිරොධො මග්‌ගො වා. යස්‌මිං පජා නො විවදෙ පජානන්‌ති යම්‌හි සච්‌චෙ පජානන්‌තො පජා නො විවදෙය්‍ය. සයං ථුනන්‌තීති අත්‌තනා වදන්‌ති.
891.Ekañhi saccanti vissajjanagāthāya ekaṃ saccaṃ nirodho maggo vā. Yasmiṃ pajā no vivade pajānanti yamhi sacce pajānanto pajā no vivadeyya. Sayaṃ thunantīti attanā vadanti.
892. කස්‌මා නූති පුච්‌ඡාගාථාය පවාදියාසෙති වාදිනො. උදාහු තෙ තක්‌කමනුස්‌සරන්‌තීති තෙ වාදිනො උදාහු අත්‌තනො තක්‌කමත්‌තං අනුගච්‌ඡන්‌ති.
892.Kasmā nūti pucchāgāthāya pavādiyāseti vādino. Udāhu te takkamanussarantīti te vādino udāhu attano takkamattaṃ anugacchanti.
893. න හෙවාති විස්‌සජ්‌ජනගාථාය අඤ්‌ඤත්‍ර සඤ්‌ඤාය නිච්‌චානීති ඨපෙත්‌වා සඤ්‌ඤාමත්‌තෙන නිච්‌චන්‌ති ගහිතග්‌ගහණානි. තක්‌කඤ්‌ච දිට්‌ඨීසු පකප්‌පයිත්‌වාති අත්‌තනො මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පමත්‌තං දිට්‌ඨීසු ජනෙත්‌වා. යස්‌මා පන දිට්‌ඨීසු විතක්‌කං ජනෙන්‌තා දිට්‌ඨියොපි ජනෙන්‌ති, තස්‌මා නිද්‌දෙසෙ වුත්‌තං ‘‘දිට්‌ඨිගතානි ජනෙන්‌ති සඤ්‌ජනෙන්‌තී’’තිආදි (මහානි. 121).
893.Nahevāti vissajjanagāthāya aññatra saññāya niccānīti ṭhapetvā saññāmattena niccanti gahitaggahaṇāni. Takkañca diṭṭhīsu pakappayitvāti attano micchāsaṅkappamattaṃ diṭṭhīsu janetvā. Yasmā pana diṭṭhīsu vitakkaṃ janentā diṭṭhiyopi janenti, tasmā niddese vuttaṃ ‘‘diṭṭhigatāni janenti sañjanentī’’tiādi (mahāni. 121).
894-5. ඉදානි එවං නානාසච්‌චෙසු අසන්‌තෙසු තක්‌කමත්‌තමනුස්‌සරන්‌තානං දිට්‌ඨිගතිකානං විප්‌පටිපත්‌තිං දස්‌සෙතුං ‘‘දිට්‌ඨෙ සුතෙ’’තිආදිකා ගාථායො අභාසි. තත්‌ථ දිට්‌ඨෙති දිට්‌ඨං, දිට්‌ඨසුද්‌ධින්‌ති අධිප්‌පායො. එස නයො සුතාදීසු. එතෙ ච නිස්‌සාය විමානදස්‌සීති එතෙ දිට්‌ඨිධම්‌මෙ නිස්‌සයිත්‌වා සුද්‌ධිභාවසඞ්‌ඛාතං විමානං අසම්‌මානං පස්‌සන්‌තොපි. විනිච්‌ඡයෙ ඨත්‌වා පහස්‌සමානො, බාලො පරො අක්‌කුසලොති චාහාති එවං විමානදස්‌සීපි තස්‌මිං දිට්‌ඨිවිනිච්‌ඡයෙ ඨත්‌වා තුට්‌ඨිජාතො හාසජාතො හුත්‌වා ‘‘පරො හීනො ච අවිද්‌වා චා’’ති එවං වදතියෙව. එවං සන්‌තෙ යෙනෙවාති ගාථා. තත්‌ථ සයමත්‌තනාති සයමෙව අත්‌තානං. විමානෙතීති ගරහති. තදෙව පාවාති තදෙව වචනං දිට්‌ඨිං වදති, තං වා පුග්‌ගලං.
894-5. Idāni evaṃ nānāsaccesu asantesu takkamattamanussarantānaṃ diṭṭhigatikānaṃ vippaṭipattiṃ dassetuṃ ‘‘diṭṭhe sute’’tiādikā gāthāyo abhāsi. Tattha diṭṭheti diṭṭhaṃ, diṭṭhasuddhinti adhippāyo. Esa nayo sutādīsu. Ete ca nissāya vimānadassīti ete diṭṭhidhamme nissayitvā suddhibhāvasaṅkhātaṃ vimānaṃ asammānaṃ passantopi. Vinicchaye ṭhatvā pahassamāno, bālo paro akkusaloti cāhāti evaṃ vimānadassīpi tasmiṃ diṭṭhivinicchaye ṭhatvā tuṭṭhijāto hāsajāto hutvā ‘‘paro hīno ca avidvā cā’’ti evaṃ vadatiyeva. Evaṃ sante yenevāti gāthā. Tattha sayamattanāti sayameva attānaṃ. Vimānetīti garahati. Tadeva pāvāti tadeva vacanaṃ diṭṭhiṃ vadati, taṃ vā puggalaṃ.
896. අතිසාරදිට්‌ඨියාති ගාථායත්‌ථො – සො එවං තාය ලක්‌ඛණාතිසාරිනියා අතිසාරදිට්‌ඨියා සමත්‌තො පුණ්‌ණො උද්‌ධුමාතො, තෙන ච දිට්‌ඨිමානෙන මත්‌තො ‘‘පරිපුණ්‌ණො අහං කෙවලී’’ති එවං පරිපුණ්‌ණමානී සයමෙව අත්‌තානං මනසා ‘‘අහං පණ්‌ඩිතො’’ති අභිසිඤ්‌චති. කිංකාරණා? දිට්‌ඨී හි සා තස්‌ස තථා සමත්‌තාති.
896.Atisāradiṭṭhiyāti gāthāyattho – so evaṃ tāya lakkhaṇātisāriniyā atisāradiṭṭhiyā samatto puṇṇo uddhumāto, tena ca diṭṭhimānena matto ‘‘paripuṇṇo ahaṃ kevalī’’ti evaṃ paripuṇṇamānī sayameva attānaṃ manasā ‘‘ahaṃ paṇḍito’’ti abhisiñcati. Kiṃkāraṇā? Diṭṭhī hi sā tassa tathā samattāti.
897. පරස්‌ස චෙති ගාථාය සම්‌බන්‌ධො අත්‌ථො ච – කිඤ්‌ච භිය්‍යො? යො සො විනිච්‌ඡයෙ ඨත්‌වා පහස්‌සමානො ‘‘බාලො පරො අක්‌කුසලො’’ති චාහ. තස්‌ස පරස්‌ස චෙ හි වචසා සො තෙන වුච්‌චමානො නිහීනො හොති. තුමො සහා හොති නිහීනපඤ්‌ඤො, සොපි තෙනෙව සහ නිහීනපඤ්‌ඤො හොති. සොපි හි නං ‘‘බාලො’’ති වදති. අථස්‌ස වචනං අප්‌පමාණං, සො පන සයමෙව වෙදගූ ච ධීරො ච හොති. එවං සන්‌තෙ න කොචි බාලො සමණෙසු අත්‌ථි. සබ්‌බෙපි හි තෙ අත්‌තනො ඉච්‌ඡාය පණ්‌ඩිතා.
897.Parassa ceti gāthāya sambandho attho ca – kiñca bhiyyo? Yo so vinicchaye ṭhatvā pahassamāno ‘‘bālo paro akkusalo’’ti cāha. Tassa parassa ce hi vacasā so tena vuccamāno nihīno hoti. Tumo sahā hoti nihīnapañño, sopi teneva saha nihīnapañño hoti. Sopi hi naṃ ‘‘bālo’’ti vadati. Athassa vacanaṃ appamāṇaṃ, so pana sayameva vedagū ca dhīro ca hoti. Evaṃ sante na koci bālo samaṇesu atthi. Sabbepi hi te attano icchāya paṇḍitā.
898. අඤ්‌ඤං ඉතොති ගාථාය සම්‌බන්‌ධො අත්‌ථො ච – ‘‘අථ චෙ සයං වෙදගූ හොති ධීරො, න කොචි බාලො සමණෙසු අත්‌ථී’’ති එවඤ්‌හි වුත්‌තෙපි සියා කස්‌සචි ‘‘කස්‌මා’’ති. තත්‌ථ වුච්‌චතෙ – යස්‌මා අඤ්‌ඤං ඉතො යාභිවදන්‌ති ධම්‌මං අපරද්‌ධා සුද්‌ධිමකෙවලී තෙ, එවම්‌පි තිත්‌ථියා පුථුසො වදන්‌ති, යෙ ඉතො අඤ්‌ඤං දිට්‌ඨිං අභිවදන්‌ති, යෙ අපරද්‌ධා විරද්‌ධා සුද්‌ධිමග්‌ගං, අකෙවලිනො ච තෙති එවං පුථුතිත්‌ථියා යස්‌මා වදන්‌තීති වුත්‌තං හොති. කස්‌මා පනෙවං වදන්‌තීති චෙ? සන්‌දිට්‌ඨිරාගෙන හි තෙ භිරත්‌තා, යස්‌මා සකෙන දිට්‌ඨිරාගෙන අභිරත්‌තාති වුත්‌තං හොති.
898.Aññaṃitoti gāthāya sambandho attho ca – ‘‘atha ce sayaṃ vedagū hoti dhīro, na koci bālo samaṇesu atthī’’ti evañhi vuttepi siyā kassaci ‘‘kasmā’’ti. Tattha vuccate – yasmā aññaṃ ito yābhivadanti dhammaṃ aparaddhā suddhimakevalī te, evampi titthiyā puthuso vadanti, ye ito aññaṃ diṭṭhiṃ abhivadanti, ye aparaddhā viraddhā suddhimaggaṃ, akevalino ca teti evaṃ puthutitthiyā yasmā vadantīti vuttaṃ hoti. Kasmā panevaṃ vadantīti ce? Sandiṭṭhirāgena hi te bhirattā, yasmā sakena diṭṭhirāgena abhirattāti vuttaṃ hoti.
899-900. එවං අභිරත්‌තා ච – ඉධෙව සුද්‌ධින්‌ති ගාථා. තත්‌ථ සකායනෙති සකමග්‌ගෙ දළ්‌හං වදානාති දළ්‌හවාදා. එවඤ්‌ච දළ්‌හවාදෙසු තෙසු යො කොචි තිත්‌ථියො සකායනෙ වාපි දළ්‌හං වදානො කමෙත්‌ථ බාලොති පරං දහෙය්‍ය, සඞ්‌ඛෙපතො තත්‌ථ සස්‌සතුච්‌ඡෙදසඞ්‌ඛාතෙ විත්‌ථාරතො වා නත්‌ථිකඉස්‌සරකාරණනියතාදිභෙදෙ සකෙ ආයතනෙ ‘‘ඉදමෙව සච්‌ච’’න්‌ති දළ්‌හං වදානො කං පරං එත්‌ථ දිට්‌ඨිගතෙ ‘‘බාලො’’ති සහ ධම්‌මෙන පස්‌සෙය්‍ය, නනු සබ්‌බොපි තස්‌ස මතෙන පණ්‌ඩිතො එව සුප්‌පටිපන්‌නො එව ච. එවං සන්‌තෙ ච සයමෙව සො මෙධගමාවහෙය්‍ය පරං වදං බාලමසුද්‌ධිධම්‌මං, සොපි පරං ‘‘බාලො ච අසුද්‌ධිධම්‌මො ච අය’’න්‌ති වදන්‌තො අත්‌තනාව කලහං ආවහෙය්‍ය. කස්‌මා? යස්‌මා සබ්‌බොපි තස්‌ස මතෙන පණ්‌ඩිතො එව සුප්‌පටිපන්‌නො එව ච.
899-900. Evaṃ abhirattā ca – idheva suddhinti gāthā. Tattha sakāyaneti sakamagge daḷhaṃ vadānāti daḷhavādā. Evañca daḷhavādesu tesu yo koci titthiyo sakāyane vāpi daḷhaṃ vadāno kamettha bāloti paraṃ daheyya, saṅkhepato tattha sassatucchedasaṅkhāte vitthārato vā natthikaissarakāraṇaniyatādibhede sake āyatane ‘‘idameva sacca’’nti daḷhaṃ vadāno kaṃ paraṃ ettha diṭṭhigate ‘‘bālo’’ti saha dhammena passeyya, nanu sabbopi tassa matena paṇḍito eva suppaṭipanno eva ca. Evaṃ sante ca sayameva so medhagamāvaheyya paraṃ vadaṃ bālamasuddhidhammaṃ, sopi paraṃ ‘‘bālo ca asuddhidhammo ca aya’’nti vadanto attanāva kalahaṃ āvaheyya. Kasmā? Yasmā sabbopi tassa matena paṇḍito eva suppaṭipanno eva ca.
901. එවං සබ්‌බථාපි විනිච්‌ඡයෙ ඨත්‌වා සයං පමාය උද්‌ධංස ලොකස්‌මිං විවාදමෙති, දිට්‌ඨියං ඨත්‌වා සයඤ්‌ච සත්‌ථාරාදීනි මිනිත්‌වා සො භිය්‍යො විවාදමෙතීති. එවං පන විනිච්‌ඡයෙසු ආදීනවං ඤත්‌වා අරියමග්‌ගෙන හිත්‌වාන සබ්‌බානි විනිච්‌ඡයානි න මෙධගං කුබ්‌බති ජන්‌තු ලොකෙති අරහත්‌තනිකූටෙන දෙසනං නිට්‌ඨාපෙසි. දෙසනාපරියොසානෙ පුරාභෙදසුත්‌තෙ වුත්‌තසදිසො එවාභිසමයො අහොසීති.
901. Evaṃ sabbathāpi vinicchaye ṭhatvā sayaṃ pamāya uddhaṃsa lokasmiṃ vivādameti, diṭṭhiyaṃ ṭhatvā sayañca satthārādīni minitvā so bhiyyo vivādametīti. Evaṃ pana vinicchayesu ādīnavaṃ ñatvā ariyamaggena hitvāna sabbāni vinicchayāni na medhagaṃ kubbati jantu loketi arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Desanāpariyosāne purābhedasutte vuttasadiso evābhisamayo ahosīti.
පරමත්‌ථජොතිකාය ඛුද්‌දක-අට්‌ඨකථාය
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
සුත්‌තනිපාත-අට්‌ඨකථාය චූළබ්‍යූහසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Suttanipāta-aṭṭhakathāya cūḷabyūhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / සුත්‌තනිපාතපාළි • Suttanipātapāḷi / 12. චූළබ්‍යූහසුත්‌තං • 12. Cūḷabyūhasuttaṃ
