| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೫. ಚೂಳಧಮ್ಮಸಮಾದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
5. Cūḷadhammasamādānasuttavaṇṇanā
೪೬೮. ಧಮ್ಮೋತಿ ಗಹಿತಗಹಣಾನೀತಿ ಧಮ್ಮೋ ವಾ ಹೋತು ಇತರೋ ವಾ, ಧಮ್ಮೋತಿ ಪಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಾಹಪ್ಪವತ್ತಾ ಚರಿಯಾವ। ಆಯೂಹನಕ್ಖಣೇತಿ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋತಿ ಗಹಿತಸ್ಸ ಪವತ್ತನಕ್ಖಣೇ। ಸುಖನ್ತಿ ಅಕಿಚ್ಛಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸುಕರ’’ನ್ತಿ। ದುಕ್ಖವಿಪಾಕನ್ತಿ ಅನಿಟ್ಠಫಲವಿಪಚ್ಚನಂ।
468.Dhammotigahitagahaṇānīti dhammo vā hotu itaro vā, dhammoti paggahitaggāhappavattā cariyāva. Āyūhanakkhaṇeti tassa dhammoti gahitassa pavattanakkhaṇe. Sukhanti akicchaṃ. Tenāha ‘‘sukara’’nti. Dukkhavipākanti aniṭṭhaphalavipaccanaṃ.
೪೬೯. ಯಥಾ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಯಥಾಸಕಂ ವಿಸಯಗ್ಗಹಣಂ ಸಭಾವಸಿದ್ಧಂ, ಏವಂ ಮನಸೋಪಿ। ತೇ ಚ ವಿಸಯಾ ಇಟ್ಠಾಕಾರತೋ ಗಹಣೇ ನ ಕೋಚಿ ದೋಸೋ, ಪುರಿಸತ್ತಭಾವೇ ನ ಚ ತೇ ದೋಸಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೀತಿ ಅಯಂ ತೇಸಂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಲದ್ಧೀತಿ ಆಹ ‘‘ವತ್ಥುಕಾಮೇಸುಪಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸುಪಿ ದೋಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ, ಅಸ್ಸಾದೇತ್ವಾ ವಿಸಯಪರಿಭೋಗೇ ನತ್ಥಿ ಆದೀನವೋ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ನ ಕೋಚಿ ಅನ್ತರಾಯೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪಾತಬ್ಯತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜನಕತಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಪರಿಭೋಗತ್ಥೋ ಹಿ ಅಯಂ ಪಾ-ಸದ್ದೋ ಕತ್ತುಸಾಧನೋ ಚ ತಬ್ಯ-ಸದ್ದೋ, ಯಥಾರುಚಿ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಲೇಸಕಾಮೋಪಿ ಅಸ್ಸಾದಿಯಮಾನೋ ವತ್ಥುಕಾಮನ್ತೋಗಧೋಯೇವ, ಕಿಲೇಸಕಾಮವಸೇನ ಪನ ನೇಸಂ ಅಸ್ಸಾದೇತಬ್ಬತಾತಿ ಆಹ ‘‘ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ಪಾತಬ್ಯತ’’ನ್ತಿ। ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನಾತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಕರಣವಚನಂ। ಪಾತಬ್ಯತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಕತ್ತುವಸೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಮೋಳಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ವೇಣಿಬನ್ಧವಸೇನ ಮೋಳಿಂ ಕತ್ವಾ। ತಾಪಸಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾಹೀತಿ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗತಾಹಿ। ಪರಿಞ್ಞಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೀತಿ ಇದಂ ‘‘ಪಹಾನಮಾಹಂಸೂ’’ತಿ ಪದಸ್ಸೇವ ವೇವಚನನ್ತಿ ‘‘ಪಹಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಕಾಮಾ ನಾಮೇತೇ ಅನಿಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಾ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾತಿ ಯಾಥಾವತೋ ಪರಿಜಾನನಂ ಇಧ ‘‘ಪಹಾನ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ವಿನಾಭಾವಮತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮಾಲುವಾಸಿಪಾಟಿಕಾತಿ ಮಾಲುವಾವಿದಲಂ ಮಾಲುವಾಫಲೇ ಪೋಟ್ಟಲಿಕಾ। ಸನ್ತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಸಾಲೇ ಅಧಿವತ್ಥದೇವತಾಯ ಪವತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ತದಾ ಹಿ ತಸ್ಸಾ ಏವಂ ಹೋತಿ। ಕೋವಿಳಾರಪತ್ತಸದಿಸೇಹೀತಿ ಮಹಾಕೋವಿಳಾರಪತ್ತಸಣ್ಠಾನೇಹಿ। ಸಣ್ಠಾನವಸೇನ ಹೇತಂ ವುತ್ತಂ, ಮಾಲುವಾಪತ್ತಾ ಪನ ಕೋವಿಳಾರಪತ್ತೇಹಿ ಮಹನ್ತತರಾನಿ ಚೇವ ಘನತರಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ। ವಿಪುಲಬಹುಘನಗರುಪತ್ತತಾಯ ಮಹನ್ತಂ ಭಾರಂ ಜನೇತ್ವಾ। ಸಾತಿ ಮಾಲುವಾಲತಾ। ಓಘನನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠತೋ ಓಲಮ್ಬನಹೇತುಭೂತಂ ಘನಭಾವಂ।
469. Yathā cakkhādīnaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ yathāsakaṃ visayaggahaṇaṃ sabhāvasiddhaṃ, evaṃ manasopi. Te ca visayā iṭṭhākārato gahaṇe na koci doso, purisattabhāve na ca te dosaṃ pavattentīti ayaṃ tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ laddhīti āha ‘‘vatthukāmesupi kilesakāmesupi doso natthī’’ti, assādetvā visayaparibhoge natthi ādīnavo, tappaccayā na koci antarāyoti adhippāyo. Pātabyataṃ āpajjantīti paribhuñjanakataṃ upagacchanti. Paribhogattho hi ayaṃ pā-saddo kattusādhano ca tabya-saddo, yathāruci paribhuñjantīti attho. Kilesakāmopi assādiyamāno vatthukāmantogadhoyeva, kilesakāmavasena pana nesaṃ assādetabbatāti āha ‘‘vatthukāmesu kilesakāmena pātabyata’’nti. Kilesakāmenāti karaṇatthe karaṇavacanaṃ. Pātabyataṃ paribhuñjitabbatanti etthāpi kattuvaseneva attho veditabbo. Moḷiṃ katvāti veṇibandhavasena moḷiṃ katvā. Tāpasaparibbājikāhīti tāpasapabbajjūpagatāhi. Pariññaṃ paññapentīti idaṃ ‘‘pahānamāhaṃsū’’ti padasseva vevacananti ‘‘pahānaṃ samatikkamaṃ paññapentī’’ti vuttaṃ. Tena kāmā nāmete aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti yāthāvato parijānanaṃ idha ‘‘pahāna’’nti adhippetaṃ, na vinābhāvamattanti dasseti. Māluvāsipāṭikāti māluvāvidalaṃ māluvāphale poṭṭalikā. Santāsaṃ āpajjeyyāti sāle adhivatthadevatāya pavattiṃ gahetvā vuttaṃ. Tadā hi tassā evaṃ hoti. Koviḷārapattasadisehīti mahākoviḷārapattasaṇṭhānehi. Saṇṭhānavasena hetaṃ vuttaṃ, māluvāpattā pana koviḷārapattehi mahantatarāni ceva ghanatarāni ca honti. Vipulabahughanagarupattatāya mahantaṃ bhāraṃ janetvā. Sāti māluvālatā. Oghananti heṭṭhato olambanahetubhūtaṃ ghanabhāvaṃ.
ಅನ್ಧವನಸುಭಗವನಗ್ಗಹಣಂ ತೇಸಂ ಅಭಿಲಕ್ಖಿತಭಾವತೋ। ನಾಳಿಕೇರಾದೀಸು ತಿಣಜಾತೀಸು। ಖಾದನುಪಲಕ್ಖಣಂ ಉಪಚಿಕಾನಂ ಉಟ್ಠಹನಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉಟ್ಠಹೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ। ಕೇಳಿಂ ಕರೋನ್ತೀ ವಿಯಾತಿ ವಿಲಮ್ಬನನದೀ ವಿಯ ಕೇಳಿಂ ಕರೋನ್ತೀ। ಇದಾನಿ ಅಹಂ ತಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿನ್ತಿ ಪಮೋದಮಾನಾ ವಿಯ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಪ್ಫನ್ದಮಾನಾ ವಿಲಮ್ಬನ್ತೀ। ಸಮ್ಫಸ್ಸೋಪಿ ಸುಖೋ ಮುದುತಲುಣಕೋಮಲಭಾವತೋ। ದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ಸುಖಂ ಘನಬಹಲಪತ್ತಸಂಹತತಾಯ। ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅನುಸ್ಸವವಸೇನ ಭವನವಿನಾಸಭಯಾ ಸನ್ತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜಿ, ಇದಾನಿ ತಸ್ಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನೇನ ಪಲೋಭಿತಾ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಅಹೋಸಿ।
Andhavanasubhagavanaggahaṇaṃ tesaṃ abhilakkhitabhāvato. Nāḷikerādīsu tiṇajātīsu. Khādanupalakkhaṇaṃ upacikānaṃ uṭṭhahanaggahaṇanti āha ‘‘uṭṭhaheyyu’’nti. Keḷiṃ karontī viyāti vilambananadī viya keḷiṃ karontī. Idāni ahaṃ taṃ ajjhottharinti pamodamānā viya ito cito ca vipphandamānā vilambantī. Samphassopi sukho mudutaluṇakomalabhāvato. Dassanampi sukhaṃ ghanabahalapattasaṃhatatāya. Somanassajātāti pubbe anussavavasena bhavanavināsabhayā santāsaṃ āpajji, idāni tassā sampattidassanena palobhitā somanassajātā ahosi.
ವಿಟಭಿಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಆತಾನವಿತಾನವಸೇನ ಜಟೇನ್ತೀ ಜಾಲಂ ಕರೇಯ್ಯ। ತಥಾಭೂತಾ ಚ ಘನಪತ್ತಸಞ್ಛನ್ನತಾಯ ಛತ್ತಸದಿಸೀ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಛತ್ತಾಕಾರೇನ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಸಕಲಂ ರುಕ್ಖನ್ತಿ ಉಪರಿ ಸಬ್ಬಸಾಖಾಪಸಾಖಂ ಸಬ್ಬರುಕ್ಖಂ। ಭಸ್ಸಮಾನಾತಿ ಪಲಿವೇಠನವಸೇನೇವ ಓತರಮಾನಾ। ಯಾವ ಮೂಲಾ ಓತಿಣ್ಣಸಾಖಾಹೀತಿ ಮಾಲುವಾ ಭಾರೇನ ಓನಮಿತ್ವಾ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಯಾವ ಮೂಲಾ ಓತಿಣ್ಣಸಾಖಾಹಿ ಪುನ ಅಭಿರುಹಮಾನಾ। ಸಬ್ಬಸಾಖಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಮಜ್ಝೇ ಉಪರಿ ಚಾತಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸಾಖಾಯೋ ಪಲಿವೇಠೇನ್ತೀ। ಸಂಸಿಬ್ಬಿತ್ವಾ ಜಾಲಸನ್ತಾನಕನಿಯಾಮೇನ ಜಟೇತ್ವಾ। ಏವಂ ಅಪರಾಪರಂ ಸಂಸಿಬ್ಬನೇನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತೀ। ಸಬ್ಬಸಾಖಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಸಯಂ ಉಪರಿ ಠತ್ವಾ ಮಹಾಭಾರಭಾವೇನ ವಾತೇ ವಾ ವಾಯನ್ತೇ ದೇವೇ ವಾ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಪದಾಲೇಯ್ಯ। ಸಾಖಟ್ಠಕವಿಮಾನನ್ತಿ ಸಾಖಾಪಟಿಬದ್ಧಂ ವಿಮಾನಂ। ಯಸ್ಮಾ ಇಧ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಭೂತಪುಬ್ಬಮೇವ ವತ್ಥು ಉಪಮಾಭಾವೇನ ಆಹಟಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಇದಂ ಪನ ವಿಮಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Viṭabhiṃ kareyyāti ātānavitānavasena jaṭentī jālaṃ kareyya. Tathābhūtā ca ghanapattasañchannatāya chattasadisī hotīti āha ‘‘chattākārena tiṭṭheyyā’’ti. Sakalaṃ rukkhanti upari sabbasākhāpasākhaṃ sabbarukkhaṃ. Bhassamānāti paliveṭhanavaseneva otaramānā. Yāva mūlā otiṇṇasākhāhīti māluvā bhārena onamitvā rukkhassa yāva mūlā otiṇṇasākhāhi puna abhiruhamānā. Sabbasākhāti heṭṭhā majjhe upari cāti sabbāpi sākhāyo paliveṭhentī. Saṃsibbitvā jālasantānakaniyāmena jaṭetvā. Evaṃ aparāparaṃ saṃsibbanena ajjhottharantī. Sabbasākhā heṭṭhā katvā sayaṃ upari ṭhatvā mahābhārabhāvena vāte vā vāyante deve vā vassante padāleyya. Sākhaṭṭhakavimānanti sākhāpaṭibaddhaṃ vimānaṃ. Yasmā idha satthārā ‘‘seyyathāpi, bhikkhave’’tiādinā bhūtapubbameva vatthu upamābhāvena āhaṭaṃ, tasmā ‘‘idaṃ pana vimāna’’ntiādi vuttaṃ.
೪೭೧. ಬಹಲರಾಗಸಭಾವೋತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಹಿ ನೀಹರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಬಲವಾ ಹುತ್ವಾ ಅಭಿಭವನರಾಗಧಾತುಕೋ। ರಾಗಜನ್ತಿ ರಾಗನಿಮಿತ್ತಜಾತಂ। ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠೇ ಆರಮ್ಮಣೇತಿ ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠೇ ವಿಸಭಾಗಾರಮ್ಮಣೇ। ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಕಿಲೇಸುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಭೂತಂ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸೋ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸಿಕ್ಖಾಗಾರವೇನ ಪನ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ನಿಸ್ಸಿತಂ ಮಗ್ಗಂ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ತತೋ ಏವ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಹಿ ಆಣತ್ತಂ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕರೋತೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ತ್ವೇವ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ। ಹತ್ಥಪರಾಮಾಸಾದೀನೀತಿ – ‘‘ಏಹಿ ತಾವ ತಯಾ ವುತ್ತಂ ಮಯಾ ವುತ್ತಞ್ಚ ಅಮುತ್ರ ಗನ್ತ್ವಾ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೋ, ನ ಕರುಣಾಮೇತ್ತಾನಿದಾನವಸೇನ। ಮೋಹಜಾತಿಕೋತಿ ಬಹಲಮೋಹಸಭಾವೋ।
471.Bahalarāgasabhāvoti paccavekkhaṇāhi nīharituṃ asakkuṇeyyatāya balavā hutvā abhibhavanarāgadhātuko. Rāgajanti rāganimittajātaṃ. Diṭṭhe diṭṭhe ārammaṇeti diṭṭhe diṭṭhe visabhāgārammaṇe. Nimittaṃ gaṇhātīti kilesuppattiyā kāraṇabhūtaṃ anubyañjanaso nimittaṃ gaṇhāti, sikkhāgāravena pana kilesehi nissitaṃ maggaṃ na paṭipajjati, tato eva ācariyupajjhāyehi āṇattaṃ daṇḍakammaṃ karoteva. Tenāha ‘‘na tveva vītikkamaṃ karotī’’ti. Hatthaparāmāsādīnīti – ‘‘ehi tāva tayā vuttaṃ mayā vuttañca amutra gantvā vīmaṃsissāmā’’tiādinā hatthaggahaṇādīni karonto, na karuṇāmettānidānavasena. Mohajātikoti bahalamohasabhāvo.
೪೭೨. ಕಮ್ಮನಿಯಾಮೇನಾತಿ ಪುರಿಮಜಾತಿಸಿದ್ಧೇನ ಲೋಭುಸ್ಸದತಾದಿನಿಯಮಿತೇನ ಕಮ್ಮನಿಯಾಮೇನ। ಇದಾನಿ ತಂ ಲೋಭುಸ್ಸದತಾದಿಂ ವಿಭಾಗೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಸ್ಸ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಾಯೂಹನಕ್ಖಣೇತಿ ಕಮ್ಮಕರಣವೇಲಾಯ। ಲೋಭೋ ಬಲವಾತಿ ತಜ್ಜಾಯ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಲೋಭೋ ಅಧಿಕೋ ಹೋತಿ। ಅಲೋಭೋ ಮನ್ದೋತಿ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಲೋಭೋ ದುಬ್ಬಲೋ ಹೋತಿ। ಕಥಂ ಪನೇತೇ ಲೋಭಾಲೋಭಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಉಜುವಿಪಚ್ಚನೀಕಭೂತಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತನ್ತಿ? ನ ಖೋ ಪನೇತಂ ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ‘‘ಏಕಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ, ನಿಕನ್ತಿಕ್ಖಣಂ ಪನ ಆಯೂಹನಕ್ಖಣಮೇವ ಕತ್ವಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸು। ಪರಿಯಾದಾತುನ್ತಿ ಅಭಿಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಯೋ ಹಿ ‘‘ಏವಂಸುನ್ದರಂ ಏವಂವಿಪುಲಂ ಏವಂಮಹಗ್ಘಞ್ಚ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪರಸ್ಸ ದಾತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅಮುತ್ತಚಾಗತಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಅಲೋಭೋ ಸಮ್ಮದೇವ ಲೋಭಂ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ದೋಸಮೋಹಾನಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ತಾದಿಸಪಚ್ಚಯಲಾಭೇನೇವ ಅದೋಸಾಮೋಹಾ ಬಲವನ್ತೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಲೋಭಾದೋಸಾಮೋಹಾನಂ ಬಲವಭಾವತೋ ಅಲೋಭದೋಸಮೋಹಾನಞ್ಚ ದುಬ್ಬಲಭಾವತೋತಿ ವುತ್ತಮೇವ ಕಾರಣಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ। ಸೋತಿ ತಂಸಮಙ್ಗೀ। ತೇನ ಕಮ್ಮೇನಾತಿ ತೇನ ಲೋಭಾದಿಉಪನಿಸ್ಸಯವತಾ ಕುಸಲಕಮ್ಮುನಾ। ಸುಖಸೀಲೋತಿ ಸಖಿಲೋ। ತಮೇವತ್ಥಂ ಅಕ್ಕೋಧನೋತಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ವದತಿ।
472.Kammaniyāmenāti purimajātisiddhena lobhussadatādiniyamitena kammaniyāmena. Idāni taṃ lobhussadatādiṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘yassa hī’’tiādi āraddhaṃ. Tattha kammāyūhanakkhaṇeti kammakaraṇavelāya. Lobho balavāti tajjāya sāmaggiyā sāmatthiyato lobho adhiko hoti. Alobho mandoti tappaṭipakkho alobho dubbalo hoti. Kathaṃ panete lobhālobhā aññamaññaṃ ujuvipaccanīkabhūtā ekakkhaṇe pavattanti? Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘ekakkhaṇe pavattantī’’ti, nikantikkhaṇaṃ pana āyūhanakkhaṇameva katvā evaṃ vuttaṃ. Esa nayo sesesu. Pariyādātunti abhibhavituṃ na sakkoti. Yo hi ‘‘evaṃsundaraṃ evaṃvipulaṃ evaṃmahagghañca na sakkā parassa dātu’’ntiādinā amuttacāgatādivasena pavattāya cetanāya sampayutto alobho sammadeva lobhaṃ pariyādātuṃ na sakkoti. Dosamohānaṃ anuppattiyaṃ tādisapaccayalābheneva adosāmohā balavanto. Tasmāti lobhādosāmohānaṃ balavabhāvato alobhadosamohānañca dubbalabhāvatoti vuttameva kāraṇaṃ paccāmasati. Soti taṃsamaṅgī. Tena kammenāti tena lobhādiupanissayavatā kusalakammunā. Sukhasīloti sakhilo. Tamevatthaṃ akkodhanoti pariyāyena vadati.
ಮನ್ದಾ ಅಲೋಭಾದೋಸಾ ಲೋಭದೋಸೇ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅಮೋಹೋ ಪನ ಬಲವಾ ಮೋಹಂ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಏವಂ ಯಥಾರಹಂ ಪಠಮವಾರೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತಿದೇಸತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ। ದುಟ್ಠೋತಿ ಕೋಧನೋ। ದನ್ಧೋತಿ ಮನ್ದಮಞ್ಞೋ। ಸುಖಸೀಲಕೋತಿ ಸುಖಸೀಲೋ।
Mandā alobhādosā lobhadose pariyādātuṃ na sakkonti, amoho pana balavā mohaṃ pariyādātuṃ sakkotīti evaṃ yathārahaṃ paṭhamavāre vuttanayeneva atidesattho veditabbo. Purimanayenevāti pubbe vuttanayānusārena. Duṭṭhoti kodhano. Dandhoti mandamañño. Sukhasīlakoti sukhasīlo.
ಏತ್ಥ ಚ ಲೋಭವಸೇನ, ದೋಸಮೋಹ-ಲೋಭದೋಸ-ಲೋಭಮೋಹ-ದೋಸಮೋಹ-ಲೋಭದೋಸಮೋಹವಸೇನಾತಿ ತಯೋ ಏಕಕಾ, ತಯೋ ದುಕಾ, ಏಕೋ ತಿಕೋತಿ ಲೋಭಾದಿಉಸ್ಸದವಸೇನ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಏವ ಸತ್ತ ವಾರಾ, ತಥಾ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಅಲೋಭಾದಿಉಸ್ಸದವಸೇನಾತಿ ಚುದ್ದಸ ವಾರಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅಲೋಭದೋಸಮೋಹಾ, ಅಲೋಭಾದೋಸಮೋಹಾ, ಅಲೋಭದೋಸಾಮೋಹಾ ಬಲವನ್ತೋತಿ ಆಗತೇಹಿ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ತತಿಯದುತಿಯಪಠಮವಾರೇಹಿ ದೋಸುಸ್ಸದಮೋಹುಸ್ಸದದೋಸಮೋಹುಸ್ಸದವಾರಾ ಗಹಿತಾ ಏವ ಹೋನ್ತಿ। ತಥಾ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಲೋಭಾದೋಸಾಮೋಹಾ, ಲೋಭದೋಸಾಮೋಹಾ, ಲೋಭಾದೋಸಮೋಹಾ ಬಲವನ್ತೋತಿ ಆಗತೇಹಿ ತತಿಯದುತಿಯಪಠಮವಾರೇಹಿ ಅದೋಸುಸ್ಸದಅಮೋಹುಸ್ಸದಅದೋಸಾಮೋಹುಸ್ಸದವಾರಾ ಗಹಿತಾ ಏವಾತಿ ಅಕುಸಲಕುಸಲಪಕ್ಖೇಸು ತಯೋ ತಯೋ ವಾರೇ ಅನ್ತೋಗಧೇ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠೇವ ವಾರಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ಯೇ ಪನ ಉಭಯಸಮ್ಮಿಸ್ಸತಾವಸೇನ ಲೋಭಾಲೋಭುಸ್ಸದವಾರಾದಯೋ ಅಪರೇ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸ ವಾರಾ ಕಾಮಂ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ, ತೇಸಂ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಏವ ನ ದಸ್ಸಿತಾ। ನ ಹಿ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸನ್ತಾನೇ ಅನ್ತರೇನ ಅವತ್ಥನ್ತರಂ ಲೋಭೋ ಚ ಬಲವಾ ಅಲೋಭೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವಾಪಿ ಏತೇಸಂ ಬಲವದುಬ್ಬಲಭಾವೋ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮವಸೇನ ವಾ। ತತ್ಥ ಲೋಭಸ್ಸ ತಾವ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಅನಭಿಭೂತತಾಯ ಬಲವಭಾವೋ, ತಥಾ ದೋಸಮೋಹಾನಂ ಅದೋಸಾಮೋಹೇಹಿ। ಅಲೋಭಾದೀನಂ ಪನ ಲೋಭಾದಿಅನಭಿಭವನತೋ। ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಚ ಸಮಾನಜಾತಿಯಸಮಧಿಭುಯ್ಯ ಪವತ್ತಿವಸೇನ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮತೋ ಬಲವಭಾವೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೪೭೨) – ‘‘ಲೋಭೋ ಬಲವಾ, ಅಲೋಭೋ ಮನ್ದೋ। ಅದೋಸಾಮೋಹಾ ಬಲವನ್ತೋ, ದೋಸಮೋಹಾ ಮನ್ದಾ’’ತಿಆದಿ, ಸೋ ಚ ನೇಸಂ ಮನ್ದಬಲವಭಾವೋ ಪುರಿಮೂಪನಿಸ್ಸಯತೋ ತಥಾ ಆಸಯಸ್ಸ ಪರಿಭಾವಿತತಾಯ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಕಮ್ಮನಿಯಾಮೇನಾ’’ತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ।
Ettha ca lobhavasena, dosamoha-lobhadosa-lobhamoha-dosamoha-lobhadosamohavasenāti tayo ekakā, tayo dukā, eko tikoti lobhādiussadavasena akusalapakkhe eva satta vārā, tathā kusalapakkhe alobhādiussadavasenāti cuddasa vārā labbhanti. Tattha alobhadosamohā, alobhādosamohā, alobhadosāmohā balavantoti āgatehi kusalapakkhe tatiyadutiyapaṭhamavārehi dosussadamohussadadosamohussadavārā gahitā eva honti. Tathā akusalapakkhe lobhādosāmohā, lobhadosāmohā, lobhādosamohā balavantoti āgatehi tatiyadutiyapaṭhamavārehi adosussadaamohussadaadosāmohussadavārā gahitā evāti akusalakusalapakkhesu tayo tayo vāre antogadhe katvā aṭṭheva vārā dassitā. Ye pana ubhayasammissatāvasena lobhālobhussadavārādayo apare ekūnapaññāsa vārā kāmaṃ dassetabbā, tesaṃ asambhavato eva na dassitā. Na hi ‘‘ekasmiṃ santāne antarena avatthantaraṃ lobho ca balavā alobho cā’’tiādi yujjati. Paṭipakkhavasena vāpi etesaṃ balavadubbalabhāvo sahajātadhammavasena vā. Tattha lobhassa tāva paṭipakkhavasena anabhibhūtatāya balavabhāvo, tathā dosamohānaṃ adosāmohehi. Alobhādīnaṃ pana lobhādianabhibhavanato. Sabbesañca samānajātiyasamadhibhuyya pavattivasena sahajātadhammato balavabhāvo. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.472) – ‘‘lobho balavā, alobho mando. Adosāmohā balavanto, dosamohā mandā’’tiādi, so ca nesaṃ mandabalavabhāvo purimūpanissayato tathā āsayassa paribhāvitatāya veditabbo. Tenevāha ‘‘kammaniyāmenā’’ti. Sesaṃ vuttanayattā suviññeyyamevāti.
ಚೂಳಧಮ್ಮಸಮಾದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Cūḷadhammasamādānasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೫. ಚೂಳಧಮ್ಮಸಮಾದಾನಸುತ್ತಂ • 5. Cūḷadhammasamādānasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೫. ಚೂಳಧಮ್ಮಸಮಾದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 5. Cūḷadhammasamādānasuttavaṇṇanā
