| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
੪. ਚੂਲ਼ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
4. Cūḷadukkhakkhandhasuttavaṇṇanā
੧੭੫. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਚੂਲ਼ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਕ੍ਕੇਸੂਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੇ ਜਨਪਦੇ। ਸੋ ਹਿ ਜਨਪਦੋ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ ਸਕ੍ਯਾਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਤੋ। ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਪਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾવ। ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੇ ਨਗਰੇ। ਤਞ੍ਹਿ ਕਪਿਲਸ੍ਸ ਇਸਿਨੋ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨੇ ਕਤਤ੍ਤਾ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੂਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਗੋਚਰਗਾਮਂ ਕਤ੍વਾ। ਨਿਗ੍ਰੋਧਾਰਾਮੇਤਿ ਨਿਗ੍ਰੋਧੋ ਨਾਮ ਸਕ੍ਕੋ, ਸੋ ਞਾਤਿਸਮਾਗਮਕਾਲੇ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਂ ਆਗਤੇ ਭਗવਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਰਾਮੇ વਿਹਾਰਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤੇਸਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਹਰਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਹਾਨਾਮੋਤਿ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਭਾਤਾ ਭਗવਤੋ ਚੁਲ਼ਪਿਤੁਪੁਤ੍ਤੋ। ਸੁਦ੍ਧੋਦਨੋ ਸੁਕ੍ਕੋਦਨੋ ਸਕ੍ਕੋਦਨੋ ਧੋਤੋਦਨੋ ਅਮਿਤੋਦਨੋਤਿ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਜਨਾ ਭਾਤਰੋ। ਅਮਿਤਾ ਨਾਮ ਦੇવੀ ਤੇਸਂ ਭਗਿਨੀ। ਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਸਾ ਪੁਤ੍ਤੋ। ਤਥਾਗਤੋ ਚ ਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਚ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਾ, ਮਹਾਨਾਮੋ ਚ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰੋ ਚ ਸੁਕ੍ਕੋਦਨਸ੍ਸ। ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਅਮਿਤੋਦਨਸ੍ਸ, ਸੋ ਭਗવਤੋ ਕਨਿਟ੍ਠੋ। ਮਹਾਨਾਮੋ ਮਹਲ੍ਲਕਤਰੋ ਸਕਦਾਗਾਮੀ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ।
175.Evaṃme sutanti cūḷadukkhakkhandhasuttaṃ. Tattha sakkesūti evaṃnāmake janapade. So hi janapado sakyānaṃ rājakumārānaṃ vasanaṭṭhānattā sakyātveva saṅkhyaṃ gato. Sakyānaṃ pana uppatti ambaṭṭhasutte āgatāva. Kapilavatthusminti evaṃnāmake nagare. Tañhi kapilassa isino nivāsaṭṭhāne katattā kapilavatthūti vuttaṃ, taṃ gocaragāmaṃ katvā. Nigrodhārāmeti nigrodho nāma sakko, so ñātisamāgamakāle kapilavatthuṃ āgate bhagavati attano ārāme vihāraṃ kāretvā bhagavato niyyātesi, tasmiṃ viharatīti attho. Mahānāmoti anuruddhattherassa bhātā bhagavato cuḷapituputto. Suddhodano sukkodano sakkodano dhotodano amitodanoti ime pañca janā bhātaro. Amitā nāma devī tesaṃ bhaginī. Tissatthero tassā putto. Tathāgato ca nandatthero ca suddhodanassa puttā, mahānāmo ca anuruddhatthero ca sukkodanassa. Ānandatthero amitodanassa, so bhagavato kaniṭṭho. Mahānāmo mahallakataro sakadāgāmī ariyasāvako.
ਦੀਘਰਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਸਕਦਾਗਾਮਿਫਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚਿਰਰਤ੍ਤਂ ਜਾਨਾਮੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਲੋਭਧਮ੍ਮਾਤਿ ਲੋਭਸਙ੍ਖਾਤਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕਂ ਲੋਭਂਯੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੀਤਿ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਨਾਮ ‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਹਤ੍ਥਿਕਾਯਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਅਸ੍ਸਕਾਯਂ ਸਬ੍ਬਂ ਰਥਕਾਯਂ ਸਬ੍ਬਂ ਪਤ੍ਤਿਕਾਯਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਜੀવਨ੍ਤਂਯੇવ ਨਂ ਓਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੬) ਏਤ੍ਥ ਗਹਣੇ ਆਗਤਂ। ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਸਬ੍ਬਂ ਕਾਮਰਾਗਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੦੨) ਏਤ੍ਥ ਖੇਪਨੇ। ਇਧਾਪਿ ਖੇਪਨੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾਤਿ ਖੇਪੇਤ੍વਾ’’ਤਿ।
Dīgharattanti mayhaṃ sakadāgāmiphaluppattito paṭṭhāya cirarattaṃ jānāmīti dasseti. Lobhadhammāti lobhasaṅkhātā dhammā, nānappakārakaṃ lobhaṃyeva sandhāya vadati. Itaresupi dvīsu eseva nayo. Pariyādāya tiṭṭhantīti khepetvā tiṭṭhanti. Idañhi pariyādānaṃ nāma ‘‘sabbaṃ hatthikāyaṃ pariyādiyitvā sabbaṃ assakāyaṃ sabbaṃ rathakāyaṃ sabbaṃ pattikāyaṃ pariyādiyitvā jīvantaṃyeva naṃ osajjeyya’’nti (saṃ. ni. 1.126) ettha gahaṇe āgataṃ. ‘‘Aniccasaññā, bhikkhave, bhāvitā bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyatī’’ti (saṃ. ni. 3.102) ettha khepane. Idhāpi khepane adhippetaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘pariyādiyitvāti khepetvā’’ti.
ਯੇਨ ਮੇ ਏਕਦਾ ਲੋਭਧਮ੍ਮਾਪੀਤਿ ਯੇਨ ਮਯ੍ਹਂ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਲੋਭਧਮ੍ਮਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਅਯਂ ਕਿਰ ਰਾਜਾ ‘‘ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਲੋਭਦੋਸਮੋਹਾ ਨਿਰવਸੇਸਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞੀ ਅਹੋਸਿ, ਅਯਂ ‘‘ਅਪ੍ਪਹੀਨਂ ਮੇ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿਪਿ ਜਾਨਾਤਿ, ਅਪ੍ਪਹੀਨਕਂ ਉਪਾਦਾਯ ਪਹੀਨਕਮ੍ਪਿ ਪੁਨ ਪਚ੍ਛਤੋવਾવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਏવਂ ਸਨ੍ਦੇਹੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ? ਆਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਯਾ ਅਕੋવਿਦਤ੍ਤਾ। ‘‘ਅਯਂ ਕਿਲੇਸੋ ਅਸੁਕਮਗ੍ਗવਜ੍ਝੋ’’ਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਯਾ ਅਕੋવਿਦਸ੍ਸ ਹਿ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸਪਿ ਏવਂ ਹੋਤਿ। ਕਿਂ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ? ਅਤ੍ਥਿ। ਸਾ ਪਨ ਨ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਹੋਤਿ। ਏਕੋ ਹਿ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਮੇવ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ਏਕੋ ਅવਸਿਟ੍ਠਕਿਲੇਸਮੇવ, ਏਕੋ ਮਗ੍ਗਮੇવ, ਏਕੋ ਫਲਮੇવ, ਏਕੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ। ਇਮਾਸੁ ਪਨ ਪਞ੍ਚਸੁ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਸੁ ਏਕਂ વਾ ਦ੍વੇ વਾ ਨੋ ਲਦ੍ਧੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਇਤਿ ਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ ਨ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ, ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਕਿਲੇਸਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਯਂ ਅਕੋવਿਦਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਹੋਤਿ।
Yena me ekadā lobhadhammāpīti yena mayhaṃ ekekasmiṃ kāle lobhadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantīti pucchati. Ayaṃ kira rājā ‘‘sakadāgāmimaggena lobhadosamohā niravasesā pahīyantī’’ti saññī ahosi, ayaṃ ‘‘appahīnaṃ me atthī’’tipi jānāti, appahīnakaṃ upādāya pahīnakampi puna pacchatovāvattatīti saññī hoti. Ariyasāvakassa evaṃ sandeho uppajjatīti? Āma uppajjati. Kasmā? Paṇṇattiyā akovidattā. ‘‘Ayaṃ kileso asukamaggavajjho’’ti imissā paṇṇattiyā akovidassa hi ariyasāvakassapi evaṃ hoti. Kiṃ tassa paccavekkhaṇā natthīti? Atthi. Sā pana na sabbesaṃ paripuṇṇā hoti. Eko hi pahīnakilesameva paccavekkhati. Eko avasiṭṭhakilesameva, eko maggameva, eko phalameva, eko nibbānameva. Imāsu pana pañcasu paccavekkhaṇāsu ekaṃ vā dve vā no laddhuṃ na vaṭṭati. Iti yassa paccavekkhaṇā na paripuṇṇā, tassa maggavajjhakilesapaṇṇattiyaṃ akovidattā evaṃ hoti.
੧੭੬. ਸੋ ਏવ ਖੋ ਤੇਤਿ ਸੋਯੇવ ਲੋਭੋ ਦੋਸੋ ਮੋਹੋ ਚ ਤવ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਪਹੀਨਸਞ੍ਞੀ ਅਹੋਸੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੋ ਚ ਹਿ ਤੇਤਿ ਸੋ ਤੁਯ੍ਹਂ ਲੋਭਦੋਸਮੋਹਧਮ੍ਮੋ। ਕਾਮੇਤਿ ਦੁવਿਧੇ ਕਾਮੇ। ਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ ਮਯਂ વਿਯ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
176.Soeva kho teti soyeva lobho doso moho ca tava santāne appahīno, tvaṃ pana pahīnasaññī ahosīti dasseti. So ca hi teti so tuyhaṃ lobhadosamohadhammo. Kāmeti duvidhe kāme. Na paribhuñjeyyāsīti mayaṃ viya pabbajeyyāsīti dasseti.
੧੭੭. ਅਪ੍ਪਸ੍ਸਾਦਾਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਸੁਖਾ। ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਦੁਕ੍ਖਮੇવੇਤ੍ਥ ਬਹੁਕਂ। ਬਹੁਪਾਯਾਸਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕੋ ਉਪਾਯਾਸਕਿਲੇਸੋਯੇવੇਤ੍ਥ ਬਹੁ। ਆਦੀਨવੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕੋ ਉਪਦ੍ਦવੋ। ਏਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋਤਿ ਏਤੇਸੁ ਕਾਮੇਸੁ ਅਯਂ ਆਦੀਨવੋਯੇવ ਬਹੁ। ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਪਨ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਉਪਨਿਧਾਯ ਸਾਸਪੋ વਿਯ ਅਪ੍ਪੋ, ਪਰਿਤ੍ਤਕੋ। ਇਤਿ ਚੇਪਿ ਮਹਾਨਾਮਾਤਿ ਮਹਾਨਾਮ ਏવਂ ਚੇਪਿ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ। ਯਥਾਭੂਤਨ੍ਤਿ ਯਥਾਸਭਾવਂ। ਸਮ੍ਮਾ ਨਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਟ੍ਠੁ ਦਿਟ੍ਠਂ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਯ, ਹੇਟ੍ਠਾਮਗ੍ਗਦ੍વਯਞਾਣੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੋ ਚਾਤਿ ਸੋ ਏવ ਮਗ੍ਗਦ੍વਯੇਨ ਦਿਟ੍ਠਕਾਮਾਦੀਨવੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ। ਪੀਤਿਸੁਖਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਾਨਿ ਦ੍વੇ ਝਾਨਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਞ੍ਞਂ વਾ ਤਤੋ ਸਨ੍ਤਤਰਨ੍ਤਿ ਤਤੋ ਝਾਨਦ੍વਯਤੋ ਸਨ੍ਤਤਰਂ ਅਞ੍ਞਂ ਉਪਰਿਝਾਨਦ੍વਯਞ੍ਚੇવ ਮਗ੍ਗਦ੍વਯਞ੍ਚ। ਨੇવ ਤਾવ ਅਨਾવਟ੍ਟੀ ਕਾਮੇਸੁ ਹੋਤੀਤਿ ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਦ੍વੇ ਮਗ੍ਗੇ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋਪਿ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਉਪਰਿ ਝਾਨਾਨਂ વਾ ਮਗ੍ਗਾਨਂ વਾ ਅਨਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਨੇવ ਤਾવ ਕਾਮੇਸੁ ਅਨਾવਟ੍ਟੀ ਹੋਤਿ, ਅਨਾવਟ੍ਟਿਨੋ ਅਨਾਭੋਗੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਆવਟ੍ਟਿਨੋ ਸਾਭੋਗੋਯੇવ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਚਤੂਹਿ ਝਾਨੇਹਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨਸ੍ਸ, ਦ੍વੀਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ।
177.Appassādāti parittasukhā. Bahudukkhāti diṭṭhadhammikasamparāyikadukkhamevettha bahukaṃ. Bahupāyāsāti diṭṭhadhammikasamparāyiko upāyāsakilesoyevettha bahu. Ādīnavoti diṭṭhadhammikasamparāyiko upaddavo. Ettha bhiyyoti etesu kāmesu ayaṃ ādīnavoyeva bahu. Assādo pana himavantaṃ upanidhāya sāsapo viya appo, parittako. Iti cepi mahānāmāti mahānāma evaṃ cepi ariyasāvakassa. Yathābhūtanti yathāsabhāvaṃ. Sammā nayena kāraṇena paññāya suṭṭhu diṭṭhaṃ hotīti dasseti. Tattha paññāyāti vipassanāpaññāya, heṭṭhāmaggadvayañāṇenāti attho. Socāti so eva maggadvayena diṭṭhakāmādīnavo ariyasāvako. Pītisukhanti iminā sappītikāni dve jhānāni dasseti. Aññaṃ vā tato santataranti tato jhānadvayato santataraṃ aññaṃ uparijhānadvayañceva maggadvayañca. Neva tāva anāvaṭṭī kāmesu hotīti atha kho so dve magge paṭivijjhitvā ṭhitopi ariyasāvako upari jhānānaṃ vā maggānaṃ vā anadhigatattā neva tāva kāmesu anāvaṭṭī hoti, anāvaṭṭino anābhogo na hoti. Āvaṭṭino sābhogoyeva hoti. Kasmā? Catūhi jhānehi vikkhambhanappahānassa, dvīhi maggehi samucchedappahānassa abhāvā.
ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਖੋਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਤੁਯ੍ਹੇવ, ਅਥ ਖੋ ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ। ਪੁਬ੍ਬੇવ ਸਮ੍ਬੋਧਾਤਿ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਬੋਧਿਤੋ ਪਠਮਤਰਮੇવ। ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠਂ ਹੋਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਓਰੋਧਨਾਟਕਾ ਪਜਹਨਪਞ੍ਞਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਨਾਜ੍ਝਗਮਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਾਨਿ ਦ੍વੇ ਝਾਨਾਨਿ ਨ ਪਟਿਲਭਿਂ। ਅਞ੍ਞਂ વਾ ਤਤੋ ਸਨ੍ਤਤਰਨ੍ਤਿ ਇਧ ਉਪਰਿ ਝਾਨਦ੍વਯਂ ਚੇવ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚ ਮਗ੍ਗਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਪਚ੍ਚਞ੍ਞਾਸਿਨ੍ਤਿ ਪਟਿਅਞ੍ਞਾਸਿਂ।
Mayhampikhoti na kevalaṃ tuyheva, atha kho mayhampi. Pubbeva sambodhāti maggasambodhito paṭhamatarameva. Paññāya sudiṭṭhaṃ hotīti ettha orodhanāṭakā pajahanapaññā adhippetā. Pītisukhaṃ nājjhagamanti sappītikāni dve jhānāni na paṭilabhiṃ. Aññaṃ vā tato santataranti idha upari jhānadvayaṃ ceva cattāro ca maggā adhippetā. Paccaññāsinti paṭiaññāsiṃ.
੧੭੯. ਏਕਮਿਦਾਹਂ ਮਹਾਨਾਮ ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਆਰਦ੍ਧਂ? ਅਯਂ ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕੋ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਾਮਾਨਂ ਅਸ੍ਸਾਦੋਪਿ ਆਦੀਨવੋਪਿ ਕਥਿਤੋ , ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨ ਕਥਿਤਂ, ਤਂ ਕਥੇਤੁਂ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ। ਕਾਮਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗੋ ਹਿ ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗੋ ਏਕੋਤਿ ਇਮੇਹਿ ਅਨ੍ਤੇਹਿ ਮੁਤ੍ਤਂ ਮਮ ਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਉਪਰਿ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੀਸੇਨ ਸਕਲਸਾਸਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਮ੍ਪਿ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ।
179.Ekamidāhaṃ mahānāma samayanti kasmā āraddhaṃ? Ayaṃ pāṭiyekko anusandhi. Heṭṭhā kāmānaṃ assādopi ādīnavopi kathito , nissaraṇaṃ na kathitaṃ, taṃ kathetuṃ ayaṃ desanā āraddhā. Kāmasukhallikānuyogo hi eko anto attakilamathānuyogo ekoti imehi antehi muttaṃ mama sāsananti upari phalasamāpattisīsena sakalasāsanaṃ dassetumpi ayaṃ desanā āraddhā.
ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ਗਿਜ੍ਝਸਦਿਸਂ ਕੂਟਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਗਿਜ੍ਝਾ વਾ ਤਸ੍ਸ ਕੂਟੇਸੁ ਨਿવਸਨ੍ਤੀਤਿਪਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਸਿਗਿਲਿਪਸ੍ਸੇਤਿ ਇਸਿਗਿਲਿਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸੇ। ਕਾਲ਼ਸਿਲਾਯਨ੍ਤਿ ਕਾਲ਼વਣ੍ਣੇ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਸਾਣੇ। ਉਬ੍ਭਟ੍ਠਕਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਉਦ੍ਧਂਯੇવ ਠਿਤਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਅਨਿਸਿਨ੍ਨਾ। ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾਤਿ ਉਬ੍ਭਟ੍ਠਕਾਦਿਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਕ੍ਕਮੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਾ। ਨਿਗਣ੍ਠੋ, ਆવੁਸੋਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਕਾਰਣਂ વਤ੍ਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਨਿਗਣ੍ਠਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ ਸਬ੍ਬਦਸ੍ਸਾવੀਤਿ ਸੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਬ੍ਬਂ ਜਾਨਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਪਰਿਸੇਸਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਸੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੇਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਅਪਰਿਸੇਸਸਙ੍ਖਾਤਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਚ ਏવਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘‘ਚਰਤੋ ਚ ਮੇ ਤਿਟ੍ਠਤੋ ਚ…ਪੇ॰… ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਤਤਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਚਂ। ਸਮਿਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ।
Gijjhakūṭe pabbateti tassa pabbatassa gijjhasadisaṃ kūṭaṃ atthi, tasmā gijjhakūṭoti vuccati. Gijjhā vā tassa kūṭesu nivasantītipi gijjhakūṭoti vuccati. Isigilipasseti isigilipabbatassa passe. Kāḷasilāyanti kāḷavaṇṇe piṭṭhipāsāṇe. Ubbhaṭṭhakā hontīti uddhaṃyeva ṭhitakā honti anisinnā. Opakkamikāti ubbhaṭṭhakādinā attano upakkamena nibbattitā. Nigaṇṭho, āvusoti aññaṃ kāraṇaṃ vattuṃ asakkontā nigaṇṭhassa upari pakkhipiṃsu. Sabbaññū sabbadassāvīti so amhākaṃ satthā atītānāgatapaccuppannaṃ sabbaṃ jānāti passatīti dasseti. Aparisesaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānātīti so amhākaṃ satthā aparisesaṃ dhammaṃ jānanto aparisesasaṅkhātaṃ ñāṇadassanaṃ paṭijānāti, paṭijānanto ca evaṃ paṭijānāti ‘‘carato ca me tiṭṭhato ca…pe… paccupaṭṭhita’’nti. Tattha satatanti niccaṃ. Samitanti tasseva vevacanaṃ.
੧੮੦. ਕਿਂ ਪਨ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਆવੁਸੋ, ਨਿਗਣ੍ਠਾ ਜਾਨਾਥ ਏਤ੍ਤਕਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਭਗવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਨਾਮ ਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਜਾਨਾਤਿ। વੀਸਤਿਕਹਾਪਣੇ ਇਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਦਸ ਮੇ ਦਿਨ੍ਨਾ ਦਸ ਅવਸਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ ਜਾਨਾਤਿ, ਤੇਪਿ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਦਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਖੇਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਤਿਯਭਾਗਂ ਲਾਯਿਤ੍વਾ ‘‘ਏਕੋ ਭਾਗੋ ਲਾਯਿਤੋ, ਦ੍વੇ ਅવਸਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਪੁਨ ਏਕਂ ਲਾਯਿਤ੍વਾ ‘‘ਦ੍વੇ ਲਾਯਿਤਾ, ਏਕੋ ਅવਸਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਲਾਯਿਤੇ ‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚੇਸੁ ਕਤਞ੍ਚ ਅਕਤਞ੍ਚ ਜਾਨਾਤਿ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿਪਿ ਤਥਾ ਞਾਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਕੁਸਲਂ ਪਹਾਯ ਕੁਸਲਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਮ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਾਸਨੇ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
180.Kiṃ pana tumhe, āvuso, nigaṇṭhā jānātha ettakaṃ vā dukkhaṃ nijjiṇṇanti idaṃ bhagavā puriso nāma yaṃ karoti, taṃ jānāti. Vīsatikahāpaṇe iṇaṃ gahetvā dasa datvā ‘‘dasa me dinnā dasa avasiṭṭhā’’ti jānāti, tepi datvā ‘‘sabbaṃ dinna’’nti jānāti. Khettassa tatiyabhāgaṃ lāyitvā ‘‘eko bhāgo lāyito, dve avasiṭṭhā’’ti jānāti. Puna ekaṃ lāyitvā ‘‘dve lāyitā, eko avasiṭṭho’’ti jānāti. Tasmimpi lāyite ‘‘sabbaṃ niṭṭhita’’nti jānāti, evaṃ sabbakiccesu katañca akatañca jānāti, tumhehipi tathā ñātabbaṃ siyāti dasseti. Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānanti iminā akusalaṃ pahāya kusalaṃ bhāvetvā suddhantaṃ patto nigaṇṭho nāma tumhākaṃ sāsane atthīti pucchati.
ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਤਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਏવਂ ਅਜਾਨਨਭਾવੇ ਸਤਿ। ਲੁਦ੍ਦਾਤਿ ਲੁਦ੍ਦਾਚਾਰਾ। ਲੋਹਿਤਪਾਣਿਨੋਤਿ ਪਾਣੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਨ੍ਤਾ ਲੋਹਿਤੇਨ ਮਕ੍ਖਿਤਪਾਣਿਨੋ। ਪਾਣਂ ਹਿ ਹਨਨ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਯਸ੍ਸ ਲੋਹਿਤੇਨ ਪਾਣਿ ਨ ਮਕ੍ਖਿਯਤਿ , ਸੋਪਿ ਲੋਹਿਤਪਾਣੀਤ੍વੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕੁਰੂਰਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾਤਿ ਦਾਰੁਣਕਮ੍ਮਾ। ਮਾਤਰਿ ਪਿਤਰਿ ਧਮ੍ਮਿਕਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦੀਸੁ ਚ ਕਤਾਪਰਾਧਾ। ਮਾਗવਿਕਾਦਯੋ વਾ ਕਕ੍ਖਲ਼ਕਮ੍ਮਾ।
Evaṃ santeti tumhākaṃ evaṃ ajānanabhāve sati. Luddāti luddācārā. Lohitapāṇinoti pāṇe jīvitā voropentā lohitena makkhitapāṇino. Pāṇaṃ hi hanantassapi yassa lohitena pāṇi na makkhiyati , sopi lohitapāṇītveva vuccati. Kurūrakammantāti dāruṇakammā. Mātari pitari dhammikasamaṇabrāhmaṇādīsu ca katāparādhā. Māgavikādayo vā kakkhaḷakammā.
ਨ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਗੋਤਮਾਤਿ ਇਦਂ ਨਿਗਣ੍ਠਾ ‘‘ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ વਾਦੇ ਦੋਸਂ ਦੇਤਿ, ਮਯਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਦੋਸਂ ਆਰੋਪੇਮਾ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਆਰਭਿਂਸੁ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ, ‘‘ਆવੁਸੋ, ਗੋਤਮ ਯਥਾ ਤੁਮ੍ਹੇ ਪਣੀਤਚੀવਰਾਨਿ ਧਾਰੇਨ੍ਤਾ ਸਾਲਿਮਂਸੋਦਨਂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾ ਦੇવવਿਮਾਨવਣ੍ਣਾਯ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਾ વਸਮਾਨਾ ਸੁਖੇਨ ਸੁਖਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਥ, ਨ ਏવਂ ਸੁਖੇਨ ਸੁਖਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਪਨ ਮਯਂ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਪ੍ਪਧਾਨਾਦੀਹਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਾਮ, ਏવਂ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸੁਖਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੁਖੇਨ ਚ ਹਾવੁਸੋਤਿ ਇਦਂ ਸਚੇ ਸੁਖੇਨ ਚ ਸੁਖਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ। ਰਾਜਾ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ । ਤਤ੍ਥ ਮਾਗਧੋਤਿ ਮਗਧਰਟ੍ਠਸ੍ਸ ਇਸ੍ਸਰੋ। ਸੇਨਿਯੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ। ਬਿਮ੍ਬੀਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸ ਨਾਮਂ। ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾਰਭੂਤੋ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਅਤ੍ਤਭਾવਸਮਿਦ੍ਧਿਯਾ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸੁਖવਿਹਾਰਿਤਰੋਤਿ ਇਦਂ ਤੇ ਨਿਗਣ੍ਠਾ ਰਞ੍ਞੋ ਤੀਸੁ ਪਾਸਾਦੇਸੁ ਤਿવਿਧવਯੇਹਿ ਨਾਟਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਅਨੁਭવਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਦ੍ਧਾਤਿ ਏਕਂਸੇਨ। ਸਹਸਾ ਅਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਤਿ ਸਾਹਸਂ ਕਤ੍વਾ, ਅਪ੍ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾવ ਯਥਾ ਰਤ੍ਤੋ ਰਾਗવਸੇਨ ਦੁਟ੍ਠੋ ਦੋਸવਸੇਨ ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਮੋਹવਸੇਨ ਭਾਸਤਿ, ਏવਮੇવਂ વਾਚਾ ਭਾਸਿਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Na kho, āvuso, gotamāti idaṃ nigaṇṭhā ‘‘ayaṃ amhākaṃ vāde dosaṃ deti, mayampissa dosaṃ āropemā’’ti maññamānā ārabhiṃsu. Tassattho, ‘‘āvuso, gotama yathā tumhe paṇītacīvarāni dhārentā sālimaṃsodanaṃ bhuñjantā devavimānavaṇṇāya gandhakuṭiyā vasamānā sukhena sukhaṃ adhigacchatha, na evaṃ sukhena sukhaṃ adhigantabbaṃ. Yathā pana mayaṃ ukkuṭikappadhānādīhi nānappakāraṇaṃ dukkhaṃ anubhavāma, evaṃ dukkhena sukhaṃ adhigantabba’’nti. Sukhena ca hāvusoti idaṃ sace sukhena ca sukhaṃ adhigantabbaṃ siyā. Rājā adhigaccheyyāti dassanatthaṃ vuttaṃ . Tattha māgadhoti magadharaṭṭhassa issaro. Seniyoti tassa nāmaṃ. Bimbīti attabhāvassa nāmaṃ. So tassa sārabhūto dassanīyo pāsādiko attabhāvasamiddhiyā bimbisāroti vuccati. Sukhavihāritaroti idaṃ te nigaṇṭhā rañño tīsu pāsādesu tividhavayehi nāṭakehi saddhiṃ sampattianubhavanaṃ sandhāya vadanti. Addhāti ekaṃsena. Sahasā appaṭisaṅkhāti sāhasaṃ katvā, appaccavekkhitvāva yathā ratto rāgavasena duṭṭho dosavasena mūḷho mohavasena bhāsati, evamevaṃ vācā bhāsitāti dasseti.
ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਯਥਾ વੋ ਖਮੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯਥਾ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯ। ਪਹੋਤੀਤਿ ਸਕ੍ਕੋਤਿ।
Tattha paṭipucchissāmīti tasmiṃ atthe pucchissāmi. Yathā vo khameyyāti yathā tumhākaṃ rucceyya. Pahotīti sakkoti.
ਅਨਿਞ੍ਜਮਾਨੋਤਿ ਅਚਲਮਾਨੋ। ਏਕਨ੍ਤਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੀਤਿ ਨਿਰਨ੍ਤਰਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੀ। ‘‘ਅਹਂ ਖੋ , ਆવੁਸੋ, ਨਿਗਣ੍ਠਾ ਪਹੋਮਿ…ਪੇ॰… ਏਕਨ੍ਤਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਥਾਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਂ ਰਾਜવਾਰੇ ਸਤ੍ਤ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਾ ਕਤਾ। ਸਤ੍ਤ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ ਨਪ੍ਪਹੋਤੀਤਿ ਹਿ વੁਤ੍ਤੇ ਛ ਪਞ੍ਚ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਸੁਖਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਦ੍ਧવਾਰੇ ਪਨ ਸਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪੁਨ ਛ ਪਞ੍ਚ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
Aniñjamānoti acalamāno. Ekantasukhaṃ paṭisaṃvedīti nirantarasukhaṃ paṭisaṃvedī. ‘‘Ahaṃ kho , āvuso, nigaṇṭhā pahomi…pe… ekantasukhaṃ paṭisaṃvedī’’ti idaṃ attano phalasamāpattisukhaṃ dassento āha. Ettha ca kathāpatiṭṭhāpanatthaṃ rājavāre satta ādiṃ katvā pucchā katā. Satta rattindivāni nappahotīti hi vutte cha pañca cattārīti sukhaṃ pucchituṃ hoti. Suddhavāre pana sattāti vutte puna cha pañca cattārīti vuccamānaṃ anacchariyaṃ hoti, tasmā ekaṃ ādiṃ katvā desanā katā. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ਚੂਲ਼ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Cūḷadukkhakkhandhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੪. ਚੂਲ਼ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸੁਤ੍ਤਂ • 4. Cūḷadukkhakkhandhasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੪. ਚੂਲ਼ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 4. Cūḷadukkhakkhandhasuttavaṇṇanā
