| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੪. ਚੂਲ਼ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
4. Cūḷadukkhakkhandhasuttavaṇṇanā
੧੭੫. ਸਕ੍ਕੇਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤਂ ਏਕਦੇਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੋ ਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਯੇਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾ ਸਕ੍ਯਾ ਨਾਮ ਜਾਤਾ, ਯਤੋ ਤੇਸਂ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਜਨਪਦੋ ਤਥਾ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਪਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾવਾ’’ਤਿ। ਕਪਿਲવਤ੍ਥੂਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਪੁਰਿਮਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ।
175.Sakkesūti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ satipaṭṭhānasuttavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabbanti taṃ ekadesena dassento ‘‘so hī’’ti āha. Tattha yena rājakumārā sakyā nāma jātā, yato tesaṃ nivāsaṭṭhānatāya janapado tathā vuccati, taṃ vattabbanti āha ‘‘sakyānaṃ pana uppatti ambaṭṭhasutte āgatāvā’’ti. Kapilavatthūti vuttaṃ purimasaññāvasena.
ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕਨ੍ਤਿ ‘‘ਲੋਭਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਬਹੁવਚਨਸ੍ਸ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ વਦਤਿ। ਲੋਭੋ ਹਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਅવਤ੍ਥਾવਿਸੇਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰਭੇਦੇਨ ‘‘ਛਨ੍ਦੋ ਰਾਗੋਤਣ੍ਹਾ ਆਸਤ੍ਤਿ ਅਪੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਨੇਕਪ੍ਪਭੇਦੋ, ਲੁਬ੍ਭਨਲਕ੍ਖਣੇਨ ਪਨ ‘‘ਲੋਭੋ’’ਤ੍વੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕਂ ਲੋਭਂਯੇવਾ’’ਤਿ। ਤਥਾ ‘‘ਦੋਸੋ ਪਟਿਘੋ ਕੋਧੋ ਉਪਨਾਹੋ વਿਰੋਧੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ, ‘‘ਮੁਯ੍ਹਨਂ ਅਸਮਪੇਕ੍ਖਨਂ ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ ਦੁਮ੍ਮੇਜ੍ਝਂ ਬਾਲ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੩੯੦) ਚ ਦੋਸਮੋਹਾਨਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ’’ਤਿ। ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾਤਿ ਪਰਿਤੋ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਦਾਯ। ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਗਹਣੇ ਆਗਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਯਾਦਿਯਤੀਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣੋਤਿ। ਦੀ-ਸਦ੍ਦਞ੍ਹਿ ਸਦ੍ਦવਿਦੂ ਖਯਤ੍ਥਂ વਦਨ੍ਤਿ।
Nānappakārakanti ‘‘lobhadhammā’’ti bahuvacanassa nimittaṃ vadati. Lobho hi tena tena avatthāvisesena pavattiākārabhedena ‘‘chando rāgotaṇhā āsatti apekkhā’’tiādinā anekappabhedo, lubbhanalakkhaṇena pana ‘‘lobho’’tveva vuccati. Tenāha ‘‘nānappakārakaṃ lobhaṃyevā’’ti. Tathā ‘‘doso paṭigho kodho upanāho virodho’’tiādinā, ‘‘muyhanaṃ asamapekkhanaṃ apaccavekkhaṇā dummejjhaṃ bālya’’ntiādinā (dha. sa. 390) ca dosamohānaṃ nānappakārataṃ sandhāyāha ‘‘itaresupi dvīsu eseva nayo’’ti. Pariyādiyitvāti parito sabbaso ādāya. Gahetvāti ayamettha atthoti āha ‘‘gahaṇe āgata’’nti. Pariyādiyatīti parikkhīṇoti. Dī-saddañhi saddavidū khayatthaṃ vadanti.
ਏਕਦਾਤਿ ਆਮੇਡਿਤਲੋਪੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ’’ਤਿ। ਲੋਭਦੋਸਮੋਹਾਤਿ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਨਾવਸੇਸਾ ਲੋਭਦੋਸਮੋਹਾ। ਨਿਰવਸੇਸਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਦੁਤਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਕਿਂ ਕਤਂ ਸਿਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸਮੁਦਾਚਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਪਨ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਪ੍ਪਹੀਨਂ ਮੇ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿਪਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਏવਂ ਕਥਂ ਨਿਰવਸੇਸਪ੍ਪਹਾਨਸਞ੍ਞਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਪ੍ਪਹੀਨਕਂ…ਪੇ॰… ਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸਂਸਯਸ੍ਸ ‘‘ਕੋ ਸੁ ਨਾਮ ਮੇ ਧਮ੍ਮੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਧੇਹੋ ਕਥਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਯਾ ਅਕੋવਿਦਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਕਾਰਣਮਾਹ। વਿਨਯਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ વਿਯ ਹਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਯਂ ਅਕੁਸਲਤਾਯ ਅਰਿਯਾਨਮ੍ਪਿ ਕਤ੍ਥਚਿ વਿਮਤਿਮਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਯਥਾ ਤਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨਸਮ੍ਮੋਹਾਨਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਅવਿਸਯੇ ਅਨਭਿਜਾਨਨਂ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਕੋਸਲ੍ਲੇਨ ਕਿਮੇਤ੍ਥ ਪਯੋਜਨਂ, ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਮਤ੍ਤੇਨ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਸਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਿਂ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਇਤਰੋ ‘‘ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਿਭਾਗਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਾਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ। ਸਬ੍ਬੇਸਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਅਰਿਯਾਨਂ। ਯਥਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਨ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਮਾਸੁ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Ekadāti āmeḍitalopena niddesoti āha ‘‘ekekasmiṃ kāle’’ti. Lobhadosamohāti paṭhamamaggena pahīnāvasesā lobhadosamohā. Niravasesā pahīyanti, aññathā dutiyamaggena kiṃ kataṃ siyāti adhippāyo. Samudācārappattaṃ pana disvā ‘‘appahīnaṃ me atthī’’tipi jānāti. Evaṃ kathaṃ niravasesappahānasaññāti āha ‘‘appahīnakaṃ…pe… saññī hotī’’ti. Evaṃ paṭhamamaggeneva samucchinnasaṃsayassa ‘‘ko su nāma me dhammo ajjhattaṃ appahīnoti evaṃ sandheho kathaṃ uppajjatī’’ti vatvā ‘‘paṇṇattiyā akovidattā’’ti kāraṇamāha. Vinayakukkuccaṃ viya hi paṇṇattiyaṃ akusalatāya ariyānampi katthaci vimatimattaṃ uppajjati yathā taṃ sabbaso appahīnasammohānanti. Attano avisaye anabhijānanaṃ paṇṇattikosallena kimettha payojanaṃ, paccavekkhaṇāmattena ayamattho sijjhatīti dassento ‘‘kiṃ tassa paccavekkhaṇā natthī’’ti āha. Itaro ‘‘natthī’’ti na sakkā vattunti katvā ‘‘atthī’’ti vatvā tattha labbhamānavibhāgaṃ dassento ‘‘sā panā’’tiādimāha. Tattha sāti paccavekkhaṇā. Sabbesanti sabbesaṃ ariyānaṃ. Yathā paripuṇṇā na hoti, na evaṃ sabbaso na hotīti āha ‘‘imāsu panā’’tiādi.
੧੭੬. ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਯਕਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਤવ ਸਨ੍ਤਾਨੇ’’ਤਿ। ਅਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ। ਦੁવਿਧੇਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਕਿਲੇਸਕਾਮੇ। ਕਿਲੇਸਕਾਮੋਪਿ ਹਿ ਯਦਗ੍ਗੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦੀਯਤਿ, ਤਦਗ੍ਗੇਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜੀਯਤਿ।
176.Ajjhattanti niyakajjhattaṃ adhippetanti āha ‘‘tava santāne’’ti. Appahīnoti anavasesato appahīno. Duvidheti vatthukāmakilesakāme. Kilesakāmopi hi yadaggena assādīyati, tadaggena paribhuñjīyati.
੧੭੭. ਅਸ੍ਸਾਦੀਯਤੀਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦੋ, ਸੁਖਂ। ਅਪ੍ਪੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੋ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਏਤੇਸੂਤਿ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸਾਦਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਰਿਤ੍ਤਸੁਖਾ’’ਤਿ। ਪਰਿਯੇਸਨਦੁਕ੍ਖਾਦਿਹੇਤੁਕਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਂ ਤਤ੍ਥ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਚਰਣੇਨ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਮੇਤ੍ਥ ਕਾਮੇਸੁ ਬਹੁਕਨ੍ਤਿ ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ। ਬਹੁਪਾਯਾਸਾਤਿ ਬਹੁਪਰਿਕ੍ਕਿਲੇਸਾ। ਤੇ ਪਨ ਪਰਿਕ੍ਕਿਲੇਸਾ વਕ੍ਖਮਾਨਨਯੇਨ ਬਹੂਯੇવੇਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਪੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕ…ਪੇ॰… ਬਹੂ’’ਤਿ। ਤੇ ਚ ਪਰਿਕ੍ਕਿਲੇਸਾ ਯਸ੍ਮਾ ਤਂਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨ੍ਤਰਾਯਕਰਾ ਇਧ ਚੇવ ਪਰਲੋਕੇ ਚ ਆਦੀਨવਕਾਰਣਞ੍ਚ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕ…ਪੇ॰… ਬਹੂ’’ਤਿ। ਏવਂ ਚੇਪੀਤਿ ਏવਂ ‘‘ਅਪ੍ਪਸ੍ਸਾਦਾ ਕਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਆਕਾਰੇਨ। ਨਯੇਨਾਤਿ ਧਮ੍ਮੇਨ। ਕਾਰਣੇਨਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਦਿਟ੍ਠਂ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ। ਸਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿਪਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ વਿਸੇਸਤੋ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਹੇਟ੍ਠਾਮਗ੍ਗਦ੍વਯਞਾਣੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਪੀਤਿਸੁਖਨ੍ਤਿ ਪੀਤਿਸੁਖવਨ੍ਤਂ ਝਾਨਦ੍વਯਂ। ਦ੍વੇ ਮਗ੍ਗੇਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾਮਗ੍ਗੇ। ਆવਟ੍ਟਨਸੀਲੋ ਆਭੁਜਨਸੀਲੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਨਾવਟ੍ਟੀ ਨੇવ ਹੋਤਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨਕਾਮਰਾਗਛਨ੍ਦੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਓਰੋਧਨਾਟਕਾ ਪਜਹਨਪਞ੍ਞਾਤਿ ਆਦੀਨવਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਮਾਹ।
177. Assādīyatīti assādo, sukhaṃ. Appo appamattako assādo etesūti appassādā. Tenāha ‘‘parittasukhā’’ti. Pariyesanadukkhādihetukaṃ diṭṭhadhammikaṃ tattha duccaritacaraṇena samparāyikañca dukkhamettha kāmesu bahukanti bahudukkhā. Bahupāyāsāti bahuparikkilesā. Te pana parikkilesā vakkhamānanayena bahūyevettha diṭṭhadhammikāpīti āha ‘‘diṭṭhadhammika…pe… bahū’’ti. Te ca parikkilesā yasmā taṃsamaṅgino hitapaṭipattiyā antarāyakarā idha ceva paraloke ca ādīnavakāraṇañca pavattanti, tasmā vuttaṃ ‘‘diṭṭhadhammika…pe… bahū’’ti. Evaṃ cepīti evaṃ ‘‘appassādā kāmā’’tiādinā ākārena. Nayenāti dhammena. Kāraṇenāti yuttiyā. Suṭṭhu diṭṭhaṃ hotīti sambandho. Vipassanāpaññāyāti ariyamaggapaññāya. Sā cattāripi saccāni visesato passatīti vipassanāti adhippetā. Tenāha ‘‘heṭṭhāmaggadvayañāṇenāti attho’’ti. Pītisukhanti pītisukhavantaṃ jhānadvayaṃ. Dve maggeti heṭṭhāmagge. Āvaṭṭanasīlo ābhujanasīlo na hotīti anāvaṭṭī neva hoti sabbaso appahīnakāmarāgachando. Tenāha ‘‘kasmā’’tiādi. Orodhanāṭakā pajahanapaññāti ādīnavānupassanāñāṇamāha.
੧੭੯. ਅਸ੍ਸਾਦੋਪਿ ਕਥਿਤੋ, ‘‘ਅਪ੍ਪਸ੍ਸਾਦਾ’’ਤਿ ਹਿ ਇਮਿਨਾ ਯਾવਤਕੋ ਕਾਮੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦੋ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਸ੍ਸ ਪਰਿਤ੍ਤਭਾવੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਆਦੀਨવੋਪਿ ਕਥਿਤੋ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨੇવ ਸੇਸਸ੍ਸਆਦੀਨવਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ। ਤਂ ਕਥੇਤੁਨ੍ਤਿ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ‘‘ਏਕਨ੍ਤਸੁਖਪਟਿਸਂવੇਦੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਥੇਤੁਂ। ਇਮੇਹਿ ਅਨ੍ਤੇਹੀਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮੇ, ਮਹਾਨਾਮ, ਕਾਮਗੁਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਕਾਮਗੁਣਦਸ੍ਸਨਮੁਖੇਨ ਕਾਮਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗਂ ‘‘ਉਬ੍ਭਟ੍ਠਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਆਸਨਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਅਨ੍ਤੇਹਿ ਮੁਤ੍ਤਂ ਮਮ ਸਾਸਨਨ੍ਤਿ, ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨਤ੍ਤਾ ਸਾਸਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ‘‘ਉਪਰਿਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੀਸੇਨ ਸਕਲਸਾਸਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਗਿਜ੍ਝਸਦਿਸੋ ਕੂਟੋਤਿ ਮਜ੍ਝੇਪਦਲੋਪੀਸਮਾਸੋ ਯਥਾ ‘‘ਸਾਕਪਤ੍ਥਿવੋ’’ਤਿ (ਪਾਣਿਨਿ॰ ੨.੧.੬੦)। ਦੁਤਿਯੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਗਿਜ੍ਝવਨ੍ਤਤਾਯ ਗਿਜ੍ਝਾ ਕੂਟੇ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੋ। ਉਦ੍ਧਂਯੇવ ਤਿਟ੍ਠਨਕਾ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ વੁਟ੍ਠਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਏਕਟ੍ਠਾਨੇਨੇવ ਤਿਟ੍ਠਨਕਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ। ਨਿਗਣ੍ਠਸ੍ਸਾਤਿ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਸ੍ਸ ਪਰਿਸੇਸਨ੍ਤਿ ਅਪਰਿਸੇਸਂ। ਏવਂ ਸਙ੍ਖਾਭવਚਨਮਤ੍ਤਮਸ੍ਸਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਪਰਿਸੇਸਸਙ੍ਖਾਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਨਿਚ੍ਚਟ੍ਠੇਨ ਸਤਤ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਭਿਣ੍ਹਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਜੋਤਿਤਾ ਸਿਯਾਤਿ ‘‘ਸਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ ਨਿਰਨ੍ਤਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਏવਂ વਾ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
179.Assādopi kathito, ‘‘appassādā’’ti hi iminā yāvatako kāmesu assādo, taṃ sabbaṃ anavasesato pariggahetvā cassa parittabhāvo dassitoti ādīnavopi kathito saṅkhepeneva sesassaādīnavassa dassitattā. Taṃ kathetunti taṃ nissaraṇaṃ ‘‘ekantasukhapaṭisaṃvedī’’ti iminā kathetuṃ. Imehi antehīti ‘‘pañcime, mahānāma, kāmaguṇā’’tiādinā kāmaguṇadassanamukhena kāmasukhallikānuyogaṃ ‘‘ubbhaṭṭhakā honti āsanapaṭikkhittā’’tiādinā attakilamathānuyogañca dassetvā imehi dvīhi antehi muttaṃ mama sāsananti, phalasamāpattipariyosānattā sāsanasampattiyā ‘‘upariphalasamāpattisīsena sakalasāsanaṃ dassetu’’nti āha. Gijjhasadiso kūṭoti majjhepadalopīsamāso yathā ‘‘sākapatthivo’’ti (pāṇini. 2.1.60). Dutiye panettha gijjhavantatāya gijjhā kūṭe etassāti gijjhakūṭo. Uddhaṃyeva tiṭṭhanakā nisajjāya vuṭṭhitakālato paṭṭhāya ekaṭṭhāneneva tiṭṭhanakā. Tenāha ‘‘anisinnā’’ti. Nigaṇṭhassāti nāṭaputtassa. Natthi etassa parisesanti aparisesaṃ. Evaṃ saṅkhābhavacanamattamassāti āha ‘‘aparisesasaṅkhāta’’nti. Niccaṭṭhena satata-saddena abhiṇhappavatti jotitā siyāti ‘‘samita’’nti vuttaṃ. Tena nirantarappavattiṃ dassetīti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
੧੮੦. ਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਜ੍ਜਰਣਖੇਪਨਂ ਨਾਮ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਕਿਚ੍ਚਂ, વਿਞ੍ਞੁਨਾ ਚ ਪੁਰਿਸੇਨ ਕਤਾਕਤਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਪੁਰਾਣਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਭਾવਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਹਿ ਪਠਮਂ ਤਾવ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਪੁਰਾਣਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨੀਤਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਤਤੋ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਕਤੇਨ ਤਪਸਾ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਤਾਨਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤਿਕਤਾਨਿ, ਇਦਾਨਿ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਯਂ વਿਧਿ ਪੁਰਿਸੇਨ વਿਯ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇਹਿਪਿ ਤਥਾ ਞਾਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ’’ਤਿ। ਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੁਦ੍ਧਕੋਟ੍ਠਾਸਂ, ਆਯਤਿਂ ਅਨવਸ੍ਸવਸਿਦ੍ਧਂ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਂ, ਤਤੋ વਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਪਹਾਨਂ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਭਾવਨਾ ਚ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਨਿਗਣ੍ਠਸਮਯੇ ਨਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਸੁਦ੍ਧਿਭਾવਨਾਯ ਅਭਾવਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਕੁਤੋ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
180.Yaṃ karoti, taṃ jānātīti dukkhassa nijjaraṇakhepanaṃ nāma viññūnaṃ kiccaṃ, viññunā ca purisena katākataṃ jānitabbaṃ, tasmā tumhehi purāṇānaṃ kammānaṃ byantibhāvaṃ karontehi paṭhamaṃ tāva ettakāni purāṇāni kammānīti jānitabbāni, tato ‘‘ettakaṃ kālaṃ katena tapasā ettakāni tāni byantikatāni, idāni ettakāni kātabbānī’’tiādinā ayaṃ vidhi purisena viya attanā kātabbakiccaṃ paricchinditabbanti dasseti. Tenāha ‘‘tumhehipi tathā ñātabbaṃ siyā’’ti. Suddhantanti suddhakoṭṭhāsaṃ, āyatiṃ anavassavasiddhaṃ kammakkhayaṃ, tato vā dukkhakkhayanti attho. Suddhantaṃ patto atthīti pucchatīti iminā akusalānaṃ pahānaṃ, kusalānaṃ bhāvanā ca sabbena sabbaṃ nigaṇṭhasamaye natthi sabbaso visuddhibhāvanāya abhāvato, tasmā kuto dukkhakkhayassa sambhavoti dasseti.
ਏવਂ ਅਜਾਨਨਭਾવੇ ਸਤੀਤਿ ‘‘ਅਹੁવਮ੍ਹੇવ ਮਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨੇ ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਞ੍ਞਾਯਮਾਨੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਲੁਦ੍ਦਾਤਿ ਘੋਰਾ। ਤੇ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਕਾਯવਾਚਾਹਿ ਨਿਹੀਨਮੇવ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਲੁਦ੍ਦਾਚਾਰਾ’’ਤਿ। ਲੋਹਿਤਪਾਣਿਤ੍વੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਜ੍ਜਾਕਿਰਿਯਾਚਰਣਤੋ। ਮਾਗવਿਕਕੇવਟ੍ਟਚੋਰਘਾਤਕਾਦਯੋ ਮਾਗવਿਕਾਦਯੋ। ਕਕ੍ਖਲ਼ਕਮ੍ਮਾਤਿ ਫਰੁਸਕਮ੍ਮਾ। ਤੇ ਨਿਗਣ੍ਠੇਸੁ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਹਿ ਤੁਮ੍ਹੇ ਏਤਰਹਿ ਈਦਿਸਂ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭવਥਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Evaṃ ajānanabhāve satīti ‘‘ahuvamheva maya’’ntiādinā vuttappakārassa ajānane sati, tasmiṃ tumhehi aññāyamāneti attho. Luddāti ghorā. Te pana yasmā kāyavācāhi nihīnameva karonti, tasmā vuttaṃ ‘‘luddācārā’’ti. Lohitapāṇitveva vuccati tajjākiriyācaraṇato. Māgavikakevaṭṭacoraghātakādayo māgavikādayo. Kakkhaḷakammāti pharusakammā. Te nigaṇṭhesu pabbajantīti pubbe mahādukkhasaṃvattaniyakammassa katattā hi tumhe etarahi īdisaṃ mahādukkhaṃ paccanubhavathāti dasseti.
વਾਦੇਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਂ, ਸਮਯੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਖੇਨ ਸੁਖਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੁਖੇਨਾਤਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸੁਖੇਨ, ਸੁਖਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਖਨ੍ਤਿ વਿਮੋਕ੍ਖਸੁਖਂ, ਇਧ ਲੋਕੇ ਸੁਖਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਕਸਿવਣਿਜ੍ਜਾਦਿਦੁਕ੍ਖਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾવ ਅਧਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਮੋਕ੍ਖਸੁਖਮ੍ਪੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸਰੀਰਾવਯવਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਬਿਮ੍ਬਿਨੋ ਸਾਰੋਤਿ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋ। ਤੇ ਨਿਗਣ੍ਠਾ…ਪੇ॰… ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਨ੍ਤਿ, ਨ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਨ੍ਤਪਣੀਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਖਪਟਿવੇਦਨਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਸਹਸਾਤਿ ਰવਾ। ਅਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਤਿ ਨ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਯ ਅવਿਚਾਰੇਤ੍વਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਾਹਸਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Vādeti diṭṭhiyaṃ, samayeti attho. Sukhena sukhanti ettha sukhenāti paṭipattisukhena, sukhāya paṭipattiyāti attho. Sukhanti vimokkhasukhaṃ, idha loke sukhaṃ adhigacchantā kasivaṇijjādidukkhapaṭipattiyāva adhigacchanti, evaṃ mokkhasukhampīti adhippāyo. Sarīrāvayavasampattiyāpi bimbino sāroti bimbisāro. Te nigaṇṭhā…pe… sandhāya vadanti, na pana bhagavato accantasantapaṇītaṃ nibbānasukhapaṭivedanaṃ jānanti. Sahasāti ravā. Appaṭisaṅkhāti na paṭisaṅkhāya avicāretvā. Tenāha ‘‘sāhasaṃ katvā’’tiādi.
ਅਞ੍ਞਾਹਿ વੇਦਨਾਹਿ ਅવੋਮਿਸ੍ਸਂ ਏਕਨ੍ਤਂ ਸੁਖਂ ਏਕਨ੍ਤਸੁਖਂ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਂવੇਦੀ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਰਨ੍ਤਰਸੁਖਪਟਿਸਂવੇਦੀ’’ਤਿ। ਕਥਾਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ‘‘ਏਕਨ੍ਤਸੁਖਪਟਿਸਂવੇਦੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਆਰਦ੍ਧਕਥਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਂ। ਰਾਜવਾਰੇਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਆਗਤਦੇਸਨਾવਾਰੇ। ਸੁਖਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਯਦਿ ਸਤ੍ਤ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ ਨਪ੍ਪਹੋਤਿ, ਕਿਂ ਛ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ ਪਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪੁਚ੍ਛਨਸੁਖਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਅਹਂ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪવਤ੍ਤੋ ਸੁਦ੍ਧવਾਰੋ ਸੁਦ੍ਧਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਸ੍ਸ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖਸ੍ਸ વਸੇਨ ਆਗਤਤ੍ਤਾ। ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਂ ਹੋਤਿ, ਸਤ੍ਤ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ ਪਹੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવੇ ਕਿਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ।
Aññāhi vedanāhi avomissaṃ ekantaṃ sukhaṃ ekantasukhaṃ, tassa paṭisaṃvedī. Tenāha ‘‘nirantarasukhapaṭisaṃvedī’’ti. Kathāpatiṭṭhāpanatthanti ‘‘ekantasukhapaṭisaṃvedī’’ti evaṃ āraddhakathāya patiṭṭhāpanatthaṃ. Rājavāreti rājānaṃ uddissa āgatadesanāvāre. Sukhaṃ pucchituṃ hotīti ‘‘yadi satta rattindivāni nappahoti, kiṃ cha rattindivāni pahotī’’tiādinā pucchanasukhaṃ hoti. ‘‘Ahaṃ kho’’tiādinā pavatto suddhavāro suddhanissandassa phalasamāpattisukhassa vasena āgatattā. Anacchariyaṃ hoti, satta rattindivāni pahontassa ekasmiṃ rattindive kiṃ vattabbanti. Uttānatthameva vuttanayattā suviññeyyattā.
ਚੂਲ਼ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Cūḷadukkhakkhandhasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੪. ਚੂਲ਼ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸੁਤ੍ਤਂ • 4. Cūḷadukkhakkhandhasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੪. ਚੂਲ਼ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 4. Cūḷadukkhakkhandhasuttavaṇṇanā
