| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
၄. စူဠဂောပာလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
4. Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā
၃၅၀. ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠဂောပာလကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဥက္ကစေလာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တသ္မိံ ကိရ မာပိယမာနေ ရတ္တိံ ဂင္ဂာသောတတော မစ္ဆော ထလံ ပတ္တော။ မနုသ္သာ စေလာနိ တေလပာတိယံ တေမေတ္ဝာ ဥက္ကာ ကတ္ဝာ မစ္ဆံ ဂဏ္ဟိံသု။ နဂရေ နိဋ္ဌိတေ တသ္သ နာမံ ကရောန္တေ အမ္ဟေဟိ နဂရဋ္ဌာနသ္သ ဂဟိတဒိဝသေ စေလုက္ကာဟိ မစ္ဆော ဂဟိတောတိ ဥက္ကစေလာ-တ္ဝေဝသ္သ နာမံ အကံသု။ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ယသ္မိံ ဌာနေ နိသိန္နသ္သ သဗ္ဗာ ဂင္ဂာ ပာကဋာ ဟုတ္ဝာ ပညာယတိ, တာဒိသေ ဝာလိကုသ္သဒေ ဂင္ဂာတိတ္ထေ သာယန္ဟသမယေ မဟာဘိက္ခုသင္ဃပရိဝုတော နိသီဒိတ္ဝာ မဟာဂင္ဂံ ပရိပုဏ္ဏံ သန္ဒမာနံ ဩလောကေန္တော, – ‘‘အတ္ထိ နု ခော ဣမံ ဂင္ဂံ နိသ္သာယ ကောစိ ပုဗ္ဗေ ဝဍ္ဎိပရိဟာနိံ ပတ္တော’’တိ အာဝဇ္ဇိတ္ဝာ, ပုဗ္ဗေ ဧကံ ဗာလဂောပာလကံ နိသ္သာယ အနေကသတသဟသ္သာ ဂောဂဏာ ဣမိသ္သာ ဂင္ဂာယ အာဝဋ္ဋေ ပတိတ္ဝာ သမုဒ္ဒမေဝ ပဝိဋ္ဌာ, အပရံ ပန ပဏ္ဍိတဂောပာလကံ နိသ္သာယ အနေကသတသဟသ္သဂောဂဏသ္သ သောတ္ထိ ဇာတာ ဝဍ္ဎိ ဇာတာ အာရောဂ္ယံ ဇာတန္တိ အဒ္ဒသ။ ဒိသ္ဝာ ဣမံ ကာရဏံ နိသ္သာယ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေသ္သာမီတိ စိန္တေတ္ဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။
350.Evaṃme sutanti cūḷagopālakasuttaṃ. Tattha ukkacelāyanti evaṃnāmake nagare. Tasmiṃ kira māpiyamāne rattiṃ gaṅgāsotato maccho thalaṃ patto. Manussā celāni telapātiyaṃ temetvā ukkā katvā macchaṃ gaṇhiṃsu. Nagare niṭṭhite tassa nāmaṃ karonte amhehi nagaraṭṭhānassa gahitadivase celukkāhi maccho gahitoti ukkacelā-tvevassa nāmaṃ akaṃsu. Bhikkhū āmantesīti yasmiṃ ṭhāne nisinnassa sabbā gaṅgā pākaṭā hutvā paññāyati, tādise vālikussade gaṅgātitthe sāyanhasamaye mahābhikkhusaṅghaparivuto nisīditvā mahāgaṅgaṃ paripuṇṇaṃ sandamānaṃ olokento, – ‘‘atthi nu kho imaṃ gaṅgaṃ nissāya koci pubbe vaḍḍhiparihāniṃ patto’’ti āvajjitvā, pubbe ekaṃ bālagopālakaṃ nissāya anekasatasahassā gogaṇā imissā gaṅgāya āvaṭṭe patitvā samuddameva paviṭṭhā, aparaṃ pana paṇḍitagopālakaṃ nissāya anekasatasahassagogaṇassa sotthi jātā vaḍḍhi jātā ārogyaṃ jātanti addasa. Disvā imaṃ kāraṇaṃ nissāya bhikkhūnaṃ dhammaṃ desessāmīti cintetvā bhikkhū āmantesi.
မာဂဓကောတိ မဂဓရဋ္ဌဝာသီ။ ဒုပ္ပညဇာတိကောတိ နိပ္ပညသဘာဝော ဒန္ဓော မဟာဇဠော။ အသမဝေက္ခိတ္ဝာတိ အသလ္လက္ခေတ္ဝာ အနုပဓာရေတ္ဝာ။ ပတာရေသီတိ တာရေတုံ အာရဘိ။ ဥတ္တရံ တီရံ သုဝိဒေဟာနန္တိ ဂင္ဂာယ ဩရိမေ တီရေ မဂဓရဋ္ဌံ, ပာရိမေ တီရေ ဝိဒေဟရဋ္ဌံ, ဂာဝော မဂဓရဋ္ဌတော ဝိဒေဟရဋ္ဌံ နေတ္ဝာ ရက္ခိသ္သာမီတိ ဥတ္တရံ တီရံ ပတာရေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥတ္တရံ တီရံ သုဝိဒေဟာန’’န္တိ။ အာမဏ္ဍလိကံ ကရိတ္ဝာတိ မဏ္ဍလိကံ ကတ္ဝာ။ အနယဗ္ယသနံ အာပဇ္ဇိံသူတိ အဝဍ္ဎိံ ဝိနာသံ ပာပုဏိံသု, မဟာသမုဒ္ဒမေဝ ပဝိသိံသု။ တေန ဟိ ဂောပာလကေန ဂာဝော ဩတာရေန္တေန ဂင္ဂာယ ဩရိမတီရေ သမတိတ္ထဉ္စ ဝိသမတိတ္ထဉ္စ ဩလောကေတဗ္ဗံ အသ္သ, မဇ္ဈေ ဂင္ဂာယ ဂုန္နံ ဝိသ္သမဋ္ဌာနတ္ထံ ဒ္ဝေ တီဏိ ဝာလိကတ္ထလာနိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာနိ အသ္သု။ တထာ ပာရိမတီရေ တီဏိ စတ္တာရိ တိတ္ထာနိ, ဣမသ္မာ တိတ္ထာ ဘဋ္ဌာ ဣမံ တိတ္ထံ ဂဏ္ဟိသ္သန္တိ, ဣမသ္မာ ဘဋ္ဌာ ဣမန္တိ။ အယံ ပန ဗာလဂောပာလကော ဩရိမတီရေ ဂုန္နံ ဩတရဏတိတ္ထံ သမံ ဝာ ဝိသမံ ဝာ အနောလောကေတ္ဝာဝ မဇ္ဈေ ဂင္ဂာယ ဂုန္နံ ဝိသ္သမဋ္ဌာနတ္ထံ ဒ္ဝေ တီဏိ ဝာလိကတ္ထလာနိပိ အသလ္လက္ခေတ္ဝာဝ ပရတီရေ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဥတ္တရဏတိတ္ထာနိ အသမဝေက္ခိတ္ဝာဝ အတိတ္ထေနေဝ ဂာဝော ဩတာရေသိ။ အထသ္သ မဟာဥသဘော ဇဝနသမ္ပန္နတာယ စေဝ ထာမသမ္ပန္နတာယ စ တိရိယံ ဂင္ဂာယ သောတံ ဆေတ္ဝာ ပာရိမံ တီရံ ပတ္ဝာ ဆိန္နတဋဉ္စေဝ ကဏ္ဋကဂုမ္ဗဂဟနဉ္စ ဒိသ္ဝာ, ‘‘ဒုဗ္ဗိနိဝိဋ္ဌမေတ’’န္တိ ဉတ္ဝာ ဓုရဂ္ဂ-ပတိဋ္ဌာနောကာသမ္ပိ အလဘိတ္ဝာ ပဋိနိဝတ္တိ။ ဂာဝော မဟာဥသဘော နိဝတ္တော မယမ္ပိ နိဝတ္တိသ္သာမာတိ နိဝတ္တာ။ မဟတော ဂောဂဏသ္သ နိဝတ္တဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ဆိဇ္ဇိတ္ဝာ မဇ္ဈေ ဂင္ဂာယ အာဝဋ္ဋံ ဥဋ္ဌပေသိ။ ဂောဂဏော အာဝဋ္ဋံ ပဝိသိတ္ဝာ သမုဒ္ဒမေဝ ပတ္တော။ ဧကောပိ ဂောဏော အရောဂော နာမ နာဟောသိ။ တေနာဟ – ‘‘တတ္ထေဝ အနယဗ္ယသနံ အာပဇ္ဇိံသူ’’တိ။
Māgadhakoti magadharaṭṭhavāsī. Duppaññajātikoti nippaññasabhāvo dandho mahājaḷo. Asamavekkhitvāti asallakkhetvā anupadhāretvā. Patāresīti tāretuṃ ārabhi. Uttaraṃ tīraṃ suvidehānanti gaṅgāya orime tīre magadharaṭṭhaṃ, pārime tīre videharaṭṭhaṃ, gāvo magadharaṭṭhato videharaṭṭhaṃ netvā rakkhissāmīti uttaraṃ tīraṃ patāresi. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘uttaraṃ tīraṃ suvidehāna’’nti. Āmaṇḍalikaṃ karitvāti maṇḍalikaṃ katvā. Anayabyasanaṃ āpajjiṃsūti avaḍḍhiṃ vināsaṃ pāpuṇiṃsu, mahāsamuddameva pavisiṃsu. Tena hi gopālakena gāvo otārentena gaṅgāya orimatīre samatitthañca visamatitthañca oloketabbaṃ assa, majjhe gaṅgāya gunnaṃ vissamaṭṭhānatthaṃ dve tīṇi vālikatthalāni sallakkhetabbāni assu. Tathā pārimatīre tīṇi cattāri titthāni, imasmā titthā bhaṭṭhā imaṃ titthaṃ gaṇhissanti, imasmā bhaṭṭhā imanti. Ayaṃ pana bālagopālako orimatīre gunnaṃ otaraṇatitthaṃ samaṃ vā visamaṃ vā anoloketvāva majjhe gaṅgāya gunnaṃ vissamaṭṭhānatthaṃ dve tīṇi vālikatthalānipi asallakkhetvāva paratīre cattāri pañca uttaraṇatitthāni asamavekkhitvāva atittheneva gāvo otāresi. Athassa mahāusabho javanasampannatāya ceva thāmasampannatāya ca tiriyaṃ gaṅgāya sotaṃ chetvā pārimaṃ tīraṃ patvā chinnataṭañceva kaṇṭakagumbagahanañca disvā, ‘‘dubbiniviṭṭhameta’’nti ñatvā dhuragga-patiṭṭhānokāsampi alabhitvā paṭinivatti. Gāvo mahāusabho nivatto mayampi nivattissāmāti nivattā. Mahato gogaṇassa nivattaṭṭhāne udakaṃ chijjitvā majjhe gaṅgāya āvaṭṭaṃ uṭṭhapesi. Gogaṇo āvaṭṭaṃ pavisitvā samuddameva patto. Ekopi goṇo arogo nāma nāhosi. Tenāha – ‘‘tattheva anayabyasanaṃ āpajjiṃsū’’ti.
အကုသလာ ဣမသ္သ လောကသ္သာတိ ဣဓ လောကေ ခန္ဓဓာတာယတနေသု အကုသလာ အဆေကာ, ပရလောကေပိ ဧသေဝ နယော။ မာရဓေယ္ယံ ဝုစ္စတိ တေဘူမကဓမ္မာ။ အမာရဓေယ္ယံ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ မစ္စုဓေယ္ယမ္ပိ တေဘူမကဓမ္မာဝ။ အမစ္စုဓေယ္ယံ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ တတ္ထ အကုသလာ အဆေကာ။ ဝစနတ္ထတော ပန မာရသ္သ ဓေယ္ယံ မာရဓေယ္ယံ။ ဓေယ္ယန္တိ ဌာနံ ဝတ္ထု နိဝာသော ဂောစရော။ မစ္စုဓေယ္ယေပိ ဧသေဝ နယော။ တေသန္တိ တေသံ ဧဝရူပာနံ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ, ဣမိနာ ဆ သတ္ထာရော ဒသ္သိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Akusalā imassa lokassāti idha loke khandhadhātāyatanesu akusalā achekā, paralokepi eseva nayo. Māradheyyaṃ vuccati tebhūmakadhammā. Amāradheyyaṃ nava lokuttaradhammā. Maccudheyyampi tebhūmakadhammāva. Amaccudheyyaṃ nava lokuttaradhammā. Tattha akusalā achekā. Vacanatthato pana mārassa dheyyaṃ māradheyyaṃ. Dheyyanti ṭhānaṃ vatthu nivāso gocaro. Maccudheyyepi eseva nayo. Tesanti tesaṃ evarūpānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ, iminā cha satthāro dassitāti veditabbā.
၃၅၁. ဧဝံ ကဏ္ဟပက္ခံ နိဋ္ဌပေတ္ဝာ သုက္ကပက္ခံ ဒသ္သေန္တော ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗလဝဂာဝောတိ ဒန္တဂောဏေ စေဝ ဓေနုယော စ။ ဒမ္မဂာဝောတိ ဒမေတဗ္ဗဂောဏေ စေဝ အဝိဇာတဂာဝော စ။ ဝစ္ဆတရေတိ ဝစ္ဆဘာဝံ တရိတ္ဝာ ဌိတေ ဗလဝဝစ္ဆေ။ ဝစ္ဆကေတိ ဓေနုပကေ တရုဏဝစ္ဆကေ ။ ကိသာဗလကေတိ အပ္ပမံသလောဟိတေ မန္ဒထာမေ။ တာဝဒေဝ ဇာတကောတိ တံဒိဝသေ ဇာတကော။ မာတုဂောရဝကေန ဝုယ္ဟမာနောတိ မာတာ ပုရတော ပုရတော ဟုံဟုန္တိ ဂောရဝံ ကတ္ဝာ သညံ ဒဒမာနာ ဥရေန ဥဒကံ ဆိန္ဒမာနာ ဂစ္ဆတိ, ဝစ္ဆကော တာယ ဂောရဝသညာယ ဓေနုယာ ဝာ ဥရေန ဆိန္နောဒကေန ဂစ္ဆမာနော ‘‘မာတုဂောရဝကေန ဝုယ္ဟမာနော’’တိ ဝုစ္စတိ။
351. Evaṃ kaṇhapakkhaṃ niṭṭhapetvā sukkapakkhaṃ dassento bhūtapubbaṃ, bhikkhavetiādimāha. Tattha balavagāvoti dantagoṇe ceva dhenuyo ca. Dammagāvoti dametabbagoṇe ceva avijātagāvo ca. Vacchatareti vacchabhāvaṃ taritvā ṭhite balavavacche. Vacchaketi dhenupake taruṇavacchake . Kisābalaketi appamaṃsalohite mandathāme. Tāvadeva jātakoti taṃdivase jātako. Mātugoravakena vuyhamānoti mātā purato purato huṃhunti goravaṃ katvā saññaṃ dadamānā urena udakaṃ chindamānā gacchati, vacchako tāya goravasaññāya dhenuyā vā urena chinnodakena gacchamāno ‘‘mātugoravakena vuyhamāno’’ti vuccati.
၃၅၂. မာရသ္သ သောတံ ဆေတ္ဝာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန မာရသ္သ တဏ္ဟာသောတံ ဆေတ္ဝာ။ ပာရံ ဂတာတိ မဟာဥသဘာ နဒီပာရံ ဝိယ သံသာရပာရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတာ။ ပာရံ အဂမံသူတိ မဟာဥသဘာနံ ပာရင္ဂတက္ခဏေ ဂင္ဂာယ သောတသ္သ တယော ကောဋ္ဌာသေ အတိက္ကမ္မ ဌိတာ မဟာဥသဘေ ပာရံ ပတ္တေ ဒိသ္ဝာ တေသံ ဂတမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတ္ဝာ ပာရံ အဂမံသု။ ပာရံ ဂမိသ္သန္တီတိ စတုမဂ္ဂဝဇ္ဈာနံ ကိလေသာနံ တယော ကောဋ္ဌာသေ ခေပေတ္ဝာ ဌိတာ ဣဒာနိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝသေသံ တဏ္ဟာသောတံ ဆေတ္ဝာ ဗလဝဂာဝော ဝိယ နဒီပာရံ သံသာရပာရံ နိဗ္ဗာနံ ဂမိသ္သန္တီတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝာရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မာနုသာရိနော, သဒ္ဓာနုသာရိနောတိ ဣမေ ဒ္ဝေ ပဌမမဂ္ဂသမင္ဂိနော။
352.Mārassasotaṃ chetvāti arahattamaggena mārassa taṇhāsotaṃ chetvā. Pāraṃ gatāti mahāusabhā nadīpāraṃ viya saṃsārapāraṃ nibbānaṃ gatā. Pāraṃ agamaṃsūti mahāusabhānaṃ pāraṅgatakkhaṇe gaṅgāya sotassa tayo koṭṭhāse atikkamma ṭhitā mahāusabhe pāraṃ patte disvā tesaṃ gatamaggaṃ paṭipajjitvā pāraṃ agamaṃsu. Pāraṃ gamissantīti catumaggavajjhānaṃ kilesānaṃ tayo koṭṭhāse khepetvā ṭhitā idāni arahattamaggena avasesaṃ taṇhāsotaṃ chetvā balavagāvo viya nadīpāraṃ saṃsārapāraṃ nibbānaṃ gamissantīti. Iminā nayena sabbavāresu attho veditabbo. Dhammānusārino, saddhānusārinoti ime dve paṭhamamaggasamaṅgino.
ဇာနတာတိ သဗ္ဗဓမ္မေ ဇာနန္တေန ဗုဒ္ဓေန။ သုပ္ပကာသိတောတိ သုကထိတော။ ဝိဝဋန္တိ ဝိဝရိတံ။ အမတဒ္ဝာရန္တိ အရိယမဂ္ဂော။ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာတိ တဒတ္ထာယ ဝိဝဋံ။ ဝိနဠီကတန္တိ ဝိဂတမာနနဠံ ကတံ။ ခေမံ ပတ္ထေထာတိ ကတ္တုကမ္ယတာဆန္ဒေန အရဟတ္တံ ပတ္ထေထ, ကတ္တုကာမာ နိဗ္ဗတ္တေတုကာမာ ဟောထာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပတ္တ’တ္ထာ’’တိပိ ပာဌော။ ဧဝရူပံ သတ္ထာရံ လဘိတ္ဝာ တုမ္ဟေ ပတ္တာယေဝ နာမာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဘဂဝာ ပန ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။
Jānatāti sabbadhamme jānantena buddhena. Suppakāsitoti sukathito. Vivaṭanti vivaritaṃ. Amatadvāranti ariyamaggo. Nibbānapattiyāti tadatthāya vivaṭaṃ. Vinaḷīkatanti vigatamānanaḷaṃ kataṃ. Khemaṃ patthethāti kattukamyatāchandena arahattaṃ patthetha, kattukāmā nibbattetukāmā hothāti attho. ‘‘Patta’tthā’’tipi pāṭho. Evarūpaṃ satthāraṃ labhitvā tumhe pattāyeva nāmāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānameva. Bhagavā pana yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
စူဠဂောပာလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၄. စူဠဂောပာလကသုတ္တံ • 4. Cūḷagopālakasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၄. စူဠဂောပာလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 4. Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā
