| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
4. චූළගොපාලකසුත්‌තවණ්‌ණනා
4. Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā
350. චෙලුක්‌කාහීති චෙලමයාහි උක්‌කාහි. උක්‌කභූතානි චෙලානි එත්‌ථාති උක්‌කචෙලා, නගරං. සබ්‌බා ගඞ්‌ගා පාකටා හුත්‌වා පඤ්‌ඤායතීති පකතිචක්‌ඛුස්‌ස පාකටා හුත්‌වා උපට්‌ඨාති, දිබ්‌බචක්‌ඛුස්‌ස පන සමන්‌තචක්‌ඛුස්‌ස වා යත්‌ථ කත්‌ථචි නිසින්‌නස්‌සපි භගවතො පාකටා හුත්‌වා පඤ්‌ඤායතෙව. සොත්‌ථීති අනුපද්‌දවො. වඩ්‌ඪීති අපරිහානි. ආරොග්‍යන්‌ති අරොගතා ආබාධාභාවො.
350.Celukkāhīti celamayāhi ukkāhi. Ukkabhūtāni celāni etthāti ukkacelā, nagaraṃ. Sabbā gaṅgā pākaṭā hutvā paññāyatīti pakaticakkhussa pākaṭā hutvā upaṭṭhāti, dibbacakkhussa pana samantacakkhussa vā yattha katthaci nisinnassapi bhagavato pākaṭā hutvā paññāyateva. Sotthīti anupaddavo. Vaḍḍhīti aparihāni. Ārogyanti arogatā ābādhābhāvo.
මගධො ජනපදො නිවාසො එතස්‌සාති මාගධො, මාගධොව මාගධිකො. පඤ්‌ඤාය නාම දුට්‌ඨුභාවො නත්‌ථි එකන්‌තානවජ්‌ජතාය, තස්‌මා දු-සද්‌දො අභාවවාචී ‘‘දුස්‌සීලො’’තිආදීසු විය, ජාති-සද්‌දො ච සභාවත්‌ථොති ආහ ‘‘නිප්‌පඤ්‌ඤසභාවො’’ති. -සද්‌දො ආරම්‌භත්‌ථොති ආහ ‘‘පතාරෙසීති තාරෙතුං ආරභී’’ති පරතීරං ගාවීනං අප්‌පත්‌තත්‌තා. සුවිදෙහානන්‌ති සුන්‌දරවිදෙහානං. විදෙහරට්‌ඨං කිර භූමිභාගදස්‌සනසම්‌පත්‌තියා ච වනරාමණෙය්‍යකාදිනා ච සුන්‌දරං. ආමණ්‌ඩලිකං කරිත්‌වාති ආවත්‌තෙ පතිතා තෙමණ්‌ඩලාකාරෙන පරිබ්‌භමිත්‌වා. කතිපයාපි ගාවියො අසෙසෙත්‌වා නදීසොතෙන වූළ්‌හත්‌තා වුත්‌තං ‘‘අවඩ්‌ඪිං විනාසං පාපුණිංසූ’’ති. කතිපයාසුපි හි අවසිට්‌ඨාසු ගාවීසු අනුක්‌කමෙනපි සියා ගොගණස්‌ස වඩ්‌ඪීති. විස්‌සමට්‌ඨානන්‌ති පරිස්‌සමවිනොදනට්‌ඨානං. තිත්‌ථා භට්‌ඨාති ගහෙතුං අසමත්‌ථතාය තිත්‌ථං අප්‌පත්‌තා. අරොගො නාම නාහොසීති ලොමමත්‌තම්‌පි අසෙසෙත්‌වා සබ්‌බා ගාවියො නදීසොතෙ විනට්‌ඨාති අත්‌ථො.
Magadho janapado nivāso etassāti māgadho, māgadhova māgadhiko. Paññāya nāma duṭṭhubhāvo natthi ekantānavajjatāya, tasmā du-saddo abhāvavācī ‘‘dussīlo’’tiādīsu viya, jāti-saddo ca sabhāvatthoti āha ‘‘nippaññasabhāvo’’ti. -Saddo ārambhatthoti āha ‘‘patāresīti tāretuṃ ārabhī’’ti paratīraṃ gāvīnaṃ appattattā. Suvidehānanti sundaravidehānaṃ. Videharaṭṭhaṃ kira bhūmibhāgadassanasampattiyā ca vanarāmaṇeyyakādinā ca sundaraṃ. Āmaṇḍalikaṃ karitvāti āvatte patitā temaṇḍalākārena paribbhamitvā. Katipayāpi gāviyo asesetvā nadīsotena vūḷhattā vuttaṃ ‘‘avaḍḍhiṃ vināsaṃ pāpuṇiṃsū’’ti. Katipayāsupi hi avasiṭṭhāsu gāvīsu anukkamenapi siyā gogaṇassa vaḍḍhīti. Vissamaṭṭhānanti parissamavinodanaṭṭhānaṃ. Titthā bhaṭṭhāti gahetuṃ asamatthatāya titthaṃ appattā. Arogo nāma nāhosīti lomamattampi asesetvā sabbā gāviyo nadīsote vinaṭṭhāti attho.
යෙසු ඛන්‌ධායතනධාතූසු ඉධ ලොකසමඤ්‌ඤා, තෙ අජානන්‌තා ‘‘අකුසලා ඉමස්‌ස ලොකස්‌සා’’ති වුත්‌තාති ආහ ‘‘ඉධලොකෙ ඛන්‌ධධාතායතනෙසු අකුසලා අඡෙකා’’ති. අයමෙව නයො ‘‘අකුසලා පරස්‌ස ලොකස්‌සා’’ති එත්‌ථාපීති ආහ ‘‘පරලොකෙපි එසෙව නයො’’ති. මාරො එත්‌ථ ධීයතීති මාරධෙය්‍යං. මාරොති චෙත්‌ථ කිලෙසමාරො වෙදිතබ්‌බො. ඛන්‌ධාභිසඞ්‌ඛාරා හි තස්‌ස පවත්‌තනභාවෙන ගහිතා, මච්‌චුමාරො විසුං ගහිතො එව, කිලෙසමාරවසෙනෙව ච දෙවපුත්‌තමාරස්‌ස කාමභවෙ ආධිපච්‌චන්‌ති. තෙසන්‌ති යෙ ඉධලොකාදීසු අඡෙකා, තෙසං. තෙ පන උක්‌කට්‌ඨනිද්‌දෙසෙන දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘ඉමිනා ඡ සත්‌ථාරො දස්‌සිතා’’ති.
Yesu khandhāyatanadhātūsu idha lokasamaññā, te ajānantā ‘‘akusalā imassa lokassā’’ti vuttāti āha ‘‘idhaloke khandhadhātāyatanesu akusalā achekā’’ti. Ayameva nayo ‘‘akusalā parassa lokassā’’ti etthāpīti āha ‘‘paralokepi eseva nayo’’ti. Māro ettha dhīyatīti māradheyyaṃ. Māroti cettha kilesamāro veditabbo. Khandhābhisaṅkhārā hi tassa pavattanabhāvena gahitā, maccumāro visuṃ gahito eva, kilesamāravaseneva ca devaputtamārassa kāmabhave ādhipaccanti. Tesanti ye idhalokādīsu achekā, tesaṃ. Te pana ukkaṭṭhaniddesena dassento āha ‘‘iminā cha satthāro dassitā’’ti.
351. බලවගාවොති බලවන්‌තෙ ගොරූපෙ. තෙ පන දම්‌මතං උපගතගොණා චෙව ධෙනුයො චාති ආහ ‘‘දන්‌තගොණෙ චෙව ධෙනුයො චා’’ති . අවිජාතගාවොති න විජාතගාවියො. වච්‌ඡකෙති ඛුද්‌දකවච්‌ඡෙ. අප්‌පත්‌ථො හි අයං ක-සද්‌දො. තෙනාහ ‘‘තරුණවච්‌ඡකෙ’’ති. කිසාබලකෙති දුබ්‌බලෙ.
351.Balavagāvoti balavante gorūpe. Te pana dammataṃ upagatagoṇā ceva dhenuyo cāti āha ‘‘dantagoṇe ceva dhenuyo cā’’ti . Avijātagāvoti na vijātagāviyo. Vacchaketi khuddakavacche. Appattho hi ayaṃ ka-saddo. Tenāha ‘‘taruṇavacchake’’ti. Kisābalaketi dubbale.
352. මාරස්‌ස තණ්‌හාසොතං ඡෙත්‌වාති ඛන්‌ධමාරසම්‌බන්‌ධීතණ්‌හාසඞ්‌ඛාතං සොතං සමුච්‌ඡින්‌දිත්‌වා. තයො කොට්‌ඨාසෙ ඛෙපෙත්‌වා ඨිතාති අනාගාමිනො සන්‌ධායාහ. සබ්‌බවාරෙසූති සකදාගාමිසොතාපන්‌නඅට්‌ඨමකවාරෙසු. තත්‌ථ පන යථාක්‌කමං චතුමග්‌ගවජ්‌ඣානං කිලෙසානං ද්‌වෙ කොට්‌ඨාසෙ ඛෙපෙත්‌වා ඨිතා, එකකොට්‌ඨාසං ඛෙපෙත්‌වා ඨිතා, පඨමං කොට්‌ඨාසං ඛෙපෙන්‌තොති වත්‌තබ්‌බං. ධම්‌මං අනුස්‌සරන්‌ති, ධම්‌මස්‌ස වා අනුස්‌සරණසීලාති ධම්‌මානුසාරිනො. ධම්‌මොති චෙත්‌ථ පඤ්‌ඤා අධිප්‌පෙතා. සද්‌ධං අනුස්‌සරන්‌ති, සද්‌ධාය වා අනුස්‌සරණසීලාති සද්‌ධානුසාරිනො.
352.Mārassa taṇhāsotaṃ chetvāti khandhamārasambandhītaṇhāsaṅkhātaṃ sotaṃ samucchinditvā. Tayo koṭṭhāse khepetvā ṭhitāti anāgāmino sandhāyāha. Sabbavāresūti sakadāgāmisotāpannaaṭṭhamakavāresu. Tattha pana yathākkamaṃ catumaggavajjhānaṃ kilesānaṃ dve koṭṭhāse khepetvā ṭhitā, ekakoṭṭhāsaṃ khepetvā ṭhitā, paṭhamaṃ koṭṭhāsaṃ khepentoti vattabbaṃ. Dhammaṃ anussaranti, dhammassa vā anussaraṇasīlāti dhammānusārino. Dhammoti cettha paññā adhippetā. Saddhaṃ anussaranti, saddhāya vā anussaraṇasīlāti saddhānusārino.
ජානතාති එත්‌ථ ජානනකිරියාවිසයස්‌ස අවිසෙසිතත්‌තා අධිකාරවසෙන අනවසෙසඤෙය්‍යවිසෙසා අධිප්‌පෙතාති ආහ ‘‘සබ්‌බධම්‌මෙ ජානන්‌තෙනා’’ති. අන්‌තොසාරවිරහතො අබ්‌භුග්‌ගතට්‌ඨෙන ච නළො වියාති නළො, මානොති ආහ ‘‘විගතමානනළං කත’’න්‌ති. ඛෙමං පත්‌ථෙථාති එත්‌ථ චතූහි යොගෙහි අනුපද්‌දවත්‌තා ‘‘ඛෙම’’න්‌ති අරහත්‌තං අධිප්‌පෙතං. පත්‌ථනා ච ඡන්‌දපත්‌ථනා, න තණ්‌හාපත්‌ථනාති ආහ ‘‘කත්‌තුකම්‍යතාඡන්‌දෙන අරහත්‌තං පත්‌ථෙථා’’ති. පත්‌තායෙව නාම තස්‌ස පත්‌තියා න කොචි අන්‌තරායො. සොත්‌ථිනා පාරගමනං උද්‌දිස්‌ස දෙසනං ආරභිත්‌වා ඛෙමප්‌පත්‌තියා දෙසනාය පරියොසාපිතත්‌තා යථානුසන්‌ධිනාව දෙසනං නිට්‌ඨාපෙසීති.
Jānatāti ettha jānanakiriyāvisayassa avisesitattā adhikāravasena anavasesañeyyavisesā adhippetāti āha ‘‘sabbadhamme jānantenā’’ti. Antosāravirahato abbhuggataṭṭhena ca naḷo viyāti naḷo, mānoti āha ‘‘vigatamānanaḷaṃ kata’’nti. Khemaṃ patthethāti ettha catūhi yogehi anupaddavattā ‘‘khema’’nti arahattaṃ adhippetaṃ. Patthanā ca chandapatthanā, na taṇhāpatthanāti āha ‘‘kattukamyatāchandena arahattaṃ patthethā’’ti. Pattāyeva nāma tassa pattiyā na koci antarāyo. Sotthinā pāragamanaṃ uddissa desanaṃ ārabhitvā khemappattiyā desanāya pariyosāpitattā yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhāpesīti.
චූළගොපාලකසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Cūḷagopālakasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 4. චූළගොපාලකසුත්‌තං • 4. Cūḷagopālakasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 4. චූළගොපාලකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 4. Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā
