| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੪. ਮਹਾਯਮਕવਗ੍ਗੋ
4. Mahāyamakavaggo
੧. ਚੂਲ਼ਗੋਸਿਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Cūḷagosiṅgasuttavaṇṇanā
੩੨੫. ਞਾਤੀਨਂ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੩.੬.੧੯) ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਭੂਤੋ ਗਾਮੋ ਞਾਤਿਕੋ, ਸੋ ਏવ ਨਾਤਿਕੋ। ਸੋ ਕਿਰ ਗਾਮੋ ਯੇਸਂ ਸਨ੍ਤਕੋ, ਤੇਸਂ ਪੁਬ੍ਬਪੁਰਿਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਤੀਨਂ ਸਾਧਾਰਣਭਾવੇਨ ਨਿવੇਸਿਤੋ, ਤੇਨ ‘‘ਨਾਤਿਕੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਅਥ ਪਚ੍ਛਾ ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੀਹਿ ਦਾਯਾਦੇਹਿ ਦ੍વਿਧਾ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਚੂਲ਼ਪਿਤਿਮਹਾਪਿਤਿਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦ੍વੇ ਗਾਮਾ’’ਤਿ। ਗਿਞ੍ਜਕਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਇਟ੍ਠਕਾ, ਗਿਞ੍ਜਕਾਹਿਯੇવ ਕਤੋ ਆવਸਥੋ ਗਿਞ੍ਜਕਾવਸਥੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਿਰ ਪਦੇਸੇ ਮਤ੍ਤਿਕਾ ਸਕ੍ਖਰਮਰੁਮ੍ਬવਾਲਿਕਾਦੀਹਿ ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਾ ਅਕਠਿਨਾ ਸਣ੍ਹਾ ਸੁਖੁਮਾ, ਤਾਯ ਕਤਾਨਿ ਕੁਲਾਲਭਾਜਨਾਨਿਪਿ ਸਿਲਾਮਯਾਨਿ વਿਯ ਦਲ਼੍ਹਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਉਪਾਸਕਾ ਤਾਯ ਮਤ੍ਤਿਕਾਯ ਦੀਘਪੁਥੁਲਇਟ੍ਠਕਾ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਤਾਹਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਬਾਹવਾਤਪਾਨਕવਾਟਤੁਲਾਯੋ ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਂ ਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰੇਨ વਿਨਾ ਇਟ੍ਠਕਾਹਿ ਏવ ਪਾਸਾਦਂ ਕਾਰੇਸੁਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਟ੍ਠਕਾਹੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ।
325. Ñātīnaṃ (a. ni. ṭī. 3.6.19) nivāsaṭṭhānabhūto gāmo ñātiko, so eva nātiko. So kira gāmo yesaṃ santako, tesaṃ pubbapurisena attano ñātīnaṃ sādhāraṇabhāvena nivesito, tena ‘‘nātiko’’ti paññāyittha. Atha pacchā tattha dvīhi dāyādehi dvidhā vibhajitvā paribhutto. Tenāha ‘‘dvinnaṃ cūḷapitimahāpitiputtānaṃ dve gāmā’’ti. Giñjakā vuccanti iṭṭhakā, giñjakāhiyeva kato āvasatho giñjakāvasatho. Tasmiṃ kira padese mattikā sakkharamarumbavālikādīhi asammissā akaṭhinā saṇhā sukhumā, tāya katāni kulālabhājanānipi silāmayāni viya daḷhāni, tasmā te upāsakā tāya mattikāya dīghaputhulaiṭṭhakā kāretvā tāhi ṭhapetvā dvārabāhavātapānakavāṭatulāyo sesaṃ sabbaṃ dabbasambhārena vinā iṭṭhakāhi eva pāsādaṃ kāresuṃ. Tenāha ‘‘iṭṭhakāhevā’’tiādi.
ਗੋਸਿਙ੍ਗਸਾਲવਨਦਾਯਨ੍ਤਿ ਗੋਸਿਙ੍ਗਸਾਲવਨਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ ਰਕ੍ਖਿਤਂ ਅਰਞ੍ਞਂ। ਜੇਟ੍ਠਕਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ વਨਪ੍ਪਤਿਭੂਤਸ੍ਸ ਸਾਲਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ। ਸਾਮਗ੍ਗਿਰਸਨ੍ਤਿ ਸਮਗ੍ਗਭਾવਾਦਿਗੁਣਂ વਿવੇਕਸੁਖਂ। ਉਪਰਿਪਣ੍ਣਾਸਕੇ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੩੭-੨੩੮) ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਾਲੋ ਕਥਿਤੋ, ਇਧ ਚੂਲ਼ਗੋਸਿਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤੇ ਖੀਣਾਸવਕਾਲੋ ਕਥਿਤੋ। ਕਤਕਿਚ੍ਚਾਪਿ ਹਿ ਤੇ ਮਹਾਥੇਰਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਂ ਪਰੇਸਂ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਨਞ੍ਚ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ ਪਰਮਞ੍ਚ વਿવੇਕਂ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਨ੍ਤਾ ਸਾਮਗ੍ਗਿਰਸਂ ਅਨੁਭવਮਾਨਾ ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਤਦਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਸੁਤ੍ਤਦੇਸਨਾਕਾਲੇ। ਤੇਤਿ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ। ਲਦ੍ਧਸ੍ਸਾਦਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વੀਥਿਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਧਿਗਤਸ੍ਸਾਦਾ। વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ વਿਸੇਸਂ ਆવਹਨ੍ਤੀ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਸਾਤਿਸਯਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਆવਹਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Gosiṅgasālavanadāyanti gosiṅgasālavananti laddhanāmaṃ rakkhitaṃ araññaṃ. Jeṭṭhakarukkhassāti vanappatibhūtassa sālarukkhassa. Sāmaggirasanti samaggabhāvādiguṇaṃ vivekasukhaṃ. Uparipaṇṇāsake upakkilesasutte (ma. ni. 3.237-238) puthujjanakālo kathito, idha cūḷagosiṅgasutte khīṇāsavakālo kathito. Katakiccāpi hi te mahātherā attano diṭṭhadhammasukhavihāraṃ paresaṃ diṭṭhānugatiṃ āpajjanañca sampassantā paramañca vivekaṃ anubrūhantā sāmaggirasaṃ anubhavamānā tattha viharanti. Tadāti tasmiṃ upakkilesasuttadesanākāle. Teti anuruddhappamukhā kulaputtā. Laddhassādāti vipassanāya vīthipaṭipattiyā adhigatassādā. Vipassanā hi pubbenāparaṃ visesaṃ āvahantī pavattamānā sātisayaṃ pītisomanassaṃ āvahati. Tenāha bhagavā –
‘‘ਯਤੋ ਯਤੋ ਸਮ੍ਮਸਤਿ, ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਂ।
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
ਲਭਤਿ ਪੀਤਿਪਾਮੋਜ੍ਜਂ, ਅਮਤਂ ਤਂ વਿਜਾਨਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੭੪)।
Labhati pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 374);
ਲਦ੍ਧਪਤਿਟ੍ਠਾ ਮਗ੍ਗਫਲਾਧਿਗਮਨੇਨ। ਸਤਿ ਹਿ ਮਗ੍ਗਫਲਾਧਿਗਮੇ ਸਾਸਨੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਲਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਅਞ੍ਞਥਾ।
Laddhapatiṭṭhā maggaphalādhigamanena. Sati hi maggaphalādhigame sāsane patiṭṭhā laddhā nāma hoti, no aññathā.
ਕਾਮਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾਪਿ ਮਹਾਸਾવਕਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾવ, ਅਗ੍ਗਸਾવਕਭਾવੇਨ ਪਨ ਨੇਸਂ વਿਸੇਸਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰੇਸੁ વਾ’’ਤਿ વਿਸੁਂ ਗਹਣਂ। ਸਤਿਪਿ ਹਿ ਸਾਮਞ੍ਞਯੋਗੇ વਿਸੇਸવਨ੍ਤੋ વਿਸੁਂ ਗਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਆਗਤਾ, વਾਸਿਟ੍ਠੋਪਿ ਆਗਤੋ’’ਤਿ। ਤੇਸੁ ਪਨ વਿਸੁਂ ਗਹਿਤੇਸੁਪਿ ‘‘ਅਸੀਤਿਮਹਾਸਾવਕੇਸੂ’’ਤਿ ਅਸੀਤਿਗ੍ਗਹਣਂ ਅਪ੍ਪਕਂ ਊਨਮਧਿਕਂ વਾ ਗਣਨੁਪਗਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ। ਅਨ੍ਤਮਸੋਤਿ ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕਭਾવੇਨ ਆਸਨ੍ਨਚਾਰਿਤਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਨੀਕਾਤਿ ਹਤ੍ਥਾਨੀਕਾ, ਹਤ੍ਥਾਨੀਕਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਮੂਹਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਲ਼ਸੀਹੋ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਯੂਥਚਰੋਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯੂਥਾ ਨਿਸ੍ਸਟੋ ਕਾਲ਼ਸੀਹੋ વਿਯਾ’’ਤਿ। ਕੇਸਰੀ ਪਨ ਏਕਚਰੋવ। વਾਤਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ વਲਾਹਕੋ વਿਯਾਤਿ વਾਤਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਪ੍ਪਮਾਣੋ વਲਾਹਕਚ੍ਛੇਦੋ વਿਯ। ਤੇਸਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨਤੋਤਿ ਯਥਾ ਨਾਮ ਜਿਘਚ੍ਛਿਤਸ੍ਸ ਭੋਜਨੇ, ਪਿਪਾਸਿਤਸ੍ਸ ਪਾਨੀਯੇ, ਸੀਤੇਨ ਫੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਉਣ੍ਹੇ, ਉਣ੍ਹੇਨ ਫੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸੀਤੇ, ਦੁਕ੍ਖਿਤਸ੍ਸ ਸੁਖੇ ਅਭਿਰੁਚਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਮੇવਂ ਭਗવਤੋ ਕੋਸਮ੍ਬਕੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨੇ ਦਿਸ੍વਾ ਅਪਰੇ ਸਮਗ੍ਗਾવਾਸਂ વਸਨ੍ਤੇ ਆવਜ੍ਜਿਤਸ੍ਸ ਇਮੇ ਤਯੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਆਪਾਥਂ ਆਗਮਿਂਸੁ, ਅਥ ਨੇ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਕਾਮੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਏવਾਯਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਕੋਸਮ੍ਬਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ વਿਨਯਨੁਪਾਯੋ ਹੋਤੀਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤੇਸਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨਤੋ’’ਤਿ। ਏਤੇਨੇવ ਪਚ੍ਛਿਮਜਨਤਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨਤੋਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਕਾਰਣਂ ਏਕਦੇਸੇਨ ਸਂવਣ੍ਣਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਉਕ੍ਕਂਸਿਤ੍વਾਤਿ ਯਥਾਭੂਤੇਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨੇਨ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વਿਸਿਟ੍ਠੇ ਕਤ੍વਾ ਪਸਂਸਾવਸੇਨ ਚੇਤਂ ਆਮੇਡਿਤવਚਨਂ।
Kāmaṃ sāriputtamoggallānāpi mahāsāvakapariyāpannāva, aggasāvakabhāvena pana nesaṃ visesadassanatthaṃ ‘‘dhammasenāpatimahāmoggallānattheresu vā’’ti visuṃ gahaṇaṃ. Satipi hi sāmaññayoge visesavanto visuṃ gayhanti yathā ‘‘brāhmaṇā āgatā, vāsiṭṭhopi āgato’’ti. Tesu pana visuṃ gahitesupi ‘‘asītimahāsāvakesū’’ti asītiggahaṇaṃ appakaṃ ūnamadhikaṃ vā gaṇanupagaṃ na hotīti. Antamasoti idaṃ dhammabhaṇḍāgārikassa upaṭṭhākabhāvena āsannacāritāya vuttaṃ. Anīkāti hatthānīkā, hatthānīkato hatthisamūhatoti attho. Kāḷasīho yebhuyyena yūthacaroti katvā vuttaṃ ‘‘yūthā nissaṭo kāḷasīho viyā’’ti. Kesarī pana ekacarova. Vātacchinno valāhako viyāti vātacchinno pabbatakūṭappamāṇo valāhakacchedo viya. Tesaṃ paggaṇhanatoti yathā nāma jighacchitassa bhojane, pipāsitassa pānīye, sītena phuṭṭhassa uṇhe, uṇhena phuṭṭhassa sīte, dukkhitassa sukhe abhiruci uppajjati, evamevaṃ bhagavato kosambake bhikkhū aññamaññaṃ vivādāpanne disvā apare samaggāvāsaṃ vasante āvajjitassa ime tayo kulaputtā āpāthaṃ āgamiṃsu, atha ne paggaṇhitukāmo upasaṅkami, evāyaṃ paṭipattianukkamena kosambakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayanupāyo hotīti. Tenāha ‘‘tesaṃ paggaṇhanato’’ti. Eteneva pacchimajanataṃ anukampanatoti idampi kāraṇaṃ ekadesena saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ. Ukkaṃsitvāti yathābhūtehi guṇehi sampahaṃsanena visesetvā visiṭṭhe katvā pasaṃsāvasena cetaṃ āmeḍitavacanaṃ.
ਤਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਰਕ੍ਖਤਿ વਨਸਾਮਿਨਾ ਆਣਤ੍ਤੋ। ਰਕ੍ਖਿਤਗੋਪਿਤਂ વਨਸਣ੍ਡਂ, ਨ ਮਹਾવਨਾਦਿ વਿਯ ਅਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ। ਸੀਲਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦਾਯ ਅਤ੍ਤਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਤ੍ਤਕਾਮਾ, ਨ ਅਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਸਿਨੇਹਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਿਤਂ ਕਾਮਯਮਾਨਾ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ વਿਨਾਸੇਯ੍ਯ।
Taṃ araññaṃ rakkhati vanasāminā āṇatto. Rakkhitagopitaṃ vanasaṇḍaṃ, na mahāvanādi viya apariggahitaṃ. Sīlādippabhedāya attatthāya paṭipannā attakāmā, na apariccattasinehāti āha ‘‘attano hitaṃ kāmayamānā’’ti. Tenāha ‘‘yo hī’’tiādi. Bhindeyyāti vināseyya.
ਦੁਬ੍ਬਲਮਨੁਸ੍ਸਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲਾ ਅવਿਦ੍ਦਸੁਨੋ ਮਨੁਸ੍ਸਾ। ਤਾਨੀਤਿ ਅਭਿਜਾਤਿਆਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਪਾਟਿਹਾਰਿਯਾਨਿ। ਚੀવਰਗਬ੍ਭੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾਤਿ ਚੀવਰਸਙ੍ਖਾਤੇ ਓવਰਕੇ ਨਿਗੂਹਿਤ੍વਾ વਿਯ। ਨ ਹਿ ਚੀવਰਪਾਰੁਪਨਮਤ੍ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ‘‘ਮਾ ਸੁਧ ਕੋਚਿਮਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવਂ ਅਞ੍ਞਾਸੀ’’ਤਿ ਪਨ ਤਥਾਰੂਪੇਨ ਇਦ੍ਧਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਨ ਤਂ ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਗਤੋ ਭਗવਾ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਞ੍ਞਾਤਕવੇਸੇਨ ਅਗਮਾਸੀ’’ਤਿ।
Dubbalamanussāti paññāya dubbalā aviddasuno manussā. Tānīti abhijātiādīsu uppannapāṭihāriyāni. Cīvaragabbhena paṭicchādetvāti cīvarasaṅkhāte ovarake nigūhitvā viya. Na hi cīvarapārupanamattena buddhānubhāvo paṭicchanno hoti. ‘‘Mā sudha kocimaṃ buddhānubhāvaṃ aññāsī’’ti pana tathārūpena iddhābhisaṅkhārena taṃ chādetvā gato bhagavā tathā vutto. Tenāha ‘‘aññātakavesena agamāsī’’ti.
ਅਭਿਕ੍ਕਮਥਾਤਿ ਪਦਂ ਅਭਿਮੁਖਭਾવੇਨ વਿਧਿਮੁਖੇਨ વਦਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਤੋ ਆਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਕਾਯੋ ਨਾਮ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਜਾਤਿਮਣਿ વਿਯ ਸੋਭਨੋ, ਕਿਞ੍ਚਿ ਮਲਂ ਅਪਨੇਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਸੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ।
Abhikkamathāti padaṃ abhimukhabhāvena vidhimukhena vadatīti āha ‘‘ito āgacchathā’’ti. Buddhānaṃ kāyo nāma suvisuddhajātimaṇi viya sobhano, kiñci malaṃ apanetabbaṃ natthi, kimatthaṃ bhagavā pāde pakkhālesīti āha ‘‘buddhāna’’ntiādi.
੩੨੬. ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਾਤਿ વਾ ਏਕਸੇਸਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ વਿਰੂਪੇਕਸੇਸਸ੍ਸਪਿ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਬਹੁવਚਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋਪਿ ਸਮਤ੍ਥਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਇਰਿਯਾਪਥੋ ਖਮਤੀਤਿ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋਪਿ ਇਰਿਯਾਪਥੋ ਸੁਖਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਕੋ। ਜੀવਿਤਂ ਯਾਪੇਤੀਤਿ ਯਾਪਨਾਲਕ੍ਖਣਂ ਜੀવਿਤਂ ਇਮਂ ਸਰੀਰਯਨ੍ਤਂ ਯਾਪੇਤਿ ਸੁਖੇਨ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਉਲ਼ੁਙ੍ਕਯਾਗੁਂ વਾ ਕਟਚ੍ਛੁਭਿਕ੍ਖਂ વਾਤਿ ਇਦਂ ਮਕਰવੁਤ੍ਤਿਯਾ ਮਿਸ੍ਸਕਭਤ੍ਤੇਨ ਯਾਪਨਂ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰવਤ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ।
326.Anuruddhāti vā ekasesanayena vuttaṃ virūpekasesassapi icchitabbattā, evañca katvā bahuvacananiddesopi samatthito hoti. Iriyāpatho khamatīti sarīrassa lahuṭṭhānatāya catubbidhopi iriyāpatho sukhappavattiko. Jīvitaṃ yāpetīti yāpanālakkhaṇaṃ jīvitaṃ imaṃ sarīrayantaṃ yāpeti sukhena pavatteti. Uḷuṅkayāguṃ vā kaṭacchubhikkhaṃ vāti idaṃ makaravuttiyā missakabhattena yāpanaṃ vattanti katvā vuttaṃ. Tenāha ‘‘bhikkhācāravattaṃ pucchatī’’ti.
ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਂਸਨ੍ਦਤੀਤਿ ਸਤਿਪਿ ਉਭਯੇਸਂ ਕਲਾਪਾਨਂ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਭੇਦੇ ਪਚੁਰਜਨੇਹਿ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨਾਨਤ੍ਤਂ ਖੀਰੋਦਕਸਮ੍ਮੋਦਿਤਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਸਂਸਟ੍ਠਂ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿਸੁਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਏਕਤ੍ਤਂ વਿਯ ਉਪੇਤੀ’’ਤਿ। ਪਿਯਭਾવਦੀਪਨਾਨਿ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਪਿਯਚਕ੍ਖੂਨਿ। ਪਿਯਾਯਤਿ, ਪਿਯਾਯਿਤਬ੍ਬੋਤਿ વਾ ਪਿਯੋਤਿ। ਸਮਗ੍ਗવਾਸਸ੍ਸ ਯਂ ਏਕਨ੍ਤਕਾਰਣਂ, ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ‘‘ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹਾਤਿ ‘‘ਕਥਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣਪੁਚ੍ਛਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੋ ਨੇਸਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਿਤਾਨਂਯੇવ ਕਮ੍ਮਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾਕਾਰੋ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਕਥ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਪਰਤੋ ‘‘ਏવਂ ਖੋ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਥੇਰੇਹਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਕਥਿਤਂ।
Aññamaññaṃ saṃsandatīti satipi ubhayesaṃ kalāpānaṃ paramatthato bhede pacurajanehi duviññeyyanānattaṃ khīrodakasammoditaṃ accantameva saṃsaṭṭhaṃ viya hutvā tiṭṭhati. Tenāha ‘‘visuṃ na hoti, ekattaṃ viya upetī’’ti. Piyabhāvadīpanāni cakkhūni piyacakkhūni. Piyāyati, piyāyitabboti vā piyoti. Samaggavāsassa yaṃ ekantakāraṇaṃ, taṃ pucchanto bhagavā ‘‘yathā kathaṃ panā’’tiādimāhāti ‘‘kathanti kāraṇapucchā’’ti vuttaṃ. Yo nesaṃ mettāsahitānaṃyeva kammādīnaṃ aññamaññasmiṃ paccupaṭṭhānākāro, taṃ sandhāya ‘‘katha’’nti pucchā. Tathā hi parato ‘‘evaṃ kho mayaṃ, bhante’’tiādinā therehi vissajjanaṃ kathitaṃ.
ਮਿਤ੍ਤਂ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਮੇਤ੍ਤਂ, ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ। ਆવੀਤਿ ਪਕਾਸਂ। ਰਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਕਾਸਂ। ਯਞ੍ਹਿ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਮੇਤ੍ਤਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਪੇਤਿ, ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਚੇ, ਪਕਾਸਂ ਹੋਤਿ, ਪਰਮ੍ਮੁਖਾ ਚੇ, ਅਪ੍ਪਕਾਸਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਆવਿ ਚੇવ ਰਹੋ ਚਾਤਿ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਚੇવ ਪਰਮ੍ਮੁਖਾ ਚਾ’’ਤਿ। ਇਤਰਾਨੀਤਿ ਪਰਮ੍ਮੁਖਾ ਕਾਯવਚੀਕਮ੍ਮਾਨਿ। ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ વਿવਰਿਤੁਂ ‘‘ਯਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਾਦਿવਸੇਨ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਂ ਠਾਨਂ વਾ। ਤਥੇવਾਤਿ ਯਥਾ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਕਤੇ ਮੇਤ੍ਤਾਕਾਯਕਮ੍ਮੇ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਥੇવ । ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਖਮਨੀਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿਕਾ ਕਥਾ ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਕਥਾ। ਯਥਾ ਪਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਛਿਦ੍ਦਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਕਥਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਕਥਾ। ‘‘ਅਹੋ ਤਦਾ ਥੇਰੇਨ ਮਯ੍ਹਂ ਦਿਨ੍ਨੋ ਓવਾਦੋ, ਦਿਨ੍ਨਾ ਅਨੁਸਾਸਨੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਕਾਲਨ੍ਤਰੇ ਸਰਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਾ, ਛਸਾਰਣੀਯਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾ વਾ ਕਥਾ ਸਾਰਣੀਯਕਥਾ। ਸੁਤ੍ਤਪਦਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ ਸੀਲਾਦਿਧਮ੍ਮਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾ ਕਥਾ ਧਮ੍ਮੀਕਥਾ। ਸਰੇਨ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਚ੍ਚਾਰਣਂ ਸਰਭਞ੍ਞਂ। ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਞਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਯਥਾਪੁਚ੍ਛਿਤਸ੍ਸਆਦਿਸਨਂ ਪਞ੍ਹવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ। ਏવਂ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਤੋਤਿ ਏવਂ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ, ਏવਂ ਮੇਤ੍ਤਂ ਉਪਸਂਹਰਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Mittaṃ etassa atthīti mettaṃ, kāyakammaṃ. Āvīti pakāsaṃ. Rahoti appakāsaṃ. Yañhi uddissa mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhapeti, taṃ tassa sammukhā ce, pakāsaṃ hoti, parammukhā ce, appakāsaṃ. Tenāha ‘‘āvi ceva raho cāti sammukhā ceva parammukhā cā’’ti. Itarānīti parammukhā kāyavacīkammāni. ‘‘Tatthā’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yaṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Sammajjanādivasena paṭijaggitabbayuttaṃ ṭhānaṃ vā. Tathevāti yathā sammukhā kate mettākāyakamme vuttaṃ, tatheva . ‘‘Kacci khamanīya’’nti evamādikā kathā sammodanīyakathā. Yathā parehi saddhiṃ attano chiddaṃ na hoti, tathā paṭisanthāravasena pavattā kathā paṭisanthārakathā. ‘‘Aho tadā therena mayhaṃ dinno ovādo, dinnā anusāsanī’’ti evaṃ kālantare saritabbayuttā, chasāraṇīyapaṭisaṃyuttā vā kathā sāraṇīyakathā. Suttapadaṃ nikkhipitvā tassa atthaniddesavasena sīlādidhammapaṭisaṃyuttā kathā dhammīkathā. Sarena suttassa uccāraṇaṃ sarabhaññaṃ. Pañhassa ñātuṃ icchitassa atthassa pucchanaṃ pañhapucchanaṃ. Tassa yathāpucchitassaādisanaṃ pañhavissajjanaṃ. Evaṃ samannāharatoti evaṃ manasikaroto, evaṃ mettaṃ upasaṃharatoti attho.
ਏਕਤੋ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਨਾ। ਹਿਤਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਯ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਹਿਤਭਾવੇਨ। ਨਿਰਨ੍ਤਰਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾਭਾવੇਨ ਭੇਦਾਭਾવੇਨ। ਅવਿਗ੍ਗਹਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅવਿਰੋਧਭਾવੇਨ। ਸਮਗ੍ਗਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਸਹਿਤਭਾવੇਨ। ਪਰਿਭਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਬਹਲਤਨੁਮਤ੍ਤਿਕਾਲੇਪੇਹਿ ਲਿਮ੍ਪੇਤ੍વਾ। ਚੀવਰਂ વਾ ਧੋવਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚੀવਰਂ વਾ ਧੋવਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਭਣ੍ਡਂ વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਪਰਿਭਣ੍ਡਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ।
Ekato kātuṃ na sakkā, tasmā nānā. Hitaṭṭhenāti attano viya aññamaññassa hitabhāvena. Nirantaraṭṭhenāti antarābhāvena bhedābhāvena. Aviggahaṭṭhenāti avirodhabhāvena. Samaggaṭṭhenāti sahitabhāvena. Paribhaṇḍaṃ katvāti bahalatanumattikālepehi limpetvā. Cīvaraṃ vā dhovantīti attano cīvaraṃ vā dhovanti. Paribhaṇḍaṃ vāti attano paṇṇasālāya paribhaṇḍaṃ vā karonti.
੩੨੭. ਪਟਿવਿਰੁਦ੍ਧਾ ਏવਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਾ’’ਤਿ ਪਦਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਸਂ ਅਪ੍ਪਮਾਦਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਅਪ੍ਪਮਜ੍ਜਨਸਭਾવਂ। ਕਚ੍ਚਿ ਪਨ વੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਾ ਸਮਗ੍ਗਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ વੋਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਪਚ੍ਚਤ੍ਤવਚਨਂ વਾ, ਕਚ੍ਚਿ ਤੁਮ੍ਹੇਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਮੁਗ੍ਗਪਾਤਿਨ੍ਤਿ ਸਮੁਗ੍ਗਪੁਟਸਦਿਸਂ ਪਾਤਿਂ।
327.Paṭiviruddhā evāti etthāpi ‘‘yebhuyyenā’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Tesaṃ appamādalakkhaṇanti tesaṃ appamajjanasabhāvaṃ. Kacci pana vo anuruddhā samaggāti etthāpi voti nipātamattaṃ, paccattavacanaṃ vā, kacci tumheti evamattho veditabbo. Samuggapātinti samuggapuṭasadisaṃ pātiṃ.
ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯਂ ਅਨ੍ਤੋ ਬਹਿ ਚ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨੇਨ ਸੋਧਿਤਙ੍ਗਣਤਾ વਤ੍ਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿ। ਪਟਿવਿਸਮਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਾਪਨਪਟਿવਿਸਮਤ੍ਤਮੇવ। ਓਸਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ। ਪਮਾਣਮੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਾਪਨਪਮਾਣਮੇવ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਜਹਿਤ੍વਾਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਜਹਿਤ੍વਾ।
Paṇṇasālāyaṃ anto bahi ca sammajjanena sodhitaṅgaṇatā vattapaṭipatti. Paṭivisamattamevāti attano yāpanapaṭivisamattameva. Osāpetvāti pakkhipitvā. Pamāṇamevāti attano yāpanapamāṇameva. Vuttanayena jahitvāti pāḷiyaṃ vuttanayena jahitvā.
ਹਤ੍ਥੇਨ ਹਤ੍ਥਂ ਸਂਸਿਬ੍ਬਨ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਤ੍ਥੇਨ ਇਤਰਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਂ ਦਲ਼੍ਹਗ੍ਗਹਣવਸੇਨ ਬਨ੍ਧਨ੍ਤਾ। વਿਲਙ੍ਘੇਤਿ ਦੇਸਨ੍ਤਰਂ ਪਾਪੇਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਿਲਙ੍ਘਕੋ, ਹਤ੍ਥੋ। ਹਤ੍ਥੋ ਏવ વਿਲਙ੍ਘਕੋ ਹਤ੍ਥવਿਲਙ੍ਘਕੋ, ਤੇਨ ਹਤ੍ਥવਿਲਙ੍ਘਕੇਨ।
Hatthena hatthaṃ saṃsibbantāti attano hatthena itarassa hatthaṃ daḷhaggahaṇavasena bandhantā. Vilaṅgheti desantaraṃ pāpeti etenāti vilaṅghako, hattho. Hattho eva vilaṅghako hatthavilaṅghako, tena hatthavilaṅghakena.
ਤਂ ਅਖਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਤਂ ਤੀਸੁਪਿ ਦਿવਸੇਸੁ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ ਪવਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਅਖਣ੍ਡਿਕਂ ਕਤ੍વਾ। ਏਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਾਹਿਕਂ ਖੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਂ। ਪਞ੍ਚਮੇ ਪਞ੍ਚਮੇ ਅਹਨਿ ਭવਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚਾਹਿਕਂ। ਭਗવਤਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇਨ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰੇਨ। ਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨੇਸੁਯੇવਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨੇਸੁਯੇવ। ‘‘ਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨੇਸੁਯੇવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਪਾਕਟਤਰਂ ਕਾਤੁਂ ‘‘ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਪਞ੍ਚਕਰਣਟ੍ਠਾਨਾਨੀਤਿ ਕਥਾਪਪਞ੍ਚਸ੍ਸ ਕਰਣਟ੍ਠਾਨਾਨਿ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਕਥਾਪવਤ੍ਤਨੇਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ ਪਮਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨવਿਰੁਦ੍ਧਂ ਨ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਮਾ’’ਤਿ ਸਿਖਾਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਪ੍ਪਮਾਦਲਕ੍ਖਣਂ ਥੇਰੋ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾਤਿ ਪਨ ਇਦਂ ਤਦਾ વਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ વਲ਼ਞ੍ਜਾਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤਂ।
Taṃ akhaṇḍaṃ katvāti taṃ tīsupi divasesu dhammassavanaṃ pavattanavasena akhaṇḍikaṃ katvā. Etanti ‘‘pañcāhikaṃ kho panā’’tiādivacanaṃ. Pañcame pañcame ahani bhavatīti pañcāhikaṃ. Bhagavatā pucchitena anuruddhattherena. Pamādaṭṭhānesuyevāti aññesaṃ pamādaṭṭhānesuyeva. ‘‘Pamādaṭṭhānesuyevā’’ti vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘aññesañhī’’tiādi vuttaṃ. Papañcakaraṇaṭṭhānānīti kathāpapañcassa karaṇaṭṭhānāni vissaṭṭhakathāpavattanena kammaṭṭhāne pamajjanaṭṭhānāni. Tatthāpi ‘‘mayaṃ, bhante, kammaṭṭhānaviruddhaṃ na paṭipajjāmā’’ti sikhāppattaṃ attano appamādalakkhaṇaṃ thero dasseti. Ettakaṃ ṭhānaṃ muñcitvāti pana idaṃ tadā vihārasamāpattīnaṃ vaḷañjābhāvena vuttaṃ.
੩੨੮. ਝਾਨਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਲਮਰਿਯਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੇਸੋ’’ਇਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨਤਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਚਿਤ੍ਤਾਰਾਧਨਤ੍ਥਂ ਤਸ੍ਸ ਚ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭਾવਤੋ ਥੇਰੋ ‘‘ਕਿਞ੍ਹਿ ਨੋ ਸਿਯਾ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਯਾવਦੇવਾਤਿ ਯਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਏਕਂ ਦਿવਸਭਾਗਂ વਾ ਸਕਲਰਤ੍ਤਿਂ વਾ ਯਾવ ਸਤ੍ਤ વਾ ਦਿવਸੇ।
328. Jhānassa adhippetattā ‘‘alamariyañāṇadassanaviseso’’icceva vuttaṃ. Attano sammāpaṭipannatāya satthu cittārādhanatthaṃ tassa ca visesādhigamassa satthu paccakkhabhāvato thero ‘‘kiñhi no siyā, bhante’’ti āha. Yāvadevāti yattakaṃ kālaṃ ekaṃ divasabhāgaṃ vā sakalarattiṃ vā yāva satta vā divase.
੩੨੯. ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾਯਾਤਿ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਤਿਕ੍ਕਮਨਾਯ। ਸਤਿ ਹਿ ਉਪਰਿ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮੇ ਹੇਟ੍ਠਿਮਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਚ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ’’ਤਿ। ਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੇਸੋਤਿ ਕਾਰਣੂਪਚਾਰੇਨ વੁਤ੍ਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। વੇਦਯਿਤਸੁਖਤੋਤਿ વੇਦਨਾਸਹਿਤਜ੍ਝਾਨਸੁਖਤੋ વਾ ਫਲਸੁਖਤੋ વਾ। ਅવੇਦਯਿਤਸੁਖਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਖਂ વਿਯ વੇਦਨਾਰਹਿਤਂ ਸੁਖਂ। ਅવੇਦਯਿਤਸੁਖਨ੍ਤਿ ਚ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਤਂ ਪਨ ਅਫਸ੍ਸਂ ਅਸਞ੍ਞਂ ਅਚੇਤਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਰਹਿਤਮੇવ। ਤਤੋ ਚ ਸਤਿਪਿ ਰੂਪਧਮ੍ਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਂ ਤਸ੍ਸ ਅਚੇਤਨਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖવਿਰਹਿਤਤਾਯ ਸਨ੍ਤਤਰਾ ਪਣੀਤਤਰਾ ਚ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤੇ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅવੇਦਯਿਤਸੁਖਂ ਸਨ੍ਤਤਰਂ ਪਣੀਤਤਰਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਇਮਮ੍ਹਾ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ।
329.Samatikkamāyāti sammadeva atikkamanāya. Sati hi upari visesādhigame heṭṭhimajjhānaṃ samatikkantaṃ nāma hoti paṭippassaddhi ca. Tenāha ‘‘paṭippassaddhiyā’’ti. Ñāṇadassanavisesoti kāraṇūpacārena vuttoti veditabbo. Vedayitasukhatoti vedanāsahitajjhānasukhato vā phalasukhato vā. Avedayitasukhanti nibbānasukhaṃ viya vedanārahitaṃ sukhaṃ. Avedayitasukhanti ca nidassanamattametaṃ, taṃ pana aphassaṃ asaññaṃ acetananti sabbacittacetasikarahitameva. Tato ca satipi rūpadhammappavattiyaṃ tassa acetanattā sabbaso saṅkhāradukkhavirahitatāya santatarā paṇītatarā ca nirodhasamāpattīti vuccate. Tenāha ‘‘avedayitasukhaṃ santataraṃ paṇītataraṃ hotī’’ti. Tena vuttaṃ ‘‘imamhā cā’’tiādi.
੩੩੦. ਸਾਮਗ੍ਗਿਰਸਾਨਿਸਂਸਮੇવ ਨੇਸਂ ਭਗવਾ ਕਥੇਸਿ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਕੂਲਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ। ਅਨੁਸਾવੇਤ੍વਾਤਿ ਅਨੁਪਗਮਨવਸੇਨ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ। ‘‘ਅਨੁਸਂਸਾવੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ, ਸੋ ਏવਤ੍ਥੋ। ਤਤੋ ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾਤਿ ਏਤਰਹਿ ਭਗવਤੋ ਏਕવਿਹਾਰੇ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਮਨਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ‘‘ਇਧੇવ ਤਿਟ੍ਠਥਾ’’ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ । ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਦੀਨੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ-વਿਸੁਦ੍ਧਿ-ਧੁਤਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨੁਯੋਗ-ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖ-ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ-ਞਾਣਦਸ੍ਸਨ-ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾ-ਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਦਿਕੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾਪੀਤਿ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਯਥਾਧਿਗਤਾਨਮ੍ਪਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣਕਥਾਯ ਅਟ੍ਟਿਯਮਾਨਾਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾਧਿਕਰਣਂ ਸਤ੍ਥੁવਿਹੇਸਾਭਾવਦੀਪਨੇ ਭਗવਤੋ ਪਾਕਟਗੁਣਾਨਂ ਕਥਾਯ ਅਟ੍ਟਿਯਮਾਨਾਪੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਦੇવਤਾਤਿ ਤਂਤਂਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭਿਨਿਯੋ ਦੇવਤਾ। ਮੁਖਂ ਮੇ ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਮੁਖਂ ਮੇ ਕਥਨੇ ਸਮਤ੍ਥਂ, ਕਥਨੇ ਯੋਗ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
330.Sāmaggirasānisaṃsameva nesaṃ bhagavā kathesi ajjhāsayānukūlattā tassa. Anusāvetvāti anupagamanavasena sammadeva ārocetvā. ‘‘Anusaṃsāvetvā’’ti vā pāṭho, so evattho. Tato paṭinivattitvāti etarahi bhagavato ekavihāre ajjhāsayoti satthu manaṃ gaṇhantā ‘‘idheva tiṭṭhathā’’ti vissajjitaṭṭhānato nivattitvā . Pabbajjādīnīti ādi-saddena upasampadā-visuddhi-dhutakammaṭṭhānānuyoga-jhānavimokkha-samāpatti-ñāṇadassana-maggabhāvanā-phalasacchikiriyādike saṅgaṇhāti. Adhigantvāpīti pi-saddena yathādhigatānampi. Attano guṇakathāya aṭṭiyamānāti bhagavantaṃ nissāya adhigantvāpi dhammādhikaraṇaṃ satthuvihesābhāvadīpane bhagavato pākaṭaguṇānaṃ kathāya aṭṭiyamānāpīti yojanā. Devatāti taṃtaṃsamāpattilābhiniyo devatā. Mukhaṃ me sajjanti mukhaṃ me kathane samatthaṃ, kathane yogyanti attho.
੩੩੧. ਏવਂ ਆਗਤੋਤਿ ਏવਂ ਆਟਾਨਾਟਿਯਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤੋ। ਪਲਿવੇਠੇਨ੍ਤੇਤਿ ਚੋਦੇਨ੍ਤੇ। ਮਚ੍ਛਰਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣਾਨਂ ਭਗવਤੋਪਿ ਆਰੋਚਨਂ ਅਸਹਮਾਨਾ ਮਚ੍ਛਰਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।
331.Evaṃ āgatoti evaṃ āṭānāṭiyasutte āgato. Paliveṭhenteti codente. Maccharāyantīti attano guṇānaṃ bhagavatopi ārocanaṃ asahamānā maccharāyantīti so cintetīti katvā vuttaṃ.
੦੧ ਤੇਸਂ ਲਾਭਾਤਿ ਤੇਸਂ વਜ੍ਜਿਰਾਜੂਨਂ વਜ੍ਜਿਰਟ੍ਠવਾਸੀਨਞ੍ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ, ਪਤਿਰੂਪਦੇਸવਾਸਾਦਿਕੋ, ਭਗવਤੋ ਤਿਣ੍ਣਞ੍ਚ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨવਨ੍ਦਨਦਾਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਾਦਯੋ ਲਾਭਾ। ਸੁਲਦ੍ਧਾ ਲਾਭਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਂ ਕੁਲਞ੍ਹੇਤਂ ਸੀਲਾਦਿਗੁਣੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਅਨੁਸ੍ਸਰੇਯ੍ਯ। વੁਤ੍ਤਂ ਤੇਸਂ ‘‘ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਮ੍ਪਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਬਹੂਪਕਾਰਂ વਦਾਮੀ’’ਤਿ (ਇਤਿવੁ॰ ੧੦੪; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੮੪)।
01Tesaṃlābhāti tesaṃ vajjirājūnaṃ vajjiraṭṭhavāsīnañca manussattaṃ, patirūpadesavāsādiko, bhagavato tiṇṇañca kulaputtānaṃ dassanavandanadānadhammassavanādayo lābhā. Suladdhā lābhāti yojanā. Pasannacittaṃ anussareyyāti taṃ kulañhetaṃ sīlādiguṇe cittaṃ pasādetvā anussareyya. Vuttaṃ tesaṃ ‘‘anussaraṇampāhaṃ, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ bahūpakāraṃ vadāmī’’ti (itivu. 104; saṃ. ni. 5.184).
ਚੂਲ਼ਗੋਸਿਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Cūḷagosiṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੧. ਚੂਲ਼ਗੋਸਿਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Cūḷagosiṅgasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਚੂਲ਼ਗੋਸਿਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Cūḷagosiṅgasuttavaṇṇanā
