Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातकपाळि • Jātakapāḷi

    २१. असीतिनिपातो

    21. Asītinipāto

    ५३३. चूळहंसजातकं (१)

    533. Cūḷahaṃsajātakaṃ (1)

    .

    1.

    ‘‘सुमुख अनुपचिनन्ता, पक्‍कमन्ति विहङ्गमा।

    ‘‘Sumukha anupacinantā, pakkamanti vihaṅgamā;

    गच्छ तुवम्पि मा कङ्खि, नत्थि बद्धे 1 सहायता’’॥

    Gaccha tuvampi mā kaṅkhi, natthi baddhe 2 sahāyatā’’.

    .

    2.

    ‘‘गच्छे वाहं न वा गच्छे, न तेन अमरो सियं।

    ‘‘Gacche vāhaṃ na vā gacche, na tena amaro siyaṃ;

    सुखितं तं उपासित्वा, दुक्खितं तं कथं जहे॥

    Sukhitaṃ taṃ upāsitvā, dukkhitaṃ taṃ kathaṃ jahe.

    .

    3.

    ‘‘मरणं वा तया सद्धिं, जीवितं वा तया विना।

    ‘‘Maraṇaṃ vā tayā saddhiṃ, jīvitaṃ vā tayā vinā;

    तदेव मरणं सेय्यो, यञ्‍चे जीवे तया विना॥

    Tadeva maraṇaṃ seyyo, yañce jīve tayā vinā.

    .

    4.

    ‘‘नेस धम्मो महाराज, यं तं एवं गतं जहे।

    ‘‘Nesa dhammo mahārāja, yaṃ taṃ evaṃ gataṃ jahe;

    या गति तुय्हं सा मय्हं, रुच्‍चते विहगाधिप॥

    Yā gati tuyhaṃ sā mayhaṃ, ruccate vihagādhipa.

    .

    5.

    ‘‘का नु पासेन बद्धस्स 3, गति अञ्‍ञा महानसा।

    ‘‘Kā nu pāsena baddhassa 4, gati aññā mahānasā;

    सा कथं चेतयानस्स, मुत्तस्स तव रुच्‍चति॥

    Sā kathaṃ cetayānassa, muttassa tava ruccati.

    .

    6.

    ‘‘कं वा त्वं पस्ससे अत्थं, मम तुय्हञ्‍च पक्खिम।

    ‘‘Kaṃ vā tvaṃ passase atthaṃ, mama tuyhañca pakkhima;

    ञातीनं वावसिट्ठानं, उभिन्‍नं जीवितक्खये॥

    Ñātīnaṃ vāvasiṭṭhānaṃ, ubhinnaṃ jīvitakkhaye.

    .

    7.

    ‘‘यं न कञ्‍चनदेपिञ्छ 5, अन्धेन तमसा गतं।

    ‘‘Yaṃ na kañcanadepiñcha 6, andhena tamasā gataṃ;

    तादिसे सञ्‍चजं पाणं, कमत्थमभिजोतये’’॥

    Tādise sañcajaṃ pāṇaṃ, kamatthamabhijotaye’’.

    .

    8.

    ‘‘कथं नु पततं सेट्ठ, धम्मे अत्थं न बुज्झसि 7

    ‘‘Kathaṃ nu patataṃ seṭṭha, dhamme atthaṃ na bujjhasi 8;

    धम्मो अपचितो सन्तो, अत्थं दस्सेति पाणिनं॥

    Dhammo apacito santo, atthaṃ dasseti pāṇinaṃ.

    .

    9.

    ‘‘सोहं धम्मं अपेक्खानो, धम्मा चत्थं समुट्ठितं।

    ‘‘Sohaṃ dhammaṃ apekkhāno, dhammā catthaṃ samuṭṭhitaṃ;

    भत्तिञ्‍च तयि सम्पस्सं, नावकङ्खामि जीवितं’’॥

    Bhattiñca tayi sampassaṃ, nāvakaṅkhāmi jīvitaṃ’’.

    १०.

    10.

    ‘‘अद्धा एसो सतं धम्मो, यो मित्तो मित्तमापदे।

    ‘‘Addhā eso sataṃ dhammo, yo mitto mittamāpade;

    न चजे जीवितस्सापि, हेतुधम्ममनुस्सरं॥

    Na caje jīvitassāpi, hetudhammamanussaraṃ.

    ११.

    11.

    ‘‘स्वायं धम्मो च ते चिण्णो, भत्ति च विदिता मयि।

    ‘‘Svāyaṃ dhammo ca te ciṇṇo, bhatti ca viditā mayi;

    कामं करस्सु मय्हेतं, गच्छेवानुमतो मया’’॥

    Kāmaṃ karassu mayhetaṃ, gacchevānumato mayā’’.

    १२.

    12.

    ‘‘अपि त्वेवं गते काले, यं खण्डं 9 ञातिनं मया।

    ‘‘Api tvevaṃ gate kāle, yaṃ khaṇḍaṃ 10 ñātinaṃ mayā;

    तया तं बुद्धिसम्पन्‍नं 11, अस्स परमसंवुतं॥

    Tayā taṃ buddhisampannaṃ 12, assa paramasaṃvutaṃ.

    १३.

    13.

    ‘‘इच्‍चेवं 13 मन्तयन्तानं, अरियानं अरियवुत्तिनं।

    ‘‘Iccevaṃ 14 mantayantānaṃ, ariyānaṃ ariyavuttinaṃ;

    पच्‍चदिस्सथ नेसादो, आतुरानमिवन्तको॥

    Paccadissatha nesādo, āturānamivantako.

    १४.

    14.

    ‘‘ते सत्तुमभिसञ्‍चिक्ख, दीघरत्तं हिता दिजा।

    ‘‘Te sattumabhisañcikkha, dīgharattaṃ hitā dijā;

    तुण्हीमासित्थ उभयो, न सञ्‍चलेसुमासना 15

    Tuṇhīmāsittha ubhayo, na sañcalesumāsanā 16.

    १५.

    15.

    ‘‘धतरट्ठे च दिस्वान, समुड्डेन्ते ततो ततो।

    ‘‘Dhataraṭṭhe ca disvāna, samuḍḍente tato tato;

    अभिक्‍कमथ वेगेन, दिजसत्तु दिजाधिपे॥

    Abhikkamatha vegena, dijasattu dijādhipe.

    १६.

    16.

    ‘‘सो च वेगेनभिक्‍कम्म, आसज्‍ज परमे दिजे।

    ‘‘So ca vegenabhikkamma, āsajja parame dije;

    पच्‍चकमित्थ 17 नेसादो, बद्धा इति विचिन्तयं॥

    Paccakamittha 18 nesādo, baddhā iti vicintayaṃ.

    १७.

    17.

    ‘‘एकंव बद्धमासीनं, अबद्धञ्‍च पुनापरं।

    ‘‘Ekaṃva baddhamāsīnaṃ, abaddhañca punāparaṃ;

    आसज्‍ज बद्धमासीनं, पेक्खमानमदीनवं॥

    Āsajja baddhamāsīnaṃ, pekkhamānamadīnavaṃ.

    १८.

    18.

    ‘‘ततो सो विमतोयेव, पण्डरे अज्झभासथ।

    ‘‘Tato so vimatoyeva, paṇḍare ajjhabhāsatha;

    पवड्ढकाये आसीने, दिजसङ्घगणाधिपे॥

    Pavaḍḍhakāye āsīne, dijasaṅghagaṇādhipe.

    १९.

    19.

    ‘‘यं नु पासेन महता, बद्धो न कुरुते दिसं।

    ‘‘Yaṃ nu pāsena mahatā, baddho na kurute disaṃ;

    अथ कस्मा अबद्धो त्वं, बली पक्खि न गच्छसि॥

    Atha kasmā abaddho tvaṃ, balī pakkhi na gacchasi.

    २०.

    20.

    ‘‘किन्‍नु त्यायं 19 दिजो होति, मुत्तो बद्धं उपाससि।

    ‘‘Kinnu tyāyaṃ 20 dijo hoti, mutto baddhaṃ upāsasi;

    ओहाय सकुणा यन्ति, किं एको अवहीयसि’’॥

    Ohāya sakuṇā yanti, kiṃ eko avahīyasi’’.

    २१.

    21.

    ‘‘राजा मे सो दिजामित्त, सखा पाणसमो च मे।

    ‘‘Rājā me so dijāmitta, sakhā pāṇasamo ca me;

    नेव नं विजहिस्सामि, याव कालस्स परियायं॥

    Neva naṃ vijahissāmi, yāva kālassa pariyāyaṃ.

    २२.

    22.

    ‘‘कथं पनायं विहङ्गो, नाद्दस पासमोड्डितं।

    ‘‘Kathaṃ panāyaṃ vihaṅgo, nāddasa pāsamoḍḍitaṃ;

    पदञ्हेतं महन्तानं, बोद्धुमरहन्ति आपदं॥

    Padañhetaṃ mahantānaṃ, boddhumarahanti āpadaṃ.

    २३.

    23.

    ‘‘यदा पराभवो होति, पोसो जीवितसङ्खये।

    ‘‘Yadā parābhavo hoti, poso jīvitasaṅkhaye;

    अथ जालञ्‍च पासञ्‍च, आसज्‍जापि न बुज्झति॥

    Atha jālañca pāsañca, āsajjāpi na bujjhati.

    २४.

    24.

    ‘‘अपि त्वेव महापञ्‍ञ, पासा बहुविधा तता 21

    ‘‘Api tveva mahāpañña, pāsā bahuvidhā tatā 22;

    गुय्हमासज्‍ज 23 बज्झन्ति, अथेवं जीवितक्खये’’॥

    Guyhamāsajja 24 bajjhanti, athevaṃ jīvitakkhaye’’.

    २५.

    25.

    ‘‘अपि नायं तया सद्धिं, संवासस्स 25 सुखुद्रयो।

    ‘‘Api nāyaṃ tayā saddhiṃ, saṃvāsassa 26 sukhudrayo;

    अपि नो अनुमञ्‍ञासि, अपि नो जीवितं ददे’’॥

    Api no anumaññāsi, api no jīvitaṃ dade’’.

    २६.

    26.

    ‘‘न चेव मे त्वं बद्धोसि, नपि इच्छामि ते वधं।

    ‘‘Na ceva me tvaṃ baddhosi, napi icchāmi te vadhaṃ;

    कामं खिप्पमितो गन्त्वा, जीव त्वं अनिघो चिरं’’॥

    Kāmaṃ khippamito gantvā, jīva tvaṃ anigho ciraṃ’’.

    २७.

    27.

    ‘‘नेवाहमेतमिच्छामि , अञ्‍ञत्रेतस्स जीविता।

    ‘‘Nevāhametamicchāmi , aññatretassa jīvitā;

    सचे एकेन तुट्ठोसि, मुञ्‍चेतं मञ्‍च भक्खय॥

    Sace ekena tuṭṭhosi, muñcetaṃ mañca bhakkhaya.

    २८.

    28.

    ‘‘आरोहपरिणाहेन, तुल्यास्मा 27 वयसा उभो।

    ‘‘Ārohapariṇāhena, tulyāsmā 28 vayasā ubho;

    न ते लाभेन जीवत्थि 29, एतेन निमिना तुवं॥

    Na te lābhena jīvatthi 30, etena niminā tuvaṃ.

    २९.

    29.

    ‘‘तदिङ्घ समपेक्खस्सु 31, होतु गिद्धि तवम्हसु 32

    ‘‘Tadiṅgha samapekkhassu 33, hotu giddhi tavamhasu 34;

    मं पुब्बे बन्ध पासेन, पच्छा मुञ्‍च दिजाधिपं॥

    Maṃ pubbe bandha pāsena, pacchā muñca dijādhipaṃ.

    ३०.

    30.

    ‘‘तावदेव च ते लाभो, कतास्स 35 याचनाय च।

    ‘‘Tāvadeva ca te lābho, katāssa 36 yācanāya ca;

    मित्ति च धतरट्ठेहि, यावजीवाय ते सिया’’॥

    Mitti ca dhataraṭṭhehi, yāvajīvāya te siyā’’.

    ३१.

    31.

    ‘‘पस्सन्तु नो महासङ्घा, तया मुत्तं इतो गतं।

    ‘‘Passantu no mahāsaṅghā, tayā muttaṃ ito gataṃ;

    मित्तामच्‍चा च भच्‍चा च, पुत्तदारा च बन्धवा॥

    Mittāmaccā ca bhaccā ca, puttadārā ca bandhavā.

    ३२.

    32.

    ‘‘न च ते तादिसा मित्ता, बहूनं 37 इध विज्‍जति।

    ‘‘Na ca te tādisā mittā, bahūnaṃ 38 idha vijjati;

    यथा त्वं धतरट्ठस्स, पाणसाधारणो सखा॥

    Yathā tvaṃ dhataraṭṭhassa, pāṇasādhāraṇo sakhā.

    ३३.

    33.

    ‘‘सो ते सहायं मुञ्‍चामि, होतु राजा तवानुगो।

    ‘‘So te sahāyaṃ muñcāmi, hotu rājā tavānugo;

    कामं खिप्पमितो गन्त्वा, ञातिमज्झे विरोचथ’’॥

    Kāmaṃ khippamito gantvā, ñātimajjhe virocatha’’.

    ३४.

    34.

    ‘‘सो पतीतो पमुत्तेन, भत्तुना 39 भत्तुगारवो।

    ‘‘So patīto pamuttena, bhattunā 40 bhattugāravo;

    अज्झभासथ वक्‍कङ्गो 41, वाचं कण्णसुखं भणं॥

    Ajjhabhāsatha vakkaṅgo 42, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.

    ३५.

    35.

    ‘‘एवं लुद्दक नन्दस्सु, सह सब्बेहि ञातिभि।

    ‘‘Evaṃ luddaka nandassu, saha sabbehi ñātibhi;

    यथाहमज्‍ज नन्दामि, मुत्तं दिस्वा दिजाधिपं’’॥

    Yathāhamajja nandāmi, muttaṃ disvā dijādhipaṃ’’.

    ३६.

    36.

    ‘‘एहि तं अनुसिक्खामि, यथा त्वमपि लच्छसे।

    ‘‘Ehi taṃ anusikkhāmi, yathā tvamapi lacchase;

    लाभं तवायं 43 धतरट्ठो, पापं किञ्‍चि 44 न दक्खति॥

    Lābhaṃ tavāyaṃ 45 dhataraṭṭho, pāpaṃ kiñci 46 na dakkhati.

    ३७.

    37.

    ‘‘खिप्पमन्तेपुरं नेत्वा 47, रञ्‍ञो दस्सेहि नो उभो।

    ‘‘Khippamantepuraṃ netvā 48, rañño dassehi no ubho;

    अबद्धे पकतिभूते, काजे 49 उभयतो ठिते॥

    Abaddhe pakatibhūte, kāje 50 ubhayato ṭhite.

    ३८.

    38.

    ‘‘धतरट्ठा महाराज, हंसाधिपतिनो इमे।

    ‘‘Dhataraṭṭhā mahārāja, haṃsādhipatino ime;

    अयञ्हि राजा हंसानं, अयं सेनापतीतरो॥

    Ayañhi rājā haṃsānaṃ, ayaṃ senāpatītaro.

    ३९.

    39.

    ‘‘असंसयं इमं दिस्वा, हंसराजं नराधिपो।

    ‘‘Asaṃsayaṃ imaṃ disvā, haṃsarājaṃ narādhipo;

    पतीतो सुमनो वित्तो 51, बहुं दस्सति ते धनं’’॥

    Patīto sumano vitto 52, bahuṃ dassati te dhanaṃ’’.

    ४०.

    40.

    ‘‘तस्स तं वचनं सुत्वा, कम्मुना उपपादयि।

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, kammunā upapādayi;

    खिप्पमन्तेपुरं गन्त्वा, रञ्‍ञो हंसे अदस्सयि।

    Khippamantepuraṃ gantvā, rañño haṃse adassayi;

    अबद्धे पकतिभूते, काजे उभयतो ठिते॥

    Abaddhe pakatibhūte, kāje ubhayato ṭhite.

    ४१.

    41.

    ‘‘धतरट्ठा महाराज, हंसाधिपतिनो इमे।

    ‘‘Dhataraṭṭhā mahārāja, haṃsādhipatino ime;

    अयञ्हि राजा हंसानं, अयं सेनापतीतरो’’॥

    Ayañhi rājā haṃsānaṃ, ayaṃ senāpatītaro’’.

    ४२.

    42.

    ‘‘कथं पनिमे विहङ्गा 53, तव हत्थत्तमागता 54

    ‘‘Kathaṃ panime vihaṅgā 55, tava hatthattamāgatā 56;

    कथं लुद्दो महन्तानं, इस्सरे इध अज्झगा’’॥

    Kathaṃ luddo mahantānaṃ, issare idha ajjhagā’’.

    ४३.

    43.

    ‘‘विहिता सन्तिमे पासा, पल्‍ललेसु जनाधिप।

    ‘‘Vihitā santime pāsā, pallalesu janādhipa;

    यं यदायतनं मञ्‍ञे, दिजानं पाणरोधनं॥

    Yaṃ yadāyatanaṃ maññe, dijānaṃ pāṇarodhanaṃ.

    ४४.

    44.

    ‘‘तादिसं पासमासज्‍ज, हंसराजा अबज्झथ।

    ‘‘Tādisaṃ pāsamāsajja, haṃsarājā abajjhatha;

    तं अबद्धो उपासीनो, ममायं अज्झभासथ॥

    Taṃ abaddho upāsīno, mamāyaṃ ajjhabhāsatha.

    ४५.

    45.

    ‘‘सुदुक्‍करं अनरियेहि, दहते भावमुत्तमं।

    ‘‘Sudukkaraṃ anariyehi, dahate bhāvamuttamaṃ;

    भत्तुरत्थे परक्‍कन्तो, धम्मयुत्तो 57 विहङ्गमो॥

    Bhatturatthe parakkanto, dhammayutto 58 vihaṅgamo.

    ४६.

    46.

    ‘‘अत्तनायं 59 चजित्वान, जीवितं जीवितारहो।

    ‘‘Attanāyaṃ 60 cajitvāna, jīvitaṃ jīvitāraho;

    अनुत्थुनन्तो आसीनो, भत्तु याचित्थ जीवितं॥

    Anutthunanto āsīno, bhattu yācittha jīvitaṃ.

    ४७.

    47.

    ‘‘तस्स तं वचनं सुत्वा, पसादमहमज्झगा।

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, pasādamahamajjhagā;

    ततो नं पामुचिं 61 पासा, अनुञ्‍ञासिं सुखेन च॥

    Tato naṃ pāmuciṃ 62 pāsā, anuññāsiṃ sukhena ca.

    ४८.

    48.

    ‘‘‘सो पतीतो पमुत्तेन, भत्तुना भत्तुगारवो।

    ‘‘‘So patīto pamuttena, bhattunā bhattugāravo;

    अज्झभासथ वक्‍कङ्गो, वाचं कण्णसुखं भणं॥

    Ajjhabhāsatha vakkaṅgo, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.

    ४९.

    49.

    ‘‘‘एवं लुद्दक नन्दस्सु, सह सब्बेहि ञातिभि।

    ‘‘‘Evaṃ luddaka nandassu, saha sabbehi ñātibhi;

    यथाहमज्‍ज नन्दामि, मुत्तं दिस्वा दिजाधिपं॥

    Yathāhamajja nandāmi, muttaṃ disvā dijādhipaṃ.

    ५०.

    50.

    ‘‘‘एहि तं अनुसिक्खामि, यथा त्वमपि लच्छसे।

    ‘‘‘Ehi taṃ anusikkhāmi, yathā tvamapi lacchase;

    लाभं तवायं धतरट्ठो, पापं किञ्‍चि न दक्खति॥

    Lābhaṃ tavāyaṃ dhataraṭṭho, pāpaṃ kiñci na dakkhati.

    ५१.

    51.

    ‘‘‘खिप्पमन्तेपुरं नेत्वा 63, रञ्‍ञो दस्सेहि नो उभो।

    ‘‘‘Khippamantepuraṃ netvā 64, rañño dassehi no ubho;

    अबद्धे पकतिभूते, काजे उभयतो ठिते॥

    Abaddhe pakatibhūte, kāje ubhayato ṭhite.

    ५२.

    52.

    ‘‘‘धतरट्ठा महाराज, हंसाधिपतिनो इमे।

    ‘‘‘Dhataraṭṭhā mahārāja, haṃsādhipatino ime;

    अयञ्हि राजा हंसानं, अयं सेनापतीतरो॥

    Ayañhi rājā haṃsānaṃ, ayaṃ senāpatītaro.

    ५३.

    53.

    ‘‘‘असंसयं इमं दिस्वा, हंसराजं नराधिपो।

    ‘‘‘Asaṃsayaṃ imaṃ disvā, haṃsarājaṃ narādhipo;

    पतीतो सुमनो वित्तो, बहुं दस्सति ते धनं’॥

    Patīto sumano vitto, bahuṃ dassati te dhanaṃ’.

    ५४.

    54.

    ‘‘एवमेतस्स वचना, आनीतामे उभो मया।

    ‘‘Evametassa vacanā, ānītāme ubho mayā;

    एत्थेव हि इमे आसुं 65, उभो अनुमता मया॥

    Ettheva hi ime āsuṃ 66, ubho anumatā mayā.

    ५५.

    55.

    ‘‘सोयं एवं गतो पक्खी, दिजो परमधम्मिको।

    ‘‘Soyaṃ evaṃ gato pakkhī, dijo paramadhammiko;

    मादिसस्स हि लुद्दस्स, जनयेय्याथ मद्दवं॥

    Mādisassa hi luddassa, janayeyyātha maddavaṃ.

    ५६.

    56.

    ‘‘उपायनञ्‍च ते देव, नाञ्‍ञं पस्सामि एदिसं।

    ‘‘Upāyanañca te deva, nāññaṃ passāmi edisaṃ;

    सब्बसाकुणिकागामे, तं पस्स मनुजाधिप’’॥

    Sabbasākuṇikāgāme, taṃ passa manujādhipa’’.

    ५७.

    57.

    ‘‘दिस्वा निसिन्‍नं राजानं, पीठे सोवण्णये सुभे।

    ‘‘Disvā nisinnaṃ rājānaṃ, pīṭhe sovaṇṇaye subhe;

    अज्झभासथ वक्‍कङ्गो, वाचं कण्णसुखं भणं॥

    Ajjhabhāsatha vakkaṅgo, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.

    ५८.

    58.

    ‘‘कच्‍चिन्‍नु भोतो कुसलं, कच्‍चि भोतो अनामयं।

    ‘‘Kaccinnu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;

    कच्‍चि रट्ठमिदं फीतं, धम्मेन मनुसाससि’’॥

    Kacci raṭṭhamidaṃ phītaṃ, dhammena manusāsasi’’.

    ५९.

    59.

    ‘‘कुसलञ्‍चेव मे हंस, अथो हंस अनामयं।

    ‘‘Kusalañceva me haṃsa, atho haṃsa anāmayaṃ;

    अथो रट्ठमिदं फीतं, धम्मेन मनुसासहं’’ 67

    Atho raṭṭhamidaṃ phītaṃ, dhammena manusāsahaṃ’’ 68.

    ६०.

    60.

    ‘‘कच्‍चि भोतो अमच्‍चेसु, दोसो कोचि न विज्‍जति।

    ‘‘Kacci bhoto amaccesu, doso koci na vijjati;

    कच्‍चि च 69 ते तवत्थेसु, नावकङ्खन्ति जीवितं’’॥

    Kacci ca 70 te tavatthesu, nāvakaṅkhanti jīvitaṃ’’.

    ६१.

    61.

    ‘‘अथोपि मे अमच्‍चेसु, दोसो कोचि न विज्‍जति।

    ‘‘Athopi me amaccesu, doso koci na vijjati;

    अथोपि ते 71 ममत्थेसु, नावकङ्खन्ति जीवितं’’॥

    Athopi te 72 mamatthesu, nāvakaṅkhanti jīvitaṃ’’.

    ६२.

    62.

    ‘‘कच्‍चि ते सादिसी भरिया, अस्सवा पियभाणिनी।

    ‘‘Kacci te sādisī bhariyā, assavā piyabhāṇinī;

    पुत्तरूपयसूपेता, तव छन्दवसानुगा’’॥

    Puttarūpayasūpetā, tava chandavasānugā’’.

    ६३.

    63.

    ‘‘अथो मे सादिसी भरिया, अस्सवा पियभाणिनी।

    ‘‘Atho me sādisī bhariyā, assavā piyabhāṇinī;

    पुत्तरूपयसूपेता, मम छन्दवसानुगा’’॥

    Puttarūpayasūpetā, mama chandavasānugā’’.

    ६४.

    64.

    ‘‘भवन्तं 73 कच्‍चि नु महा-सत्तुहत्थत्ततं 74 गतो।

    ‘‘Bhavantaṃ 75 kacci nu mahā-sattuhatthattataṃ 76 gato;

    दुक्खमापज्‍जि विपुलं, तस्मिं पठममापदे॥

    Dukkhamāpajji vipulaṃ, tasmiṃ paṭhamamāpade.

    ६५.

    65.

    ‘‘कच्‍चि यन्तापतित्वान, दण्डेन समपोथयि।

    ‘‘Kacci yantāpatitvāna, daṇḍena samapothayi;

    एवमेतेसं जम्मानं, पातिकं 77 भवति तावदे’’॥

    Evametesaṃ jammānaṃ, pātikaṃ 78 bhavati tāvade’’.

    ६६.

    66.

    ‘‘खेममासि महाराज, एवमापदिया सति 79

    ‘‘Khemamāsi mahārāja, evamāpadiyā sati 80;

    न चायं किञ्‍चि रस्मासु, सत्तूव समपज्‍जथ॥

    Na cāyaṃ kiñci rasmāsu, sattūva samapajjatha.

    ६७.

    67.

    ‘‘पच्‍चगमित्थ नेसादो, पुब्बेव अज्झभासथ।

    ‘‘Paccagamittha nesādo, pubbeva ajjhabhāsatha;

    तदायं सुमुखोयेव, पण्डितो पच्‍चभासथ॥

    Tadāyaṃ sumukhoyeva, paṇḍito paccabhāsatha.

    ६८.

    68.

    ‘‘तस्स तं वचनं सुत्वा, पसादमयमज्झगा।

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, pasādamayamajjhagā;

    ततो मं पामुची पासा, अनुञ्‍ञासि सुखेन च॥

    Tato maṃ pāmucī pāsā, anuññāsi sukhena ca.

    ६९.

    69.

    ‘‘इदञ्‍च सुमुखेनेव, एतदत्थाय चिन्तितं।

    ‘‘Idañca sumukheneva, etadatthāya cintitaṃ;

    भोतो सकासेगमनं 81, एतस्स धनमिच्छता’’॥

    Bhoto sakāsegamanaṃ 82, etassa dhanamicchatā’’.

    ७०.

    70.

    ‘‘स्वागतञ्‍चेविदं भवतं, पतीतो चस्मि दस्सना।

    ‘‘Svāgatañcevidaṃ bhavataṃ, patīto casmi dassanā;

    एसो चापि बहुं वित्तं, लभतं यावदिच्छति’’ 83

    Eso cāpi bahuṃ vittaṃ, labhataṃ yāvadicchati’’ 84.

    ७१.

    71.

    ‘‘सन्तप्पयित्वा नेसादं, भोगेहि मनुजाधिपो।

    ‘‘Santappayitvā nesādaṃ, bhogehi manujādhipo;

    अज्झभासथ वक्‍कङ्गं, वाचं कण्णसुखं भणं’’॥

    Ajjhabhāsatha vakkaṅgaṃ, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ’’.

    ७२.

    72.

    ‘‘यं खलु धम्ममाधीनं, वसो वत्तति किञ्‍चनं।

    ‘‘Yaṃ khalu dhammamādhīnaṃ, vaso vattati kiñcanaṃ;

    सब्बत्थिस्सरियं तव 85, तं पसास 86 यदिच्छथ॥

    Sabbatthissariyaṃ tava 87, taṃ pasāsa 88 yadicchatha.

    ७३.

    73.

    ‘‘दानत्थं उपभोत्तुं वा, यं चञ्‍ञं उपकप्पति।

    ‘‘Dānatthaṃ upabhottuṃ vā, yaṃ caññaṃ upakappati;

    एतं ददामि वो वित्तं, इस्सरियं 89 विस्सजामि वो’’॥

    Etaṃ dadāmi vo vittaṃ, issariyaṃ 90 vissajāmi vo’’.

    ७४.

    74.

    ‘‘यथा च म्यायं सुमुखो, अज्झभासेय्य पण्डितो।

    ‘‘Yathā ca myāyaṃ sumukho, ajjhabhāseyya paṇḍito;

    कामसा बुद्धिसम्पन्‍नो, तं म्यास्स परमप्पियं’’॥

    Kāmasā buddhisampanno, taṃ myāssa paramappiyaṃ’’.

    ७५.

    75.

    ‘‘अहं खलु महाराज, नागराजारिवन्तरं।

    ‘‘Ahaṃ khalu mahārāja, nāgarājārivantaraṃ;

    पटिवत्तुं न सक्‍कोमि, न मे सो विनयो सिया॥

    Paṭivattuṃ na sakkomi, na me so vinayo siyā.

    ७६.

    76.

    ‘‘अम्हाकञ्‍चेव सो 91 सेट्ठो, त्वञ्‍च उत्तमसत्तवो।

    ‘‘Amhākañceva so 92 seṭṭho, tvañca uttamasattavo;

    भूमिपालो मनुस्सिन्दो, पूजा बहूहि हेतुहि॥

    Bhūmipālo manussindo, pūjā bahūhi hetuhi.

    ७७.

    77.

    ‘‘तेसं उभिन्‍नं भणतं, वत्तमाने विनिच्छये।

    ‘‘Tesaṃ ubhinnaṃ bhaṇataṃ, vattamāne vinicchaye;

    नन्तरं 93 पटिवत्तब्बं, पेस्सेन 94 मनुजाधिप’’॥

    Nantaraṃ 95 paṭivattabbaṃ, pessena 96 manujādhipa’’.

    ७८.

    78.

    ‘‘धम्मेन किर नेसादो, पण्डितो अण्डजो इति।

    ‘‘Dhammena kira nesādo, paṇḍito aṇḍajo iti;

    न हेव अकतत्तस्स, नयो एतादिसो सिया॥

    Na heva akatattassa, nayo etādiso siyā.

    ७९.

    79.

    ‘‘एवं अग्गपकतिमा, एवं उत्तमसत्तवो।

    ‘‘Evaṃ aggapakatimā, evaṃ uttamasattavo;

    यावतत्थि मया दिट्ठा, नाञ्‍ञं पस्सामि एदिसं॥

    Yāvatatthi mayā diṭṭhā, nāññaṃ passāmi edisaṃ.

    ८०.

    80.

    ‘‘तुट्ठोस्मि वो पकतिया, वाक्येन मधुरेन च।

    ‘‘Tuṭṭhosmi vo pakatiyā, vākyena madhurena ca;

    एसो चापि ममच्छन्दो, चिरं पस्सेय्य वो उभो’’॥

    Eso cāpi mamacchando, ciraṃ passeyya vo ubho’’.

    ८१.

    81.

    ‘‘यं किच्‍चं 97 परमे मित्ते, कतमस्मासु 98 तं तया।

    ‘‘Yaṃ kiccaṃ 99 parame mitte, katamasmāsu 100 taṃ tayā;

    पत्ता निस्संसयं त्याम्हा 101, भत्तिरस्मासु या तव॥

    Pattā nissaṃsayaṃ tyāmhā 102, bhattirasmāsu yā tava.

    ८२.

    82.

    ‘‘अदुञ्‍च नून सुमहा, ञातिसङ्घस्स मन्तरं।

    ‘‘Aduñca nūna sumahā, ñātisaṅghassa mantaraṃ;

    अदस्सनेन अस्माकं 103, दुक्खं बहूसु पक्खिसु॥

    Adassanena asmākaṃ 104, dukkhaṃ bahūsu pakkhisu.

    ८३.

    83.

    ‘‘तेसं सोकविघाताय, तया अनुमता मयं।

    ‘‘Tesaṃ sokavighātāya, tayā anumatā mayaṃ;

    तं पदक्खिणतो कत्वा, ञातिं 105 पस्सेमुरिन्दम 106

    Taṃ padakkhiṇato katvā, ñātiṃ 107 passemurindama 108.

    ८४.

    84.

    ‘‘अद्धाहं विपुलं पीतिं, भवतं विन्दामि दस्सना।

    ‘‘Addhāhaṃ vipulaṃ pītiṃ, bhavataṃ vindāmi dassanā;

    एसो चापि महा अत्थो, ञातिविस्सासना सिया’’॥

    Eso cāpi mahā attho, ñātivissāsanā siyā’’.

    ८५.

    85.

    ‘‘इदं वत्वा धतरट्ठो 109, हंसराजा नराधिपं।

    ‘‘Idaṃ vatvā dhataraṭṭho 110, haṃsarājā narādhipaṃ;

    उत्तमं जवमन्वाय 111, ञातिसङ्घं उपागमुं॥

    Uttamaṃ javamanvāya 112, ñātisaṅghaṃ upāgamuṃ.

    ८६.

    86.

    ‘‘ते अरोगे अनुप्पत्ते, दिस्वान परमे दिजे।

    ‘‘Te aroge anuppatte, disvāna parame dije;

    केकाति मकरुं हंसा, पुथुसद्दो अजायथ॥

    Kekāti makaruṃ haṃsā, puthusaddo ajāyatha.

    ८७.

    87.

    ‘‘ते पतीता पमुत्तेन, भत्तुना भत्तुगारवा।

    ‘‘Te patītā pamuttena, bhattunā bhattugāravā;

    समन्ता परिकिरिंसु 113, अण्डजा लद्धपच्‍चया’’॥

    Samantā parikiriṃsu 114, aṇḍajā laddhapaccayā’’.

    ८८.

    88.

    ‘‘एवं मित्तवतं अत्था, सब्बे होन्ति पदक्खिणा।

    ‘‘Evaṃ mittavataṃ atthā, sabbe honti padakkhiṇā;

    हंसा यथा धतरट्ठा, ञातिसङ्घं उपागमु’’न्ति॥

    Haṃsā yathā dhataraṭṭhā, ñātisaṅghaṃ upāgamu’’nti.

    चूळ 115 हंसजातकं पठमं।

    Cūḷa 116 haṃsajātakaṃ paṭhamaṃ.







    Footnotes:
    1. बन्धे (स्या॰ क॰)
    2. bandhe (syā. ka.)
    3. बन्धस्स (स्या॰ क॰)
    4. bandhassa (syā. ka.)
    5. देपिच्छ (सी॰ पी॰), द्वेपिच्छ (स्या॰)
    6. depiccha (sī. pī.), dvepiccha (syā.)
    7. बुज्झसे (सी॰)
    8. bujjhase (sī.)
    9. बद्धं (सी॰), बन्धं (पी॰)
    10. baddhaṃ (sī.), bandhaṃ (pī.)
    11. बुद्धिसम्पन्‍न (सी॰ स्या॰ पी॰)
    12. buddhisampanna (sī. syā. pī.)
    13. इच्‍चेव (सी॰ पी॰)
    14. icceva (sī. pī.)
    15. न च सञ्‍चेसु’मासना (सी॰ पी॰)
    16. na ca sañcesu’māsanā (sī. pī.)
    17. पच्‍चकम्पित्थ (सी॰ स्या॰ पी॰)
    18. paccakampittha (sī. syā. pī.)
    19. ता’यं (सी॰ पी॰ क॰)
    20. tā’yaṃ (sī. pī. ka.)
    21. तता (स्या॰ क॰)
    22. tatā (syā. ka.)
    23. गूळ्हमासज्‍ज (सी॰ पी॰)
    24. gūḷhamāsajja (sī. pī.)
    25. सम्भासस्स (सी॰ पी॰)
    26. sambhāsassa (sī. pī.)
    27. तुल्याम्हा (क॰)
    28. tulyāmhā (ka.)
    29. जीनत्थि (सी॰ स्या॰ पी॰)
    30. jīnatthi (sī. syā. pī.)
    31. समवेक्खसु (सी॰ पी॰)
    32. तवस्मसु (सी॰ स्या॰)
    33. samavekkhasu (sī. pī.)
    34. tavasmasu (sī. syā.)
    35. कतस्सा (सी॰ पी॰)
    36. katassā (sī. pī.)
    37. बहुन्‍नं (सी॰ पी॰)
    38. bahunnaṃ (sī. pī.)
    39. भत्तुनो (स्या॰)
    40. bhattuno (syā.)
    41. वङ्कङ्गो (स्या॰)
    42. vaṅkaṅgo (syā.)
    43. यथायं (सी॰ पी॰)
    44. कञ्‍चि (सी॰)
    45. yathāyaṃ (sī. pī.)
    46. kañci (sī.)
    47. गन्त्वा (स्या॰ क॰)
    48. gantvā (syā. ka.)
    49. काचे (पी॰)
    50. kāce (pī.)
    51. चित्तो (क॰)
    52. citto (ka.)
    53. विहगा (सी॰ पी॰)
    54. हत्थत्थ’मागता (सी॰ स्या॰ पी॰)
    55. vihagā (sī. pī.)
    56. hatthattha’māgatā (sī. syā. pī.)
    57. धम्मे युत्तो (सी॰ पी॰)
    58. dhamme yutto (sī. pī.)
    59. अत्तनो यं (स्या॰)
    60. attano yaṃ (syā.)
    61. पामुञ्‍चिं (पी॰ क॰)
    62. pāmuñciṃ (pī. ka.)
    63. गन्त्वा (सब्बत्थ)
    64. gantvā (sabbattha)
    65. अस्सु (सी॰ स्या॰ पी॰)
    66. assu (sī. syā. pī.)
    67. मनुसिस्सति (सी॰ पी॰)
    68. manusissati (sī. pī.)
    69. कच्‍चिन्‍नु (सी॰ पी॰)
    70. kaccinnu (sī. pī.)
    71. अथोपिमे (सी॰ पी॰)
    72. athopime (sī. pī.)
    73. भवं तु (सी॰ पी॰), भवन्‍नु (स्या॰)
    74. हत्थत्थतं (सी॰ स्या॰ पी॰)
    75. bhavaṃ tu (sī. pī.), bhavannu (syā.)
    76. hatthatthataṃ (sī. syā. pī.)
    77. पाकतिकं (सी॰ पी॰)
    78. pākatikaṃ (sī. pī.)
    79. एवमापदि संसति (सी॰ पी॰)
    80. evamāpadi saṃsati (sī. pī.)
    81. सकासे + आगमनं
    82. sakāse + āgamanaṃ
    83. यावतिच्छति (सी॰ पी॰)
    84. yāvaticchati (sī. pī.)
    85. सब्बत्थिस्सरियं भवतं (सी॰ स्या॰ पी॰), सब्बिस्सरियं भवतं (स्या॰ क॰)
    86. पसासथ (सी॰ स्या॰ पी॰)
    87. sabbatthissariyaṃ bhavataṃ (sī. syā. pī.), sabbissariyaṃ bhavataṃ (syā. ka.)
    88. pasāsatha (sī. syā. pī.)
    89. इस्सेरं (सी॰), इस्सरं (पी॰)
    90. isseraṃ (sī.), issaraṃ (pī.)
    91. यो (सी॰ पी॰)
    92. yo (sī. pī.)
    93. नान्तरं (सी॰ पी॰)
    94. पेसेन (क॰)
    95. nāntaraṃ (sī. pī.)
    96. pesena (ka.)
    97. यंकिञ्‍चि (पी॰)
    98. रस्मासु (सी॰ पी॰)
    99. yaṃkiñci (pī.)
    100. rasmāsu (sī. pī.)
    101. त्यम्हा (पी॰)
    102. tyamhā (pī.)
    103. अम्हाकं (सी॰ पी॰)
    104. amhākaṃ (sī. pī.)
    105. ञाती (सी॰ स्या॰ पी॰)
    106. पस्सेमरिन्दम (सी॰ पी॰)
    107. ñātī (sī. syā. pī.)
    108. passemarindama (sī. pī.)
    109. धतरट्ठा (सी॰)
    110. dhataraṭṭhā (sī.)
    111. उत्तमजवमत्ताय (सी॰ पी॰)
    112. uttamajavamattāya (sī. pī.)
    113. परिकरिंसु (सी॰ स्या॰ पी॰)
    114. parikariṃsu (sī. syā. pī.)
    115. चुल्‍ल (सी॰ स्या॰ पी॰)
    116. culla (sī. syā. pī.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā / [५३३] १. चूळहंसजातकवण्णना • [533] 1. Cūḷahaṃsajātakavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact