Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi

    ๒๑. อสีตินิปาโต

    21. Asītinipāto

    ๕๓๓. จูฬหํสชาตกํ (๑)

    533. Cūḷahaṃsajātakaṃ (1)

    ๑.

    1.

    ‘‘สุมุข อนุปจินนฺตา, ปกฺกมนฺติ วิหงฺคมา;

    ‘‘Sumukha anupacinantā, pakkamanti vihaṅgamā;

    คจฺฉ ตุวมฺปิ มา กงฺขิ, นตฺถิ พเทฺธ 1 สหายตา’’ฯ

    Gaccha tuvampi mā kaṅkhi, natthi baddhe 2 sahāyatā’’.

    ๒.

    2.

    ‘‘คเจฺฉ วาหํ น วา คเจฺฉ, น เตน อมโร สิยํ;

    ‘‘Gacche vāhaṃ na vā gacche, na tena amaro siyaṃ;

    สุขิตํ ตํ อุปาสิตฺวา, ทุกฺขิตํ ตํ กถํ ชเหฯ

    Sukhitaṃ taṃ upāsitvā, dukkhitaṃ taṃ kathaṃ jahe.

    ๓.

    3.

    ‘‘มรณํ วา ตยา สทฺธิํ, ชีวิตํ วา ตยา วินา;

    ‘‘Maraṇaṃ vā tayā saddhiṃ, jīvitaṃ vā tayā vinā;

    ตเทว มรณํ เสโยฺย, ยเญฺจ ชีเว ตยา วินาฯ

    Tadeva maraṇaṃ seyyo, yañce jīve tayā vinā.

    ๔.

    4.

    ‘‘เนส ธโมฺม มหาราช, ยํ ตํ เอวํ คตํ ชเห;

    ‘‘Nesa dhammo mahārāja, yaṃ taṃ evaṃ gataṃ jahe;

    ยา คติ ตุยฺหํ สา มยฺหํ, รุจฺจเต วิหคาธิปฯ

    Yā gati tuyhaṃ sā mayhaṃ, ruccate vihagādhipa.

    ๕.

    5.

    ‘‘กา นุ ปาเสน พทฺธสฺส 3, คติ อญฺญา มหานสา;

    ‘‘Kā nu pāsena baddhassa 4, gati aññā mahānasā;

    สา กถํ เจตยานสฺส, มุตฺตสฺส ตว รุจฺจติฯ

    Sā kathaṃ cetayānassa, muttassa tava ruccati.

    ๖.

    6.

    ‘‘กํ วา ตฺวํ ปสฺสเส อตฺถํ, มม ตุยฺหญฺจ ปกฺขิม;

    ‘‘Kaṃ vā tvaṃ passase atthaṃ, mama tuyhañca pakkhima;

    ญาตีนํ วาวสิฎฺฐานํ, อุภินฺนํ ชีวิตกฺขเยฯ

    Ñātīnaṃ vāvasiṭṭhānaṃ, ubhinnaṃ jīvitakkhaye.

    ๗.

    7.

    ‘‘ยํ น กญฺจนเทปิญฺฉ 5, อเนฺธน ตมสา คตํ;

    ‘‘Yaṃ na kañcanadepiñcha 6, andhena tamasā gataṃ;

    ตาทิเส สญฺจชํ ปาณํ, กมตฺถมภิโชตเย’’ฯ

    Tādise sañcajaṃ pāṇaṃ, kamatthamabhijotaye’’.

    ๘.

    8.

    ‘‘กถํ นุ ปตตํ เสฎฺฐ, ธเมฺม อตฺถํ น พุชฺฌสิ 7;

    ‘‘Kathaṃ nu patataṃ seṭṭha, dhamme atthaṃ na bujjhasi 8;

    ธโมฺม อปจิโต สโนฺต, อตฺถํ ทเสฺสติ ปาณินํฯ

    Dhammo apacito santo, atthaṃ dasseti pāṇinaṃ.

    ๙.

    9.

    ‘‘โสหํ ธมฺมํ อเปกฺขาโน, ธมฺมา จตฺถํ สมุฎฺฐิตํ;

    ‘‘Sohaṃ dhammaṃ apekkhāno, dhammā catthaṃ samuṭṭhitaṃ;

    ภตฺติญฺจ ตยิ สมฺปสฺสํ, นาวกงฺขามิ ชีวิตํ’’ฯ

    Bhattiñca tayi sampassaṃ, nāvakaṅkhāmi jīvitaṃ’’.

    ๑๐.

    10.

    ‘‘อทฺธา เอโส สตํ ธโมฺม, โย มิโตฺต มิตฺตมาปเท;

    ‘‘Addhā eso sataṃ dhammo, yo mitto mittamāpade;

    น จเช ชีวิตสฺสาปิ, เหตุธมฺมมนุสฺสรํฯ

    Na caje jīvitassāpi, hetudhammamanussaraṃ.

    ๑๑.

    11.

    ‘‘สฺวายํ ธโมฺม จ เต จิโณฺณ, ภตฺติ จ วิทิตา มยิ;

    ‘‘Svāyaṃ dhammo ca te ciṇṇo, bhatti ca viditā mayi;

    กามํ กรสฺสุ มเยฺหตํ, คเจฺฉวานุมโต มยา’’ฯ

    Kāmaṃ karassu mayhetaṃ, gacchevānumato mayā’’.

    ๑๒.

    12.

    ‘‘อปิ เตฺววํ คเต กาเล, ยํ ขณฺฑํ 9 ญาตินํ มยา;

    ‘‘Api tvevaṃ gate kāle, yaṃ khaṇḍaṃ 10 ñātinaṃ mayā;

    ตยา ตํ พุทฺธิสมฺปนฺนํ 11, อสฺส ปรมสํวุตํฯ

    Tayā taṃ buddhisampannaṃ 12, assa paramasaṃvutaṃ.

    ๑๓.

    13.

    ‘‘อิเจฺจวํ 13 มนฺตยนฺตานํ, อริยานํ อริยวุตฺตินํ;

    ‘‘Iccevaṃ 14 mantayantānaṃ, ariyānaṃ ariyavuttinaṃ;

    ปจฺจทิสฺสถ เนสาโท, อาตุรานมิวนฺตโกฯ

    Paccadissatha nesādo, āturānamivantako.

    ๑๔.

    14.

    ‘‘เต สตฺตุมภิสญฺจิกฺข, ทีฆรตฺตํ หิตา ทิชา;

    ‘‘Te sattumabhisañcikkha, dīgharattaṃ hitā dijā;

    ตุณฺหีมาสิตฺถ อุภโย, น สญฺจเลสุมาสนา 15ฯ

    Tuṇhīmāsittha ubhayo, na sañcalesumāsanā 16.

    ๑๕.

    15.

    ‘‘ธตรเฎฺฐ จ ทิสฺวาน, สมุเฑฺฑเนฺต ตโต ตโต;

    ‘‘Dhataraṭṭhe ca disvāna, samuḍḍente tato tato;

    อภิกฺกมถ เวเคน, ทิชสตฺตุ ทิชาธิเปฯ

    Abhikkamatha vegena, dijasattu dijādhipe.

    ๑๖.

    16.

    ‘‘โส จ เวเคนภิกฺกมฺม, อาสชฺช ปรเม ทิเช;

    ‘‘So ca vegenabhikkamma, āsajja parame dije;

    ปจฺจกมิตฺถ 17 เนสาโท, พทฺธา อิติ วิจินฺตยํฯ

    Paccakamittha 18 nesādo, baddhā iti vicintayaṃ.

    ๑๗.

    17.

    ‘‘เอกํว พทฺธมาสีนํ, อพทฺธญฺจ ปุนาปรํ;

    ‘‘Ekaṃva baddhamāsīnaṃ, abaddhañca punāparaṃ;

    อาสชฺช พทฺธมาสีนํ, เปกฺขมานมทีนวํฯ

    Āsajja baddhamāsīnaṃ, pekkhamānamadīnavaṃ.

    ๑๘.

    18.

    ‘‘ตโต โส วิมโตเยว, ปณฺฑเร อชฺฌภาสถ;

    ‘‘Tato so vimatoyeva, paṇḍare ajjhabhāsatha;

    ปวฑฺฒกาเย อาสีเน, ทิชสงฺฆคณาธิเปฯ

    Pavaḍḍhakāye āsīne, dijasaṅghagaṇādhipe.

    ๑๙.

    19.

    ‘‘ยํ นุ ปาเสน มหตา, พโทฺธ น กุรุเต ทิสํ;

    ‘‘Yaṃ nu pāsena mahatā, baddho na kurute disaṃ;

    อถ กสฺมา อพโทฺธ ตฺวํ, พลี ปกฺขิ น คจฺฉสิฯ

    Atha kasmā abaddho tvaṃ, balī pakkhi na gacchasi.

    ๒๐.

    20.

    ‘‘กินฺนุ ตฺยายํ 19 ทิโช โหติ, มุโตฺต พทฺธํ อุปาสสิ;

    ‘‘Kinnu tyāyaṃ 20 dijo hoti, mutto baddhaṃ upāsasi;

    โอหาย สกุณา ยนฺติ, กิํ เอโก อวหียสิ’’ฯ

    Ohāya sakuṇā yanti, kiṃ eko avahīyasi’’.

    ๒๑.

    21.

    ‘‘ราชา เม โส ทิชามิตฺต, สขา ปาณสโม จ เม;

    ‘‘Rājā me so dijāmitta, sakhā pāṇasamo ca me;

    เนว นํ วิชหิสฺสามิ, ยาว กาลสฺส ปริยายํฯ

    Neva naṃ vijahissāmi, yāva kālassa pariyāyaṃ.

    ๒๒.

    22.

    ‘‘กถํ ปนายํ วิหโงฺค, นาทฺทส ปาสโมฑฺฑิตํ;

    ‘‘Kathaṃ panāyaṃ vihaṅgo, nāddasa pāsamoḍḍitaṃ;

    ปทเญฺหตํ มหนฺตานํ, โพทฺธุมรหนฺติ อาปทํฯ

    Padañhetaṃ mahantānaṃ, boddhumarahanti āpadaṃ.

    ๒๓.

    23.

    ‘‘ยทา ปราภโว โหติ, โปโส ชีวิตสงฺขเย;

    ‘‘Yadā parābhavo hoti, poso jīvitasaṅkhaye;

    อถ ชาลญฺจ ปาสญฺจ, อาสชฺชาปิ น พุชฺฌติฯ

    Atha jālañca pāsañca, āsajjāpi na bujjhati.

    ๒๔.

    24.

    ‘‘อปิ เตฺวว มหาปญฺญ, ปาสา พหุวิธา ตตา 21;

    ‘‘Api tveva mahāpañña, pāsā bahuvidhā tatā 22;

    คุยฺหมาสชฺช 23 พชฺฌนฺติ, อเถวํ ชีวิตกฺขเย’’ฯ

    Guyhamāsajja 24 bajjhanti, athevaṃ jīvitakkhaye’’.

    ๒๕.

    25.

    ‘‘อปิ นายํ ตยา สทฺธิํ, สํวาสสฺส 25 สุขุทฺรโย;

    ‘‘Api nāyaṃ tayā saddhiṃ, saṃvāsassa 26 sukhudrayo;

    อปิ โน อนุมญฺญาสิ, อปิ โน ชีวิตํ ทเท’’ฯ

    Api no anumaññāsi, api no jīvitaṃ dade’’.

    ๒๖.

    26.

    ‘‘น เจว เม ตฺวํ พโทฺธสิ, นปิ อิจฺฉามิ เต วธํ;

    ‘‘Na ceva me tvaṃ baddhosi, napi icchāmi te vadhaṃ;

    กามํ ขิปฺปมิโต คนฺตฺวา, ชีว ตฺวํ อนิโฆ จิรํ’’ฯ

    Kāmaṃ khippamito gantvā, jīva tvaṃ anigho ciraṃ’’.

    ๒๗.

    27.

    ‘‘เนวาหเมตมิจฺฉามิ , อญฺญเตฺรตสฺส ชีวิตา;

    ‘‘Nevāhametamicchāmi , aññatretassa jīvitā;

    สเจ เอเกน ตุโฎฺฐสิ, มุเญฺจตํ มญฺจ ภกฺขยฯ

    Sace ekena tuṭṭhosi, muñcetaṃ mañca bhakkhaya.

    ๒๘.

    28.

    ‘‘อาโรหปริณาเหน, ตุลฺยาสฺมา 27 วยสา อุโภ;

    ‘‘Ārohapariṇāhena, tulyāsmā 28 vayasā ubho;

    น เต ลาเภน ชีวตฺถิ 29, เอเตน นิมินา ตุวํฯ

    Na te lābhena jīvatthi 30, etena niminā tuvaṃ.

    ๒๙.

    29.

    ‘‘ตทิงฺฆ สมเปกฺขสฺสุ 31, โหตุ คิทฺธิ ตวมฺหสุ 32;

    ‘‘Tadiṅgha samapekkhassu 33, hotu giddhi tavamhasu 34;

    มํ ปุเพฺพ พนฺธ ปาเสน, ปจฺฉา มุญฺจ ทิชาธิปํฯ

    Maṃ pubbe bandha pāsena, pacchā muñca dijādhipaṃ.

    ๓๐.

    30.

    ‘‘ตาวเทว จ เต ลาโภ, กตาสฺส 35 ยาจนาย จ;

    ‘‘Tāvadeva ca te lābho, katāssa 36 yācanāya ca;

    มิตฺติ จ ธตรเฎฺฐหิ, ยาวชีวาย เต สิยา’’ฯ

    Mitti ca dhataraṭṭhehi, yāvajīvāya te siyā’’.

    ๓๑.

    31.

    ‘‘ปสฺสนฺตุ โน มหาสงฺฆา, ตยา มุตฺตํ อิโต คตํ;

    ‘‘Passantu no mahāsaṅghā, tayā muttaṃ ito gataṃ;

    มิตฺตามจฺจา จ ภจฺจา จ, ปุตฺตทารา จ พนฺธวาฯ

    Mittāmaccā ca bhaccā ca, puttadārā ca bandhavā.

    ๓๒.

    32.

    ‘‘น จ เต ตาทิสา มิตฺตา, พหูนํ 37 อิธ วิชฺชติ;

    ‘‘Na ca te tādisā mittā, bahūnaṃ 38 idha vijjati;

    ยถา ตฺวํ ธตรฎฺฐสฺส, ปาณสาธารโณ สขาฯ

    Yathā tvaṃ dhataraṭṭhassa, pāṇasādhāraṇo sakhā.

    ๓๓.

    33.

    ‘‘โส เต สหายํ มุญฺจามิ, โหตุ ราชา ตวานุโค;

    ‘‘So te sahāyaṃ muñcāmi, hotu rājā tavānugo;

    กามํ ขิปฺปมิโต คนฺตฺวา, ญาติมเชฺฌ วิโรจถ’’ฯ

    Kāmaṃ khippamito gantvā, ñātimajjhe virocatha’’.

    ๓๔.

    34.

    ‘‘โส ปตีโต ปมุเตฺตน, ภตฺตุนา 39 ภตฺตุคารโว;

    ‘‘So patīto pamuttena, bhattunā 40 bhattugāravo;

    อชฺฌภาสถ วกฺกโงฺค 41, วาจํ กณฺณสุขํ ภณํฯ

    Ajjhabhāsatha vakkaṅgo 42, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.

    ๓๕.

    35.

    ‘‘เอวํ ลุทฺทก นนฺทสฺสุ, สห สเพฺพหิ ญาติภิ;

    ‘‘Evaṃ luddaka nandassu, saha sabbehi ñātibhi;

    ยถาหมชฺช นนฺทามิ, มุตฺตํ ทิสฺวา ทิชาธิปํ’’ฯ

    Yathāhamajja nandāmi, muttaṃ disvā dijādhipaṃ’’.

    ๓๖.

    36.

    ‘‘เอหิ ตํ อนุสิกฺขามิ, ยถา ตฺวมปิ ลจฺฉเส;

    ‘‘Ehi taṃ anusikkhāmi, yathā tvamapi lacchase;

    ลาภํ ตวายํ 43 ธตรโฎฺฐ, ปาปํ กิญฺจิ 44 น ทกฺขติฯ

    Lābhaṃ tavāyaṃ 45 dhataraṭṭho, pāpaṃ kiñci 46 na dakkhati.

    ๓๗.

    37.

    ‘‘ขิปฺปมเนฺตปุรํ เนตฺวา 47, รโญฺญ ทเสฺสหิ โน อุโภ;

    ‘‘Khippamantepuraṃ netvā 48, rañño dassehi no ubho;

    อพเทฺธ ปกติภูเต, กาเช 49 อุภยโต ฐิเตฯ

    Abaddhe pakatibhūte, kāje 50 ubhayato ṭhite.

    ๓๘.

    38.

    ‘‘ธตรฎฺฐา มหาราช, หํสาธิปติโน อิเม;

    ‘‘Dhataraṭṭhā mahārāja, haṃsādhipatino ime;

    อยญฺหิ ราชา หํสานํ, อยํ เสนาปตีตโรฯ

    Ayañhi rājā haṃsānaṃ, ayaṃ senāpatītaro.

    ๓๙.

    39.

    ‘‘อสํสยํ อิมํ ทิสฺวา, หํสราชํ นราธิโป;

    ‘‘Asaṃsayaṃ imaṃ disvā, haṃsarājaṃ narādhipo;

    ปตีโต สุมโน วิโตฺต 51, พหุํ ทสฺสติ เต ธนํ’’ฯ

    Patīto sumano vitto 52, bahuṃ dassati te dhanaṃ’’.

    ๔๐.

    40.

    ‘‘ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, กมฺมุนา อุปปาทยิ;

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, kammunā upapādayi;

    ขิปฺปมเนฺตปุรํ คนฺตฺวา, รโญฺญ หํเส อทสฺสยิ;

    Khippamantepuraṃ gantvā, rañño haṃse adassayi;

    อพเทฺธ ปกติภูเต, กาเช อุภยโต ฐิเตฯ

    Abaddhe pakatibhūte, kāje ubhayato ṭhite.

    ๔๑.

    41.

    ‘‘ธตรฎฺฐา มหาราช, หํสาธิปติโน อิเม;

    ‘‘Dhataraṭṭhā mahārāja, haṃsādhipatino ime;

    อยญฺหิ ราชา หํสานํ, อยํ เสนาปตีตโร’’ฯ

    Ayañhi rājā haṃsānaṃ, ayaṃ senāpatītaro’’.

    ๔๒.

    42.

    ‘‘กถํ ปนิเม วิหงฺคา 53, ตว หตฺถตฺตมาคตา 54;

    ‘‘Kathaṃ panime vihaṅgā 55, tava hatthattamāgatā 56;

    กถํ ลุโทฺท มหนฺตานํ, อิสฺสเร อิธ อชฺฌคา’’ฯ

    Kathaṃ luddo mahantānaṃ, issare idha ajjhagā’’.

    ๔๓.

    43.

    ‘‘วิหิตา สนฺติเม ปาสา, ปลฺลเลสุ ชนาธิป;

    ‘‘Vihitā santime pāsā, pallalesu janādhipa;

    ยํ ยทายตนํ มเญฺญ, ทิชานํ ปาณโรธนํฯ

    Yaṃ yadāyatanaṃ maññe, dijānaṃ pāṇarodhanaṃ.

    ๔๔.

    44.

    ‘‘ตาทิสํ ปาสมาสชฺช, หํสราชา อพชฺฌถ;

    ‘‘Tādisaṃ pāsamāsajja, haṃsarājā abajjhatha;

    ตํ อพโทฺธ อุปาสีโน, มมายํ อชฺฌภาสถฯ

    Taṃ abaddho upāsīno, mamāyaṃ ajjhabhāsatha.

    ๔๕.

    45.

    ‘‘สุทุกฺกรํ อนริเยหิ, ทหเต ภาวมุตฺตมํ;

    ‘‘Sudukkaraṃ anariyehi, dahate bhāvamuttamaṃ;

    ภตฺตุรเตฺถ ปรกฺกโนฺต, ธมฺมยุโตฺต 57 วิหงฺคโมฯ

    Bhatturatthe parakkanto, dhammayutto 58 vihaṅgamo.

    ๔๖.

    46.

    ‘‘อตฺตนายํ 59 จชิตฺวาน, ชีวิตํ ชีวิตารโห;

    ‘‘Attanāyaṃ 60 cajitvāna, jīvitaṃ jīvitāraho;

    อนุตฺถุนโนฺต อาสีโน, ภตฺตุ ยาจิตฺถ ชีวิตํฯ

    Anutthunanto āsīno, bhattu yācittha jīvitaṃ.

    ๔๗.

    47.

    ‘‘ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, ปสาทมหมชฺฌคา;

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, pasādamahamajjhagā;

    ตโต นํ ปามุจิํ 61 ปาสา, อนุญฺญาสิํ สุเขน จฯ

    Tato naṃ pāmuciṃ 62 pāsā, anuññāsiṃ sukhena ca.

    ๔๘.

    48.

    ‘‘‘โส ปตีโต ปมุเตฺตน, ภตฺตุนา ภตฺตุคารโว;

    ‘‘‘So patīto pamuttena, bhattunā bhattugāravo;

    อชฺฌภาสถ วกฺกโงฺค, วาจํ กณฺณสุขํ ภณํฯ

    Ajjhabhāsatha vakkaṅgo, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.

    ๔๙.

    49.

    ‘‘‘เอวํ ลุทฺทก นนฺทสฺสุ, สห สเพฺพหิ ญาติภิ;

    ‘‘‘Evaṃ luddaka nandassu, saha sabbehi ñātibhi;

    ยถาหมชฺช นนฺทามิ, มุตฺตํ ทิสฺวา ทิชาธิปํฯ

    Yathāhamajja nandāmi, muttaṃ disvā dijādhipaṃ.

    ๕๐.

    50.

    ‘‘‘เอหิ ตํ อนุสิกฺขามิ, ยถา ตฺวมปิ ลจฺฉเส;

    ‘‘‘Ehi taṃ anusikkhāmi, yathā tvamapi lacchase;

    ลาภํ ตวายํ ธตรโฎฺฐ, ปาปํ กิญฺจิ น ทกฺขติฯ

    Lābhaṃ tavāyaṃ dhataraṭṭho, pāpaṃ kiñci na dakkhati.

    ๕๑.

    51.

    ‘‘‘ขิปฺปมเนฺตปุรํ เนตฺวา 63, รโญฺญ ทเสฺสหิ โน อุโภ;

    ‘‘‘Khippamantepuraṃ netvā 64, rañño dassehi no ubho;

    อพเทฺธ ปกติภูเต, กาเช อุภยโต ฐิเตฯ

    Abaddhe pakatibhūte, kāje ubhayato ṭhite.

    ๕๒.

    52.

    ‘‘‘ธตรฎฺฐา มหาราช, หํสาธิปติโน อิเม;

    ‘‘‘Dhataraṭṭhā mahārāja, haṃsādhipatino ime;

    อยญฺหิ ราชา หํสานํ, อยํ เสนาปตีตโรฯ

    Ayañhi rājā haṃsānaṃ, ayaṃ senāpatītaro.

    ๕๓.

    53.

    ‘‘‘อสํสยํ อิมํ ทิสฺวา, หํสราชํ นราธิโป;

    ‘‘‘Asaṃsayaṃ imaṃ disvā, haṃsarājaṃ narādhipo;

    ปตีโต สุมโน วิโตฺต, พหุํ ทสฺสติ เต ธนํ’ฯ

    Patīto sumano vitto, bahuṃ dassati te dhanaṃ’.

    ๕๔.

    54.

    ‘‘เอวเมตสฺส วจนา, อานีตาเม อุโภ มยา;

    ‘‘Evametassa vacanā, ānītāme ubho mayā;

    เอเตฺถว หิ อิเม อาสุํ 65, อุโภ อนุมตา มยาฯ

    Ettheva hi ime āsuṃ 66, ubho anumatā mayā.

    ๕๕.

    55.

    ‘‘โสยํ เอวํ คโต ปกฺขี, ทิโช ปรมธมฺมิโก;

    ‘‘Soyaṃ evaṃ gato pakkhī, dijo paramadhammiko;

    มาทิสสฺส หิ ลุทฺทสฺส, ชนเยยฺยาถ มทฺทวํฯ

    Mādisassa hi luddassa, janayeyyātha maddavaṃ.

    ๕๖.

    56.

    ‘‘อุปายนญฺจ เต เทว, นาญฺญํ ปสฺสามิ เอทิสํ;

    ‘‘Upāyanañca te deva, nāññaṃ passāmi edisaṃ;

    สพฺพสากุณิกาคาเม, ตํ ปสฺส มนุชาธิป’’ฯ

    Sabbasākuṇikāgāme, taṃ passa manujādhipa’’.

    ๕๗.

    57.

    ‘‘ทิสฺวา นิสินฺนํ ราชานํ, ปีเฐ โสวณฺณเย สุเภ;

    ‘‘Disvā nisinnaṃ rājānaṃ, pīṭhe sovaṇṇaye subhe;

    อชฺฌภาสถ วกฺกโงฺค, วาจํ กณฺณสุขํ ภณํฯ

    Ajjhabhāsatha vakkaṅgo, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.

    ๕๘.

    58.

    ‘‘กจฺจินฺนุ โภโต กุสลํ, กจฺจิ โภโต อนามยํ;

    ‘‘Kaccinnu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;

    กจฺจิ รฎฺฐมิทํ ผีตํ, ธเมฺมน มนุสาสสิ’’ฯ

    Kacci raṭṭhamidaṃ phītaṃ, dhammena manusāsasi’’.

    ๕๙.

    59.

    ‘‘กุสลเญฺจว เม หํส, อโถ หํส อนามยํ;

    ‘‘Kusalañceva me haṃsa, atho haṃsa anāmayaṃ;

    อโถ รฎฺฐมิทํ ผีตํ, ธเมฺมน มนุสาสหํ’’ 67ฯ

    Atho raṭṭhamidaṃ phītaṃ, dhammena manusāsahaṃ’’ 68.

    ๖๐.

    60.

    ‘‘กจฺจิ โภโต อมเจฺจสุ, โทโส โกจิ น วิชฺชติ;

    ‘‘Kacci bhoto amaccesu, doso koci na vijjati;

    กจฺจิ จ 69 เต ตวเตฺถสุ, นาวกงฺขนฺติ ชีวิตํ’’ฯ

    Kacci ca 70 te tavatthesu, nāvakaṅkhanti jīvitaṃ’’.

    ๖๑.

    61.

    ‘‘อโถปิ เม อมเจฺจสุ, โทโส โกจิ น วิชฺชติ;

    ‘‘Athopi me amaccesu, doso koci na vijjati;

    อโถปิ เต 71 มมเตฺถสุ, นาวกงฺขนฺติ ชีวิตํ’’ฯ

    Athopi te 72 mamatthesu, nāvakaṅkhanti jīvitaṃ’’.

    ๖๒.

    62.

    ‘‘กจฺจิ เต สาทิสี ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;

    ‘‘Kacci te sādisī bhariyā, assavā piyabhāṇinī;

    ปุตฺตรูปยสูเปตา, ตว ฉนฺทวสานุคา’’ฯ

    Puttarūpayasūpetā, tava chandavasānugā’’.

    ๖๓.

    63.

    ‘‘อโถ เม สาทิสี ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;

    ‘‘Atho me sādisī bhariyā, assavā piyabhāṇinī;

    ปุตฺตรูปยสูเปตา, มม ฉนฺทวสานุคา’’ฯ

    Puttarūpayasūpetā, mama chandavasānugā’’.

    ๖๔.

    64.

    ‘‘ภวนฺตํ 73 กจฺจิ นุ มหา-สตฺตุหตฺถตฺตตํ 74 คโต;

    ‘‘Bhavantaṃ 75 kacci nu mahā-sattuhatthattataṃ 76 gato;

    ทุกฺขมาปชฺชิ วิปุลํ, ตสฺมิํ ปฐมมาปเทฯ

    Dukkhamāpajji vipulaṃ, tasmiṃ paṭhamamāpade.

    ๖๕.

    65.

    ‘‘กจฺจิ ยนฺตาปติตฺวาน, ทเณฺฑน สมโปถยิ;

    ‘‘Kacci yantāpatitvāna, daṇḍena samapothayi;

    เอวเมเตสํ ชมฺมานํ, ปาติกํ 77 ภวติ ตาวเท’’ฯ

    Evametesaṃ jammānaṃ, pātikaṃ 78 bhavati tāvade’’.

    ๖๖.

    66.

    ‘‘เขมมาสิ มหาราช, เอวมาปทิยา สติ 79;

    ‘‘Khemamāsi mahārāja, evamāpadiyā sati 80;

    น จายํ กิญฺจิ รสฺมาสุ, สตฺตูว สมปชฺชถฯ

    Na cāyaṃ kiñci rasmāsu, sattūva samapajjatha.

    ๖๗.

    67.

    ‘‘ปจฺจคมิตฺถ เนสาโท, ปุเพฺพว อชฺฌภาสถ;

    ‘‘Paccagamittha nesādo, pubbeva ajjhabhāsatha;

    ตทายํ สุมุโขเยว, ปณฺฑิโต ปจฺจภาสถฯ

    Tadāyaṃ sumukhoyeva, paṇḍito paccabhāsatha.

    ๖๘.

    68.

    ‘‘ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, ปสาทมยมชฺฌคา;

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, pasādamayamajjhagā;

    ตโต มํ ปามุจี ปาสา, อนุญฺญาสิ สุเขน จฯ

    Tato maṃ pāmucī pāsā, anuññāsi sukhena ca.

    ๖๙.

    69.

    ‘‘อิทญฺจ สุมุเขเนว, เอตทตฺถาย จินฺติตํ;

    ‘‘Idañca sumukheneva, etadatthāya cintitaṃ;

    โภโต สกาเสคมนํ 81, เอตสฺส ธนมิจฺฉตา’’ฯ

    Bhoto sakāsegamanaṃ 82, etassa dhanamicchatā’’.

    ๗๐.

    70.

    ‘‘สฺวาคตเญฺจวิทํ ภวตํ, ปตีโต จสฺมิ ทสฺสนา;

    ‘‘Svāgatañcevidaṃ bhavataṃ, patīto casmi dassanā;

    เอโส จาปิ พหุํ วิตฺตํ, ลภตํ ยาวทิจฺฉติ’’ 83ฯ

    Eso cāpi bahuṃ vittaṃ, labhataṃ yāvadicchati’’ 84.

    ๗๑.

    71.

    ‘‘สนฺตปฺปยิตฺวา เนสาทํ, โภเคหิ มนุชาธิโป;

    ‘‘Santappayitvā nesādaṃ, bhogehi manujādhipo;

    อชฺฌภาสถ วกฺกงฺคํ, วาจํ กณฺณสุขํ ภณํ’’ฯ

    Ajjhabhāsatha vakkaṅgaṃ, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ’’.

    ๗๒.

    72.

    ‘‘ยํ ขลุ ธมฺมมาธีนํ, วโส วตฺตติ กิญฺจนํ;

    ‘‘Yaṃ khalu dhammamādhīnaṃ, vaso vattati kiñcanaṃ;

    สพฺพตฺถิสฺสริยํ ตว 85, ตํ ปสาส 86 ยทิจฺฉถฯ

    Sabbatthissariyaṃ tava 87, taṃ pasāsa 88 yadicchatha.

    ๗๓.

    73.

    ‘‘ทานตฺถํ อุปโภตฺตุํ วา, ยํ จญฺญํ อุปกปฺปติ;

    ‘‘Dānatthaṃ upabhottuṃ vā, yaṃ caññaṃ upakappati;

    เอตํ ททามิ โว วิตฺตํ, อิสฺสริยํ 89 วิสฺสชามิ โว’’ฯ

    Etaṃ dadāmi vo vittaṃ, issariyaṃ 90 vissajāmi vo’’.

    ๗๔.

    74.

    ‘‘ยถา จ มฺยายํ สุมุโข, อชฺฌภาเสยฺย ปณฺฑิโต;

    ‘‘Yathā ca myāyaṃ sumukho, ajjhabhāseyya paṇḍito;

    กามสา พุทฺธิสมฺปโนฺน, ตํ มฺยาสฺส ปรมปฺปิยํ’’ฯ

    Kāmasā buddhisampanno, taṃ myāssa paramappiyaṃ’’.

    ๗๕.

    75.

    ‘‘อหํ ขลุ มหาราช, นาคราชาริวนฺตรํ;

    ‘‘Ahaṃ khalu mahārāja, nāgarājārivantaraṃ;

    ปฎิวตฺตุํ น สโกฺกมิ, น เม โส วินโย สิยาฯ

    Paṭivattuṃ na sakkomi, na me so vinayo siyā.

    ๗๖.

    76.

    ‘‘อมฺหากเญฺจว โส 91 เสโฎฺฐ, ตฺวญฺจ อุตฺตมสตฺตโว;

    ‘‘Amhākañceva so 92 seṭṭho, tvañca uttamasattavo;

    ภูมิปาโล มนุสฺสิโนฺท, ปูชา พหูหิ เหตุหิฯ

    Bhūmipālo manussindo, pūjā bahūhi hetuhi.

    ๗๗.

    77.

    ‘‘เตสํ อุภินฺนํ ภณตํ, วตฺตมาเน วินิจฺฉเย;

    ‘‘Tesaṃ ubhinnaṃ bhaṇataṃ, vattamāne vinicchaye;

    นนฺตรํ 93 ปฎิวตฺตพฺพํ, เปเสฺสน 94 มนุชาธิป’’ฯ

    Nantaraṃ 95 paṭivattabbaṃ, pessena 96 manujādhipa’’.

    ๗๘.

    78.

    ‘‘ธเมฺมน กิร เนสาโท, ปณฺฑิโต อณฺฑโช อิติ;

    ‘‘Dhammena kira nesādo, paṇḍito aṇḍajo iti;

    น เหว อกตตฺตสฺส, นโย เอตาทิโส สิยาฯ

    Na heva akatattassa, nayo etādiso siyā.

    ๗๙.

    79.

    ‘‘เอวํ อคฺคปกติมา, เอวํ อุตฺตมสตฺตโว;

    ‘‘Evaṃ aggapakatimā, evaṃ uttamasattavo;

    ยาวตตฺถิ มยา ทิฎฺฐา, นาญฺญํ ปสฺสามิ เอทิสํฯ

    Yāvatatthi mayā diṭṭhā, nāññaṃ passāmi edisaṃ.

    ๘๐.

    80.

    ‘‘ตุโฎฺฐสฺมิ โว ปกติยา, วาเกฺยน มธุเรน จ;

    ‘‘Tuṭṭhosmi vo pakatiyā, vākyena madhurena ca;

    เอโส จาปิ มมจฺฉโนฺท, จิรํ ปเสฺสยฺย โว อุโภ’’ฯ

    Eso cāpi mamacchando, ciraṃ passeyya vo ubho’’.

    ๘๑.

    81.

    ‘‘ยํ กิจฺจํ 97 ปรเม มิเตฺต, กตมสฺมาสุ 98 ตํ ตยา;

    ‘‘Yaṃ kiccaṃ 99 parame mitte, katamasmāsu 100 taṃ tayā;

    ปตฺตา นิสฺสํสยํ ตฺยามฺหา 101, ภตฺติรสฺมาสุ ยา ตวฯ

    Pattā nissaṃsayaṃ tyāmhā 102, bhattirasmāsu yā tava.

    ๘๒.

    82.

    ‘‘อทุญฺจ นูน สุมหา, ญาติสงฺฆสฺส มนฺตรํ;

    ‘‘Aduñca nūna sumahā, ñātisaṅghassa mantaraṃ;

    อทสฺสเนน อสฺมากํ 103, ทุกฺขํ พหูสุ ปกฺขิสุฯ

    Adassanena asmākaṃ 104, dukkhaṃ bahūsu pakkhisu.

    ๘๓.

    83.

    ‘‘เตสํ โสกวิฆาตาย, ตยา อนุมตา มยํ;

    ‘‘Tesaṃ sokavighātāya, tayā anumatā mayaṃ;

    ตํ ปทกฺขิณโต กตฺวา, ญาติํ 105 ปเสฺสมุรินฺทม 106ฯ

    Taṃ padakkhiṇato katvā, ñātiṃ 107 passemurindama 108.

    ๘๔.

    84.

    ‘‘อทฺธาหํ วิปุลํ ปีติํ, ภวตํ วินฺทามิ ทสฺสนา;

    ‘‘Addhāhaṃ vipulaṃ pītiṃ, bhavataṃ vindāmi dassanā;

    เอโส จาปิ มหา อโตฺถ, ญาติวิสฺสาสนา สิยา’’ฯ

    Eso cāpi mahā attho, ñātivissāsanā siyā’’.

    ๘๕.

    85.

    ‘‘อิทํ วตฺวา ธตรโฎฺฐ 109, หํสราชา นราธิปํ;

    ‘‘Idaṃ vatvā dhataraṭṭho 110, haṃsarājā narādhipaṃ;

    อุตฺตมํ ชวมนฺวาย 111, ญาติสงฺฆํ อุปาคมุํฯ

    Uttamaṃ javamanvāya 112, ñātisaṅghaṃ upāgamuṃ.

    ๘๖.

    86.

    ‘‘เต อโรเค อนุปฺปเตฺต, ทิสฺวาน ปรเม ทิเช;

    ‘‘Te aroge anuppatte, disvāna parame dije;

    เกกาติ มกรุํ หํสา, ปุถุสโทฺท อชายถฯ

    Kekāti makaruṃ haṃsā, puthusaddo ajāyatha.

    ๘๗.

    87.

    ‘‘เต ปตีตา ปมุเตฺตน, ภตฺตุนา ภตฺตุคารวา;

    ‘‘Te patītā pamuttena, bhattunā bhattugāravā;

    สมนฺตา ปริกิริํสุ 113, อณฺฑชา ลทฺธปจฺจยา’’ฯ

    Samantā parikiriṃsu 114, aṇḍajā laddhapaccayā’’.

    ๘๘.

    88.

    ‘‘เอวํ มิตฺตวตํ อตฺถา, สเพฺพ โหนฺติ ปทกฺขิณา;

    ‘‘Evaṃ mittavataṃ atthā, sabbe honti padakkhiṇā;

    หํสา ยถา ธตรฎฺฐา, ญาติสงฺฆํ อุปาคมุ’’นฺติฯ

    Haṃsā yathā dhataraṭṭhā, ñātisaṅghaṃ upāgamu’’nti.

    จูฬ 115 หํสชาตกํ ปฐมํฯ

    Cūḷa 116 haṃsajātakaṃ paṭhamaṃ.




    Next: ๕๓๔. มหาหํสชาตกํ • 534. Mahāhaṃsajātakaṃ




    Footnotes:
    1. พเนฺธ (สฺยา. ก.)
    2. bandhe (syā. ka.)
    3. พนฺธสฺส (สฺยา. ก.)
    4. bandhassa (syā. ka.)
    5. เทปิจฺฉ (สี. ปี.), เทฺวปิจฺฉ (สฺยา.)
    6. depiccha (sī. pī.), dvepiccha (syā.)
    7. พุชฺฌเส (สี.)
    8. bujjhase (sī.)
    9. พทฺธํ (สี.), พนฺธํ (ปี.)
    10. baddhaṃ (sī.), bandhaṃ (pī.)
    11. พุทฺธิสมฺปนฺน (สี. สฺยา. ปี.)
    12. buddhisampanna (sī. syā. pī.)
    13. อิเจฺจว (สี. ปี.)
    14. icceva (sī. pī.)
    15. น จ สเญฺจสุ’มาสนา (สี. ปี.)
    16. na ca sañcesu’māsanā (sī. pī.)
    17. ปจฺจกมฺปิตฺถ (สี. สฺยา. ปี.)
    18. paccakampittha (sī. syā. pī.)
    19. ตา’ยํ (สี. ปี. ก.)
    20. tā’yaṃ (sī. pī. ka.)
    21. ตตา (สฺยา. ก.)
    22. tatā (syā. ka.)
    23. คูฬฺหมาสชฺช (สี. ปี.)
    24. gūḷhamāsajja (sī. pī.)
    25. สมฺภาสสฺส (สี. ปี.)
    26. sambhāsassa (sī. pī.)
    27. ตุลฺยามฺหา (ก.)
    28. tulyāmhā (ka.)
    29. ชีนตฺถิ (สี. สฺยา. ปี.)
    30. jīnatthi (sī. syā. pī.)
    31. สมเวกฺขสุ (สี. ปี.)
    32. ตวสฺมสุ (สี. สฺยา.)
    33. samavekkhasu (sī. pī.)
    34. tavasmasu (sī. syā.)
    35. กตสฺสา (สี. ปี.)
    36. katassā (sī. pī.)
    37. พหุนฺนํ (สี. ปี.)
    38. bahunnaṃ (sī. pī.)
    39. ภตฺตุโน (สฺยา.)
    40. bhattuno (syā.)
    41. วงฺกโงฺค (สฺยา.)
    42. vaṅkaṅgo (syā.)
    43. ยถายํ (สี. ปี.)
    44. กญฺจิ (สี.)
    45. yathāyaṃ (sī. pī.)
    46. kañci (sī.)
    47. คนฺตฺวา (สฺยา. ก.)
    48. gantvā (syā. ka.)
    49. กาเจ (ปี.)
    50. kāce (pī.)
    51. จิโตฺต (ก.)
    52. citto (ka.)
    53. วิหคา (สี. ปี.)
    54. หตฺถตฺถ’มาคตา (สี. สฺยา. ปี.)
    55. vihagā (sī. pī.)
    56. hatthattha’māgatā (sī. syā. pī.)
    57. ธเมฺม ยุโตฺต (สี. ปี.)
    58. dhamme yutto (sī. pī.)
    59. อตฺตโน ยํ (สฺยา.)
    60. attano yaṃ (syā.)
    61. ปามุญฺจิํ (ปี. ก.)
    62. pāmuñciṃ (pī. ka.)
    63. คนฺตฺวา (สพฺพตฺถ)
    64. gantvā (sabbattha)
    65. อสฺสุ (สี. สฺยา. ปี.)
    66. assu (sī. syā. pī.)
    67. มนุสิสฺสติ (สี. ปี.)
    68. manusissati (sī. pī.)
    69. กจฺจินฺนุ (สี. ปี.)
    70. kaccinnu (sī. pī.)
    71. อโถปิเม (สี. ปี.)
    72. athopime (sī. pī.)
    73. ภวํ ตุ (สี. ปี.), ภวนฺนุ (สฺยา.)
    74. หตฺถตฺถตํ (สี. สฺยา. ปี.)
    75. bhavaṃ tu (sī. pī.), bhavannu (syā.)
    76. hatthatthataṃ (sī. syā. pī.)
    77. ปากติกํ (สี. ปี.)
    78. pākatikaṃ (sī. pī.)
    79. เอวมาปทิ สํสติ (สี. ปี.)
    80. evamāpadi saṃsati (sī. pī.)
    81. สกาเส + อาคมนํ
    82. sakāse + āgamanaṃ
    83. ยาวติจฺฉติ (สี. ปี.)
    84. yāvaticchati (sī. pī.)
    85. สพฺพตฺถิสฺสริยํ ภวตํ (สี. สฺยา. ปี.), สพฺพิสฺสริยํ ภวตํ (สฺยา. ก.)
    86. ปสาสถ (สี. สฺยา. ปี.)
    87. sabbatthissariyaṃ bhavataṃ (sī. syā. pī.), sabbissariyaṃ bhavataṃ (syā. ka.)
    88. pasāsatha (sī. syā. pī.)
    89. อิเสฺสรํ (สี.), อิสฺสรํ (ปี.)
    90. isseraṃ (sī.), issaraṃ (pī.)
    91. โย (สี. ปี.)
    92. yo (sī. pī.)
    93. นานฺตรํ (สี. ปี.)
    94. เปเสน (ก.)
    95. nāntaraṃ (sī. pī.)
    96. pesena (ka.)
    97. ยํกิญฺจิ (ปี.)
    98. รสฺมาสุ (สี. ปี.)
    99. yaṃkiñci (pī.)
    100. rasmāsu (sī. pī.)
    101. ตฺยมฺหา (ปี.)
    102. tyamhā (pī.)
    103. อมฺหากํ (สี. ปี.)
    104. amhākaṃ (sī. pī.)
    105. ญาตี (สี. สฺยา. ปี.)
    106. ปเสฺสมรินฺทม (สี. ปี.)
    107. ñātī (sī. syā. pī.)
    108. passemarindama (sī. pī.)
    109. ธตรฎฺฐา (สี.)
    110. dhataraṭṭhā (sī.)
    111. อุตฺตมชวมตฺตาย (สี. ปี.)
    112. uttamajavamattāya (sī. pī.)
    113. ปริกริํสุ (สี. สฺยา. ปี.)
    114. parikariṃsu (sī. syā. pī.)
    115. จุลฺล (สี. สฺยา. ปี.)
    116. culla (sī. syā. pī.)



    Related texts:



    อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā / [๕๓๓] ๑. จูฬหํสชาตกวณฺณนา • [533] 1. Cūḷahaṃsajātakavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact