Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [൫൦൨] ൬. ചൂളഹംസജാതകവണ്ണനാ

    [502] 6. Cūḷahaṃsajātakavaṇṇanā

    ഏതേ ഹംസാ പക്കമന്തീതി ഇദം സത്ഥാ വേളുവനേ വിഹരന്തോ ആനന്ദഥേരസ്സ ജീവിതപരിച്ചാഗമേവ ആരബ്ഭ കഥേസി. തദാപി ഹി ധമ്മസഭായം ഥേരസ്സ ഗുണകഥം കഥേന്തേസു ഭിക്ഖൂസു സത്ഥാ ആഗന്ത്വാ ‘‘കായ നുത്ഥ, ഭിക്ഖവേ, ഏതരഹി കഥായ സന്നിസിന്നാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘ഇമായ നാമാ’’തി വുത്തേ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഇദാനേവ, പുബ്ബേപി ആനന്ദേന മമത്ഥായ ജീവിതം പരിച്ചത്തമേവാ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.

    Ete haṃsā pakkamantīti idaṃ satthā veḷuvane viharanto ānandatherassa jīvitapariccāgameva ārabbha kathesi. Tadāpi hi dhammasabhāyaṃ therassa guṇakathaṃ kathentesu bhikkhūsu satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi ānandena mamatthāya jīvitaṃ pariccattamevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    അതീതേ ബാരാണസിയം ബഹുപുത്തകോ നാമ രാജാ രജ്ജം കാരേസി. ഖേമാ നാമസ്സ അഗ്ഗമഹേസീ അഹോസി. തദാ മഹാസത്തോ സുവണ്ണഹംസയോനിയം നിബ്ബത്തിത്വാ നവുതിഹംസസഹസ്സപരിവുതോ ചിത്തകൂടേ വസി. തദാപി ദേവീ വുത്തനയേനേവ സുപിനം ദിസ്വാ രഞ്ഞോ സുവണ്ണവണ്ണഹംസസ്സ ധമ്മദേസനാസവനദോഹളം ആരോചേസി. രാജാപി അമച്ചേ പുച്ഛിത്വാ ‘‘സുവണ്ണവണ്ണഹംസാ നാമ ചിത്തകൂടപബ്ബതേ വസന്തീ’’തി ച സുത്വാ ഖേമം നാമ സരം കാരേത്വാ നാനപ്പകാരാനി നിവാപധഞ്ഞാനി രോപാപേത്വാ ചതൂസു കണ്ണേസു ദേവസികം അഭയഘോസനം ഘോസാപേസി, ഏകഞ്ച ലുദ്ദപുത്തം ഹംസാനം ഗഹണത്ഥായ പയോജേസി. തസ്സ പയോജിതാകാരോ ച, തേന തത്ഥ സകുണാനം ഉപപരിക്ഖിതഭാവോ ച, സുവണ്ണഹംസാനം ആഗതകാലേ രഞ്ഞോ ആരോചേത്വാ പാസാനം ഓഡ്ഡിതനിയാമോ ച, മഹാസത്തസ്സ പാസേ ബദ്ധനിയാമോ ച, സുമുഖസ്സ ഹംസസേനാപതിനോ തീസു ഹംസഘടാസു തം അദിസ്വാ നിവത്തനഞ്ച സബ്ബം മഹാഹംസജാതകേ (ജാ॰ ൨.൨൧.൮൯ ആദയോ) ആവി ഭവിസ്സതി. ഇധാപി മഹാസത്തോ യട്ഠിപാസേ ബജ്ഝിത്വാ പാസയട്ഠിയം ഓലമ്ബന്തോയേവ ഗീവം പസാരേത്വാ ഹംസാനം ഗതമഗ്ഗം ഓലോകേന്തോ സുമുഖം ആഗച്ഛന്തം ദിസ്വാ ‘‘ആഗതകാലേ നം വീമംസിസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ തസ്മിം ആഗതേ തിസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി –

    Atīte bārāṇasiyaṃ bahuputtako nāma rājā rajjaṃ kāresi. Khemā nāmassa aggamahesī ahosi. Tadā mahāsatto suvaṇṇahaṃsayoniyaṃ nibbattitvā navutihaṃsasahassaparivuto cittakūṭe vasi. Tadāpi devī vuttanayeneva supinaṃ disvā rañño suvaṇṇavaṇṇahaṃsassa dhammadesanāsavanadohaḷaṃ ārocesi. Rājāpi amacce pucchitvā ‘‘suvaṇṇavaṇṇahaṃsā nāma cittakūṭapabbate vasantī’’ti ca sutvā khemaṃ nāma saraṃ kāretvā nānappakārāni nivāpadhaññāni ropāpetvā catūsu kaṇṇesu devasikaṃ abhayaghosanaṃ ghosāpesi, ekañca luddaputtaṃ haṃsānaṃ gahaṇatthāya payojesi. Tassa payojitākāro ca, tena tattha sakuṇānaṃ upaparikkhitabhāvo ca, suvaṇṇahaṃsānaṃ āgatakāle rañño ārocetvā pāsānaṃ oḍḍitaniyāmo ca, mahāsattassa pāse baddhaniyāmo ca, sumukhassa haṃsasenāpatino tīsu haṃsaghaṭāsu taṃ adisvā nivattanañca sabbaṃ mahāhaṃsajātake (jā. 2.21.89 ādayo) āvi bhavissati. Idhāpi mahāsatto yaṭṭhipāse bajjhitvā pāsayaṭṭhiyaṃ olambantoyeva gīvaṃ pasāretvā haṃsānaṃ gatamaggaṃ olokento sumukhaṃ āgacchantaṃ disvā ‘‘āgatakāle naṃ vīmaṃsissāmī’’ti cintetvā tasmiṃ āgate tisso gāthā abhāsi –

    ൧൩൩.

    133.

    ‘‘ഏതേ ഹംസാ പക്കമന്തി, വക്കങ്ഗാ ഭയമേരിതാ;

    ‘‘Ete haṃsā pakkamanti, vakkaṅgā bhayameritā;

    ഹരിത്തച ഹേമവണ്ണ, കാമം സുമുഖ പക്കമ.

    Harittaca hemavaṇṇa, kāmaṃ sumukha pakkama.

    ൧൩൪.

    134.

    ‘‘ഓഹായ മം ഞാതിഗണാ, ഏകം പാസവസം ഗതം;

    ‘‘Ohāya maṃ ñātigaṇā, ekaṃ pāsavasaṃ gataṃ;

    അനപേക്ഖമാനാ ഗച്ഛന്തി, കിം ഏകോ അവഹിയ്യസി.

    Anapekkhamānā gacchanti, kiṃ eko avahiyyasi.

    ൧൩൫.

    135.

    ‘‘പതേവ പതതം സേട്ഠ, നത്ഥി ബദ്ധേ സഹായതാ;

    ‘‘Pateva patataṃ seṭṭha, natthi baddhe sahāyatā;

    മാ അനീഘായ ഹാപേസി, കാമം സുമുഖ പക്കമാ’’തി.

    Mā anīghāya hāpesi, kāmaṃ sumukha pakkamā’’ti.

    തത്ഥ ഭയമേരിതാതി ഭയേരിതാ ഭയതജ്ജിതാ ഭയചലിതാ. ഹരിത്തച ഹേമവണ്ണാതി ദ്വീഹിപി വചനേഹി തമേവാലപതി. കാമന്തി സുവണ്ണത്തച, സുവണ്ണവണ്ണ, സുന്ദരമുഖ ഏകംസേന പക്കമാഹിയേവ, കിം തേ ഇധാഗമനേനാതി വദതി. ഓഹായാതി മം ജഹിത്വാ ഉപ്പതിതാ. അനപേക്ഖമാനാതി തേ മമ ഞാതകാ മയി അനപേക്ഖാവ ഗച്ഛന്തി. പതേവാതി ഉപ്പതേവ. മാ അനീഘായാതി ഇതോ ഗന്ത്വാ പത്തബ്ബായ നിദ്ദുക്ഖഭാവായ വീരിയം മാ ഹാപേസി.

    Tattha bhayameritāti bhayeritā bhayatajjitā bhayacalitā. Harittaca hemavaṇṇāti dvīhipi vacanehi tamevālapati. Kāmanti suvaṇṇattaca, suvaṇṇavaṇṇa, sundaramukha ekaṃsena pakkamāhiyeva, kiṃ te idhāgamanenāti vadati. Ohāyāti maṃ jahitvā uppatitā. Anapekkhamānāti te mama ñātakā mayi anapekkhāva gacchanti. Patevāti uppateva. Mā anīghāyāti ito gantvā pattabbāya niddukkhabhāvāya vīriyaṃ mā hāpesi.

    തതോ സുമുഖോ പങ്കപിട്ഠേ നിസീദിത്വാ ഗാഥമാഹ –

    Tato sumukho paṅkapiṭṭhe nisīditvā gāthamāha –

    ൧൩൬.

    136.

    ‘‘നാഹം ദുക്ഖപരേതോതി, ധതരട്ഠ തുവം ജഹേ;

    ‘‘Nāhaṃ dukkhaparetoti, dhataraṭṭha tuvaṃ jahe;

    ജീവിതം മരണം വാ മേ, തയാ സദ്ധിം ഭവിസ്സതീ’’തി.

    Jīvitaṃ maraṇaṃ vā me, tayā saddhiṃ bhavissatī’’ti.

    തത്ഥ ദുക്ഖപരേതോതി മഹാരാജ, ‘‘ത്വം മരണദുക്ഖപരേതോ’’തി ഏത്തകേനേവ നാഹം തം ജഹാമി.

    Tattha dukkhaparetoti mahārāja, ‘‘tvaṃ maraṇadukkhapareto’’ti ettakeneva nāhaṃ taṃ jahāmi.

    ഏവം സുമുഖേന സീഹനാദേ കഥിതേ ധതരട്ഠോ ഗാഥമാഹ –

    Evaṃ sumukhena sīhanāde kathite dhataraṭṭho gāthamāha –

    ൧൩൭.

    137.

    ‘‘ഏതദരിയസ്സ കല്യാണം, യം ത്വം സുമുഖ ഭാസസി;

    ‘‘Etadariyassa kalyāṇaṃ, yaṃ tvaṃ sumukha bhāsasi;

    തഞ്ച വീമംസമാനോഹം, പതതേതം അവസ്സജി’’ന്തി.

    Tañca vīmaṃsamānohaṃ, patatetaṃ avassaji’’nti.

    തത്ഥ ഏതദരിയസ്സാതി യം ത്വം ‘‘നാഹം തം ജഹേ’’തി ഭാസസി, ഏതം ആചാരസമ്പന്നസ്സ അരിയസ്സ കല്യാണം ഉത്തമവചനം. പതതേതന്തി അഹഞ്ച ന തം വിസ്സജ്ജേതുകാമോവ ഏവം അവചം, അഥ ഖോ തം വീമംസമാനോ ‘‘പതതൂ’’തി ഏതം വചനം അവസ്സജിം, ഗച്ഛാതി തം അവോചന്തി അത്ഥോ.

    Tattha etadariyassāti yaṃ tvaṃ ‘‘nāhaṃ taṃ jahe’’ti bhāsasi, etaṃ ācārasampannassa ariyassa kalyāṇaṃ uttamavacanaṃ. Patatetanti ahañca na taṃ vissajjetukāmova evaṃ avacaṃ, atha kho taṃ vīmaṃsamāno ‘‘patatū’’ti etaṃ vacanaṃ avassajiṃ, gacchāti taṃ avocanti attho.

    ഏവം തേസം കഥേന്താനഞ്ഞേവ ലുദ്ദപുത്തോ ദണ്ഡമാദായ വേഗേനാഗതോ. സുമുഖോ ധതരട്ഠം അസ്സാസേത്വാ തസ്സാഭിമുഖോ ഗന്ത്വാ അപചിതിം ദസ്സേത്വാ ഹംസരഞ്ഞോ ഗുണേ കഥേസി. താവദേവ ലുദ്ദോ മുദുചിത്തോ അഹോസി. സോ തസ്സ മുദുചിത്തകം ഞത്വാ പുന ഗന്ത്വാ ഹംസരാജമേവ അസ്സാസേന്തോ അട്ഠാസി. ലുദ്ദോപി ഹംസരാജാനം ഉപസങ്കമിത്വാ ഛട്ഠം ഗാഥമാഹ –

    Evaṃ tesaṃ kathentānaññeva luddaputto daṇḍamādāya vegenāgato. Sumukho dhataraṭṭhaṃ assāsetvā tassābhimukho gantvā apacitiṃ dassetvā haṃsarañño guṇe kathesi. Tāvadeva luddo muducitto ahosi. So tassa muducittakaṃ ñatvā puna gantvā haṃsarājameva assāsento aṭṭhāsi. Luddopi haṃsarājānaṃ upasaṅkamitvā chaṭṭhaṃ gāthamāha –

    ൧൩൮.

    138.

    ‘‘അപദേന പദം യാതി, അന്തലിക്ഖചരോ ദിജോ;

    ‘‘Apadena padaṃ yāti, antalikkhacaro dijo;

    ആരാ പാസം ന ബുജ്ഝി ത്വം, ഹംസാനം പവരുത്തമാ’’തി.

    Ārā pāsaṃ na bujjhi tvaṃ, haṃsānaṃ pavaruttamā’’ti.

    തത്ഥ അപദേന പദന്തി മഹാരാജ, തുമ്ഹാദിസോ അന്തലിക്ഖചരോ ദിജോ അപദേ ആകാസേ പദം കത്വാ യാതി. ന ബുജ്ഝി ത്വന്തി സോ ത്വം ഏവരൂപോ ദൂരതോവ ഇമം പാസം ന ബുജ്ഝി ന ജാനീതി പുച്ഛതി.

    Tattha apadena padanti mahārāja, tumhādiso antalikkhacaro dijo apade ākāse padaṃ katvā yāti. Na bujjhi tvanti so tvaṃ evarūpo dūratova imaṃ pāsaṃ na bujjhi na jānīti pucchati.

    മഹാസത്തോ ആഹ –

    Mahāsatto āha –

    ൧൩൯.

    139.

    ‘‘യദാ പരാഭവോ ഹോതി, പോസോ ജീവിതസങ്ഖയേ;

    ‘‘Yadā parābhavo hoti, poso jīvitasaṅkhaye;

    അഥ ജാലഞ്ച പാസഞ്ച, ആസജ്ജാപി ന ബുജ്ഝതീ’’തി.

    Atha jālañca pāsañca, āsajjāpi na bujjhatī’’ti.

    തത്ഥ യദാ പരാഭവോതി സമ്മ ലുദ്ദപുത്ത, യദാ പരാഭവോ അവുഡ്ഢി വിനാസോ സമ്പത്തോ ഹോതി, അഥ പോസോ ജീവിതസങ്ഖയേ പത്തേ ജാലഞ്ച പാസഞ്ച പത്വാപി ന ജാനാതീതി അത്ഥോ.

    Tattha yadā parābhavoti samma luddaputta, yadā parābhavo avuḍḍhi vināso sampatto hoti, atha poso jīvitasaṅkhaye patte jālañca pāsañca patvāpi na jānātīti attho.

    ലുദ്ദോ ഹംസരഞ്ഞോ കഥം അഭിനന്ദിത്വാ സുമുഖേന സദ്ധിം സല്ലപന്തോ തിസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി –

    Luddo haṃsarañño kathaṃ abhinanditvā sumukhena saddhiṃ sallapanto tisso gāthā abhāsi –

    ൧൪൦.

    140.

    ‘‘ഏതേ ഹംസാ പക്കമന്തി, വക്കങ്ഗാ ഭയമേരിതാ;

    ‘‘Ete haṃsā pakkamanti, vakkaṅgā bhayameritā;

    ഹരിത്തച ഹേമവണ്ണ, ത്വഞ്ഞേവ അവഹിയ്യസി.

    Harittaca hemavaṇṇa, tvaññeva avahiyyasi.

    ൧൪൧.

    141.

    ‘‘ഏതേ ഭുത്വാ ച പിവിത്വാ ച, പക്കമന്തി വിഹങ്ഗമാ;

    ‘‘Ete bhutvā ca pivitvā ca, pakkamanti vihaṅgamā;

    അനപേക്ഖമാനാ വക്കങ്ഗാ, ത്വഞ്ഞേവേകോ ഉപാസസി.

    Anapekkhamānā vakkaṅgā, tvaññeveko upāsasi.

    ൧൪൨.

    142.

    ‘‘കിം നു ത്യായം ദിജോ ഹോതി, മുത്തോ ബദ്ധം ഉപാസസി;

    ‘‘Kiṃ nu tyāyaṃ dijo hoti, mutto baddhaṃ upāsasi;

    ഓഹായ സകുണാ യന്തി, കിം ഏകോ അവഹിയ്യസീ’’തി.

    Ohāya sakuṇā yanti, kiṃ eko avahiyyasī’’ti.

    തത്ഥ ത്വഞ്ഞേവാതി ത്വമേവ ഓഹിയ്യസീതി പുച്ഛതി. ഉപാസസീതി പയിരുപാസസി.

    Tattha tvaññevāti tvameva ohiyyasīti pucchati. Upāsasīti payirupāsasi.

    സുമുഖോ ആഹ –

    Sumukho āha –

    ൧൪൩.

    143.

    ‘‘രാജാ മേ സോ ദിജോ മിത്തോ, സഖാ പാണസമോ ച മേ;

    ‘‘Rājā me so dijo mitto, sakhā pāṇasamo ca me;

    നേവ നം വിജഹിസ്സാമി, യാവ കാലസ്സ പരിയായ’’ന്തി.

    Neva naṃ vijahissāmi, yāva kālassa pariyāya’’nti.

    തത്ഥ യാവ കാലസ്സ പരിയായന്തി ലുദ്ദപുത്ത, യാവ ജീവിതകാലസ്സ പരിയോസാനം അഹം ഏതം ന വിജഹിസ്സാമിയേവ.

    Tattha yāva kālassa pariyāyanti luddaputta, yāva jīvitakālassa pariyosānaṃ ahaṃ etaṃ na vijahissāmiyeva.

    തം സുത്വാ ലുദ്ദോ പസന്നചിത്തോ ഹുത്വാ ‘‘സചാഹം ഏവം സീലസമ്പന്നേസു ഇമേസു അപരജ്ഝിസ്സാമി, പഥവീപി മേ വിവരം ദദേയ്യ, കിം മേ രഞ്ഞോ സന്തികാ ലദ്ധേന ധനേന, വിസ്സജ്ജേസ്സാമി ന’’ന്തി ചിന്തേത്വാ ഗാഥമാഹ –

    Taṃ sutvā luddo pasannacitto hutvā ‘‘sacāhaṃ evaṃ sīlasampannesu imesu aparajjhissāmi, pathavīpi me vivaraṃ dadeyya, kiṃ me rañño santikā laddhena dhanena, vissajjessāmi na’’nti cintetvā gāthamāha –

    ൧൪൪.

    144.

    ‘‘യോ ച ത്വം സഖിനോ ഹേതു, പാണം ചജിതുമിച്ഛസി;

    ‘‘Yo ca tvaṃ sakhino hetu, pāṇaṃ cajitumicchasi;

    സോ തേ സഹായം മുഞ്ചാമി, ഹോതു രാജാ തവാനുഗോ’’തി.

    So te sahāyaṃ muñcāmi, hotu rājā tavānugo’’ti.

    തത്ഥ യോ ച ത്വന്തി യോ നാമ ത്വം. സോതി സോ അഹം. തവാനുഗോതി ഏസ ഹംസരാജാ തവ വസം അനുഗതോ ഹോതു, തയാ സദ്ധിം ഏകട്ഠാനേ വസതു.

    Tattha yo ca tvanti yo nāma tvaṃ. Soti so ahaṃ. Tavānugoti esa haṃsarājā tava vasaṃ anugato hotu, tayā saddhiṃ ekaṭṭhāne vasatu.

    ഏവഞ്ച പന വത്വാ ധതരട്ഠം യട്ഠിപാസതോ ഓതാരേത്വാ സരതീരം നേത്വാ പാസം മുഞ്ചിത്വാ മുദുചിത്തേന ലോഹിതം ധോവിത്വാ ന്ഹാരുആദീനി പടിപാദേസി. തസ്സ മുദുചിത്തതായ മഹാസത്തസ്സ പാരമിതാനുഭാവേന ച താവദേവ പാദോ സച്ഛവി അഹോസി, ബദ്ധട്ഠാനമ്പി ന പഞ്ഞായി. സുമുഖോ ബോധിസത്തം ഓലോകേത്വാ തുട്ഠചിത്തോ അനുമോദനം കരോന്തോ ഗാഥമാഹ –

    Evañca pana vatvā dhataraṭṭhaṃ yaṭṭhipāsato otāretvā saratīraṃ netvā pāsaṃ muñcitvā muducittena lohitaṃ dhovitvā nhāruādīni paṭipādesi. Tassa muducittatāya mahāsattassa pāramitānubhāvena ca tāvadeva pādo sacchavi ahosi, baddhaṭṭhānampi na paññāyi. Sumukho bodhisattaṃ oloketvā tuṭṭhacitto anumodanaṃ karonto gāthamāha –

    ൧൪൫.

    145.

    ‘‘ഏവം ലുദ്ദക നന്ദസ്സു, സഹ സബ്ബേഹി ഞാതിഭി;

    ‘‘Evaṃ luddaka nandassu, saha sabbehi ñātibhi;

    യഥാഹമജ്ജ നന്ദാമി, മുത്തം ദിസ്വാ ദിജാധിപ’’ന്തി.

    Yathāhamajja nandāmi, muttaṃ disvā dijādhipa’’nti.

    തം സുത്വാ ലുദ്ദോ ‘‘ഗച്ഛഥ, സാമീ’’തി ആഹ. അഥ നം മഹാസത്തോ ‘‘കിം പന ത്വം സമ്മ, മം അത്തനോ അത്ഥായ ബന്ധി, ഉദാഹു അഞ്ഞസ്സ ആണത്തിയാ’’തി പുച്ഛിത്വാ തേന തസ്മിം കാരണേ ആരോചിതേ ‘‘കിം നു ഖോ മേ ഇതോവ ചിത്തകൂടം ഗന്തും സേയ്യോ, ഉദാഹു നഗര’’ന്തി വിമംസന്തോ ‘‘മയി നഗരം ഗതേ ലുദ്ദപുത്തോ ധനം ലഭിസ്സതി, ദേവിയാ ദോഹളോ പടിപ്പസ്സമ്ഭിസ്സതി, സുമുഖസ്സ മിത്തധമ്മോ പാകടോ ഭവിസ്സതി, തഥാ മമ ഞാണബലം, ഖേമഞ്ച സരം അഭയദക്ഖിണം കത്വാ ലഭിസ്സാമി, തസ്മാ നഗരമേവ ഗന്തും സേയ്യോ’’തി സന്നിട്ഠാനം കത്വാ ‘‘ലുദ്ദ, ത്വം അമ്ഹേ കാജേനാദായ രഞ്ഞോ സന്തികം നേഹി, സചേ നോ രാജാ വിസ്സജ്ജേതുകാമോ ഭവിസ്സതി, വിസ്സജ്ജേസ്സതീ’’തി ആഹ. രാജാനോ നാമ സാമി, കക്ഖളാ, ഗച്ഛഥ തുമ്ഹേതി. മയം താദിസം ലുദ്ദമ്പി മുദുകം കരിമ്ഹ, രഞ്ഞോ ആരാധനേ അമ്ഹാകം ഭാരോ, നേഹിയേവ നോ, സമ്മാതി. സോ തഥാ അകാസി. രാജാ ഹംസേ ദിസ്വാവ സോമനസ്സജാതോ ഹുത്വാ ദ്വേപി ഹംസേ കഞ്ചനപീഠേ നിസീദാപേത്വാ മധുലാജേ ഖാദാപേത്വാ മധുരോദകം പായേത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗയ്ഹ ധമ്മകഥം ആയാചി. ഹംസരാജാ തസ്സ സോതുകാമതം വിദിത്വാ പഠമം താവ പടിസന്ഥാരമകാസി . തത്രിമാ ഹംസസ്സ ച രഞ്ഞോ ച വചനപടിവചനഗാഥായോ ഹോന്തി –

    Taṃ sutvā luddo ‘‘gacchatha, sāmī’’ti āha. Atha naṃ mahāsatto ‘‘kiṃ pana tvaṃ samma, maṃ attano atthāya bandhi, udāhu aññassa āṇattiyā’’ti pucchitvā tena tasmiṃ kāraṇe ārocite ‘‘kiṃ nu kho me itova cittakūṭaṃ gantuṃ seyyo, udāhu nagara’’nti vimaṃsanto ‘‘mayi nagaraṃ gate luddaputto dhanaṃ labhissati, deviyā dohaḷo paṭippassambhissati, sumukhassa mittadhammo pākaṭo bhavissati, tathā mama ñāṇabalaṃ, khemañca saraṃ abhayadakkhiṇaṃ katvā labhissāmi, tasmā nagarameva gantuṃ seyyo’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā ‘‘ludda, tvaṃ amhe kājenādāya rañño santikaṃ nehi, sace no rājā vissajjetukāmo bhavissati, vissajjessatī’’ti āha. Rājāno nāma sāmi, kakkhaḷā, gacchatha tumheti. Mayaṃ tādisaṃ luddampi mudukaṃ karimha, rañño ārādhane amhākaṃ bhāro, nehiyeva no, sammāti. So tathā akāsi. Rājā haṃse disvāva somanassajāto hutvā dvepi haṃse kañcanapīṭhe nisīdāpetvā madhulāje khādāpetvā madhurodakaṃ pāyetvā añjaliṃ paggayha dhammakathaṃ āyāci. Haṃsarājā tassa sotukāmataṃ viditvā paṭhamaṃ tāva paṭisanthāramakāsi . Tatrimā haṃsassa ca rañño ca vacanapaṭivacanagāthāyo honti –

    ൧൪൬.

    146.

    ‘‘കച്ചിന്നു ഭോതോ കുസലം, കച്ചി ഭോതോ അനാമയം;

    ‘‘Kaccinnu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;

    കച്ചി രട്ഠമിദം ഫീതം, ധമ്മേന മനുസാസസി.

    Kacci raṭṭhamidaṃ phītaṃ, dhammena manusāsasi.

    ൧൪൭.

    147.

    ‘‘കുസലം ചേവ മേ ഹംസ, അഥോ ഹംസ അനാമയം;

    ‘‘Kusalaṃ ceva me haṃsa, atho haṃsa anāmayaṃ;

    അഥോ രട്ഠമിദം ഫീതം, ധമ്മേന മനുസാസഹം.

    Atho raṭṭhamidaṃ phītaṃ, dhammena manusāsahaṃ.

    ൧൪൮.

    148.

    ‘‘കച്ചി ഭോതോ അമച്ചേസു, ദോസോ കോചി ന വിജ്ജതി;

    ‘‘Kacci bhoto amaccesu, doso koci na vijjati;

    കച്ചി ആരാ അമിത്താ തേ, ഛായാ ദക്ഖിണതോരിവ.

    Kacci ārā amittā te, chāyā dakkhiṇatoriva.

    ൧൪൯.

    149.

    ‘‘അഥോപി മേ അമച്ചേസു, ദോസോ കോചി ന വിജ്ജതി;

    ‘‘Athopi me amaccesu, doso koci na vijjati;

    അഥോ ആരാ അമിത്താ മേ, ഛായാ ദക്ഖിണതോരിവ.

    Atho ārā amittā me, chāyā dakkhiṇatoriva.

    ൧൫൦.

    150.

    ‘‘കച്ചി തേ സാദിസീ ഭരിയാ, അസ്സവാ പിയഭാണിനീ;

    ‘‘Kacci te sādisī bhariyā, assavā piyabhāṇinī;

    പുത്തരൂപയസൂപേതാ, തവ ഛന്ദവസാനുഗാ.

    Puttarūpayasūpetā, tava chandavasānugā.

    ൧൫൧.

    151.

    ‘‘അഥോ മേ സാദിസീ ഭരിയാ, അസ്സവാ പിയഭാണിനീ;

    ‘‘Atho me sādisī bhariyā, assavā piyabhāṇinī;

    പുത്തരൂപയസൂപേതാ, മമ ഛന്ദവസാനുഗാ.

    Puttarūpayasūpetā, mama chandavasānugā.

    ൧൫൨.

    152.

    ‘‘കച്ചി തേ ബഹവോ പുത്താ, സുജാതാ രട്ഠവഡ്ഢന;

    ‘‘Kacci te bahavo puttā, sujātā raṭṭhavaḍḍhana;

    പഞ്ഞാജവേന സമ്പന്നാ, സമ്മോദന്തി തതോ തതോ.

    Paññājavena sampannā, sammodanti tato tato.

    ൧൫൩.

    153.

    ‘‘സതമേകോ ച മേ പുത്താ, ധതരട്ഠ മയാ സുതാ;

    ‘‘Satameko ca me puttā, dhataraṭṭha mayā sutā;

    തേസം ത്വം കിച്ചമക്ഖാഹി, നാവരുജ്ഝന്തി തേ വചോ’’തി.

    Tesaṃ tvaṃ kiccamakkhāhi, nāvarujjhanti te vaco’’ti.

    തത്ഥ കുസലന്തി ആരോഗ്യം, ഇതരം തസ്സേവ വേവചനം. ഫീതന്തി കച്ചി തേ ഇദം രട്ഠം ഫീതം സുഭിക്ഖം, ധമ്മേന ച നം അനുസാസസീതി പുച്ഛതി. ദോസോതി അപരാധോ. ഛായാ ദക്ഖിണതോരിവാതി യഥാ നാമ ദക്ഖിണദിസാഭിമുഖാ ഛായാ ന വഡ്ഢതി, ഏവം തേ കച്ചി അമിത്താ ന വഡ്ഢന്തീതി വദതി. സാദിസീതി ജാതിഗോത്തകുലപദേസേഹി സമാനാ. ഏവരൂപാ ഹി അതിചാരിനീ ന ഹോതി. അസ്സവാതി വചനപടിഗ്ഗാഹികാ. പുത്തരൂപയസൂപേതാതി പുത്തേഹി ച രൂപേന ച യസേന ച ഉപേതാ. പഞ്ഞാജവേനാതി പഞ്ഞാവേഗേന പഞ്ഞം ജവാപേത്വാ താനി താനി കിച്ചാനി പരിച്ഛിന്ദിതും സമത്ഥാതി പുച്ഛതി. സമ്മോദന്തി തതോ തതോതി യത്ഥ യത്ഥ നിയുത്താ ഹോന്തി, തതോ തതോ സമ്മോദന്തേവ, ന വിരുജ്ഝന്തീതി പുച്ഛതി. മയാ സുതാതി മയാ വിസ്സുതാ. മഞ്ഹി ലോകോ ‘‘ബഹുപുത്തരാജാ’’തി വദതി, ഇതി തേ മം നിസ്സായ വിസ്സുതാ പാകടാ ജാതാതി മയാ സുതാ നാമ ഹോന്തീതി വദതി. തേസം ത്വം കിച്ചമക്ഖാഹീതി തേസം മമ പുത്താനം ‘‘ഇദം നാമ കരോന്തൂ’’തി ത്വം കിച്ചമക്ഖാഹി, ന തേ വചനം അവരുജ്ഝന്തി, ഓവാദം നേസം ദേഹീതി അധിപ്പായേനേവമാഹ.

    Tattha kusalanti ārogyaṃ, itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Phītanti kacci te idaṃ raṭṭhaṃ phītaṃ subhikkhaṃ, dhammena ca naṃ anusāsasīti pucchati. Dosoti aparādho. Chāyā dakkhiṇatorivāti yathā nāma dakkhiṇadisābhimukhā chāyā na vaḍḍhati, evaṃ te kacci amittā na vaḍḍhantīti vadati. Sādisīti jātigottakulapadesehi samānā. Evarūpā hi aticārinī na hoti. Assavāti vacanapaṭiggāhikā. Puttarūpayasūpetāti puttehi ca rūpena ca yasena ca upetā. Paññājavenāti paññāvegena paññaṃ javāpetvā tāni tāni kiccāni paricchindituṃ samatthāti pucchati. Sammodanti tato tatoti yattha yattha niyuttā honti, tato tato sammodanteva, na virujjhantīti pucchati. Mayā sutāti mayā vissutā. Mañhi loko ‘‘bahuputtarājā’’ti vadati, iti te maṃ nissāya vissutā pākaṭā jātāti mayā sutā nāma hontīti vadati. Tesaṃ tvaṃ kiccamakkhāhīti tesaṃ mama puttānaṃ ‘‘idaṃ nāma karontū’’ti tvaṃ kiccamakkhāhi, na te vacanaṃ avarujjhanti, ovādaṃ nesaṃ dehīti adhippāyenevamāha.

    തം സുത്വാ മഹാസത്തോ തസ്സ ഓവാദം ദേന്തോ പഞ്ച ഗാഥാ അഭാസി –

    Taṃ sutvā mahāsatto tassa ovādaṃ dento pañca gāthā abhāsi –

    ൧൫൪.

    154.

    ‘‘ഉപപന്നോപി ചേ ഹോതി, ജാതിയാ വിനയേന വാ;

    ‘‘Upapannopi ce hoti, jātiyā vinayena vā;

    അഥ പച്ഛാ കുരുതേ യോഗം, കിച്ഛേ ആപാസു സീദതി.

    Atha pacchā kurute yogaṃ, kicche āpāsu sīdati.

    ൧൫൫.

    155.

    ‘‘തസ്സ സംഹീരപഞ്ഞസ്സ, വിവരോ ജായതേ മഹാ;

    ‘‘Tassa saṃhīrapaññassa, vivaro jāyate mahā;

    രത്തിമന്ധോവ രൂപാനി, ഥൂലാനി മനുപസ്സതി.

    Rattimandhova rūpāni, thūlāni manupassati.

    ൧൫൬.

    156.

    ‘‘അസാരേ സാരയോഗഞ്ഞൂ, മതിം ന ത്വേവ വിന്ദതി;

    ‘‘Asāre sārayogaññū, matiṃ na tveva vindati;

    സരഭോവ ഗിരിദുഗ്ഗസ്മിം, അന്തരായേവ സീദതി.

    Sarabhova giriduggasmiṃ, antarāyeva sīdati.

    ൧൫൭.

    157.

    ‘‘ഹീനജച്ചോപി ചേ ഹോതി, ഉട്ഠാതാ ധിതിമാ നരോ;

    ‘‘Hīnajaccopi ce hoti, uṭṭhātā dhitimā naro;

    ആചാരസീലസമ്പന്നോ, നിസേ അഗ്ഗീവ ഭാസതി.

    Ācārasīlasampanno, nise aggīva bhāsati.

    ൧൫൮.

    158.

    ‘‘ഏതം മേ ഉപമം കത്വാ, പുത്തേ വിജ്ജാസു വാചയ;

    ‘‘Etaṃ me upamaṃ katvā, putte vijjāsu vācaya;

    സംവിരൂള്ഹേഥ മേധാവീ, ഖേത്തേ ബീജംവ വുട്ഠിയാ’’തി.

    Saṃvirūḷhetha medhāvī, khette bījaṃva vuṭṭhiyā’’ti.

    തത്ഥ വിനയേനാതി ആചാരേന. പച്ഛാ കുരുതേ യോഗന്തി യോ ചേ സിക്ഖിതബ്ബസിക്ഖാസു ദഹരകാലേ യോഗം വീരിയം അകത്വാ പച്ഛാ മഹല്ലകകാലേ കരോതി, ഏവരൂപോ പച്ഛാ തഥാരൂപേ ദുക്ഖേ വാ ആപദാസു വാ ഉപ്പന്നാസു സീദതി, അത്താനം ഉദ്ധരിതും ന സക്കോതി. തസ്സ സംഹീരപഞ്ഞസ്സാതി തസ്സ അസിക്ഖിതത്താ തതോ തതോ ഹരിതബ്ബപഞ്ഞസ്സ നിച്ചം ചലബുദ്ധിനോ. വിവരോതി ഭോഗാദീനം ഛിദ്ദം, പരിഹാനീതി അത്ഥോ. രത്തിമന്ധോതി രത്തന്ധോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – ‘‘യഥാ രത്തന്ധോ രത്തികാണോ രത്തിം ചന്ദോഭാസാദീഹി ഥൂലരൂപാനേവ പസ്സതി, സുഖുമാനി പസ്സിതും ന സക്കോതി, ഏവം അസിക്ഖിതോ സംഹീരപഞ്ഞോ കിസ്മിഞ്ചിദേവ ഭയേ ഉപ്പന്നേ സുഖുമാനി കിച്ചാനി പസ്സിതും ന സക്കോതി, ഓളാരികേയേവ പസ്സതി, തസ്മാ തവ പുത്തേ ദഹരകാലേയേവ സിക്ഖാപേതും വട്ടതീ’’തി.

    Tattha vinayenāti ācārena. Pacchā kurute yoganti yo ce sikkhitabbasikkhāsu daharakāle yogaṃ vīriyaṃ akatvā pacchā mahallakakāle karoti, evarūpo pacchā tathārūpe dukkhe vā āpadāsu vā uppannāsu sīdati, attānaṃ uddharituṃ na sakkoti. Tassa saṃhīrapaññassāti tassa asikkhitattā tato tato haritabbapaññassa niccaṃ calabuddhino. Vivaroti bhogādīnaṃ chiddaṃ, parihānīti attho. Rattimandhoti rattandho. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yathā rattandho rattikāṇo rattiṃ candobhāsādīhi thūlarūpāneva passati, sukhumāni passituṃ na sakkoti, evaṃ asikkhito saṃhīrapañño kismiñcideva bhaye uppanne sukhumāni kiccāni passituṃ na sakkoti, oḷārikeyeva passati, tasmā tava putte daharakāleyeva sikkhāpetuṃ vaṭṭatī’’ti.

    അസാരേതി നിസ്സാരേ ലോകായതവേദസമയേ. സാരയോഗഞ്ഞൂതി സാരയുത്തോ ഏസ സമയോതി മഞ്ഞമാനോ. മതിം ന ത്വേവ വിന്ദതീതി ബഹും സിക്ഖിത്വാപി പഞ്ഞം ന ലഭതിയേവ. ഗിരിദുഗ്ഗസ്മിന്തി സോ ഏവരൂപോ യഥാ നാമ സരഭോ അത്തനോ വസനട്ഠാനം ആഗച്ഛന്തോ അന്തരാമഗ്ഗേ വിസമമ്പി സമന്തി മഞ്ഞമാനോ ഗിരിദുഗ്ഗേ വേഗേനാഗച്ഛന്തോ നരകപപാതം പതിത്വാ അന്തരായേവ സീദതി, ആവാസം ന പാപുണാതി, ഏവമേതം അസാരം ലോകായതവേദസമയം സാരസഞ്ഞായ ഉഗ്ഗഹേത്വാ മഹാവിനാസം പാപുണാതി. തസ്മാ തവ പുത്തേ അത്ഥനിസ്സിതേസു വഡ്ഢിആവഹേസു കിച്ചേസു യോജേത്വാ സിക്ഖാപേഹീതി. നിസേ അഗ്ഗീവാതി മഹാരാജ, ഹീനജാതികോപി ഉട്ഠാനാദിഗുണസമ്പന്നോ രത്തിം അഗ്ഗിക്ഖന്ധോ വിയ ഓഭാസതി. ഏതം മേതി ഏതം മയാ വുത്തം രത്തന്ധഞ്ച അഗ്ഗിക്ഖന്ധഞ്ച ഉപമം കത്വാ തവ പുത്തേ വിജ്ജാസു വാചയ, സിക്ഖിതബ്ബയുത്താസു സിക്ഖാസു യോജേഹി. ഏവം യുത്തോ ഹി യഥാ സുഖേത്തേ സുവുട്ഠിയാ ബീജം സംവിരൂഹതി, തഥേവ മേധാവീ സംവിരൂഹതി, യസേന ച ഭോഗേഹി ച വഡ്ഢതീതി.

    Asāreti nissāre lokāyatavedasamaye. Sārayogaññūti sārayutto esa samayoti maññamāno. Matiṃ na tveva vindatīti bahuṃ sikkhitvāpi paññaṃ na labhatiyeva. Giriduggasminti so evarūpo yathā nāma sarabho attano vasanaṭṭhānaṃ āgacchanto antarāmagge visamampi samanti maññamāno giridugge vegenāgacchanto narakapapātaṃ patitvā antarāyeva sīdati, āvāsaṃ na pāpuṇāti, evametaṃ asāraṃ lokāyatavedasamayaṃ sārasaññāya uggahetvā mahāvināsaṃ pāpuṇāti. Tasmā tava putte atthanissitesu vaḍḍhiāvahesu kiccesu yojetvā sikkhāpehīti. Nise aggīvāti mahārāja, hīnajātikopi uṭṭhānādiguṇasampanno rattiṃ aggikkhandho viya obhāsati. Etaṃ meti etaṃ mayā vuttaṃ rattandhañca aggikkhandhañca upamaṃ katvā tava putte vijjāsu vācaya, sikkhitabbayuttāsu sikkhāsu yojehi. Evaṃ yutto hi yathā sukhette suvuṭṭhiyā bījaṃ saṃvirūhati, tatheva medhāvī saṃvirūhati, yasena ca bhogehi ca vaḍḍhatīti.

    ഏവം മഹാസത്തോ സബ്ബരത്തിം രഞ്ഞോ ധമ്മം ദേസേസി, ദേവിയാ ദോഹളോ പടിപ്പസ്സമ്ഭി. മഹാസത്തോ അരുണുഗ്ഗമനവേലായമേവ രാജാനം പഞ്ചസു സീലേസു പതിട്ഠപേത്വാ അപ്പമാദേന ഓവദിത്വാ സദ്ധിം സുമുഖേന ഉത്തരസീഹപഞ്ജരേന നിക്ഖമിത്വാ ചിത്തകൂടമേവ ഗതോ.

    Evaṃ mahāsatto sabbarattiṃ rañño dhammaṃ desesi, deviyā dohaḷo paṭippassambhi. Mahāsatto aruṇuggamanavelāyameva rājānaṃ pañcasu sīlesu patiṭṭhapetvā appamādena ovaditvā saddhiṃ sumukhena uttarasīhapañjarena nikkhamitvā cittakūṭameva gato.

    സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ ‘‘ഏവം, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബേപി ഇമിനാ മമത്ഥായ ജീവിതം പരിച്ചത്തമേവാ’’തി വത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി – ‘‘തദാ ലുദ്ദോ ഛന്നോ അഹോസി, രാജാ സാരിപുത്തോ, ദേവീ ഖേമാഭിക്ഖുനീ, ഹംസപരിസാ സാകിയഗണോ, സുമുഖോ ആനന്ദോ, ഹംസരാജാ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbepi iminā mamatthāya jīvitaṃ pariccattamevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā luddo channo ahosi, rājā sāriputto, devī khemābhikkhunī, haṃsaparisā sākiyagaṇo, sumukho ānando, haṃsarājā pana ahameva ahosi’’nti.

    ചൂളഹംസജാതകവണ്ണനാ ഛട്ഠാ.

    Cūḷahaṃsajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൫൦൨. ചൂളഹംസജാതകം • 502. Cūḷahaṃsajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact