Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

೭. ಚೂಳಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

7. Cūḷahatthipadopamasuttavaṇṇanā

೨೮೮. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಚೂಳಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಸೇತೇನ ವಳವಾಭಿರಥೇನಾತಿ, ‘‘ಸೇತಾ ಸುದಂ ಅಸ್ಸಾ ಯುತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ ಸೇತಾಲಙ್ಕಾರಾ। ಸೇತೋ ರಥೋ ಸೇತಾಲಙ್ಕಾರೋ ಸೇತಪರಿವಾರೋ, ಸೇತಾ ರಸ್ಮಿಯೋ, ಸೇತಾ ಪತೋದಲಟ್ಠಿ, ಸೇತಂ ಛತ್ತಂ, ಸೇತಂ ಉಣ್ಹೀಸಂ, ಸೇತಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ, ಸೇತಾ ಉಪಾಹನಾ, ಸೇತಾಯ ಸುದಂ ವಾಲಬೀಜನಿಯಾ ಬೀಜಿಯತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೪) ಏವಂ ವುತ್ತೇನ ಸಕಲಸೇತೇನ ಚತೂಹಿ ವಳವಾಹಿ ಯುತ್ತರಥೇನ।

288.Evaṃme sutanti cūḷahatthipadopamasuttaṃ. Tattha sabbasetena vaḷavābhirathenāti, ‘‘setā sudaṃ assā yuttā honti setālaṅkārā. Seto ratho setālaṅkāro setaparivāro, setā rasmiyo, setā patodalaṭṭhi, setaṃ chattaṃ, setaṃ uṇhīsaṃ, setāni vatthāni, setā upāhanā, setāya sudaṃ vālabījaniyā bījiyatī’’ti (saṃ. ni. 5.4) evaṃ vuttena sakalasetena catūhi vaḷavāhi yuttarathena.

ರಥೋ ಚ ನಾಮೇಸೋ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ – ಯೋಧರಥೋ, ಅಲಙ್ಕಾರರಥೋತಿ। ತತ್ಥ ಯೋಧರಥೋ ಚತುರಸ್ಸಸಣ್ಠಾನೋ ಹೋತಿ ನಾತಿಮಹಾ, ದ್ವಿನ್ನಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ಜನಾನಂ ಗಹಣಸಮತ್ಥೋ। ಅಲಙ್ಕಾರರಥೋ ಮಹಾ ಹೋತಿ, ದೀಘತೋ ದೀಘೋ, ಪುಥುಲತೋ ಪುಥುಲೋ। ತತ್ಥ ಛತ್ತಗ್ಗಾಹಕೋ ವಾಲಬೀಜನಿಗ್ಗಾಹಕೋ ತಾಲವಣ್ಟಗ್ಗಾಹಕೋತಿ ಏವಂ ಅಟ್ಠ ವಾ ದಸ ವಾ ಸುಖೇನ ಠಾತುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ವಾ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಅಲಙ್ಕಾರರಥೋಯೇವ। ಸೋ ಸಬ್ಬೋ ಸಚಕ್ಕಪಞ್ಜರಕುಬ್ಬರೋ ರಜತಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ವಳವಾ ಪಕತಿಯಾ ಸೇತವಣ್ಣಾವ। ಪಸಾಧನಮ್ಪಿ ತಾದಿಸಂ ರಜತಮಯಂ ಅಹೋಸಿ। ರಸ್ಮಿಯೋಪಿ ರಜತಪನಾಳಿ ಸುಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ। ಪತೋದಲಟ್ಠಿಪಿ ರಜತಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ಸೇತವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸೇತಂಯೇವ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಮಕಾಸಿ, ಸೇತವಿಲೇಪನಂ ವಿಲಿಮ್ಪಿ, ಸೇತಮಾಲಂ ಪಿಲನ್ಧಿ, ದಸಸು ಅಙ್ಗುಲೀಸು ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಾ, ಕಣ್ಣೇಸು ಕುಣ್ಡಲಾನೀತಿ ಏವಮಾದಿಅಲಙ್ಕಾರೋಪಿಸ್ಸ ರಜತಮಯೋವ ಅಹೋಸಿ। ಪರಿವಾರಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಪಿಸ್ಸ ದಸಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ತಥೇವ ಸೇತವತ್ಥವಿಲೇಪನಮಾಲಾಲಙ್ಕಾರಾ ಅಹೇಸುಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬಸೇತೇನ ವಳವಾಭಿರಥೇನಾ’’ತಿ।

Ratho ca nāmeso duvidho hoti – yodharatho, alaṅkārarathoti. Tattha yodharatho caturassasaṇṭhāno hoti nātimahā, dvinnaṃ tiṇṇaṃ vā janānaṃ gahaṇasamattho. Alaṅkāraratho mahā hoti, dīghato dīgho, puthulato puthulo. Tattha chattaggāhako vālabījaniggāhako tālavaṇṭaggāhakoti evaṃ aṭṭha vā dasa vā sukhena ṭhātuṃ vā nisīdituṃ vā nipajjituṃ vā sakkonti, ayampi alaṅkārarathoyeva. So sabbo sacakkapañjarakubbaro rajataparikkhitto ahosi. Vaḷavā pakatiyā setavaṇṇāva. Pasādhanampi tādisaṃ rajatamayaṃ ahosi. Rasmiyopi rajatapanāḷi suparikkhittā. Patodalaṭṭhipi rajataparikkhittā. Brāhmaṇopi setavatthaṃ nivāsetvā setaṃyeva uttarāsaṅgamakāsi, setavilepanaṃ vilimpi, setamālaṃ pilandhi, dasasu aṅgulīsu aṅgulimuddikā, kaṇṇesu kuṇḍalānīti evamādialaṅkāropissa rajatamayova ahosi. Parivārabrāhmaṇāpissa dasasahassamattā tatheva setavatthavilepanamālālaṅkārā ahesuṃ. Tena vuttaṃ ‘‘sabbasetena vaḷavābhirathenā’’ti.

ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ನಿಯ್ಯಾತೀತಿ ಸೋ ಕಿರ ಛನ್ನಂ ಛನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಏಕವಾರಂ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋತಿ। ಇತೋ ಏತ್ತಕೇಹಿ ದಿವಸೇಹಿ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಪುರೇತರಮೇವ ಘೋಸನಾ ಕರೀಯತಿ; ತಂ ಸುತ್ವಾ ಯೇ ನಗರತೋ ನ ಪಕ್ಕನ್ತಾ, ತೇ ನ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ। ಯೇ ಪಕ್ಕನ್ತಾ, ತೇಪಿ, ‘‘ಪುಞ್ಞವತೋ ಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಯಂ ದಿವಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಗರಂ ಅನುವಿಚರತಿ, ತದಾ ಪಾತೋವ ನಗರವೀಥಿಯೋ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಾಲಿಕಂ ಓಕಿರಿತ್ವಾ ಲಾಜಪಞ್ಚಮೇಹಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಅಭಿಪ್ಪಕಿರಿತ್ವಾ ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಕದಲಿಯೋ ಚ ಧಜೇ ಚ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಕಲನಗರಂ ಧೂಪಿತವಾಸಿತಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಾತೋವ ಸೀಸಂ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಪುರೇಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸೇತವತ್ಥಾದೀಹಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓರುಯ್ಹ ರಥಂ ಅಭಿರುಹತಿ। ಅಥ ನಂ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸಬ್ಬಸೇತವತ್ಥವಿಲೇಪನಮಾಲಾಲಙ್ಕಾರಾ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ; ತತೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸನ್ನಿಪಾತನತ್ಥಂ ಪಠಮಂಯೇವ ತರುಣದಾರಕಾನಂ ಫಲಾಫಲಾನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ತದನನ್ತರಂ ಮಾಸಕರೂಪಾನಿ; ತದನನ್ತರಂ ಕಹಾಪಣೇ ವಿಕಿರನ್ತಿ; ಮಹಾಜನಾ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ। ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಯೋ ಚೇವ ಚೇಲುಕ್ಖೇಪಾ ಚ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಙ್ಗಲಿಕಸೋವತ್ಥಿಕಾದೀಸು ಮಙ್ಗಲಾನಿ ಚೇವ ಸುವತ್ಥಿಯೋ ಚ ಕರೋನ್ತೇಸು ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ನಗರಂ ಅನುವಿಚರತಿ। ಪುಞ್ಞವನ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಏಕಭೂಮಕಾದಿಪಾಸಾದೇ ಆರುಯ್ಹ ಸುಕಪತ್ತಸದಿಸಾನಿ ವಾತಪಾನಕವಾಟಾನಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಯಸಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ನಗರಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತೋ ವಿಯ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರಾಭಿಮುಖೋ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ನಿಯ್ಯಾತೀ’’ತಿ।

Sāvatthiyā niyyātīti so kira channaṃ channaṃ māsānaṃ ekavāraṃ nagaraṃ padakkhiṇaṃ karoti. Ito ettakehi divasehi nagaraṃ padakkhiṇaṃ karissatīti puretarameva ghosanā karīyati; taṃ sutvā ye nagarato na pakkantā, te na pakkamanti. Ye pakkantā, tepi, ‘‘puññavato sirisampattiṃ passissāmā’’ti āgacchanti. Yaṃ divasaṃ brāhmaṇo nagaraṃ anuvicarati, tadā pātova nagaravīthiyo sammajjitvā vālikaṃ okiritvā lājapañcamehi pupphehi abhippakiritvā puṇṇaghaṭe ṭhapetvā kadaliyo ca dhaje ca ussāpetvā sakalanagaraṃ dhūpitavāsitaṃ karonti. Brāhmaṇo pātova sīsaṃ nhāyitvā purebhattaṃ bhuñjitvā vuttanayeneva setavatthādīhi attānaṃ alaṅkaritvā pāsādā oruyha rathaṃ abhiruhati. Atha naṃ te brāhmaṇā sabbasetavatthavilepanamālālaṅkārā setacchattāni gahetvā parivārenti; tato mahājanassa sannipātanatthaṃ paṭhamaṃyeva taruṇadārakānaṃ phalāphalāni vikiritvā tadanantaraṃ māsakarūpāni; tadanantaraṃ kahāpaṇe vikiranti; mahājanā sannipatanti. Ukkuṭṭhiyo ceva celukkhepā ca pavattanti. Atha brāhmaṇo maṅgalikasovatthikādīsu maṅgalāni ceva suvatthiyo ca karontesu mahāsampattiyā nagaraṃ anuvicarati. Puññavantā manussā ekabhūmakādipāsāde āruyha sukapattasadisāni vātapānakavāṭāni vivaritvā olokenti. Brāhmaṇopi attano yasasirisampattiyā nagaraṃ ajjhottharanto viya dakkhiṇadvārābhimukho hoti. Tena vuttaṃ ‘‘sāvatthiyā niyyātī’’ti.

ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸಾತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ದಿವಾ, ಮಜ್ಝನ್ಹಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಿಲೋತಿಕಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕನ್ತಿ ಪಿಲೋತಿಕಾತಿ ಏವಂ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವೋಹಾರವಸೇನ ಲದ್ಧನಾಮಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ। ಸೋ ಕಿರ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ದಹರೋ ಪಠಮವಯೇ ಠಿತೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಪಾತೋವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಚೇವ ಮಹಾಥೇರಾನಞ್ಚ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ತಿದಣ್ಡಕುಣ್ಡಿಕಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಆದಾಯ ಜೇತವನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ। ತಂ ಏಸ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅದ್ದಸ। ಏತದವೋಚಾತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಏತಂ, ‘‘ಹನ್ದ ಕುತೋ ನು ಭವಂ ವಚ್ಛಾಯನೋ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಗೋತ್ತಂ ಕಿತ್ತೇನ್ತೋ ವಚನಂ ಅವೋಚ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಮಞ್ಞೇತಿ ಭವಂ ವಚ್ಛಾಯನೋ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಮಞ್ಞತಿ, ಉದಾಹು ನೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ।

Divā divassāti divasassa divā, majjhanhakāleti attho. Pilotikaṃ paribbājakanti pilotikāti evaṃ itthiliṅgavohāravasena laddhanāmaṃ paribbājakaṃ. So kira paribbājako daharo paṭhamavaye ṭhito suvaṇṇavaṇṇo buddhupaṭṭhāko, pātova tathāgatassa ceva mahātherānañca upaṭṭhānaṃ katvā tidaṇḍakuṇḍikādiparikkhāraṃ ādāya jetavanā nikkhamitvā nagarābhimukho pāyāsi. Taṃ esa dūratova āgacchantaṃ addasa. Etadavocāti anukkamena santikaṃ āgataṃ sañjānitvā etaṃ, ‘‘handa kuto nu bhavaṃ vacchāyano āgacchatī’’ti gottaṃ kittento vacanaṃ avoca. Paṇḍito maññeti bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ paṇḍitoti maññati, udāhu noti ayamettha attho.

ಕೋ ಚಾಹಂ, ಭೋತಿ, ಭೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಜಾನನೇ ಅಹಂ ಕೋ ನಾಮ? ಕೋ ಚ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಕುತೋ ಚಾಹಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ? ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅಜಾನನಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ । ಸೋಪಿ ನೂನಸ್ಸ ತಾದಿಸೋವಾತಿ ಯೋ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಸೋಪಿ ನೂನ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ತಾದಿಸೋ ಬುದ್ಧೋಯೇವ ಭವೇಯ್ಯ। ಸಿನೇರುಂ ವಾ ಹಿಮವನ್ತಂ ವಾ ಪಥವಿಂ ವಾ ಆಕಾಸಂ ವಾ ಪಮೇತುಕಾಮೇನ ತಪ್ಪಮಾಣೋವ ದಣ್ಡೋ ವಾ ರಜ್ಜು ವಾ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಞ್ಞಂ ಜಾನನ್ತೇನಪಿ ತಸ್ಸ ಞಾಣಸದಿಸಮೇವ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಆದರವಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ಆಮೇಡಿತಂ ಕತಂ। ಉಳಾರಾಯಾತಿ ಉತ್ತರಾಯ ಸೇಟ್ಠಾಯ। ಕೋ ಚಾಹಂ, ಭೋತಿ, ಭೋ, ಅಹಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಸಂಸನೇ ಕೋ ನಾಮ? ಕೋ ಚ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಸಂಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಪಸಂಸಿಸ್ಸಾಮಿ? ಪಸತ್ಥಪಸತ್ಥೋತಿ ಸಬ್ಬಗುಣಾನಂ ಉತ್ತರಿತರೇಹಿ ಸಬ್ಬಲೋಕಪಸತ್ಥೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇಹೇವ ಪಸತ್ಥೋ, ನ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಸಂಸನಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಚಮ್ಪಕಪುಪ್ಫಂ ವಾ ನೀಲುಪ್ಪಲಂ ವಾ ಪದುಮಂ ವಾ ಲೋಹಿತಚನ್ದನಂ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಿರಿಯಾವ ಪಾಸಾದಿಕಞ್ಚೇವ ಸುಗನ್ಧಞ್ಚ, ನ ತಸ್ಸ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ವಣ್ಣಗನ್ಧೇಹಿ ಥೋಮನಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ। ಯಥಾ ಚ ಮಣಿರತನಂ ವಾ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಲೋಕೇನೇವ ಓಭಾಸತಿ, ನ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನ ಓಭಾಸನಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ। ಏವಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಸಬ್ಬಲೋಕಪಸತ್ಥೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇಹೇವ ಪಸತ್ಥೋ ಥೋಮಿತೋ ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠತಂ ಪಾಪಿತೋ, ನ ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನ ಪಸಂಸನಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ। ಪಸತ್ಥೇಹಿ ವಾ ಪಸತ್ಥೋತಿಪಿ ಪಸತ್ಥಪಸತ್ಥೋ।

Ko cāhaṃ, bhoti, bho, samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jānane ahaṃ ko nāma? Ko ca samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jānissāmīti kuto cāhaṃ samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jānissāmi, kena kāraṇena jānissāmīti? Evaṃ sabbathāpi attano ajānanabhāvaṃ dīpeti . Sopi nūnassa tādisovāti yo samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jāneyya, sopi nūna dasa pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ patto tādiso buddhoyeva bhaveyya. Sineruṃ vā himavantaṃ vā pathaviṃ vā ākāsaṃ vā pametukāmena tappamāṇova daṇḍo vā rajju vā laddhuṃ vaṭṭati. Samaṇassa gotamassa paññaṃ jānantenapi tassa ñāṇasadisameva sabbaññutaññāṇaṃ laddhuṃ vaṭṭatīti dīpeti. Ādaravasena panettha āmeḍitaṃ kataṃ. Uḷārāyāti uttarāya seṭṭhāya. Ko cāhaṃ, bhoti, bho, ahaṃ samaṇassa gotamassa pasaṃsane ko nāma? Ko ca samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsissāmīti kena kāraṇena pasaṃsissāmi? Pasatthapasatthoti sabbaguṇānaṃ uttaritarehi sabbalokapasatthehi attano guṇeheva pasattho, na tassa aññehi pasaṃsanakiccaṃ atthi. Yathā hi campakapupphaṃ vā nīluppalaṃ vā padumaṃ vā lohitacandanaṃ vā attano vaṇṇagandhasiriyāva pāsādikañceva sugandhañca, na tassa āgantukehi vaṇṇagandhehi thomanakiccaṃ atthi. Yathā ca maṇiratanaṃ vā candamaṇḍalaṃ vā attano ālokeneva obhāsati, na tassa aññena obhāsanakiccaṃ atthi. Evaṃ samaṇo gotamo sabbalokapasatthehi attano guṇeheva pasattho thomito sabbalokassa seṭṭhataṃ pāpito, na tassa aññena pasaṃsanakiccaṃ atthi. Pasatthehi vā pasatthotipi pasatthapasattho.

ಕೇ ಪಸತ್ಥಾ ನಾಮ? ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಕಾಸಿಕೋಸಲವಾಸಿಕೇಹಿ ಪಸತ್ಥೋ, ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಅಙ್ಗಮಗಧವಾಸೀಹಿ। ವೇಸಾಲಿಕಾ ಲಿಚ್ಛವೀ ವಜ್ಜಿರಟ್ಠವಾಸೀಹಿ ಪಸತ್ಥಾ। ಪಾವೇಯ್ಯಕಾ ಮಲ್ಲಾ, ಕೋಸಿನಾರಕಾ ಮಲ್ಲಾ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ತೇ ತೇ ಖತ್ತಿಯಾ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಜಾನಪದೇಹಿ ಪಸತ್ಥಾ। ಚಙ್ಕೀಆದಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಣೇಹಿ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದಯೋ ಉಪಾಸಕಾ ಅನೇಕಸತೇಹಿ ಉಪಾಸಕಗಣೇಹಿ, ವಿಸಾಖಾದಯೋ ಉಪಾಸಿಕಾ ಅನೇಕಸತಾಹಿ ಉಪಾಸಿಕಾಹಿ, ಸಕುಲುದಾಯಿಆದಯೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸತೇಹಿ, ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾಥೇರಿಆದಿಕಾ ಮಹಾಸಾವಿಕಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಿಸತೇಹಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಾದಯೋ ಮಹಾಸಾವಕಾ ಅನೇಕಸತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ, ಸಕ್ಕಾದಯೋ ದೇವಾ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇಹಿ ದೇವೇಹಿ, ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾದಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಬ್ರಹ್ಮೇಹಿ ಪಸತ್ಥಾ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದಸಬಲಂ ಥೋಮೇನ್ತಿ ವಣ್ಣೇನ್ತಿ, ಪಸಂಸನ್ತೀತಿ ಭಗವಾ ‘‘ಪಸತ್ಥಪಸತ್ಥೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

Ke pasatthā nāma? Rājā pasenadi kosalo kāsikosalavāsikehi pasattho, bimbisāro aṅgamagadhavāsīhi. Vesālikā licchavī vajjiraṭṭhavāsīhi pasatthā. Pāveyyakā mallā, kosinārakā mallā, aññepi te te khattiyā tehi tehi jānapadehi pasatthā. Caṅkīādayo brāhmaṇā brāhmaṇagaṇehi, anāthapiṇḍikādayo upāsakā anekasatehi upāsakagaṇehi, visākhādayo upāsikā anekasatāhi upāsikāhi, sakuludāyiādayo paribbājakā anekehi paribbājakasatehi, uppalavaṇṇātheriādikā mahāsāvikā anekehi bhikkhunisatehi, sāriputtattherādayo mahāsāvakā anekasatehi bhikkhūhi, sakkādayo devā anekasahassehi devehi, mahābrahmādayo brahmāno anekasahassehi brahmehi pasatthā. Te sabbepi dasabalaṃ thomenti vaṇṇenti, pasaṃsantīti bhagavā ‘‘pasatthapasattho’’ti vuccati.

ಅತ್ಥವಸನ್ತಿ ಅತ್ಥಾನಿಸಂಸಂ। ಅಥಸ್ಸ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪಸಾದಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭೋ, ಕುಸಲೋ ನಾಗವನಿಕೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ನಾಗವನಿಕೋತಿ ನಾಗವನವಾಸಿಕೋ ಅನುಗ್ಗಹಿತಸಿಪ್ಪೋ ಪುರಿಸೋ। ಪರತೋ ಪನ ಉಗ್ಗಹಿತಸಿಪ್ಪೋ ಪುರಿಸೋ ನಾಗವನಿಕೋತಿ ಆಗತೋ। ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನೀತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಞಾಣಪದಾನಿ ಞಾಣವಲಞ್ಜಾನಿ, ಞಾಣೇನ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

Atthavasanti atthānisaṃsaṃ. Athassa paribbājako attano pasādakāraṇaṃ ācikkhanto seyyathāpi, bho, kusalo nāgavanikotiādimāha. Tattha nāgavanikoti nāgavanavāsiko anuggahitasippo puriso. Parato pana uggahitasippo puriso nāgavanikoti āgato. Cattāri padānīti cattāri ñāṇapadāni ñāṇavalañjāni, ñāṇena akkantaṭṭhānānīti attho.

೨೮೯. ಖತ್ತಿಯಪಣ್ಡಿತೇತಿಆದೀಸು ಪಣ್ಡಿತೇತಿ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೇ। ನಿಪುಣೇತಿ ಸಣ್ಹೇ ಸುಖುಮಬುದ್ಧಿನೋ, ಸುಖುಮಅತ್ಥನ್ತರಪಟಿವಿಜ್ಝನಸಮತ್ಥೇ। ಕತಪರಪ್ಪವಾದೇತಿ ವಿಞ್ಞಾತಪರಪ್ಪವಾದೇ ಚೇವ ಪರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕತವಾದಪರಿಚಯೇ ಚ। ವಾಲವೇಧಿರೂಪೇತಿ ವಾಲವೇಧಿಧನುಗ್ಗಹಸದಿಸೇ। ತೇ ಭಿನ್ದನ್ತಾ ಮಞ್ಞೇ ಚರನ್ತೀತಿ ವಾಲವೇಧಿ ವಿಯ ವಾಲಂ ಸುಖುಮಾನಿಪಿ ಪರೇಸಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಗತೇನ ಭಿನ್ದನ್ತಾ ವಿಯ ಚರನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಞ್ಹಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೀತಿ ದುಪದಮ್ಪಿ ತಿಪದಮ್ಪಿ ಚತುಪ್ಪದಮ್ಪಿ ಪಞ್ಹಂ ಕರೋನ್ತಿ। ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸಾಮ। ನ ಚೇವ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ; ಕಸ್ಮಾ ನ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ? ಭಗವಾ ಕಿರ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಪರಿಸಾಯ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಓಲೋಕೇತಿ, ತತೋ ಪಸ್ಸತಿ – ‘‘ಇಮೇ ಖತ್ತಿಯಪಣ್ಡಿತಾ ಗುಳ್ಹಂ ರಹಸ್ಸಂ ಪಞ್ಹಂ ಓವಟ್ಟಿಕಸಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆಗತಾ’’ತಿ। ಸೋ ತೇಹಿ ಅಪುಟ್ಠೋಯೇವ ಏವರೂಪೇ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಾಯ ಏತ್ತಕಾ ದೋಸಾ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಏತ್ತಕಾ, ಅತ್ಥೇ ಪದೇ ಅಕ್ಖರೇ ಏತ್ತಕಾತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಏವಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಏವಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ, ಇತಿ ಓವಟ್ಟಿಕಸಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆನೀತೇ ಪಞ್ಹೇ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಅನ್ತರೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿದ್ಧಂಸೇತಿ। ಖತ್ತಿಯಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋ ವತ ನೋ, ಯೇ ಮಯಂ ಇಮೇ ಪಞ್ಹೇ ನ ಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಸಚೇ ಹಿ ಮಯಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ, ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠೇವ ನೋ ಕತ್ವಾ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಖಿಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅತ್ತಮನಾ ಭವನ್ತಿ।

289.Khattiyapaṇḍitetiādīsu paṇḍiteti paṇḍiccena samannāgate. Nipuṇeti saṇhe sukhumabuddhino, sukhumaatthantarapaṭivijjhanasamatthe. Kataparappavādeti viññātaparappavāde ceva parehi saddhiṃ katavādaparicaye ca. Vālavedhirūpeti vālavedhidhanuggahasadise. Te bhindantā maññe carantīti vālavedhi viya vālaṃ sukhumānipi paresaṃ diṭṭhigatāni attano paññāgatena bhindantā viya carantīti attho. Pañhaṃ abhisaṅkharontīti dupadampi tipadampi catuppadampi pañhaṃ karonti. Vādaṃ āropessāmāti dosaṃ āropessāma. Na ceva samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ pucchantīti; kasmā na pucchanti? Bhagavā kira parisamajjhe dhammaṃ desento parisāya ajjhāsayaṃ oloketi, tato passati – ‘‘ime khattiyapaṇḍitā guḷhaṃ rahassaṃ pañhaṃ ovaṭṭikasāraṃ katvā āgatā’’ti. So tehi apuṭṭhoyeva evarūpe pañhe pucchāya ettakā dosā, vissajjane ettakā, atthe pade akkhare ettakāti ime pañhe pucchanto evaṃ puccheyya, vissajjento evaṃ vissajjeyyāti, iti ovaṭṭikasāraṃ katvā ānīte pañhe dhammakathāya antare pakkhipitvā viddhaṃseti. Khattiyapaṇḍitā ‘‘seyyo vata no, ye mayaṃ ime pañhe na pucchimhā, sace hi mayaṃ puccheyyāma, appatiṭṭheva no katvā samaṇo gotamo khipeyyā’’ti attamanā bhavanti.

ಅಪಿಚ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಾ ಪರಿಸಂ ಮೇತ್ತಾಯ ಫರನ್ತಿ, ಮೇತ್ತಾಫರಣೇನ ದಸಬಲೇ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಪಸೀದತಿ, ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ರೂಪಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ ದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನಾ ಮಧುರಸ್ಸರಾ ಮುದುಜಿವ್ಹಾ ಸುಫುಸಿತದನ್ತಾವರಣಾ ಅಮತೇನ ಹದಯಂ ಸಿಞ್ಚನ್ತಾ ವಿಯ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ತತ್ರ ನೇಸಂ ಮೇತ್ತಾಫರಣೇನ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾನಂ ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಏವರೂಪಂ ಅದ್ವೇಜ್ಝಕಥಂ ಅಮೋಘಕಥಂ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೇನ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ ಪಚ್ಚನೀಕಗ್ಗಾಹಂ ಗಣ್ಹಿತು’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಸನ್ನಭಾವೇನೇವ ನ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ।

Apica buddhā nāma dhammaṃ desentā parisaṃ mettāya pharanti, mettāpharaṇena dasabale mahājanassa cittaṃ pasīdati, buddhā ca nāma rūpaggappattā honti dassanasampannā madhurassarā mudujivhā suphusitadantāvaraṇā amatena hadayaṃ siñcantā viya dhammaṃ kathenti. Tatra nesaṃ mettāpharaṇena pasannacittānaṃ evaṃ hoti – ‘‘evarūpaṃ advejjhakathaṃ amoghakathaṃ niyyānikakathaṃ kathentena bhagavatā saddhiṃ na sakkhissāma paccanīkaggāhaṃ gaṇhitu’’nti attano pasannabhāveneva na pucchanti.

ಅಞ್ಞದತ್ಥೂತಿ ಏಕಂಸೇನ। ಸಾವಕಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಸರಣಗಮನವಸೇನ ಸಾವಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ತದನುತ್ತರನ್ತಿ ತಂ ಅನುತ್ತರಂ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಭೂತಂ ಅರಹತ್ತಫಲಂ, ತದತ್ಥಾಯ ಹಿ ತೇ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ। ಮನಂ ವತ, ಭೋ, ಅನಸ್ಸಾಮಾತಿ, ಭೋ, ಸಚೇ ಮಯಂ ನ ಉಪಸಙ್ಕಮೇಯ್ಯಾಮ, ಇಮಿನಾ ಥೋಕೇನ ಅನುಪಸಙ್ಕಮನಮತ್ತೇನ ಅಪಯಿರುಪಾಸನಮತ್ತೇನೇವ ನಟ್ಠಾ ಭವೇಯ್ಯಾಮ। ಉಪಸಙ್ಕಮನಮತ್ತಕೇನ ಪನಮ್ಹಾ ನ ನಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುತಿಯಪದಂ ಪುರಿಮಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಅಸ್ಸಮಣಾವ ಸಮಾನಾತಿಆದೀಸು ಪಾಪಾನಂ ಅಸಮಿತತ್ತಾ ಅಸ್ಸಮಣಾವ। ಅಬಾಹಿತತ್ತಾ ಚ ಪನ ಅಬ್ರಾಹ್ಮಣಾವ। ಕಿಲೇಸಾರೀನಂ ಅಹತತ್ತಾ ಅನರಹನ್ತೋಯೇವ ಸಮಾನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

Aññadatthūti ekaṃsena. Sāvakā sampajjantīti saraṇagamanavasena sāvakā honti. Tadanuttaranti taṃ anuttaraṃ. Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyassa pariyosānabhūtaṃ arahattaphalaṃ, tadatthāya hi te pabbajanti. Manaṃ vata, bho, anassāmāti, bho, sace mayaṃ na upasaṅkameyyāma, iminā thokena anupasaṅkamanamattena apayirupāsanamatteneva naṭṭhā bhaveyyāma. Upasaṅkamanamattakena panamhā na naṭṭhāti attho. Dutiyapadaṃ purimasseva vevacanaṃ. Assamaṇāva samānātiādīsu pāpānaṃ asamitattā assamaṇāva. Abāhitattā ca pana abrāhmaṇāva. Kilesārīnaṃ ahatattā anarahantoyeva samānāti attho.

೨೯೦. ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀತಿ ಉದಾಹಾರಂ ಉದಾಹರಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಯಂ ತೇಲಂ ಮಾನಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ವಿಸ್ಸನ್ದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಅವಸೇಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಞ್ಚ ಜಲಂ ತಳಾಕಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಓಘೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಮೇವ ಯಂ ಪೀತಿಮಯಂ ವಚನಂ ಹದಯಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಧಿಕಂ ಹುತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಅಸಣ್ಠಹಿತ್ವಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ತಂ ಉದಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವರೂಪಂ ಪೀತಿಮಯಂ ವಚನಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಹತ್ಥಿಪದೋಪಮೋತಿ ಹತ್ಥಿಪದಂ ಉಪಮಾ ಅಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಹತ್ಥಿಪದೋಪಮೋ। ಸೋ ನ ಏತ್ತಾವತಾ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪರಿಪೂರೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ನಾಗವನಿಕೋತಿ ಉಗ್ಗಹಿತಹತ್ಥಿಸಿಪ್ಪೋ ಹತ್ಥಿವನಚಾರಿಕೋ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಇಧ ಕುಸಲೋತಿ ನ ವುತ್ತೋತಿ? ಪರತೋ ‘‘ಯೋ ಹೋತಿ ಕುಸಲೋ’’ತಿ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನತೋ। ಯೋ ಹಿ ಕೋಚಿ ಪವಿಸತಿ, ಯೋ ಪನ ಕುಸಲೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ನೇವ ತಾವ ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಕುಸಲೋತಿ ಅವತ್ವಾ ಪರತೋ ವುತ್ತೋ।

290.Udānaṃ udānesīti udāhāraṃ udāhari. Yathā hi yaṃ telaṃ mānaṃ gahetuṃ na sakkoti, vissanditvā gacchati, taṃ avasekoti vuccati, yañca jalaṃ taḷākaṃ gahetuṃ na sakkoti, ajjhottharitvā gacchati, taṃ oghoti vuccati. Evameva yaṃ pītimayaṃ vacanaṃ hadayaṃ gahetuṃ na sakkoti, adhikaṃ hutvā anto asaṇṭhahitvā bahi nikkhamati, taṃ udānanti vuccati. Evarūpaṃ pītimayaṃ vacanaṃ nicchāresīti attho. Hatthipadopamoti hatthipadaṃ upamā assa dhammassāti hatthipadopamo. So na ettāvatā vitthārena paripūro hotīti dasseti. Nāgavanikoti uggahitahatthisippo hatthivanacāriko. Atha kasmā idha kusaloti na vuttoti? Parato ‘‘yo hoti kusalo’’ti vibhāgadassanato. Yo hi koci pavisati, yo pana kusalo hoti, so neva tāva niṭṭhaṃ gacchati. Tasmā idha kusaloti avatvā parato vutto.

೨೯೧. ವಾಮನಿಕಾತಿ ರಸ್ಸಾ ಆಯಾಮತೋಪಿ ನ ದೀಘಾ ಮಹಾಕುಚ್ಛಿಹತ್ಥಿನಿಯೋ। ಉಚ್ಚಾ ಚ ನಿಸೇವಿತನ್ತಿ ಸತ್ತಟ್ಠರತನುಬ್ಬೇಧೇ ವಟರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಖನ್ಧಪ್ಪದೇಸೇ ಘಂಸಿತಟ್ಠಾನಂ। ಉಚ್ಚಾ ಕಾಳಾರಿಕಾತಿ ಉಚ್ಚಾ ಚ ಯಟ್ಠಿಸದಿಸಪಾದಾ ಹುತ್ವಾ, ಕಾಳಾರಿಕಾ ಚ ದನ್ತಾನಂ ಕಳಾರತಾಯ। ತಾಸಂ ಕಿರ ಏಕೋ ದನ್ತೋ ಉನ್ನತೋ ಹೋತಿ, ಏಕೋ ಓನತೋ। ಉಭೋಪಿ ಚ ವಿರಳಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಆಸನ್ನಾ। ಉಚ್ಚಾ ಚ ದನ್ತೇಹಿ ಆರಞ್ಜಿತಾನೀತಿ ಸತ್ತಟ್ಠರತನುಬ್ಬೇಧೇ ವಟರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಖನ್ಧಪ್ಪದೇಸೇ ಫರಸುನಾ ಪಹತಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ದಾಟ್ಠಾಹಿ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ। ಉಚ್ಚಾ ಕಣೇರುಕಾ ನಾಮಾತಿ ಉಚ್ಚಾ ಚ ಯಟ್ಠಿಸದಿಸದೀಘಪಾದಾ ಹುತ್ವಾ, ಕಣೇರುಕಾ ಚ ದನ್ತಾನಂ ಕಣೇರುತಾಯ, ತಾ ಕಿರ ಮಕುಳದಾಠಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಕಣೇರುಕಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸೋ ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸೋ ನಾಗವನಿಕೋ ಯಸ್ಸ ವತಾಹಂ ನಾಗಸ್ಸ ಅನುಪದಂ ಆಗತೋ, ಅಯಮೇವ ಸೋ, ನ ಅಞ್ಞೋ। ಯಞ್ಹಿ ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಪದಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾಮನಿಕಾನಂ ಪದಂ ಇದಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ನಿಟ್ಠಂ ನ ಗತೋ, ಯಮ್ಪಿ ತತೋ ಓರಭಾಗೇ ದಿಸ್ವಾ ಕಾಳಾರಿಕಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಣೇರುಕಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ನಿಟ್ಠಂ ನ ಗತೋ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಇಮಸ್ಸೇವ ಮಹಾಹತ್ಥಿನೋ ಪದನ್ತಿ ಮಹಾಹತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾವ ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛತಿ।

291.Vāmanikāti rassā āyāmatopi na dīghā mahākucchihatthiniyo. Uccā ca nisevitanti sattaṭṭharatanubbedhe vaṭarukkhādīnaṃ khandhappadese ghaṃsitaṭṭhānaṃ. Uccā kāḷārikāti uccā ca yaṭṭhisadisapādā hutvā, kāḷārikā ca dantānaṃ kaḷāratāya. Tāsaṃ kira eko danto unnato hoti, eko onato. Ubhopi ca viraḷā honti, na āsannā. Uccāca dantehi ārañjitānīti sattaṭṭharatanubbedhe vaṭarukkhādīnaṃ khandhappadese pharasunā pahataṭṭhānaṃ viya dāṭṭhāhi chinnaṭṭhānaṃ. Uccā kaṇerukā nāmāti uccā ca yaṭṭhisadisadīghapādā hutvā, kaṇerukā ca dantānaṃ kaṇerutāya, tā kira makuḷadāṭhā honti. Tasmā kaṇerukāti vuccanti. So niṭṭhaṃ gacchatīti so nāgavaniko yassa vatāhaṃ nāgassa anupadaṃ āgato, ayameva so, na añño. Yañhi ahaṃ paṭhamaṃ padaṃ disvā vāmanikānaṃ padaṃ idaṃ bhavissatīti niṭṭhaṃ na gato, yampi tato orabhāge disvā kāḷārikānaṃ bhavissati, kaṇerukānaṃ bhavissatīti niṭṭhaṃ na gato, sabbaṃ taṃ imasseva mahāhatthino padanti mahāhatthiṃ disvāva niṭṭhaṃ gacchati.

ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ನಾಗವನಂ ವಿಯ ಹಿ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕುಸಲೋ ನಾಗವನಿಕೋ ವಿಯ ಯೋಗಾವಚರೋ; ಮಹಾನಾಗೋ ವಿಯ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ; ಮಹನ್ತಂ ಹತ್ಥಿಪದಂ ವಿಯ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾ। ನಾಗವನಿಕಸ್ಸ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಹತ್ಥಿಪದಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ವಾಮನಿಕಾನಂ ಪದಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಾಳಾರಿಕಾನಂ ಕಣೇರುಕಾನಂ ಪದಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅನಿಟ್ಠಙ್ಗತಭಾವೋ ವಿಯ ಯೋಗಿನೋ, ಇಮಾ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾ ನಾಮ ಬಾಹಿರಕಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾನಮ್ಪಿ ಸನ್ತೀತಿ ಅನಿಟ್ಠಙ್ಗತಭಾವೋ। ನಾಗವನಿಕಸ್ಸ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠಂ ಪದಂ ಇಮಸ್ಸೇವ ಮಹಾಹತ್ಥಿನೋ, ನ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಹತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಟ್ಠಙ್ಗಮನಂ ವಿಯ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾವ ನಿಟ್ಠಙ್ಗಮನಂ। ಇದಞ್ಚ ಪನ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಠಾನೇ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಅನುಕ್ಕಮಾಗತಂ ಪನ ಪಾಳಿಪದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಧೇವ ಕತಂ। ತತ್ಥ ಇಧಾತಿ ದೇಸಾಪದೇಸೇ ನಿಪಾತೋ। ಸ್ವಾಯಂ ಕತ್ಥಚಿ ಲೋಕಂ ಉಪಾದಾಯ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಇಧ ತಥಾಗತೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೭೯)। ಕತ್ಥಚಿ ಸಾಸನಂ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಇಧೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಣೋ, ಇಧ ದುತಿಯೋ ಸಮಣೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪೧)। ಕತ್ಥಚಿ ಓಕಾಸಂ। ಯಥಾಹ –

Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – nāgavanaṃ viya hi ādito paṭṭhāya yāva nīvaraṇappahānā dhammadesanā veditabbā. Kusalo nāgavaniko viya yogāvacaro; mahānāgo viya sammāsambuddho; mahantaṃ hatthipadaṃ viya jhānābhiññā. Nāgavanikassa tattha tattha hatthipadaṃ disvāpi vāmanikānaṃ padaṃ bhavissati, kāḷārikānaṃ kaṇerukānaṃ padaṃ bhavissatīti aniṭṭhaṅgatabhāvo viya yogino, imā jhānābhiññā nāma bāhirakaparibbājakānampi santīti aniṭṭhaṅgatabhāvo. Nāgavanikassa, tattha tattha mayā diṭṭhaṃ padaṃ imasseva mahāhatthino, na aññassāti mahāhatthiṃ disvā niṭṭhaṅgamanaṃ viya ariyasāvakassa arahattaṃ patvāva niṭṭhaṅgamanaṃ. Idañca pana opammasaṃsandanaṃ matthake ṭhatvāpi kātuṃ vaṭṭati. Imasmimpi ṭhāne vaṭṭatiyeva. Anukkamāgataṃ pana pāḷipadaṃ gahetvā idheva kataṃ. Tattha idhāti desāpadese nipāto. Svāyaṃ katthaci lokaṃ upādāya vuccati. Yathāha – ‘‘idha tathāgato loke uppajjatī’’ti (dī. ni. 1.279). Katthaci sāsanaṃ. Yathāha – ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo, idha dutiyo samaṇo’’ti (a. ni. 4.241). Katthaci okāsaṃ. Yathāha –

‘‘ಇಧೇವ ತಿಟ್ಠಮಾನಸ್ಸ, ದೇವಭೂತಸ್ಸ ಮೇ ಸತೋ।

‘‘Idheva tiṭṭhamānassa, devabhūtassa me sato;

ಪುನರಾಯು ಚ ಮೇ ಲದ್ಧೋ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೬೯; ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೯೦)।

Punarāyu ca me laddho, evaṃ jānāhi mārisā’’ti. (dī. ni. 2.369; dī. ni. aṭṭha. 1.190);

ಕತ್ಥಚಿ ಪದಪೂರಣಮತ್ತಮೇವ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಇಧಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭುತ್ತಾವೀ ಅಸ್ಸಂ ಪವಾರಿತೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೦)। ಇಧ ಪನ ಲೋಕಂ ಉಪಾದಾಯ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ತಥಾಗತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಅರಹಂ…ಪೇ॰… ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ’’ತಿ।

Katthaci padapūraṇamattameva. Yathāha – ‘‘idhāhaṃ, bhikkhave, bhuttāvī assaṃ pavārito’’ti (ma. ni. 1.30). Idha pana lokaṃ upādāya vuttoti veditabbo. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘brāhmaṇa imasmiṃ loke tathāgato uppajjati arahaṃ…pe… buddho bhagavā’’ti.

ತತ್ಥ ತಥಾಗತಸದ್ದೋ ಮೂಲಪರಿಯಾಯೇ, ಅರಹನ್ತಿಆದಯೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ। ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಲೋಕೋತಿ ಓಕಾಸಲೋಕೋ ಸತ್ತಲೋಕೋ ಸಙ್ಖಾರಲೋಕೋತಿ ತಿವಿಧೋ। ಇಧ ಪನ ಸತ್ತಲೋಕೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸತ್ತಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ಚ ತಥಾಗತೋ ನ ದೇವಲೋಕೇ, ನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇಪಿ ನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚಕ್ಕವಾಳೇ। ತತ್ರಾಪಿ ನ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು, ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಗಜಙ್ಗಲಂ ನಾಮ ನಿಗಮೋ। ತಸ್ಸಾಪರೇನ ಮಹಾಸಾಲೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ಪುರತ್ಥಿಮದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಸಲ್ಲವತೀ ನಾಮ ನದೀ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಸೇತಕಣ್ಣಿಕಂ ನಾಮ ನಿಗಮೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಥೂಣಂ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೋ , ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ಉತ್ತರಾಯ ದಿಸಾಯ ಉಸಿರದ್ಧಜೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೫೯) ಏವಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಆಯಾಮತೋ ತಿಯೋಜನಸತೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಯೋಜನಸತೇ ಪರಿಕ್ಖೇಪತೋ ನವಯೋಜನಸತೇ ಮಜ್ಝಿಮಪದೇಸೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ತಥಾಗತೋವ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಥೇರಾ ಬುದ್ಧಮಾತಾ ಬುದ್ಧಪಿತಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ರಾಜಾ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಸಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ ಏತ್ಥೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತತ್ಥ ತಥಾಗತೋ ಸುಜಾತಾಯ ದಿನ್ನಮಧುಪಾಯಸಭೋಜನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ, ತಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಾಮ। ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ। ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ। ತುಸಿತಭವನತೋ ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ। ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲತೋ ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ, ತಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಾಮ। ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ। ಇಧ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ , ತಥಾಗತೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ।

Tattha tathāgatasaddo mūlapariyāye, arahantiādayo visuddhimagge vitthāritā. Loke uppajjatīti ettha pana lokoti okāsaloko sattaloko saṅkhāralokoti tividho. Idha pana sattaloko adhippeto. Sattaloke uppajjamānopi ca tathāgato na devaloke, na brahmaloke, manussalokeyeva uppajjati. Manussalokepi na aññasmiṃ cakkavāḷe, imasmiṃyeva cakkavāḷe. Tatrāpi na sabbaṭṭhānesu, ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo. Tassāparena mahāsālo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Puratthimadakkhiṇāya disāya sallavatī nāma nadī, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo , tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Uttarāya disāya usiraddhajo nāma pabbato, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe’’ti (mahāva. 259) evaṃ paricchinne āyāmato tiyojanasate vitthārato aḍḍhateyyayojanasate parikkhepato navayojanasate majjhimapadese uppajjati. Na kevalañca tathāgatova, paccekabuddhā aggasāvakā asīti mahātherā buddhamātā buddhapitā cakkavattī rājā aññe ca sārappattā brāhmaṇagahapatikā ettheva uppajjanti. Tattha tathāgato sujātāya dinnamadhupāyasabhojanato paṭṭhāya yāva arahattamaggo, tāva uppajjati nāma. Arahattaphale uppanno nāma. Mahābhinikkhamanato vā yāva arahattamaggo. Tusitabhavanato vā yāva arahattamaggo. Dīpaṅkarapādamūlato vā yāva arahattamaggo, tāva uppajjati nāma. Arahattaphale uppanno nāma. Idha sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvaṃ sandhāya uppajjatīti vuttaṃ , tathāgato loke uppanno hotīti ayañhettha attho.

ಸೋ ಇಮಂ ಲೋಕನ್ತಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಇಮಂ ಲೋಕಂ, ಇದಾನಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ನಿದಸ್ಸೇತಿ। ಸದೇವಕನ್ತಿ ಸಹ ದೇವೇಹಿ ಸದೇವಕಂ। ಏವಂ ಸಹ ಮಾರೇನ ಸಮಾರಕಂ। ಸಹ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಕಂ। ಸಹ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ। ಪಜಾತತ್ತಾ ಪಜಾ, ತಂ ಪಜಂ। ಸಹ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸದೇವಮನುಸ್ಸಂ। ತತ್ಥ ಸದೇವಕವಚನೇನ ಪಞ್ಚಕಾಮಾವಚರದೇವಗ್ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸಮಾರಕವಚನೇನ ಛಟ್ಠಕಾಮಾವಚರದೇವಗ್ಗಹಣಂ। ಸಬ್ರಹ್ಮಕವಚನೇನ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಿಕಾದಿಬ್ರಹ್ಮಗ್ಗಹಣಂ। ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಿವಚನೇನ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಗ್ಗಹಣಂ ಸಮಿತಪಾಪಬಾಹಿತಪಾಪಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಗ್ಗಹಣಞ್ಚ। ಪಜಾವಚನೇನ ಸತ್ತಲೋಕಗ್ಗಹಣಂ। ಸದೇವಮನುಸ್ಸವಚನೇನ ಸಮ್ಮುತಿದೇವಅವಸೇಸಮನುಸ್ಸಗ್ಗಹಣಂ। ಏವಮೇತ್ಥ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಓಕಾಸಲೋಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತಲೋಕೋ, ದ್ವೀಹಿ ಪಜಾವಸೇನ ಸತ್ತಲೋಕೋವ ಗಹಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

So imaṃ lokanti so bhagavā imaṃ lokaṃ, idāni vattabbaṃ nidasseti. Sadevakanti saha devehi sadevakaṃ. Evaṃ saha mārena samārakaṃ. Saha brahmunā sabrahmakaṃ. Saha samaṇabrāhmaṇehi sassamaṇabrāhmaṇiṃ. Pajātattā pajā, taṃ pajaṃ. Saha devamanussehi sadevamanussaṃ. Tattha sadevakavacanena pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ veditabbaṃ. Samārakavacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ. Sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ. Sassamaṇabrāhmaṇivacanena sāsanassa paccatthipaccāmittasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañca. Pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ. Sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahaṇaṃ. Evamettha tīhi padehi okāsalokena saddhiṃ sattaloko, dvīhi pajāvasena sattalokova gahitoti veditabbo.

ಅಪರೋ ನಯೋ – ಸದೇವಕಗ್ಗಹಣೇನ ಅರೂಪಾವಚರದೇವಲೋಕೋ ಗಹಿತೋ। ಸಮಾರಕಗ್ಗಹಣೇನ ಛಕಾಮಾವಚರದೇವಲೋಕೋ। ಸಬ್ರಹ್ಮಕಗ್ಗಹಣೇನ ರೂಪೀ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ। ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಗ್ಗಹಣೇನ ಚತುಪರಿಸವಸೇನ ಸಮ್ಮುತಿದೇವೇಹಿ ವಾ ಸಹ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೋ ಅವಸೇಸಸಬ್ಬಸತ್ತಲೋಕೋ ವಾ।

Aparo nayo – sadevakaggahaṇena arūpāvacaradevaloko gahito. Samārakaggahaṇena chakāmāvacaradevaloko. Sabrahmakaggahaṇena rūpī brahmaloko. Sassamaṇabrāhmaṇādiggahaṇena catuparisavasena sammutidevehi vā saha manussaloko avasesasabbasattaloko vā.

ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಸದೇವಕವಚನೇನ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕತಭಾವಮಾಹ। ತತೋ ಯೇಸಂ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಮಾರೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಛಕಾಮಾವಚರಿಸ್ಸರೋ ವಸವತ್ತೀ। ಕಿಂ ಸೋಪಿ ಏತೇನ ಸಚ್ಛಿಕತೋ’’ತಿ? ತೇಸಂ ವಿಮತಿಂ ವಿಧಮನ್ತೋ ಸಮಾರಕನ್ತಿ ಆಹ। ಯೇಸಂ ಪನ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಾ ಮಹಾನುಭಾವೋ , ಏಕಙ್ಗುಲಿಯಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇ ಆಲೋಕಂ ಫರತಿ, ದ್ವೀಹಿ…ಪೇ॰… ದಸಹಿ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ದಸಸು ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇಸು ಆಲೋಕಂ ಫರತಿ, ಅನುತ್ತರಞ್ಚ ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ। ಕಿಂ ಸೋಪಿ ಸಚ್ಛಿಕತೋ’’ತಿ? ತೇಸಂ ವಿಮತಿಂ ವಿಧಮನ್ತೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಕನ್ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಯೇ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಪುಥೂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ, ಕಿಂ ತೇಪಿ ಸಚ್ಛಿಕತಾ’’ತಿ? ತೇಸಂ ವಿಮತಿಂ ವಿಧಮನ್ತೋ ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಪಜನ್ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠುಕ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕತಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಅಥ ಸಮ್ಮುತಿದೇವೇ ಅವಸೇಸಮನುಸ್ಸೇ ಚ ಉಪಾದಾಯ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಸೇಸಸತ್ತಲೋಕಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕತಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸದೇವಮನುಸ್ಸನ್ತಿ ಆಹ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಭಾವಾನುಕ್ಕಮೋ। ಪೋರಾಣಾ ಪನಾಹು – ಸದೇವಕನ್ತಿ ದೇವತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅವಸೇಸಲೋಕಂ। ಸಮಾರಕನ್ತಿ ಮಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅವಸೇಸಲೋಕಂ। ಸಬ್ರಹ್ಮಕನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅವಸೇಸಲೋಕಂ। ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತಿಭವೂಪಗೇ ಸತ್ತೇ ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ ತೀಸು ಪದೇಸು ಪಕ್ಖಿಪೇತ್ವಾ ಪುನ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಪರಿಯಾದಿಯನ್ತೋ ‘‘ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಪಜಂ ಸದೇವಮನುಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಪದೇಹಿ ತೇನ ತೇನಾಕಾರೇನ ತೇಧಾತುಕಮೇವ ಪರಿಯಾದಿನ್ನನ್ತಿ।

Apicettha sadevakavacanena ukkaṭṭhaparicchedato sabbassa lokassa sacchikatabhāvamāha. Tato yesaṃ ahosi – ‘‘māro mahānubhāvo chakāmāvacarissaro vasavattī. Kiṃ sopi etena sacchikato’’ti? Tesaṃ vimatiṃ vidhamanto samārakanti āha. Yesaṃ pana ahosi – ‘‘brahmā mahānubhāvo , ekaṅguliyā ekasmiṃ cakkavāḷasahasse ālokaṃ pharati, dvīhi…pe… dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati, anuttarañca jhānasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvedeti. Kiṃ sopi sacchikato’’ti? Tesaṃ vimatiṃ vidhamanto sabrahmakanti āha. Tato ye cintesuṃ – ‘‘puthū samaṇabrāhmaṇā sāsanassa paccatthikā, kiṃ tepi sacchikatā’’ti? Tesaṃ vimatiṃ vidhamanto sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajanti āha. Evaṃ ukkaṭṭhukkaṭṭhānaṃ sacchikatabhāvaṃ pakāsetvā atha sammutideve avasesamanusse ca upādāya ukkaṭṭhaparicchedavasena sesasattalokassa sacchikatabhāvaṃ pakāsento sadevamanussanti āha. Ayamettha bhāvānukkamo. Porāṇā panāhu – sadevakanti devatāhi saddhiṃ avasesalokaṃ. Samārakanti mārena saddhiṃ avasesalokaṃ. Sabrahmakanti brahmehi saddhiṃ avasesalokaṃ. Evaṃ sabbepi tibhavūpage satte tīhākārehi tīsu padesu pakkhipetvā puna dvīhi padehi pariyādiyanto ‘‘sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussa’’nti āha. Evaṃ pañcahi padehi tena tenākārena tedhātukameva pariyādinnanti.

ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಪವೇದೇತೀತಿ ಸಯನ್ತಿ ಸಾಮಂ ಅಪರನೇಯ್ಯೋ ಹುತ್ವಾ। ಅಭಿಞ್ಞಾತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ, ಅಧಿಕೇನ ಞಾಣೇನ ಞತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ। ಏತೇನ ಅನುಮಾನಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಕತೋ ಹೋತಿ। ಪವೇದೇತೀತಿ ಬೋಧೇತಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ ಪಕಾಸೇತಿ। ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣಂ…ಪೇ॰… ಪರಿಯೋಸಾನಕಲ್ಯಾಣನ್ತಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಸತ್ತೇಸು ಕಾರುಞ್ಞತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಹಿತ್ವಾಪಿ ಅನುತ್ತರಂ ವಿವೇಕಸುಖಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ದೇಸೇನ್ತೋ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣಾದಿಪ್ಪಕಾರಮೇವ ದೇಸೇತಿ। ಆದಿಮ್ಹಿಪಿ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಭದ್ದಕಂ ಅನವಜ್ಜಮೇವ ಕತ್ವಾ ದೇಸೇತಿ। ಮಜ್ಝೇಪಿ… ಪರಿಯೋಸಾನೇಪಿ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಭದ್ದಕಂ ಅನವಜ್ಜಮೇವ ಕತ್ವಾ ದೇಸೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

Sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedetīti sayanti sāmaṃ aparaneyyo hutvā. Abhiññāti abhiññāya, adhikena ñāṇena ñatvāti attho. Sacchikatvāti paccakkhaṃ katvā. Etena anumānādipaṭikkhepo kato hoti. Pavedetīti bodheti viññāpeti pakāseti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… pariyosānakalyāṇanti so bhagavā sattesu kāruññataṃ paṭicca hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ deseti. Tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā desento ādikalyāṇādippakārameva deseti. Ādimhipi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā deseti. Majjhepi… pariyosānepi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā desetīti vuttaṃ hoti.

ತತ್ಥ ಅತ್ಥಿ ದೇಸನಾಯ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಅತ್ಥಿ ಸಾಸನಸ್ಸ। ದೇಸನಾಯ ತಾವ ಚತುಪ್ಪದಿಕಾಯಪಿ ಗಾಥಾಯ ಪಠಮಪಾದೋ ಆದಿ ನಾಮ, ತತೋ ದ್ವೇ ಮಜ್ಝಂ ನಾಮ, ಅನ್ತೇ ಏಕೋ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ನಾಮ। ಏಕಾನುಸನ್ಧಿಕಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ನಿದಾನಮಾದಿ, ಇದಮವೋಚಾತಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಉಭಿನ್ನಂ ಅನ್ತರಾ ಮಜ್ಝಂ। ಅನೇಕಾನುಸನ್ಧಿಕಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಾನುಸನ್ಧಿ ಆದಿ, ಅನ್ತೇ ಅನುಸನ್ಧಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಮಜ್ಝೇ ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಬಹೂ ವಾ ಮಜ್ಝಮೇವ। ಸಾಸನಸ್ಸ ಪನ ಸೀಲಸಮಾಧಿವಿಪಸ್ಸನಾ ಆದಿ ನಾಮ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಕೋ ಚಾದಿ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ, ಸೀಲಞ್ಚ ಸುವಿಸುದ್ಧಂ, ದಿಟ್ಠಿ ಚ ಉಜುಕಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೬೯)। ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಜ್ಝಿಮಾ ಪಟಿಪದಾ ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಪನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಮಜ್ಝಂ ನಾಮ, ಫಲಞ್ಚೇವ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ನಾಮ। ‘‘ಏತದತ್ಥಮಿದಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಮೇತಂ ಸಾರಂ, ಏತಂ ಪರಿಯೋಸಾನ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೨೪) ಹಿ ಏತ್ಥ ಫಲಂ ಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ನಿಬ್ಬಾನೋಗಧಞ್ಹಿ , ಆವುಸೋ ವಿಸಾಖ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವುಸ್ಸತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪರಾಯಣಂ ನಿಬ್ಬಾನಪರಿಯೋಸಾನ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೬೬) ಏತ್ಥ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಧ ದೇಸನಾಯ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಭಗವಾ ಹಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಆದಿಮ್ಹಿ ಸೀಲಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಮಗ್ಗಂ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣಂ ಮಜ್ಝೇಕಲ್ಯಾಣಂ ಪರಿಯೋಸಾನಕಲ್ಯಾಣ’’ನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೋ –

Tattha atthi desanāya ādimajjhapariyosānaṃ, atthi sāsanassa. Desanāya tāva catuppadikāyapi gāthāya paṭhamapādo ādi nāma, tato dve majjhaṃ nāma, ante eko pariyosānaṃ nāma. Ekānusandhikassa suttassa nidānamādi, idamavocāti pariyosānaṃ, ubhinnaṃ antarā majjhaṃ. Anekānusandhikassa suttassa paṭhamānusandhi ādi, ante anusandhi pariyosānaṃ, majjhe eko vā dve vā bahū vā majjhameva. Sāsanassa pana sīlasamādhivipassanā ādi nāma. Vuttampi cetaṃ – ‘‘ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ, sīlañca suvisuddhaṃ, diṭṭhi ca ujukā’’ti (saṃ. ni. 5.369). ‘‘Atthi, bhikkhave, majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā’’ti evaṃ vutto pana ariyamaggo majjhaṃ nāma, phalañceva nibbānañca pariyosānaṃ nāma. ‘‘Etadatthamidaṃ, brāhmaṇa, brahmacariyametaṃ sāraṃ, etaṃ pariyosāna’’nti (ma. ni. 1.324) hi ettha phalaṃ pariyosānanti vuttaṃ. ‘‘Nibbānogadhañhi , āvuso visākha, brahmacariyaṃ vussati nibbānaparāyaṇaṃ nibbānapariyosāna’’nti (ma. ni. 1.466) ettha nibbānaṃ pariyosānanti vuttaṃ. Idha desanāya ādimajjhapariyosānaṃ adhippetaṃ. Bhagavā hi dhammaṃ desento ādimhi sīlaṃ dassetvā majjhe maggaṃ pariyosāne nibbānaṃ dasseti. Tena vuttaṃ – ‘‘so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇa’’nti. Tasmā aññopi dhammakathiko dhammaṃ kathento –

‘‘ಆದಿಮ್ಹಿ ಸೀಲಂ ದಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಮಜ್ಝೇ ಮಗ್ಗಂ ವಿಭಾವಯೇ।

‘‘Ādimhi sīlaṃ dasseyya, majjhe maggaṃ vibhāvaye;

ಪರಿಯೋಸಾನಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಏಸಾ ಕಥಿಕಸಣ್ಠಿತೀ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೯೦)।

Pariyosānamhi nibbānaṃ, esā kathikasaṇṭhitī’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.190);

ಸಾತ್ಥಂ ಸಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಹಿ ಯಾಗುಭತ್ತಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಸ್ಸಿತಾ ದೇಸನಾ ಹೋತಿ, ನ ಸೋ ಸಾತ್ಥಂ ದೇಸೇತಿ। ಭಗವಾ ಪನ ತಥಾರೂಪಂ ದೇಸನಂ ಪಹಾಯ ಚತುಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿನಿಸ್ಸಿತಂ ದೇಸನಂ ದೇಸೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಾತ್ಥಂ ದೇಸೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನ ದೇಸನಾ ಏಕಬ್ಯಞ್ಜನಾದಿಯುತ್ತಾ ವಾ ಸಬ್ಬನಿರೋಟ್ಠಬ್ಯಞ್ಜನಾ ವಾ ಸಬ್ಬವಿಸ್ಸಟ್ಠಸಬ್ಬನಿಗ್ಗಹೀತಬ್ಯಞ್ಜನಾ ವಾ, ತಸ್ಸ ದಮಿಳಕಿರಾಸವರಾದಿಮಿಲಕ್ಖೂನಂ ಭಾಸಾ ವಿಯ ಬ್ಯಞ್ಜನಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಅಬ್ಯಞ್ಜನಾ ನಾಮ ದೇಸನಾ ಹೋತಿ। ಭಗವಾ ಪನ –

Sātthaṃ sabyañjananti yassa hi yāgubhattaitthipurisādivaṇṇanā nissitā desanā hoti, na so sātthaṃ deseti. Bhagavā pana tathārūpaṃ desanaṃ pahāya catusatipaṭṭhānādinissitaṃ desanaṃ deseti. Tasmā ‘‘sātthaṃ desetī’’ti vuccati. Yassa pana desanā ekabyañjanādiyuttā vā sabbaniroṭṭhabyañjanā vā sabbavissaṭṭhasabbaniggahītabyañjanā vā, tassa damiḷakirāsavarādimilakkhūnaṃ bhāsā viya byañjanapāripūriyā abhāvato abyañjanā nāma desanā hoti. Bhagavā pana –

‘‘ಸಿಥಿಲಂ ಧನಿತಞ್ಚ ದೀಘರಸ್ಸಂ, ಗರುಕಂ ಲಹುಕಞ್ಚ ನಿಗ್ಗಹೀತಂ।

‘‘Sithilaṃ dhanitañca dīgharassaṃ, garukaṃ lahukañca niggahītaṃ;

ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ವವತ್ಥಿತಂ ವಿಮುತ್ತಂ, ದಸಧಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಬುದ್ಧಿಯಾ ಪಭೇದೋ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೯೦) –

Sambandhaṃ vavatthitaṃ vimuttaṃ, dasadhā byañjanabuddhiyā pabhedo’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.190) –

ಏವಂ ವುತ್ತಂ ದಸವಿಧಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಅಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

Evaṃ vuttaṃ dasavidhaṃ byañjanaṃ amakkhetvā paripuṇṇabyañjanameva katvā dhammaṃ deseti. Tasmā ‘‘sabyañjanaṃ dhammaṃ desetī’’ti vuccati.

ಕೇವಲಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕೇವಲನ್ತಿ ಸಕಲಾಧಿವಚನಂ। ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಅನೂನಾಧಿಕವಚನಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಸಕಲಪರಿಪುಣ್ಣಮೇವ ದೇಸೇತಿ, ಏಕದೇಸನಾಪಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಪರಿಸುದ್ಧನ್ತಿ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಂ। ಯೋ ಹಿ ಇದಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲಾಭಂ ವಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ವಾ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ದೇಸೇತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾ ದೇಸನಾ ಹೋತಿ। ಭಗವಾ ಪನ ಲೋಕಾಮಿಸನಿರಪೇಕ್ಖೋ ಹಿತಫರಣೇನ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಮುದುಹದಯೋ ಉಲ್ಲುಮ್ಪನಸಭಾವಸಣ್ಠಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ದೇಸೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಙ್ಗಹಂ ಸಕಲಸಾಸನಂ। ತಸ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣಂ…ಪೇ॰… ಪರಿಸುದ್ಧಂ, ಏವಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಚ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸಕಲಸಾಸನಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಬ್ರಹ್ಮಭೂತಂ ಚರಿಯಂ। ಬ್ರಹ್ಮಭೂತಾನಂ ವಾ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

Kevalaparipuṇṇanti ettha kevalanti sakalādhivacanaṃ. Paripuṇṇanti anūnādhikavacanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘sakalaparipuṇṇameva deseti, ekadesanāpi aparipuṇṇā natthī’’ti. Parisuddhanti nirupakkilesaṃ. Yo hi idaṃ dhammadesanaṃ nissāya lābhaṃ vā sakkāraṃ vā labhissāmīti deseti, tassa aparisuddhā desanā hoti. Bhagavā pana lokāmisanirapekkho hitapharaṇena mettābhāvanāya muduhadayo ullumpanasabhāvasaṇṭhitena cittena deseti. Tasmā ‘‘parisuddhaṃ dhammaṃ desetī’’ti vuccati. Brahmacariyaṃ pakāsetīti ettha brahmacariyanti sikkhattayasaṅgahaṃ sakalasāsanaṃ. Tasmā brahmacariyaṃ pakāsetīti so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… parisuddhaṃ, evaṃ desento ca sikkhattayasaṅgahitaṃ sakalasāsanaṃ brahmacariyaṃ pakāsetīti evamettha attho daṭṭhabbo. Brahmacariyanti seṭṭhaṭṭhena brahmabhūtaṃ cariyaṃ. Brahmabhūtānaṃ vā buddhādīnaṃ cariyanti vuttaṃ hoti.

ತಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ತಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಸಮ್ಪದಂ ಧಮ್ಮಂ। ಸುಣಾತಿ ಗಹಪತಿ ವಾತಿ ಕಸ್ಮಾ ಪಠಮಂ ಗಹಪತಿಂ ನಿದ್ದಿಸತೀತಿ? ನಿಹತಮಾನತ್ತಾ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ ಚ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹಿ ಖತ್ತಿಯಕುಲತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಜಾತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಾನಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಮನ್ತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಾನಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಹೀನಜಚ್ಚಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಜಾತಿತಾಯ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಗಹಪತಿದಾರಕಾ ಪನ ಕಚ್ಛೇಹಿ ಸೇದಂ ಮುಞ್ಚನ್ತೇಹಿ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಲೋಣಂ ಪುಪ್ಫಮಾನಾಯ ಭೂಮಿಂ ಕಸಿತ್ವಾ ನಿಹತಮಾನದಪ್ಪಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಾನಂ ವಾ ದಪ್ಪಂ ವಾ ಅಕತ್ವಾ ಯಥಾಬಲಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ। ಇತರೇಹಿ ಚ ಕುಲೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ನಾಮ ನ ಬಹುಕಾ, ಗಹಪತಿಕಾವ ಬಹುಕಾ, ಇತಿ ನಿಹತಮಾನತ್ತಾ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ ಚ ಪಠಮಂ ಗಹಪತಿಂ ನಿದ್ದಿಸತೀತಿ।

Taṃ dhammanti taṃ vuttappakārasampadaṃ dhammaṃ. Suṇāti gahapati vāti kasmā paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisatīti? Nihatamānattā ussannattā ca. Yebhuyyena hi khattiyakulato pabbajitā jātiṃ nissāya mānaṃ karonti. Brāhmaṇakulā pabbajitā mante nissāya mānaṃ karonti. Hīnajaccakulā pabbajitā attano vijātitāya patiṭṭhātuṃ na sakkonti. Gahapatidārakā pana kacchehi sedaṃ muñcantehi piṭṭhiyā loṇaṃ pupphamānāya bhūmiṃ kasitvā nihatamānadappā honti. Te pabbajitvā mānaṃ vā dappaṃ vā akatvā yathābalaṃ buddhavacanaṃ uggahetvā vipassanāya kammaṃ karontā sakkonti arahatte patiṭṭhātuṃ. Itarehi ca kulehi nikkhamitvā pabbajitā nāma na bahukā, gahapatikāva bahukā, iti nihatamānattā ussannattā ca paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisatīti.

ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ವಾತಿ ಇತರೇಸಂ ವಾ ಕುಲಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ। ಪಚ್ಚಾಜಾತೋತಿ ಪತಿಜಾತೋ। ತಥಾಗತೇ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭತೀತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮಿಮ್ಹಿ ತಥಾಗತೇ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವತ ಭಗವಾ’’ತಿ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭತಿ। ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತೀತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ। ಸಮ್ಬಾಧೋ ಘರಾವಾಸೋತಿ ಸಚೇಪಿ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥೇ ಘರೇ ಯೋಜನಸತನ್ತರೇಪಿ ವಾ ದ್ವೇ ಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾ ವಸನ್ತಿ, ತಥಾಪಿ ನೇಸಂ ಸಕಿಞ್ಚನಸಪಲಿಬೋಧಟ್ಠೇನ ಘರಾವಾಸೋ ಸಮ್ಬಾಧೋಯೇವ। ರಜೋಪಥೋತಿ ರಾಗರಜಾದೀನಂ ಉಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ। ಆಗಮನಪಥೋತಿಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಅಲಗ್ಗನಟ್ಠೇನ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೋ ವಿಯಾತಿ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೋ। ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಹಿ ಕೂಟಾಗಾರರತನಪಾಸಾದದೇವವಿಮಾನಾದೀಸು ಪಿಹಿತದ್ವಾರವಾತಪಾನೇಸು ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇಸು ವಸನ್ತೋಪಿ ನೇವ ಲಗ್ಗತಿ ನ ಸಜ್ಜತಿ ನ ಬಜ್ಝತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಬ್ಭೋಕಾಸೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ’’ತಿ। ಅಪಿಚ ಸಮ್ಬಾಧೋ ಘರಾವಾಸೋ ಕುಸಲಕಿರಿಯಾಯ ಓಕಾಸಾಭಾವತೋ। ರಜೋಪಥೋ ಅಸಂವುತಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ರಜಾನಂ ಕಿಲೇಸರಜಾನಂ ಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನತೋ। ಅಬ್ಭೋಕಾಸೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಕುಸಲಕಿರಿಯಾಯ ಯಥಾಸುಖಂ ಓಕಾಸಸಬ್ಭಾವತೋ।

Aññatarasmiṃ vāti itaresaṃ vā kulānaṃ aññatarasmiṃ. Paccājātoti patijāto. Tathāgate saddhaṃ paṭilabhatīti parisuddhaṃ dhammaṃ sutvā dhammassāmimhi tathāgate ‘‘sammāsambuddho vata bhagavā’’ti saddhaṃ paṭilabhati. Iti paṭisañcikkhatīti evaṃ paccavekkhati. Sambādho gharāvāsoti sacepi saṭṭhihatthe ghare yojanasatantarepi vā dve jāyampatikā vasanti, tathāpi nesaṃ sakiñcanasapalibodhaṭṭhena gharāvāso sambādhoyeva. Rajopathoti rāgarajādīnaṃ uṭṭhānaṭṭhānanti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Āgamanapathotipi vaṭṭati. Alagganaṭṭhena abbhokāso viyāti abbhokāso. Pabbajito hi kūṭāgāraratanapāsādadevavimānādīsu pihitadvāravātapānesu paṭicchannesu vasantopi neva laggati na sajjati na bajjhati. Tena vuttaṃ – ‘‘abbhokāso pabbajjā’’ti. Apica sambādho gharāvāso kusalakiriyāya okāsābhāvato. Rajopatho asaṃvutasaṅkāraṭṭhānaṃ viya rajānaṃ kilesarajānaṃ sannipātaṭṭhānato. Abbhokāso pabbajjā kusalakiriyāya yathāsukhaṃ okāsasabbhāvato.

ನಯಿದಂ ಸುಕರಂ…ಪೇ॰… ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪಕಥಾ – ಯದೇತಂ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಏಕಮ್ಪಿ ದಿವಸಂ ಅಖಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ಚರಿಮಕಚಿತ್ತಂ ಪಾಪೇತಬ್ಬತಾಯ ಏಕನ್ತಪರಿಪುಣ್ಣಂ। ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಚ ಕಿಲೇಸಮಲೇನ ಅಮಲಿನಂ ಕತ್ವಾ ಚರಿಮಕಚಿತ್ತಂ ಪಾಪೇತಬ್ಬತಾಯ ಏಕನ್ತಪರಿಸುದ್ಧಂ, ಸಙ್ಖಲಿಖಿತಂ ಲಿಖಿತಸಙ್ಖಸದಿಸಂ ಧೋತಸಙ್ಖಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ ಚರಿತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ನ ಸುಕರಂ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಾ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸನ್ತೇನ ಏಕನ್ತಪರಿಪುಣ್ಣಂ…ಪೇ॰… ಚರಿತುಂ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಕೇಸೇ ಚ ಮಸ್ಸುಞ್ಚ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯರಸಪೀತತಾಯ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಮಾ ಅಗಾರಸ್ಸ ಹಿತಂ ಕಸಿವಾಣಿಜ್ಜಾದಿಕಮ್ಮಂ ಅಗಾರಿಯನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಞ್ಚ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅನಗಾರಿಯಾತಿ ಞಾತಬ್ಬಾ, ತಂ ಅನಗಾರಿಯಂ। ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯಂ। ಅಪ್ಪಂ ವಾತಿ ಸಹಸ್ಸತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧೋ ಅಪ್ಪೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಸಹಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾ। ಆಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಞಾತಿ ಏವ ಪರಿವಟ್ಟೋ ಞಾತಿಪರಿವಟ್ಟೋ। ಸೋ ವೀಸತಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಪ್ಪೋ ಹೋತಿ, ವೀಸತಿಯಾ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾ।

Nayidaṃ sukaraṃ…pe… pabbajeyyanti ettha ayaṃ saṅkhepakathā – yadetaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ ekampi divasaṃ akhaṇḍaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparipuṇṇaṃ. Ekadivasampi ca kilesamalena amalinaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparisuddhaṃ, saṅkhalikhitaṃ likhitasaṅkhasadisaṃ dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ caritabbaṃ, idaṃ na sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā agāramajjhe vasantena ekantaparipuṇṇaṃ…pe… carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ kese ca massuñca ohāretvā kāsāyarasapītatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni acchādetvā paridahitvā agārasmā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajeyyanti. Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivāṇijjādikammaṃ agāriyanti vuccati, tañca pabbajjāya natthi. Tasmā pabbajjā anagāriyāti ñātabbā, taṃ anagāriyaṃ. Pabbajeyyanti paṭipajjeyyaṃ. Appaṃ vāti sahassato heṭṭhā bhogakkhandho appo nāma hoti, sahassato paṭṭhāya mahā. Ābandhanaṭṭhena ñāti eva parivaṭṭo ñātiparivaṭṭo. So vīsatiyā heṭṭhā appo hoti, vīsatiyā paṭṭhāya mahā.

೨೯೨. ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಯಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಧಿಸೀಲಸಙ್ಖಾತಾ ಸಿಕ್ಖಾ, ತಞ್ಚ, ಯತ್ಥ ಚೇತೇ ಸಹ ಜೀವನ್ತಿ ಏಕಜೀವಿಕಾ ಸಭಾಗವುತ್ತಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಂ ಭಗವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಸಙ್ಖಾತಂ ಸಾಜೀವಞ್ಚ ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖನಭಾವೇನ ಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಾಜೀವಸಮಾಪನ್ನೋ। ಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ, ಸಾಜೀವಞ್ಚ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ತದುಭಯಂ ಉಪಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಪಹಾಯಾತಿಆದೀಸು ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಕಥಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ ಏವ। ಪಹಾಯಾತಿ ಇಮಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ। ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತೀತಿ ಪಹೀನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತತೋ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯತೋ ಓರತೋ ವಿರತೋವ ಹೋತಿ। ನಿಹಿತದಣ್ಡೋ ನಿಹಿತಸತ್ಥೋತಿ ಪರೂಪಘಾತತ್ಥಾಯ ದಣ್ಡಂ ವಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆದಾಯ ಅವತ್ತನತೋ ನಿಕ್ಖಿತ್ತದಣ್ಡೋ ಚೇವ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸತ್ಥೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅವಸೇಸಂ ಉಪಕರಣಂ ಸತ್ತಾನಂ ವಿಹಿಂಸನಭಾವತೋ ಸತ್ಥನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಕತ್ತರದಣ್ಡಂ ವಾ ದನ್ತಕಟ್ಠವಾಸಿಂ ವಾ ಪಿಪ್ಫಲಕಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ನ ತಂ ಪರೂಪಘಾತತ್ಥಾಯ। ತಸ್ಮಾ ನಿಹಿತದಣ್ಡೋ ನಿಹಿತಸತ್ಥೋತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಲಜ್ಜೀತಿ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನಲಕ್ಖಣಾಯ ಲಜ್ಜಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ದಯಾಪನ್ನೋತಿ ದಯಂ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತತಂ ಆಪನ್ನೋ। ಸಬ್ಬಪಾಣಭೂತಹಿತಾನುಕಮ್ಪೀತಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಾಣಭೂತೇ ಹಿತೇನ ಅನುಕಮ್ಪಕೋ। ತಾಯ ದಯಾಪನ್ನತಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾಣಭೂತಾನಂ ಹಿತಚಿತ್ತಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಹರತೀತಿ ಇರಿಯತಿ ಪಾಲೇತಿ।

292.Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannoti yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā, tañca, yattha cete saha jīvanti ekajīvikā sabhāgavuttino honti, taṃ bhagavatā paññattasikkhāpadasaṅkhātaṃ sājīvañca tattha sikkhanabhāvena samāpannoti bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno. Samāpannoti sikkhaṃ paripūrento, sājīvañca avītikkamanto hutvā tadubhayaṃ upagatoti attho. Pāṇātipātaṃ pahāyātiādīsu pāṇātipātādikathā heṭṭhā vitthāritā eva. Pahāyāti imaṃ pāṇātipātacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā. Paṭivirato hotīti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato orato viratova hoti. Nihitadaṇḍo nihitasatthoti parūpaghātatthāya daṇḍaṃ vā satthaṃ vā ādāya avattanato nikkhittadaṇḍo ceva nikkhittasattho cāti attho. Ettha ca ṭhapetvā daṇḍaṃ sabbampi avasesaṃ upakaraṇaṃ sattānaṃ vihiṃsanabhāvato satthanti veditabbaṃ. Yaṃ pana bhikkhū kattaradaṇḍaṃ vā dantakaṭṭhavāsiṃ vā pipphalakaṃ vā gahetvā vicaranti, na taṃ parūpaghātatthāya. Tasmā nihitadaṇḍo nihitasatthotveva saṅkhaṃ gacchati. Lajjīti pāpajigucchanalakkhaṇāya lajjāya samannāgato. Dayāpannoti dayaṃ mettacittataṃ āpanno. Sabbapāṇabhūtahitānukampīti sabbe pāṇabhūte hitena anukampako. Tāya dayāpannatāya sabbesaṃ pāṇabhūtānaṃ hitacittakoti attho. Viharatīti iriyati pāleti.

ದಿನ್ನಮೇವ ಆದಿಯತೀತಿ ದಿನ್ನಾದಾಯೀ। ಚಿತ್ತೇನಪಿ ದಿನ್ನಮೇವ ಪಟಿಕಙ್ಖತೀತಿ ದಿನ್ನಪಾಟಿಕಙ್ಖೀ। ಥೇನೇತೀತಿ ಥೇನೋ। ನ ಥೇನೇನ ಅಥೇನೇನ। ಅಥೇನತ್ತಾಯೇವ ಸುಚಿಭೂತೇನ। ಅತ್ತನಾತಿ ಅತ್ತಭಾವೇನ, ಅಥೇನಂ ಸುಚಿಭೂತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

Dinnameva ādiyatīti dinnādāyī. Cittenapi dinnameva paṭikaṅkhatīti dinnapāṭikaṅkhī. Thenetīti theno. Na thenena athenena. Athenattāyeva sucibhūtena. Attanāti attabhāvena, athenaṃ sucibhūtaṃ attabhāvaṃ katvā viharatīti vuttaṃ hoti.

ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಅಸೇಟ್ಠಚರಿಯಂ। ಬ್ರಹ್ಮಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಆಚಾರಂ ಚರತೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ। ಆರಾಚಾರೀತಿ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯತೋ ದೂರಚಾರೀ। ಮೇಥುನಾತಿ ರಾಗಪರಿಯುಟ್ಠಾನವಸೇನ ಸದಿಸತ್ತಾ ಮೇಥುನಕಾತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರೇಹಿ ಪಟಿಸೇವಿತಬ್ಬತೋ ಮೇಥುನಾತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಾ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾ। ಗಾಮಧಮ್ಮಾತಿ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಧಮ್ಮಾ।

Abrahmacariyanti aseṭṭhacariyaṃ. Brahmaṃ seṭṭhaṃ ācāraṃ caratīti brahmacārī. Ārācārīti abrahmacariyato dūracārī. Methunāti rāgapariyuṭṭhānavasena sadisattā methunakāti laddhavohārehi paṭisevitabbato methunāti saṅkhaṃ gatā asaddhammā. Gāmadhammāti gāmavāsīnaṃ dhammā.

ಸಚ್ಚಂ ವದತೀತಿ ಸಚ್ಚವಾದೀ। ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸನ್ದಹತಿ ಘಟೇತೀತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ, ನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಮುಸಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಕದಾಚಿ ಮುಸಾ ವದತಿ, ಕದಾಚಿ ಸಚ್ಚಂ, ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದೇನ ಅನ್ತರಿತತ್ತಾ ಸಚ್ಚಂ ಸಚ್ಚೇನ ನ ಘಟೀಯತಿ । ತಸ್ಮಾ ನ ಸೋ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ, ಅಯಂ ಪನ ನ ತಾದಿಸೋ, ಜೀವಿತಹೇತುಪಿ ಮುಸಾವಾದಂ ಅವತ್ವಾ ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸನ್ದಹತಿಯೇವಾತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ। ಥೇತೋತಿ ಥಿರೋ, ಥಿರಕಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹಲಿದ್ದಿರಾಗೋ ವಿಯ, ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಖಾತಖಾಣು ವಿಯ, ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೇ ಠಪಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಮಿವ ಚ ನ ಥಿರಕಥೋ ಹೋತಿ। ಏಕೋ ಪಾಸಾಣಲೇಖಾ ವಿಯ ಇನ್ದಖಿಲೋ ವಿಯ ಚ ಥಿರಕಥೋ ಹೋತಿ; ಅಸಿನಾ ಸೀಸೇ ಛಿಜ್ಜನ್ತೇಪಿ ದ್ವೇ ಕಥಾ ನ ಕಥೇತಿ; ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಥೇತೋ । ಪಚ್ಚಯಿಕೋತಿ ಪತ್ತಿಯಾಯಿತಬ್ಬಕೋ, ಸದ್ಧಾಯಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಸುಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಏಕೋ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಸುಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಯದಿ ತೇನ ವುತ್ತಂ, ಇದಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ಇದಾನಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ, ಏವಮೇವ ಇದ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ। ಅವಿಸಂವಾದಕೋ ಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ತಾಯ ಸಚ್ಚವಾದಿತಾಯ ಲೋಕಂ ನ ವಿಸಂವಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

Saccaṃ vadatīti saccavādī. Saccena saccaṃ sandahati ghaṭetīti saccasandho, na antarantarā musā vadatīti attho. Yo hi puriso kadāci musā vadati, kadāci saccaṃ, tassa musāvādena antaritattā saccaṃ saccena na ghaṭīyati . Tasmā na so saccasandho, ayaṃ pana na tādiso, jīvitahetupi musāvādaṃ avatvā saccena saccaṃ sandahatiyevāti saccasandho. Thetoti thiro, thirakathoti attho. Eko hi puggalo haliddirāgo viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇu viya, assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca na thirakatho hoti. Eko pāsāṇalekhā viya indakhilo viya ca thirakatho hoti; asinā sīse chijjantepi dve kathā na katheti; ayaṃ vuccati theto . Paccayikoti pattiyāyitabbako, saddhāyikoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’’ti vattabbataṃ āpajjati. Eko paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte, ‘‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni upaparikkhitabbaṃ natthi, evameva ida’’nti vattabbataṃ āpajjati, ayaṃ vuccati paccayiko. Avisaṃvādako lokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādetīti attho.

ಇಮೇಸಂ ಭೇದಾಯಾತಿ ಯೇಸಂ ಇತೋ ಸುತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುತಂ, ತೇಸಂ ಭೇದಾಯ। ಭಿನ್ನಾನಂ ವಾ ಸನ್ಧಾತಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಮಿತ್ತಾನಂ ವಾ ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದೀನಂ ವಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಾರಣೇನ ಭಿನ್ನಾನಂ ಏಕಮೇಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಈದಿಸೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ ಏವಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಇದಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಸನ್ಧಾನಂ ಕತ್ತಾ। ಅನುಪ್ಪದಾತಾತಿ ಸನ್ಧಾನಾನುಪ್ಪದಾತಾ, ದ್ವೇ ಜನೇ ಸಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ ಏವರೂಪೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗೋ ಆರಾಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮಗ್ಗಾರಾಮೋ। ಯತ್ಥ ಸಮಗ್ಗಾ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಸಿತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸಮಗ್ಗರಾಮೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಳಿ, ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗರತೋತಿ ಸಮಗ್ಗೇಸು ರತೋ, ತೇ ಪಹಾಯ ಅಞ್ಞತ್ರ ಗನ್ತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಸುತ್ವಾಪಿ ನನ್ದತೀತಿ ಸಮಗ್ಗನನ್ದೀ। ಸಮಗ್ಗಕರಣಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ ಯಾ ವಾಚಾ ಸತ್ತೇ ಸಮಗ್ಗೇಯೇವ ಕರೋತಿ, ತಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಗುಣಪರಿದೀಪಕಮೇವ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ನ ಇತರನ್ತಿ।

Imesaṃ bhedāyāti yesaṃ ito sutvāti vuttānaṃ santike sutaṃ, tesaṃ bhedāya. Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnampi mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā ‘‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā. Anuppadātāti sandhānānuppadātā, dve jane samagge disvā, ‘‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho. Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo. Yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho. ‘‘Samaggarāmo’’tipi pāḷi, ayamevettha attho. Samaggaratoti samaggesu rato, te pahāya aññatra gantumpi na icchatīti attho. Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī. Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti, taṃ sāmaggiguṇaparidīpakameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.

ನೇಲಾತಿ ಏಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೋಸೋ, ನಾಸ್ಸಾ ಏಲನ್ತಿ ನೇಲಾ, ನಿದ್ದೋಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ನೇಲಙ್ಗೋ ಸೇತಪಚ್ಛಾದೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನೇಲಂ ವಿಯ। ಕಣ್ಣಸುಖಾತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಮಧುರತಾಯ ಕಣ್ಣಾನಂ ಸುಖಾ, ಸೂಚಿವಿಜ್ಝನಂ ವಿಯ ಕಣ್ಣಸೂಲಂ ನ ಜನೇತಿ। ಅತ್ಥಮಧುರತಾಯ ಸಕಲಸರೀರೇ ಕೋಪಂ ಅಜನೇತ್ವಾ ಪೇಮಂ ಜನೇತೀತಿ ಪೇಮನೀಯಾ। ಹದಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಪಟಿಹಞ್ಞಮಾನಾ ಸುಖೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪವಿಸತೀತಿ ಹದಯಙ್ಗಮಾ। ಗುಣಪರಿಪುಣ್ಣತಾಯ ಪುರೇ ಭವಾತಿ ಪೋರೀ, ಪುರೇ ಸಂವದ್ಧನಾರೀ ವಿಯ ಸುಕುಮಾರಾತಿಪಿ ಪೋರೀ, ಪುರಸ್ಸ ಏಸಾತಿಪಿ ಪೋರೀ, ನಗರವಾಸೀನಂ ಕಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ । ನಗರವಾಸಿನೋ ಹಿ ಯುತ್ತಕಥಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಿತಿಮತ್ತಂ ಪಿತಾತಿ, ಮಾತಿಮತ್ತಂ ಮಾತಾತಿ, ಭಾತಿಮತ್ತಂ ಭಾತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವರೂಪೀ ಕಥಾ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಕನ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಬಹುಜನಕನ್ತಾ। ಕನ್ತಭಾವೇನೇವ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಮನಾಪಾ ಚಿತ್ತವುದ್ಧಿಕರಾತಿ ಬಹುಜನಮನಾಪಾ।

Nelāti elaṃ vuccati doso, nāssā elanti nelā, niddosāti attho. ‘‘Nelaṅgo setapacchādo’’ti ettha vuttanelaṃ viya. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. Atthamadhuratāya sakalasarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemanīyā. Hadayaṃ gacchati, apaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā. Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī, pure saṃvaddhanārī viya sukumārātipi porī, purassa esātipi porī, nagaravāsīnaṃ kathāti attho . Nagaravāsino hi yuttakathā honti, pitimattaṃ pitāti, mātimattaṃ mātāti, bhātimattaṃ bhātāti vadanti. Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā. Kantabhāveneva bahuno janassa manāpā cittavuddhikarāti bahujanamanāpā.

ಕಾಲೇನ ವದತೀತಿ ಕಾಲವಾದೀ, ವತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭೂತಂ ತಚ್ಛಂ ಸಭಾವಮೇವ ವದತೀತಿ ಭೂತವಾದೀ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕತ್ಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಮೇವ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥವಾದೀ । ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಧಮ್ಮವಾದೀ। ಸಂವರವಿನಯಪಹಾನವಿನಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ವಿನಯವಾದೀ। ನಿಧಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಠಪನೋಕಾಸೋ, ನಿಧಾನಮಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ನಿಧಾನವತೀ, ಹದಯೇ ನಿಧಾತಬ್ಬ ಯುತ್ತವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಲೇನಾತಿ ಏವರೂಪಿಂ ಭಾಸಮಾನೋಪಿ ಚ ‘‘ಅಹಂ ನಿಧಾನವತಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನ ಅಕಾಲೇನ ಭಾಸತಿ, ಯುತ್ತಕಾಲಂ ಪನ ಅವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಪದೇಸನ್ತಿ ಸಉಪಮಂ, ಸಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಯನ್ತವತಿನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಯಥಾಸ್ಸಾ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ಥಸಂಹಿತನ್ತಿ ಅನೇಕೇಹಿಪಿ ನಯೇಹಿ ವಿಭಜನ್ತೇನ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಅತ್ಥಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಯಂ ವಾ ಸೋ ಅತ್ಥವಾದೀ ಅತ್ಥಂ ವದತಿ, ತೇನ ಅತ್ಥೇನ ಸಂಹಿತತ್ತಾ ಅತ್ಥಸಂಹಿತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ನ ಅಞ್ಞಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಾಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

Kālena vadatīti kālavādī, vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho. Bhūtaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī. Diṭṭhadhammikasamparāyikatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī. Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī. Saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī. Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso, nidhānamassā atthīti nidhānavatī, hadaye nidhātabba yuttavācaṃ bhāsitāti attho. Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati, yuttakālaṃ pana avekkhitvā bhāsatīti attho. Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho. Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho. Atthasaṃhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ, yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena saṃhitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati, na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti.

೨೯೩. ಬೀಜಗಾಮಭೂತಗಾಮಸಮಾರಮ್ಭಾತಿ ಮೂಲಬೀಜಂ ಖನ್ಧಬೀಜಂ ಫಳುಬೀಜಂ ಅಗ್ಗಬೀಜಂ ಬೀಜಬೀಜನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಸ್ಸ ಬೀಜಗಾಮಸ್ಸ ಚೇವ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ನೀಲತಿಣರುಕ್ಖಾದಿಕಸ್ಸ ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ಚ ಸಮಾರಮ್ಭಾ, ಛೇದನಭೇದನಪಚನಾದಿಭಾವೇನ ವಿಕೋಪನಾ ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಭತ್ತಿಕೋತಿ ಪಾತರಾಸಭತ್ತಂ ಸಾಯಮಾಸಭತ್ತನ್ತಿ ದ್ವೇ ಭತ್ತಾನಿ। ತೇಸು ಪಾತರಾಸಭತ್ತಂ ಅನ್ತೋಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಇತರಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕತೋ ಉದ್ಧಂ ಅನ್ತೋಅರುಣೇನ। ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತೋಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಭುಞ್ಜಮಾನೋಪಿ ಏಕಭತ್ತಿಕೋವ ಹೋತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಕಭತ್ತಿಕೋ’’ತಿ। ರತ್ತಿಯಾ ಭೋಜನಂ ರತ್ತಿ, ತತೋ ಉಪರತೋತಿ ರತ್ತೂಪರತೋ। ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಯಾವ ಸೂರಿಯತ್ಥಂಗಮನಾ ಭೋಜನಂ ವಿಕಾಲಭೋಜನಂ ನಾಮ। ತತೋ ವಿರತತ್ತಾ ವಿರತೋ ವಿಕಾಲಭೋಜನಾ। ಸಾಸನಸ್ಸ ಅನನುಲೋಮತ್ತಾ ವಿಸೂಕಂ ಪಟಾಣೀಭೂತಂ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ವಿಸೂಕದಸ್ಸನಂ। ಅತ್ತನಾ ನಚ್ಚನನಚ್ಚಾಪನಾದಿವಸೇನ ನಚ್ಚಾ ಚ ಗೀತಾ ಚ ವಾದಿತಾ ಚ, ಅನ್ತಮಸೋ ಮಯೂರನಚ್ಚನಾದಿವಸೇನಾಪಿ ಪವತ್ತಾನಂ ನಚ್ಚಾದೀನಂ ವಿಸೂಕಭೂತಾ ದಸ್ಸನಾ ಚಾತಿ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತವಿಸೂಕದಸ್ಸನಾ। ನಚ್ಚಾದೀನಿ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಪಯೋಜೇತುಂ ವಾ ಪರೇಹಿ ಪಯೋಜಾಪೇತುಂ ವಾ ಪಯುತ್ತಾನಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ವಾ ನೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ಮಾಲಾದೀಸು ಮಾಲಾತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪುಪ್ಫಂ। ಗನ್ಧನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಗನ್ಧಜಾತಂ। ವಿಲೇಪನನ್ತಿ ಛವಿರಾಗಕರಣಂ। ತತ್ಥ ಪಿಳನ್ಧನ್ತೋ ಧಾರೇತಿ ನಾಮ। ಊನಟ್ಠಾನಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಮಣ್ಡೇತಿ ನಾಮ। ಗನ್ಧವಸೇನ ಛವಿರಾಗವಸೇನ ಚ ಸಾದಿಯನ್ತೋ ವಿಭೂಸೇತಿ ನಾಮ। ಠಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾರಣಂ। ತಸ್ಮಾ ಯಾಯ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಚೇತನಾಯ ತಾನಿ ಮಾಲಾಧಾರಣಾದೀನಿ ಮಹಾಜನೋ ಕರೋತಿ, ತತೋ ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

293.Bījagāmabhūtagāmasamārambhāti mūlabījaṃ khandhabījaṃ phaḷubījaṃ aggabījaṃ bījabījanti pañcavidhassa bījagāmassa ceva yassa kassaci nīlatiṇarukkhādikassa bhūtagāmassa ca samārambhā, chedanabhedanapacanādibhāvena vikopanā paṭiviratoti attho. Ekabhattikoti pātarāsabhattaṃ sāyamāsabhattanti dve bhattāni. Tesu pātarāsabhattaṃ antomajjhanhikena paricchinnaṃ, itaraṃ majjhanhikato uddhaṃ antoaruṇena. Tasmā antomajjhanhike dasakkhattuṃ bhuñjamānopi ekabhattikova hoti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘ekabhattiko’’ti. Rattiyā bhojanaṃ ratti, tato uparatoti rattūparato. Atikkante majjhanhike yāva sūriyatthaṃgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāma. Tato viratattā virato vikālabhojanā. Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassananti visūkadassanaṃ. Attanā naccananaccāpanādivasena naccā ca gītā ca vāditā ca, antamaso mayūranaccanādivasenāpi pavattānaṃ naccādīnaṃ visūkabhūtā dassanā cāti naccagītavāditavisūkadassanā. Naccādīni hi attanā payojetuṃ vā parehi payojāpetuṃ vā payuttāni passituṃ vā neva bhikkhūnaṃ na bhikkhunīnaṃ vaṭṭanti. Mālādīsu mālāti yaṃkiñci pupphaṃ. Gandhanti yaṃkiñci gandhajātaṃ. Vilepananti chavirāgakaraṇaṃ. Tattha piḷandhanto dhāreti nāma. Ūnaṭṭhānaṃ pūrento maṇḍeti nāma. Gandhavasena chavirāgavasena ca sādiyanto vibhūseti nāma. Ṭhānaṃ vuccati kāraṇaṃ. Tasmā yāya dussīlyacetanāya tāni mālādhāraṇādīni mahājano karoti, tato paṭiviratoti attho.

ಉಚ್ಚಾಸಯನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ। ಮಹಾಸಯನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯತ್ಥರಣಂ। ತತೋ ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಾತರೂಪನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಂ। ರಜತನ್ತಿ ಕಹಾಪಣೋ ಲೋಹಮಾಸಕೋ ಜತುಮಾಸಕೋ ದಾರುಮಾಸಕೋತಿ ಯೇ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಉಭಯಸ್ಸಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ನೇವ ನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ, ನ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸಾದಿಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಮಕಧಞ್ಞಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಸಾಲಿವೀಹಿಯವಗೋಧೂಮಕಙ್ಗುವರಕಕುದ್ರೂಸಕಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸತ್ತವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ಆಮಕಧಞ್ಞಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ, ಆಮಸನಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಆಮಕಮಂಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಞ್ಞತ್ರ ಓದಿಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಆಮಕಮಂಸಮಚ್ಛಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ನೋ ಆಮಸನಂ।

Uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ. Mahāsayanaṃ akappiyattharaṇaṃ. Tato paṭiviratoti attho. Jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Rajatanti kahāpaṇo lohamāsako jatumāsako dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchanti, tassa ubhayassapi paṭiggahaṇā paṭivirato, neva naṃ uggaṇhāti, na uggaṇhāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatīti attho. Āmakadhaññapaṭiggahaṇāti sālivīhiyavagodhūmakaṅguvarakakudrūsakasaṅkhātassa sattavidhassāpi āmakadhaññassa paṭiggahaṇā. Na kevalañca etesaṃ paṭiggahaṇameva, āmasanampi bhikkhūnaṃ na vaṭṭatiyeva. Āmakamaṃsapaṭiggahaṇāti ettha aññatra odissa anuññātā āmakamaṃsamacchānaṃ paṭiggahaṇameva bhikkhūnaṃ na vaṭṭati, no āmasanaṃ.

ಇತ್ಥಿಕುಮಾರಿಕಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಏತ್ಥ ಇತ್ಥೀತಿ ಪುರಿಸನ್ತರಗತಾ, ಇತರಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ನಾಮ। ತಾಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ ಆಮಸನಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಮೇವ। ದಾಸಿದಾಸಪಟಿಗ್ಗಹಣಾತಿ ಏತ್ಥ ದಾಸಿದಾಸವಸೇನೇವ ತೇಸಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ದಮ್ಮಿ, ಆರಾಮಿಕಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಪನ ವಟ್ಟತಿ। ಅಜೇಳಕಾದೀಸು ಖೇತ್ತವತ್ಥುಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯನಯೋ ವಿನಯವಸೇನ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಖೇತ್ತಂ ನಾಮ ಯಸ್ಮಿಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ ರುಹತಿ। ವತ್ಥು ನಾಮ ಯಸ್ಮಿಂ ಅಪರಣ್ಣಂ ರುಹತಿ। ಯತ್ಥ ವಾ ಉಭಯಮ್ಪಿ ರುಹತಿ, ತಂ ಖೇತ್ತಂ। ತದತ್ಥಾಯ ಅಕತಭೂಮಿಭಾಗೋ ವತ್ಥು। ಖೇತ್ತವತ್ಥುಸೀಸೇನ ಚೇತ್ಥ ವಾಪಿತಳಾಕಾದೀನಿಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನೇವ। ದೂತೇಯ್ಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೂತಕಮ್ಮಂ, ಗಿಹೀನಂ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗಮನಂ। ಪಹಿಣಗಮನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಘರಾ ಘರಂ ಪೇಸಿತಸ್ಸ ಖುದ್ದಕಗಮನಂ। ಅನುಯೋಗೋ ನಾಮ ತದುಭಯಕರಣಂ, ತಸ್ಮಾ ದೂತೇಯ್ಯಪಹಿಣಗಮನಾನಂ ಅನುಯೋಗಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

Itthikumārikapaṭiggahaṇāti ettha itthīti purisantaragatā, itarā kumārikā nāma. Tāsaṃ paṭiggahaṇampi āmasanampi akappiyameva. Dāsidāsapaṭiggahaṇāti ettha dāsidāsavaseneva tesaṃ paṭiggahaṇaṃ na vaṭṭati, ‘‘kappiyakārakaṃ dammi, ārāmikaṃ dammī’’ti evaṃ vutte pana vaṭṭati. Ajeḷakādīsu khettavatthupariyosānesu kappiyākappiyanayo vinayavasena upaparikkhitabbo. Tattha khettaṃ nāma yasmiṃ pubbaṇṇaṃ ruhati. Vatthu nāma yasmiṃ aparaṇṇaṃ ruhati. Yattha vā ubhayampi ruhati, taṃ khettaṃ. Tadatthāya akatabhūmibhāgo vatthu. Khettavatthusīsena cettha vāpitaḷākādīnipi saṅgahitāneva. Dūteyyaṃ vuccati dūtakammaṃ, gihīnaṃ paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā gahetvā tattha tattha gamanaṃ. Pahiṇagamanaṃ vuccati gharā gharaṃ pesitassa khuddakagamanaṃ. Anuyogo nāma tadubhayakaraṇaṃ, tasmā dūteyyapahiṇagamanānaṃ anuyogāti evamettha attho veditabbo.

ಕಯವಿಕ್ಕಯಾತಿ ಕಯಾ ಚ ವಿಕ್ಕಯಾ ಚ। ತುಲಾಕೂಟಾದೀಸು ಕೂಟನ್ತಿ ವಞ್ಚನಂ। ತತ್ಥ ತುಲಾಕೂಟಂ ತಾವ ರೂಪಕೂಟಂ ಅಙ್ಗಕೂಟಂ ಗಹಣಕೂಟಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕೂಟನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ರೂಪಕೂಟಂ ನಾಮ ದ್ವೇ ತುಲಾ ಸರೂಪಾ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಮಹತಿಯಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದದನ್ತೋ ಖುದ್ದಿಕಾಯ ದೇತಿ। ಅಙ್ಗಕೂಟಂ ನಾಮ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಹತ್ಥೇನ ತುಲಂ ಅಕ್ಕಮತಿ, ದದನ್ತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ। ಗಹಣಕೂಟಂ ನಾಮ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಮೂಲೇ ರಜ್ಜುಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದದನ್ತೋ ಅಗ್ಗೇ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕೂಟಂ ನಾಮ ತುಲಂ ಸುಸಿರಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಅಯಚುಣ್ಣಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಂ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇ ಕರೋತಿ, ದದನ್ತೋ ಅಗ್ಗಭಾಗೇ। ಕಂಸೋ ವುಚ್ಚತಿ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿ, ತಾಯ ವಞ್ಚನಂ ಕಂಸಕೂಟಂ। ಕಥಂ? ಏಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾ ದ್ವೇ ತಿಸ್ಸೋ ಲೋಹಪಾತಿಯೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ ಕರೋತಿ, ತತೋ ಜನಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಅದ್ಧಕುಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಸುವಣ್ಣಭಾಜನಾನಿ ಕಿಣಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಗ್ಘೇ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಸಮಗ್ಘತರಂ ದಾತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತೋ ತೇಹಿ ‘‘ಕಥಂ ಇಮೇಸಂ ಸುವಣ್ಣಭಾವೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಪಾಸಾಣೇ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ ಪಾತಿಯೋ ದತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ।

Kayavikkayāti kayā ca vikkayā ca. Tulākūṭādīsu kūṭanti vañcanaṃ. Tattha tulākūṭaṃ tāva rūpakūṭaṃ aṅgakūṭaṃ gahaṇakūṭaṃ paṭicchannakūṭanti catubbidhaṃ hoti. Tattha rūpakūṭaṃ nāma dve tulā sarūpā katvā gaṇhanto mahatiyā gaṇhāti, dadanto khuddikāya deti. Aṅgakūṭaṃ nāma gaṇhanto pacchābhāge hatthena tulaṃ akkamati, dadanto pubbabhāge. Gahaṇakūṭaṃ nāma gaṇhanto mūle rajjuṃ gaṇhāti, dadanto agge. Paṭicchannakūṭaṃ nāma tulaṃ susiraṃ katvā anto ayacuṇṇaṃ pakkhipitvā gaṇhanto taṃ pacchābhāge karoti, dadanto aggabhāge. Kaṃso vuccati suvaṇṇapāti, tāya vañcanaṃ kaṃsakūṭaṃ. Kathaṃ? Ekaṃ suvaṇṇapātiṃ katvā aññā dve tisso lohapātiyo suvaṇṇavaṇṇā karoti, tato janapadaṃ gantvā kiñcideva addhakulaṃ pavisitvā, ‘‘suvaṇṇabhājanāni kiṇathā’’ti vatvā agghe pucchite samagghataraṃ dātukāmā honti. Tato tehi ‘‘kathaṃ imesaṃ suvaṇṇabhāvo jānitabbo’’ti vutte – ‘‘vīmaṃsitvā gaṇhathā’’ti suvaṇṇapātiṃ pāsāṇe ghaṃsitvā sabbā pātiyo datvā gacchati.

ಮಾನಕೂಟಂ ನಾಮ ಹದಯಭೇದಸಿಖಾಭೇದರಜ್ಜುಭೇದವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಹದಯಭೇದೋ ಸಪ್ಪಿತೇಲಾದಿಮಿನನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ತಾನಿ ಹಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಛಿದ್ದೇನ ಮಾನೇನ, ‘‘ಸಣಿಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನ್ತೋಭಾಜನೇ ಬಹುಂ ಪಗ್ಘರಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ; ದದನ್ತೋ ಛಿದ್ದಂ ಪಿಧಾಯ ಸೀಘಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ। ಸಿಖಾಭೇದೋ ತಿಲತಣ್ಡುಲಾದಿಮಿನನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ತಾನಿ ಹಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಣಿಕಂ ಸಿಖಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದದನ್ತೋ ವೇಗೇನ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಿಖಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ದೇತಿ। ರಜ್ಜುಭೇದೋ ಖೇತ್ತವತ್ಥುಮಿನನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ಲಞ್ಜಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಹಿ ಖೇತ್ತಂ ಅಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಮಹನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮಿನನ್ತಿ।

Mānakūṭaṃ nāma hadayabhedasikhābhedarajjubhedavasena tividhaṃ hoti. Tattha hadayabhedo sappitelādiminanakāle labbhati. Tāni hi gaṇhanto heṭṭhā chiddena mānena, ‘‘saṇikaṃ āsiñcā’’ti vatvā antobhājane bahuṃ paggharāpetvā gaṇhāti; dadanto chiddaṃ pidhāya sīghaṃ pūretvā deti. Sikhābhedo tilataṇḍulādiminanakāle labbhati. Tāni hi gaṇhanto saṇikaṃ sikhaṃ ussāpetvā gaṇhāti, dadanto vegena pūretvā sikhaṃ chindanto deti. Rajjubhedo khettavatthuminanakāle labbhati. Lañjaṃ alabhantā hi khettaṃ amahantampi mahantaṃ katvā minanti.

ಉಕ್ಕೋಟನಾದೀಸು ಉಕ್ಕೋಟನನ್ತಿ ಸಾಮಿಕೇ ಅಸ್ಸಾಮಿಕೇ ಕಾತುಂ ಲಞ್ಜಗ್ಗಹಣಂ। ವಞ್ಚನನ್ತಿ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ಪರೇಸಂ ವಞ್ಚನಂ। ತತ್ರಿದಮೇಕಂ ವತ್ಥು – ಏಕೋ ಕಿರ ಲುದ್ದಕೋ ಮಿಗಞ್ಚ ಮಿಗಪೋತಕಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ। ತಮೇಕೋ ಧುತ್ತೋ, ‘‘ಕಿಂ, ಭೋ, ಮಿಗೋ ಅಗ್ಘತಿ, ಕಿಂ ಮಿಗಪೋತಕೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಮಿಗೋ ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣೇ ಮಿಗಪೋತಕೋ ಏಕ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಕಹಾಪಣಂ ದತ್ವಾ ಮಿಗಪೋತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ, ‘‘ನ ಮೇ, ಭೋ, ಮಿಗಪೋತಕೇನ ಅತ್ಥೋ, ಮಿಗಂ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ತೇನ ಹಿ ‘‘ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣೇ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ನನು ತೇ, ಭೋ, ಮಯಾ ಪಠಮಂ ಏಕೋ ಕಹಾಪಣೋ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ। ಆಮ ದಿನ್ನೋತಿ। ‘‘ಇಮಮ್ಪಿ ಮಿಗಪೋತಕಂ ಗಣ್ಹ, ಏವಂ ಸೋ ಚ ಕಹಾಪಣೋ ಅಯಞ್ಚ ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕೋ ಮಿಗಪೋತಕೋತಿ ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಕಾರಣಂ ವದತೀತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಮಿಗಪೋತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಿಗಂ ಅದಾಸೀತಿ।

Ukkoṭanādīsu ukkoṭananti sāmike assāmike kātuṃ lañjaggahaṇaṃ. Vañcananti tehi tehi upāyehi paresaṃ vañcanaṃ. Tatridamekaṃ vatthu – eko kira luddako migañca migapotakañca gahetvā āgacchati. Tameko dhutto, ‘‘kiṃ, bho, migo agghati, kiṃ migapotako’’ti āha. ‘‘Migo dve kahāpaṇe migapotako eka’’nti ca vutte kahāpaṇaṃ datvā migapotakaṃ gahetvā thokaṃ gantvā nivatto, ‘‘na me, bho, migapotakena attho, migaṃ me dehī’’ti āha. Tena hi ‘‘dve kahāpaṇe dehī’’ti. So āha – ‘‘nanu te, bho, mayā paṭhamaṃ eko kahāpaṇo dinno’’ti. Āma dinnoti. ‘‘Imampi migapotakaṃ gaṇha, evaṃ so ca kahāpaṇo ayañca kahāpaṇagghanako migapotakoti dve kahāpaṇā bhavissantī’’ti. So kāraṇaṃ vadatīti sallakkhetvā migapotakaṃ gahetvā migaṃ adāsīti.

ನಿಕತೀತಿ ಯೋಗವಸೇನ ವಾ ಮಾಯಾವಸೇನ ವಾ ಅಪಾಮಙ್ಗಂ ಪಾಮಙ್ಗನ್ತಿ, ಅಮಣಿಂ ಮಣಿನ್ತಿ, ಅಸುವಣ್ಣಂ ಸುವಣ್ಣನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಪಟಿರೂಪಕೇನ ವಞ್ಚನಂ। ಸಾಚಿಯೋಗೋತಿ ಕುಟಿಲಯೋಗೋ, ಏತೇಸಂಯೇವ ಉಕ್ಕೋಟನಾದೀನಮೇತಂ ನಾಮಂ, ತಸ್ಮಾ ಉಕ್ಕೋಟನಸಾಚಿಯೋಗೋ ವಞ್ಚನಸಾಚಿಯೋಗೋ ನಿಕತಿಸಾಚಿಯೋಗೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಕೇಚಿ ಅಞ್ಞಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತನಂ ಸಾಚಿಯೋಗೋತಿ ವದನ್ತಿ। ತಂ ಪನ ವಞ್ಚನೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಂ। ಛೇದನಾದೀಸು ಛೇದನನ್ತಿ ಹತ್ಥಚ್ಛೇದನಾದಿ। ವಧೋತಿ ಮಾರಣಂ। ಬನ್ಧೋತಿ ರಜ್ಜುಬನ್ಧನಾದೀಹಿ ಬನ್ಧನಂ। ವಿಪರಾಮೋಸೋತಿ ಹಿಮವಿಪರಾಮೋಸೋ ಗುಮ್ಬವಿಪರಾಮೋಸೋತಿ ದುವಿಧೋ। ಯಂ ಹಿಮಪಾತಸಮಯೇ ಹಿಮೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಂ ಜನಂ ಮುಸನ್ತಿ, ಅಯಂ ಹಿಮವಿಪರಾಮೋಸೋ। ಯಂ ಗುಮ್ಬಾದೀಹಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಮುಸನ್ತಿ, ಅಯಂ ಗುಮ್ಬವಿಪರಾಮೋಸೋ। ಆಲೋಪೋ ವುಚ್ಚತಿ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀನಂ ವಿಲೋಪಕರಣಂ। ಸಹಸಾಕಾರೋತಿ ಸಾಹಸಿಕಕಿರಿಯಾ, ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉರೇ ಸತ್ಥಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತಭಣ್ಡಗ್ಗಹಣಂ। ಏವಮೇತಸ್ಮಾ ಛೇದನ…ಪೇ॰… ಸಹಸಾಕಾರಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಹೋತಿ।

Nikatīti yogavasena vā māyāvasena vā apāmaṅgaṃ pāmaṅganti, amaṇiṃ maṇinti, asuvaṇṇaṃ suvaṇṇanti katvā paṭirūpakena vañcanaṃ. Sāciyogoti kuṭilayogo, etesaṃyeva ukkoṭanādīnametaṃ nāmaṃ, tasmā ukkoṭanasāciyogo vañcanasāciyogo nikatisāciyogoti evamettha attho daṭṭhabbo. Keci aññaṃ dassetvā aññassa parivattanaṃ sāciyogoti vadanti. Taṃ pana vañcaneneva saṅgahitaṃ. Chedanādīsuchedananti hatthacchedanādi. Vadhoti māraṇaṃ. Bandhoti rajjubandhanādīhi bandhanaṃ. Viparāmosoti himaviparāmoso gumbaviparāmosoti duvidho. Yaṃ himapātasamaye himena paṭicchannā hutvā maggapaṭipannaṃ janaṃ musanti, ayaṃ himaviparāmoso. Yaṃ gumbādīhi paṭicchannā musanti, ayaṃ gumbaviparāmoso. Ālopo vuccati gāmanigamādīnaṃ vilopakaraṇaṃ. Sahasākāroti sāhasikakiriyā, gehaṃ pavisitvā manussānaṃ ure satthaṃ ṭhapetvā icchitabhaṇḍaggahaṇaṃ. Evametasmā chedana…pe… sahasākārā paṭivirato hoti.

೨೯೪. ಸೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ಸ್ವಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೇನ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ದ್ವಾದಸವಿಧೇನ ಇತರೀತರಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾ ಪನ ದ್ವಾದಸವಿಧೇನ ಇತರೀತರಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಟ್ಠ ಪರಿಕ್ಖಾರಾ ವಟ್ಟನ್ತಿ ತೀಣಿ ಚೀವರಾನಿ ಪತ್ತೋ ದನ್ತಕಟ್ಠಚ್ಛೇದನವಾಸಿ ಏಕಾ ಸೂಚಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಪರಿಸ್ಸಾವನನ್ತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

294.So santuṭṭho hotīti svāyaṃ bhikkhu heṭṭhā vuttena catūsu paccayesu dvādasavidhena itarītarapaccayasantosena samannāgato hoti. Iminā pana dvādasavidhena itarītarapaccayasantosena samannāgatassa bhikkhuno aṭṭha parikkhārā vaṭṭanti tīṇi cīvarāni patto dantakaṭṭhacchedanavāsi ekā sūci kāyabandhanaṃ parissāvananti. Vuttampi cetaṃ –

‘‘ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತೋ ಚ, ವಾಸಿ ಸೂಚಿ ಚ ಬನ್ಧನಂ।

‘‘Ticīvarañca patto ca, vāsi sūci ca bandhanaṃ;

ಪರಿಸ್ಸಾವನೇನ ಅಟ್ಠೇತೇ, ಯುತ್ತಯೋಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ॥

Parissāvanena aṭṭhete, yuttayogassa bhikkhuno’’ti.

ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಾಪಿ। ಕಥಂ? ತಿಚೀವರಂ ತಾವ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಚ ವಿಚರಣಕಾಲೇ ಕಾಯಂ ಪರಿಹರತಿ ಪೋಸೇತೀತಿ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಂ ಹೋತಿ, ಚೀವರಕಣ್ಣೇನ ಉದಕಂ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಪಿವನಕಾಲೇ ಖಾದಿತಬ್ಬಫಲಾಫಲಗ್ಗಹಣಕಾಲೇ ಚ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪರಿಹರತಿ ಪೋಸೇತೀತಿ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಂ ಹೋತಿ। ಪತ್ತೋಪಿ ತೇನ ಉದಕಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ನಹಾನಕಾಲೇ ಕುಟಿಪರಿಭಣ್ಡಕರಣಕಾಲೇ ಚ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕೋ ಹೋತಿ, ಆಹಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನಕಾಲೇ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕೋ ಹೋತಿ। ವಾಸಿಪಿ ತಾಯ ದನ್ತಕಟ್ಠಚ್ಛೇದನಕಾಲೇ ಮಞ್ಚಪೀಠಾನಂ ಅಙ್ಗಪಾದಚೀವರಕುಟಿದಣ್ಡಕಸಜ್ಜನಕಾಲೇ ಚ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಾ ಹೋತಿ, ಉಚ್ಛುಚ್ಛೇದನನಾಳಿಕೇರಾದಿತಚ್ಛನಕಾಲೇ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಾ। ಸೂಚಿಪಿ ಚೀವರಸಿಬ್ಬನಕಾಲೇ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಾ ಹೋತಿ, ಪೂವಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಖಾದನಕಾಲೇ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಾ। ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಚರಣಕಾಲೇ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಂ, ಉಚ್ಛುಆದೀನಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಹಣಕಾಲೇ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಂ। ಪರಿಸ್ಸಾವನಂ ತೇನ ಉದಕಂ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ನಹಾನಕಾಲೇ, ಸೇನಾಸನಪರಿಭಣ್ಡಕರಣಕಾಲೇ ಚ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಂ, ಪಾನೀಯಪರಿಸ್ಸಾವನಕಾಲೇ ತೇನೇವ ತಿಲತಣ್ಡುಲಪುಥುಕಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದನಕಾಲೇ ಚ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಂ। ಅಯಂ ತಾವ ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಿಕಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖಾರಮತ್ತಾ।

Te sabbepi kāyaparihārikāpi honti kucchiparihārikāpi. Kathaṃ? Ticīvaraṃ tāva nivāsetvā pārupitvā ca vicaraṇakāle kāyaṃ pariharati posetīti kāyaparihārikaṃ hoti, cīvarakaṇṇena udakaṃ parissāvetvā pivanakāle khāditabbaphalāphalaggahaṇakāle ca kucchiṃ pariharati posetīti kucchiparihārikaṃ hoti. Pattopi tena udakaṃ uddharitvā nahānakāle kuṭiparibhaṇḍakaraṇakāle ca kāyaparihāriko hoti, āhāraṃ gahetvā bhuñjanakāle kucchiparihāriko hoti. Vāsipi tāya dantakaṭṭhacchedanakāle mañcapīṭhānaṃ aṅgapādacīvarakuṭidaṇḍakasajjanakāle ca kāyaparihārikā hoti, ucchucchedananāḷikerāditacchanakāle kucchiparihārikā. Sūcipi cīvarasibbanakāle kāyaparihārikā hoti, pūvaṃ vā phalaṃ vā vijjhitvā khādanakāle kucchiparihārikā. Kāyabandhanaṃ bandhitvā vicaraṇakāle kāyaparihārikaṃ, ucchuādīni bandhitvā gahaṇakāle kucchiparihārikaṃ. Parissāvanaṃ tena udakaṃ parissāvetvā nahānakāle, senāsanaparibhaṇḍakaraṇakāle ca kāyaparihārikaṃ, pānīyaparissāvanakāle teneva tilataṇḍulaputhukādīni gahetvā khādanakāle ca kucchiparihārikaṃ. Ayaṃ tāva aṭṭhaparikkhārikassa parikkhāramattā.

ನವಪರಿಕ್ಖಾರಿಕಸ್ಸ ಪನ ಸೇಯ್ಯಂ ಪವಿಸನ್ತಸ್ಸ ತತ್ರಟ್ಠಕಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ವಾ ಕುಞ್ಚಿಕಾ ವಾ ವಟ್ಟತಿ। ದಸಪರಿಕ್ಖಾರಿಕಸ್ಸ ನಿಸೀದನಂ ವಾ ಚಮ್ಮಖಣ್ಡಂ ವಾ ವಟ್ಟತಿ। ಏಕಾದಸಪರಿಕ್ಖಾರಿಕಸ್ಸ ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿ ವಾ ತೇಲನಾಳಿಕಾ ವಾ ವಟ್ಟತಿ। ದ್ವಾದಸಪರಿಕ್ಖಾರಿಕಸ್ಸ ಛತ್ತಂ ವಾ ಉಪಾಹನಾ ವಾ ವಟ್ಟತಿ। ಏತೇಸು ಚ ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಿಕೋವ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ, ಇತರೇ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಾ, ಮಹಿಚ್ಛಾ ಮಹಾಭಾರಾತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ। ಏತೇಪಿ ಹಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾವ ಸನ್ತುಟ್ಠಾವ ಸುಭರಾವ ಸಲ್ಲಹುಕವುತ್ತಿನೋವ। ಭಗವಾ ಪನ ನಯಿಮಂ ಸುತ್ತಂ ತೇಸಂ ವಸೇನ ಕಥೇಸಿ, ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಿಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಹಿ ಖುದ್ದಕವಾಸಿಞ್ಚ ಸೂಚಿಞ್ಚ ಪರಿಸ್ಸಾವನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಅಂಸಕೂಟೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ತಿಚೀವರಂ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಯೇನಿಚ್ಛಕಂ ಸುಖಂ ಪಕ್ಕಮತಿ। ಪಟಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ನಾಮಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ, ಇತಿ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಲ್ಲಹುಕವುತ್ತಿತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ, ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕೇನ ಚೀವರೇನಾತಿಆದಿಮಾಹ।

Navaparikkhārikassa pana seyyaṃ pavisantassa tatraṭṭhakapaccattharaṇaṃ vā kuñcikā vā vaṭṭati. Dasaparikkhārikassa nisīdanaṃ vā cammakhaṇḍaṃ vā vaṭṭati. Ekādasaparikkhārikassa kattarayaṭṭhi vā telanāḷikā vā vaṭṭati. Dvādasaparikkhārikassa chattaṃ vā upāhanā vā vaṭṭati. Etesu ca aṭṭhaparikkhārikova santuṭṭho, itare asantuṭṭhā, mahicchā mahābhārāti na vattabbā. Etepi hi appicchāva santuṭṭhāva subharāva sallahukavuttinova. Bhagavā pana nayimaṃ suttaṃ tesaṃ vasena kathesi, aṭṭhaparikkhārikassa vasena kathesi. So hi khuddakavāsiñca sūciñca parissāvane pakkhipitvā pattassa anto ṭhapetvā pattaṃ aṃsakūṭe laggetvā ticīvaraṃ kāyapaṭibaddhaṃ katvā yenicchakaṃ sukhaṃ pakkamati. Paṭinivattetvā gahetabbaṃ nāmassa na hoti, iti imassa bhikkhuno sallahukavuttitaṃ dassento bhagavā, santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarenātiādimāha.

ತತ್ಥ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕೇನಾತಿ ಕಾಯಪರಿಹರಣಮತ್ತಕೇನ। ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕೇನಾತಿ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹರಣಮತ್ತಕೇನ। ಸಮಾದಾಯೇವ ಪಕ್ಕಮತೀತಿ ತಂ ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಮತ್ತಕಂ ಸಬ್ಬಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾವ ಗಚ್ಛತಿ, ‘‘ಮಮ ವಿಹಾರೋ ಪರಿವೇಣಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ’’ತಿಸ್ಸ ಸಙ್ಗೋ ವಾ ಬದ್ಧೋ ವಾ ನ ಹೋತಿ, ಸೋ ಜಿಯಾ ಮುತ್ತೋ ಸರೋ ವಿಯ, ಯೂಥಾ ಅಪಕ್ಕನ್ತೋ ಮತ್ತಹತ್ಥೀ ವಿಯ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ ಸೇನಾಸನಂ ವನಸಣ್ಡಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ವನಪಬ್ಭಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಏಕೋವ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏಕೋವ ನಿಸೀದತಿ, ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥೇಸು ಏಕೋವ ಅದುತಿಯೋ।

Tattha kāyaparihārikenāti kāyapariharaṇamattakena. Kucchiparihārikenāti kucchipariharaṇamattakena. Samādāyeva pakkamatīti taṃ aṭṭhaparikkhāramattakaṃ sabbaṃ gahetvā kāyapaṭibaddhaṃ katvāva gacchati, ‘‘mama vihāro pariveṇaṃ upaṭṭhāko’’tissa saṅgo vā baddho vā na hoti, so jiyā mutto saro viya, yūthā apakkanto mattahatthī viya icchiticchitaṃ senāsanaṃ vanasaṇḍaṃ rukkhamūlaṃ vanapabbhāraṃ paribhuñjanto ekova tiṭṭhati, ekova nisīdati, sabbiriyāpathesu ekova adutiyo.

‘‘ಚಾತುದ್ದಿಸೋ ಅಪ್ಪಟಿಘೋ ಚ ಹೋತಿ,

‘‘Cātuddiso appaṭigho ca hoti,

ಸನ್ತುಸ್ಸಮಾನೋ ಇತರೀತರೇನ।

Santussamāno itarītarena;

ಪರಿಸ್ಸಯಾನಂ ಸಹಿತಾ ಅಛಮ್ಭೀ,

Parissayānaṃ sahitā achambhī,

ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೪೨)।

Eko care khaggavisāṇakappo’’ti. (su. ni. 42);

ಏವಂ ವಣ್ಣಿತಂ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ।

Evaṃ vaṇṇitaṃ khaggavisāṇakappataṃ āpajjati.

ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಉಪಮಾಯ ಸಾಧೇನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪಕ್ಖೀ ಸಕುಣೋತಿ ಪಕ್ಖಯುತ್ತೋ ಸಕುಣೋ। ಡೇತೀತಿ ಉಪ್ಪತತಿ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಸಕುಣಾ ನಾಮ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ರುಕ್ಖೋ ಪರಿಪಕ್ಕಫಲೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ನಾನಾದಿಸಾಹಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಖಪಕ್ಖತುಣ್ಡಾದೀಹಿ ತಸ್ಸ ಫಲಾನಿ ವಿಜ್ಝನ್ತಾ ವಿಧುನನ್ತಾ ಖಾದನ್ತಿ। ‘‘ಇದಂ ಅಜ್ಜತನಾಯ ಇದಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನೇಸಂ ನ ಹೋತಿ। ಫಲೇ ಪನ ಖೀಣೇ ನೇವ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇನ್ತಿ, ನ ತತ್ಥ ಪತ್ತಂ ವಾ ನಖಂ ವಾ ತುಣ್ಡಂ ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ತಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖೇ ಅನಪೇಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ಯೋ ಯಂ ದಿಸಾಭಾಗಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಸೋ ತೇನ ಸಪತ್ತಭಾರೋವ – ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮೇವ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ನಿಸ್ಸಙ್ಗೋ ನಿರಪೇಕ್ಖೋಯೇವ ಪಕ್ಕಮತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಮಾದಾಯೇವ ಪಕ್ಕಮತೀ’’ತಿ। ಅರಿಯೇನಾತಿ ನಿದ್ದೋಸೇನ। ಅಜ್ಝತ್ತನ್ತಿ ಸಕೇ ಅತ್ತಭಾವೇ। ಅನವಜ್ಜಸುಖನ್ತಿ ನಿದ್ದೋಸಸುಖಂ।

Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento seyyathāpītiādimāha. Tattha pakkhī sakuṇoti pakkhayutto sakuṇo. Ḍetīti uppatati. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – sakuṇā nāma ‘‘asukasmiṃ padese rukkho paripakkaphalo’’ti ñatvā nānādisāhi āgantvā nakhapakkhatuṇḍādīhi tassa phalāni vijjhantā vidhunantā khādanti. ‘‘Idaṃ ajjatanāya idaṃ svātanāya bhavissatī’’ti nesaṃ na hoti. Phale pana khīṇe neva rukkhassa ārakkhaṃ ṭhapenti, na tattha pattaṃ vā nakhaṃ vā tuṇḍaṃ vā ṭhapenti, atha kho tasmiṃ rukkhe anapekkho hutvā yo yaṃ disābhāgaṃ icchati, so tena sapattabhārova – uppatitvā gacchati. Evameva ayaṃ bhikkhu nissaṅgo nirapekkhoyeva pakkamati. Tena vuttaṃ ‘‘samādāyeva pakkamatī’’ti. Ariyenāti niddosena. Ajjhattanti sake attabhāve. Anavajjasukhanti niddosasukhaṃ.

೨೯೫. ಸೋ ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಸೋ ಇಮಿನಾ ಅರಿಯೇನ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಪದೇಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಂ। ಅಬ್ಯಾಸೇಕಸುಖನ್ತಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅನವಸಿತ್ತಸುಖಂ, ಅವಿಕಿಣ್ಣಸುಖನ್ತಿಪಿ ವುತ್ತಂ। ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಸುಖಞ್ಹಿ ದಿಟ್ಠಾದೀಸು ದಿಟ್ಠಮತ್ತಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತತಾಯ ಅವಿಕಿಣ್ಣಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಸೋ ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಸಂವರೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮೇಸು ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಪಟಿಕ್ಕನ್ತಾದೀಸು ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞವಸೇನ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತಮೇವ।

295.So cakkhunā rūpaṃ disvāti so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhu cakkhuviññāṇena rūpaṃ passitvāti attho. Sesapadesu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttaṃ. Abyāsekasukhanti kilesehi anavasittasukhaṃ, avikiṇṇasukhantipi vuttaṃ. Indriyasaṃvarasukhañhi diṭṭhādīsu diṭṭhamattādivasena pavattatāya avikiṇṇaṃ hoti. So abhikkante paṭikkanteti so manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ saṃvarena samannāgato bhikkhu imesu abhikkantapaṭikkantādīsu sattasu ṭhānesu satisampajaññavasena sampajānakārī hoti. Tattha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ satipaṭṭhāne vuttameva.

೨೯೬. ಸೋ ಇಮಿನಾ ಚಾತಿಆದಿನಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ಅರಞ್ಞವಾಸಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞವಾಸೋ ನ ಇಜ್ಝತಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಹಿ ವಾ ವನಚರಕೇಹಿ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅರಞ್ಞೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ, ‘‘ಕಿಂ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಪಾಪಭಿಕ್ಖುನೋ ಅರಞ್ಞವಾಸೇನಾ’’ತಿ ಭೇರವಸದ್ದಂ ಸಾವೇನ್ತಿ, ಹತ್ಥೇಹಿ ಸೀಸಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ। ‘‘ಅಸುಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಅಯಸೋ ಪತ್ಥರತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನೇತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞವಾಸೋ ಇಜ್ಝತಿ, ಸೋ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಳಕಂ ವಾ ತಿಲಕಂ ವಾ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪೀತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಓಕ್ಕಮತಿ, ಅರಞ್ಞೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಅತ್ತಮನಾ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಿ, ಇತಿಸ್ಸ ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತತೇಲಬಿನ್ದು ವಿಯ ಯಸೋ ವಿತ್ಥಾರಿಕೋ ಹೋತಿ।

296.So iminā cātiādinā kiṃ dasseti? Araññavāsassa paccayasampattiṃ dasseti. Yassa hi ime cattāro paccayā natthi, tassa araññavāso na ijjhati, tiracchānagatehi vā vanacarakehi vā saddhiṃ vattabbataṃ āpajjati, araññe adhivatthā devatā, ‘‘kiṃ evarūpassa pāpabhikkhuno araññavāsenā’’ti bheravasaddaṃ sāventi, hatthehi sīsaṃ paharitvā palāyanākāraṃ karonti. ‘‘Asuko bhikkhu araññaṃ pavisitvā idañcidañca pāpakammaṃ akāsī’’ti ayaso pattharati. Yassa panete cattāro paccayā atthi, tassa araññavāso ijjhati, so hi attano sīlaṃ paccavekkhanto kiñci kāḷakaṃ vā tilakaṃ vā apassanto pītiṃ uppādetvā taṃ khayato vayato sammasanto ariyabhūmiṃ okkamati, araññe adhivatthā devatā attamanā vaṇṇaṃ bhāsanti, itissa udake pakkhittatelabindu viya yaso vitthāriko hoti.

ತತ್ಥ ವಿವಿತ್ತನ್ತಿ ಸುಞ್ಞಂ ಅಪ್ಪಸದ್ದಂ, ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತದೇವ ಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ವಿಭಙ್ಗೇ, ‘‘ವಿವಿತ್ತನ್ತಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಚೇಪಿ ಸೇನಾಸನಂ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ಅನಾಕಿಣ್ಣಂ ಗಹಟ್ಠೇಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತೇಹಿ, ತೇನ ತಂ ವಿವಿತ್ತ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೫೨೬) ವುತ್ತಂ। ಸೇತಿ ಚೇವ ಆಸತಿ ಚ ಏತ್ಥಾತಿ ಸೇನಾಸನಂ, ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಮಞ್ಚೋಪಿ ಸೇನಾಸನಂ, ಪೀಠಮ್ಪಿ ಭಿಸಿಪಿ ಬಿಮ್ಬೋಹನಮ್ಪಿ, ವಿಹಾರೋಪಿ ಅಡ್ಢಯೋಗೋಪಿ, ಪಾಸಾದೋಪಿ, ಹಮ್ಮಿಯಮ್ಪಿ, ಗುಹಾಪಿ, ಅಟ್ಟೋಪಿ, ಮಾಳೋಪಿ, ಲೇಣಮ್ಪಿ, ವೇಳುಗುಮ್ಬೋಪಿ , ರುಕ್ಖಮೂಲಮ್ಪಿ, ಮಣ್ಡಪೋಪಿ ಸೇನಾಸನಂ, ಯತ್ಥ ವಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಸೇನಾಸನ’’ನ್ತಿ। ಅಪಿಚ ‘‘ವಿಹಾರೋ ಅಡ್ಢಯೋಗೋ ಪಾಸಾದೋ ಹಮ್ಮಿಯಂ ಗುಹಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಿಹಾರಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ। ‘‘ಮಞ್ಚೋ ಪೀಠಂ, ಭಿಸಿ ಬಿಮ್ಬೋಹನ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ। ‘‘ಚಿಮಿಲಿಕಾ, ಚಮ್ಮಖಣ್ಡೋ, ತಿಣಸನ್ಥಾರೋ, ಪಣ್ಣಸನ್ಥಾರೋ’’ತಿ ಇದಂ ಸನ್ಥತಸೇನಾಸನಂ ನಾಮ। ‘‘ಯತ್ಥ ವಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಓಕಾಸಸೇನಾಸನಂ ನಾಮಾತಿ ಏವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಸೇನಾಸನಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸೇನಾಸನಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಮೇವ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಸಕುಣಸದಿಸಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅರಞ್ಞಂ ರುಕ್ಖಮೂಲನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।

Tattha vivittanti suññaṃ appasaddaṃ, appanigghosanti attho. Etadeva hi sandhāya vibhaṅge, ‘‘vivittanti santike cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi, tena taṃ vivitta’’nti (vibha. 526) vuttaṃ. Seti ceva āsati ca etthāti senāsanaṃ, mañcapīṭhādīnametaṃ adhivacanaṃ. Tenāha – ‘‘senāsananti mañcopi senāsanaṃ, pīṭhampi bhisipi bimbohanampi, vihāropi aḍḍhayogopi, pāsādopi, hammiyampi, guhāpi, aṭṭopi, māḷopi, leṇampi, veḷugumbopi , rukkhamūlampi, maṇḍapopi senāsanaṃ, yattha vā pana bhikkhū paṭikkamanti, sabbametaṃ senāsana’’nti. Apica ‘‘vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā’’ti idaṃ vihārasenāsanaṃ nāma. ‘‘Mañco pīṭhaṃ, bhisi bimbohana’’nti idaṃ mañcapīṭhasenāsanaṃ nāma. ‘‘Cimilikā, cammakhaṇḍo, tiṇasanthāro, paṇṇasanthāro’’ti idaṃ santhatasenāsanaṃ nāma. ‘‘Yattha vā pana bhikkhū paṭikkamantī’’ti idaṃ okāsasenāsanaṃ nāmāti evaṃ catubbidhaṃ senāsanaṃ hoti, taṃ sabbampi senāsanaggahaṇena gahitameva. Imassa pana sakuṇasadisassa cātuddisassa bhikkhuno anucchavikaṃ dassento araññaṃ rukkhamūlantiādimāha.

ತತ್ಥ ಅರಞ್ಞನ್ತಿ ‘‘ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಇನ್ದಖೀಲಾ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಅರಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಸೇನ ಆಗತಂ ಅರಞ್ಞಂ। ‘‘ಆರಞ್ಞಕಂ ನಾಮ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಚಧನುಸತಿಕಂ ಪಚ್ಛಿಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೫೪) ಇದಂ ಪನ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನುರೂಪಂ, ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಧುತಙ್ಗನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತಂ। ರುಕ್ಖಮೂಲನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸನ್ದಚ್ಛಾಯಂ ವಿವಿತ್ತಂ ರಕ್ಖಮೂಲಂ। ಪಬ್ಬತನ್ತಿ ಸೇಲಂ। ತತ್ಥ ಹಿ ಉದಕಸೋಣ್ಡೀಸು ಉದಕಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಸೀತಾಯ ರುಕ್ಖಚ್ಛಾಯಾಯ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ನಾನಾದಿಸಾಸು ಖಾಯಮಾನಾಸು ಸೀತೇನ ವಾತೇನ ವೀಜಿಯಮಾನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ। ಕನ್ದರನ್ತಿ ಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಉದಕಂ, ತೇನ ದಾರಿತಂ, ಉದಕೇನ ಭಿನ್ನಂ ಪಬ್ಬತಪ್ಪದೇಸಂ, ಯಂ ನದೀತುಮ್ಬನ್ತಿಪಿ ನದೀಕುಞ್ಜನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಹಿ ರಜತಪಟ್ಟಸದಿಸಾ ವಾಲಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮತ್ಥಕೇ ಮಣಿವಿತಾನಂ ವಿಯ ವನಗಹನಂ, ಮಣಿಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸಂ ಉದಕಂ ಸನ್ದತಿ। ಏವರೂಪಂ ಕನ್ದರಂ ಓರುಯ್ಹ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಗತ್ತಾನಿ ಸೀತಾನಿ ಕತ್ವಾ ವಾಲಿಕಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಂಸುಕೂಲಚೀವರಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತೋ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ। ಗಿರಿಗುಹನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಬ್ಬತಾನಂ ಅನ್ತರಾ, ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಾ ಉಮಙ್ಗಸದಿಸಂ ಮಹಾವಿವರಂ। ಸುಸಾನಲಕ್ಖಣಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಂ। ವನಪತ್ಥನ್ತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪಚಾರಟ್ಠಾನಂ, ಯತ್ಥ ನ ಕಸನ್ತಿ ನ ವಪನ್ತಿ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ವನಪತ್ಥನ್ತಿ ದೂರಾನಮೇತಂ ಸೇನಾಸನಾನಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿಆದಿ (ವಿಭ॰ ೫೩೧)। ಅಬ್ಭೋಕಾಸನ್ತಿ ಅಚ್ಛನ್ನಂ, ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ ಪನೇತ್ಥ ಚೀವರಕುಟಿಂ ಕತ್ವಾ ವಸತಿ। ಪಲಾಲಪುಞ್ಜನ್ತಿ ಪಲಾಲರಾಸಿಂ । ಮಹಾಪಲಾಲಪುಞ್ಜತೋ ಹಿ ಪಲಾಲಂ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಪಬ್ಭಾರಲೇಣಸದಿಸೇ ಆಲಯೇ ಕರೋನ್ತಿ, ಗಚ್ಛಗುಮ್ಬಾದೀನಮ್ಪಿ ಉಪರಿ ಪಲಾಲಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ।

Tattha araññanti ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā, sabbametaṃ arañña’’nti idaṃ bhikkhunīnaṃ vasena āgataṃ araññaṃ. ‘‘Āraññakaṃ nāma senāsanaṃ pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 654) idaṃ pana imassa bhikkhuno anurūpaṃ, tassa lakkhaṇaṃ visuddhimagge dhutaṅganiddese vuttaṃ. Rukkhamūlanti yaṃkiñci sandacchāyaṃ vivittaṃ rakkhamūlaṃ. Pabbatanti selaṃ. Tattha hi udakasoṇḍīsu udakakiccaṃ katvā sītāya rukkhacchāyāya nisinnassa nānādisāsu khāyamānāsu sītena vātena vījiyamānassa cittaṃ ekaggaṃ hoti. Kandaranti kaṃ vuccati udakaṃ, tena dāritaṃ, udakena bhinnaṃ pabbatappadesaṃ, yaṃ nadītumbantipi nadīkuñjantipi vadanti. Tattha hi rajatapaṭṭasadisā vālikā honti, matthake maṇivitānaṃ viya vanagahanaṃ, maṇikkhandhasadisaṃ udakaṃ sandati. Evarūpaṃ kandaraṃ oruyha pānīyaṃ pivitvā gattāni sītāni katvā vālikaṃ ussāpetvā paṃsukūlacīvaraṃ paññāpetvā nisinnassa samaṇadhammaṃ karoto cittaṃ ekaggaṃ hoti. Giriguhanti dvinnaṃ pabbatānaṃ antarā, ekasmiṃyeva vā umaṅgasadisaṃ mahāvivaraṃ. Susānalakkhaṇaṃ visuddhimagge vuttaṃ. Vanapatthanti atikkamitvā manussānaṃ upacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasanti na vapanti. Tenevāha – ‘‘vanapatthanti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’ntiādi (vibha. 531). Abbhokāsanti acchannaṃ, ākaṅkhamāno panettha cīvarakuṭiṃ katvā vasati. Palālapuñjanti palālarāsiṃ . Mahāpalālapuñjato hi palālaṃ nikkaḍḍhitvā pabbhāraleṇasadise ālaye karonti, gacchagumbādīnampi upari palālaṃ pakkhipitvā heṭṭhā nisinnā samaṇadhammaṃ karonti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.

ಪಚ್ಛಾಭತ್ತನ್ತಿ ಭತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ। ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪರಿಯೇಸನತೋ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ। ಪಲ್ಲಙ್ಕನ್ತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಊರುಬದ್ಧಾಸನಂ। ಆಭುಜಿತ್ವಾತಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ। ಉಜುಂ ಕಾಯಂ ಪಣಿಧಾಯಾತಿ ಉಪರಿಮಂ ಸರೀರಂ ಉಜುಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕೇ ಕೋಟಿಯಾ ಕೋಟಿಂ ಪಟಿಪಾದೇತ್ವಾ। ಏವಞ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಚಮ್ಮಮಂಸನಹಾರೂನಿ ನ ಪಣಮನ್ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಯಾ ತೇಸಂ ಪಣಮನಪಚ್ಚಯಾ ಖಣೇ ಖಣೇ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ತಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತಾಸು ಅನುಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾಸು ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಪರಿಪತತಿ, ವುದ್ಧಿಂ ಫಾತಿಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ। ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಠಪಯಿತ್ವಾ, ಮುಖಸಮೀಪೇ ವಾ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವ ವಿಭಙ್ಗೇ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಯಂ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ ಸೂಪಟ್ಠಿತಾ ನಾಸಿಕಗ್ಗೇ ವಾ ಮುಖನಿಮಿತ್ತೇ ವಾ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೫೩೭)। ಅಥ ವಾ ‘‘ಪರೀತಿ ಪರಿಗ್ಗಹಟ್ಠೋ, ಮುಖನ್ತಿ ನಿಯ್ಯಾನತ್ಥೋ, ಸತೀತಿ ಉಪಟ್ಠಾನತ್ಥೋ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿ’’ನ್ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೬೪) ಏವಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪೋ ‘‘ಪರಿಗ್ಗಹಿತನಿಯ್ಯಾನಸತಿಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ।

Pacchābhattanti bhattassa pacchato. Piṇḍapātapaṭikkantoti piṇḍapātapariyesanato paṭikkanto. Pallaṅkanti samantato ūrubaddhāsanaṃ. Ābhujitvāti bandhitvā. Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭake koṭiyā koṭiṃ paṭipādetvā. Evañhi nisinnassa cammamaṃsanahārūni na paṇamanti. Athassa yā tesaṃ paṇamanapaccayā khaṇe khaṇe vedanā uppajjeyyuṃ, tā na uppajjanti. Tāsu anuppajjamānāsu cittaṃ ekaggaṃ hoti, kammaṭṭhānaṃ na paripatati, vuddhiṃ phātiṃ upagacchati. Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapayitvā, mukhasamīpe vā katvāti attho. Teneva vibhaṅge vuttaṃ – ‘‘ayaṃ sati upaṭṭhitā hoti sūpaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā, tena vuccati parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti (vibha. 537). Atha vā ‘‘parīti pariggahaṭṭho, mukhanti niyyānattho, satīti upaṭṭhānattho, tena vuccati parimukhaṃ sati’’nti (paṭi. ma. 1.164) evaṃ paṭisambhidāyaṃ vuttanayenapettha attho daṭṭhabbo. Tatrāyaṃ saṅkhepo ‘‘pariggahitaniyyānasatiṃ katvā’’ti.

ಅಭಿಜ್ಝಂ ಲೋಕೇತಿ ಏತ್ಥ ಲುಜ್ಜನಪಲುಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಲೋಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ರಾಗಂ ಪಹಾಯ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ವಿಗತಾಭಿಜ್ಝೇನಾತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನ ಪಹೀನತ್ತಾ ವಿಗತಾಭಿಜ್ಝೇನ, ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸದಿಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿಜ್ಝಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಸೋಧೇತೀತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾತೋ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಮೋಚೇತಿ। ಯಥಾ ನಂ ಸಾ ಮುಞ್ಚತಿ ಚೇವ, ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಚ ನ ಪುನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏವಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬ್ಯಾಪಾದಪದೋಸಂ ಪಹಾಯಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಬ್ಯಾಪಜ್ಜತಿ ಇಮಿನಾ ಚಿತ್ತಂ ಪೂತಿಕಮ್ಮಾಸಾದಯೋ ವಿಯ ಪುರಿಮಪಕತಿಂ ಪಜಹತೀತಿ ಬ್ಯಾಪಾದೋ। ವಿಕಾರಾಪತ್ತಿಯಾ ಪದುಸ್ಸತಿ, ಪರಂ ವಾ ಪದೂಸೇತಿ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ಪದೋಸೋ। ಉಭಯಮೇತಂ ಕೋಧಸ್ಸೇವಾಧಿವಚನಂ। ಥಿನಂ ಚಿತ್ತಗೇಲಞ್ಞಂ। ಮಿದ್ಧಂ ಚೇತಸಿಕಗೇಲಞ್ಞಂ। ಥಿನಞ್ಚ ಮಿದ್ಧಞ್ಚ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ। ಆಲೋಕಸಞ್ಞೀತಿ ರತ್ತಿಮ್ಪಿ ದಿವಾ ದಿಟ್ಠಆಲೋಕಸಞ್ಜಾನನಸಮತ್ಥತಾಯ ವಿಗತನೀವರಣಾಯ ಪರಿಸುದ್ಧಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಸತಿಯಾ ಚ ಞಾಣೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಇದಂ ಉಭಯಂ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾಯ ಉಪಕಾರತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಉದ್ಧಚ್ಚಞ್ಚ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಞ್ಚ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ। ತಿಣ್ಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛೋತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ ತರಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ‘‘ಕಥಮಿದಂ ಕಥಮಿದ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ನಪ್ಪವತ್ತತೀತಿ ಅಕಥಂಕಥೀ। ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಅನವಜ್ಜೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು। ‘‘ಇಮೇ ನು ಖೋ ಕುಸಲಾ, ಕಥಮಿಮೇ ಕುಸಲಾ’’ತಿ ಏವಂ ನ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛತಿ ನ ಕಙ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ಇಮೇಸು ಪನ ನೀವರಣೇಸು ವಚನತ್ಥಲಕ್ಖಣಾದಿಭೇದತೋ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಂ।

Abhijjhaṃ loketi ettha lujjanapalujjanaṭṭhena pañcupādānakkhandhā loko, tasmā pañcasu upādānakkhandhesu rāgaṃ pahāya kāmacchandaṃ vikkhambhetvāti ayamettha attho. Vigatābhijjhenāti vikkhambhanavasena pahīnattā vigatābhijjhena, na cakkhuviññāṇasadisenāti attho. Abhijjhāya cittaṃ parisodhetīti abhijjhāto cittaṃ parimoceti. Yathā naṃ sā muñcati ceva, muñcitvā ca na puna gaṇhāti, evaṃ karotīti attho. Byāpādapadosaṃ pahāyātiādīsupi eseva nayo. Byāpajjati iminā cittaṃ pūtikammāsādayo viya purimapakatiṃ pajahatīti byāpādo. Vikārāpattiyā padussati, paraṃ vā padūseti vināsetīti padoso. Ubhayametaṃ kodhassevādhivacanaṃ. Thinaṃ cittagelaññaṃ. Middhaṃ cetasikagelaññaṃ. Thinañca middhañca thinamiddhaṃ. Ālokasaññīti rattimpi divā diṭṭhaālokasañjānanasamatthatāya vigatanīvaraṇāya parisuddhāya saññāya samannāgato. Sato sampajānoti satiyā ca ñāṇena ca samannāgato. Idaṃ ubhayaṃ ālokasaññāya upakārattā vuttaṃ. Uddhaccañca kukkuccañca uddhaccakukkuccaṃ. Tiṇṇavicikicchoti vicikicchaṃ taritvā atikkamitvā ṭhito. ‘‘Kathamidaṃ kathamida’’nti evaṃ nappavattatīti akathaṃkathī. Kusalesu dhammesūti anavajjesu dhammesu. ‘‘Ime nu kho kusalā, kathamime kusalā’’ti evaṃ na vicikicchati na kaṅkhatīti attho. Ayamettha saṅkhepo, imesu pana nīvaraṇesu vacanatthalakkhaṇādibhedato yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttaṃ.

೨೯೭. ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣೇತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾಯ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ದೇನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅಪಿ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಞ್ಚ ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಉಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತೇನ್ತಿ; ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತಥಾಗತಪದಂ ಇತಿಪೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಞಾಣಪದಂ ಞಾಣವಳಞ್ಜಂ ಞಾಣೇನ ಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಥಾಗತನಿಸೇವಿತನ್ತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಞಾಣಫಾಸುಕಾಯ ನಿಘಂಸಿತಟ್ಠಾನಂ। ತಥಾಗತಾರಞ್ಜಿತನ್ತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಞಾಣದಾಠಾಯ ಆರಞ್ಜಿತಟ್ಠಾನಂ।

297.Paññāya dubbalīkaraṇeti ime pañca nīvaraṇā uppajjamānā anuppannāya lokiyalokuttarāya paññāya uppajjituṃ na denti, uppannā api aṭṭha samāpattiyo pañca vā abhiññā ucchinditvā pātenti; tasmā ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuccanti. Tathāgatapadaṃ itipīti idampi tathāgatassa ñāṇapadaṃ ñāṇavaḷañjaṃ ñāṇena akkantaṭṭhānanti vuccati. Tathāgatanisevitanti tathāgatassa ñāṇaphāsukāya nighaṃsitaṭṭhānaṃ. Tathāgatārañjitanti tathāgatassa ñāṇadāṭhāya ārañjitaṭṭhānaṃ.

೨೯೯. ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಯಥಾಸಭಾವಂ ಪಜಾನಾತಿ। ನತ್ವೇವ ತಾವ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ನಿಟ್ಠಂ ಗತೋ ಹೋತೀತಿ ಇಮಾ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾ ಬಾಹಿರಕೇಹಿಪಿ ಸಾಧಾರಣಾತಿ ನ ತಾವ ನಿಟ್ಠಂ ಗತೋ ಹೋತಿ। ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇಪಿ ಅಪರಿಯೋಸಿತಕಿಚ್ಚತಾಯ ನ ತಾವ ನಿಟ್ಠಂ ಗತೋ ಹೋತಿ। ಅಪಿಚ ಖೋ ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಮಹಾಹತ್ಥಿಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ನಾಗವನಿಕೋ ವಿಯ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಆಕಾರೇನ ತೀಸು ರತನೇಸು ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛತಿ। ನಿಟ್ಠಂ ಗತೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಫಲಕ್ಖಣೇ ಪರಿಯೋಸಿತಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚತಾಯ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ತೀಸು ರತನೇಸು ನಿಟ್ಠಂ ಗತೋ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।

299.Yathābhūtaṃ pajānātīti yathāsabhāvaṃ pajānāti. Natveva tāva ariyasāvako niṭṭhaṃ gato hotīti imā jhānābhiññā bāhirakehipi sādhāraṇāti na tāva niṭṭhaṃ gato hoti. Maggakkhaṇepi apariyositakiccatāya na tāva niṭṭhaṃ gato hoti. Apica kho niṭṭhaṃ gacchatīti apica kho pana maggakkhaṇe mahāhatthiṃ passanto nāgavaniko viya sammāsambuddho bhagavāti iminā ākārena tīsu ratanesu niṭṭhaṃ gacchati. Niṭṭhaṃ gato hotīti evaṃ maggakkhaṇe niṭṭhaṃ gacchanto arahattaphalakkhaṇe pariyositasabbakiccatāya sabbākārena tīsu ratanesu niṭṭhaṃ gato hoti. Sesaṃ uttānatthamevāti.

ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ

Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

ಚೂಳಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

Cūḷahatthipadopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

Next: ೮. ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā

Related texts:

ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೭. ಚೂಳಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತಂ • 7. Cūḷahatthipadopamasuttaṃ

ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೭. ಚೂಳಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 7. Cūḷahatthipadopamasuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact