Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ੭. ਚੂਲ਼ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    7. Cūḷahatthipadopamasuttavaṇṇanā

    ੨੮੮. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਚੂਲ਼ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਸੇਤੇਨ વਲ਼વਾਭਿਰਥੇਨਾਤਿ, ‘‘ਸੇਤਾ ਸੁਦਂ ਅਸ੍ਸਾ ਯੁਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸੇਤਾਲਙ੍ਕਾਰਾ। ਸੇਤੋ ਰਥੋ ਸੇਤਾਲਙ੍ਕਾਰੋ ਸੇਤਪਰਿવਾਰੋ, ਸੇਤਾ ਰਸ੍ਮਿਯੋ, ਸੇਤਾ ਪਤੋਦਲਟ੍ਠਿ, ਸੇਤਂ ਛਤ੍ਤਂ, ਸੇਤਂ ਉਣ੍ਹੀਸਂ, ਸੇਤਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ, ਸੇਤਾ ਉਪਾਹਨਾ, ਸੇਤਾਯ ਸੁਦਂ વਾਲਬੀਜਨਿਯਾ ਬੀਜਿਯਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੪) ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਨ ਸਕਲਸੇਤੇਨ ਚਤੂਹਿ વਲ਼વਾਹਿ ਯੁਤ੍ਤਰਥੇਨ।

    288.Evaṃme sutanti cūḷahatthipadopamasuttaṃ. Tattha sabbasetena vaḷavābhirathenāti, ‘‘setā sudaṃ assā yuttā honti setālaṅkārā. Seto ratho setālaṅkāro setaparivāro, setā rasmiyo, setā patodalaṭṭhi, setaṃ chattaṃ, setaṃ uṇhīsaṃ, setāni vatthāni, setā upāhanā, setāya sudaṃ vālabījaniyā bījiyatī’’ti (saṃ. ni. 5.4) evaṃ vuttena sakalasetena catūhi vaḷavāhi yuttarathena.

    ਰਥੋ ਚ ਨਾਮੇਸੋ ਦੁવਿਧੋ ਹੋਤਿ – ਯੋਧਰਥੋ, ਅਲਙ੍ਕਾਰਰਥੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਧਰਥੋ ਚਤੁਰਸ੍ਸਸਣ੍ਠਾਨੋ ਹੋਤਿ ਨਾਤਿਮਹਾ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ વਾ ਜਨਾਨਂ ਗਹਣਸਮਤ੍ਥੋ। ਅਲਙ੍ਕਾਰਰਥੋ ਮਹਾ ਹੋਤਿ, ਦੀਘਤੋ ਦੀਘੋ, ਪੁਥੁਲਤੋ ਪੁਥੁਲੋ। ਤਤ੍ਥ ਛਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਕੋ વਾਲਬੀਜਨਿਗ੍ਗਾਹਕੋ ਤਾਲવਣ੍ਟਗ੍ਗਾਹਕੋਤਿ ਏવਂ ਅਟ੍ਠ વਾ ਦਸ વਾ ਸੁਖੇਨ ਠਾਤੁਂ વਾ ਨਿਸੀਦਿਤੁਂ વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤੁਂ વਾ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਲਙ੍ਕਾਰਰਥੋਯੇવ। ਸੋ ਸਬ੍ਬੋ ਸਚਕ੍ਕਪਞ੍ਜਰਕੁਬ੍ਬਰੋ ਰਜਤਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ। વਲ਼વਾ ਪਕਤਿਯਾ ਸੇਤવਣ੍ਣਾવ। ਪਸਾਧਨਮ੍ਪਿ ਤਾਦਿਸਂ ਰਜਤਮਯਂ ਅਹੋਸਿ। ਰਸ੍ਮਿਯੋਪਿ ਰਜਤਪਨਾਲ਼ਿ ਸੁਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ। ਪਤੋਦਲਟ੍ਠਿਪਿ ਰਜਤਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿ ਸੇਤવਤ੍ਥਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਸੇਤਂਯੇવ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਮਕਾਸਿ, ਸੇਤવਿਲੇਪਨਂ વਿਲਿਮ੍ਪਿ, ਸੇਤਮਾਲਂ ਪਿਲਨ੍ਧਿ, ਦਸਸੁ ਅਙ੍ਗੁਲੀਸੁ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮੁਦ੍ਦਿਕਾ, ਕਣ੍ਣੇਸੁ ਕੁਣ੍ਡਲਾਨੀਤਿ ਏવਮਾਦਿਅਲਙ੍ਕਾਰੋਪਿਸ੍ਸ ਰਜਤਮਯੋવ ਅਹੋਸਿ। ਪਰਿવਾਰਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਪਿਸ੍ਸ ਦਸਸਹਸ੍ਸਮਤ੍ਤਾ ਤਥੇવ ਸੇਤવਤ੍ਥવਿਲੇਪਨਮਾਲਾਲਙ੍ਕਾਰਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਬ੍ਬਸੇਤੇਨ વਲ਼વਾਭਿਰਥੇਨਾ’’ਤਿ।

    Ratho ca nāmeso duvidho hoti – yodharatho, alaṅkārarathoti. Tattha yodharatho caturassasaṇṭhāno hoti nātimahā, dvinnaṃ tiṇṇaṃ vā janānaṃ gahaṇasamattho. Alaṅkāraratho mahā hoti, dīghato dīgho, puthulato puthulo. Tattha chattaggāhako vālabījaniggāhako tālavaṇṭaggāhakoti evaṃ aṭṭha vā dasa vā sukhena ṭhātuṃ vā nisīdituṃ vā nipajjituṃ vā sakkonti, ayampi alaṅkārarathoyeva. So sabbo sacakkapañjarakubbaro rajataparikkhitto ahosi. Vaḷavā pakatiyā setavaṇṇāva. Pasādhanampi tādisaṃ rajatamayaṃ ahosi. Rasmiyopi rajatapanāḷi suparikkhittā. Patodalaṭṭhipi rajataparikkhittā. Brāhmaṇopi setavatthaṃ nivāsetvā setaṃyeva uttarāsaṅgamakāsi, setavilepanaṃ vilimpi, setamālaṃ pilandhi, dasasu aṅgulīsu aṅgulimuddikā, kaṇṇesu kuṇḍalānīti evamādialaṅkāropissa rajatamayova ahosi. Parivārabrāhmaṇāpissa dasasahassamattā tatheva setavatthavilepanamālālaṅkārā ahesuṃ. Tena vuttaṃ ‘‘sabbasetena vaḷavābhirathenā’’ti.

    ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਨਿਯ੍ਯਾਤੀਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ਛਨ੍ਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਮਾਸਾਨਂ ਏਕવਾਰਂ ਨਗਰਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਰੋਤਿ। ਇਤੋ ਏਤ੍ਤਕੇਹਿ ਦਿવਸੇਹਿ ਨਗਰਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਘੋਸਨਾ ਕਰੀਯਤਿ; ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਯੇ ਨਗਰਤੋ ਨ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤਾ, ਤੇ ਨ ਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਯੇ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤਾ, ਤੇਪਿ, ‘‘ਪੁਞ੍ਞવਤੋ ਸਿਰਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਦਿવਸਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨਗਰਂ ਅਨੁવਿਚਰਤਿ, ਤਦਾ ਪਾਤੋવ ਨਗਰવੀਥਿਯੋ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વਾਲਿਕਂ ਓਕਿਰਿਤ੍વਾ ਲਾਜਪਞ੍ਚਮੇਹਿ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਅਭਿਪ੍ਪਕਿਰਿਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਘਟੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਕਦਲਿਯੋ ਚ ਧਜੇ ਚ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਸਕਲਨਗਰਂ ਧੂਪਿਤવਾਸਿਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਾਤੋવ ਸੀਸਂ ਨ੍ਹਾਯਿਤ੍વਾ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਸੇਤવਤ੍ਥਾਦੀਹਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਰਥਂ ਅਭਿਰੁਹਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਬ੍ਬਸੇਤવਤ੍ਥવਿਲੇਪਨਮਾਲਾਲਙ੍ਕਾਰਾ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਾਰੇਨ੍ਤਿ; ਤਤੋ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਨਤ੍ਥਂ ਪਠਮਂਯੇવ ਤਰੁਣਦਾਰਕਾਨਂ ਫਲਾਫਲਾਨਿ વਿਕਿਰਿਤ੍વਾ ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਮਾਸਕਰੂਪਾਨਿ; ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਕਹਾਪਣੇ વਿਕਿਰਨ੍ਤਿ; ਮਹਾਜਨਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ। ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਯੋ ਚੇવ ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਾ ਚ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਙ੍ਗਲਿਕਸੋવਤ੍ਥਿਕਾਦੀਸੁ ਮਙ੍ਗਲਾਨਿ ਚੇવ ਸੁવਤ੍ਥਿਯੋ ਚ ਕਰੋਨ੍ਤੇਸੁ ਮਹਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨਗਰਂ ਅਨੁવਿਚਰਤਿ। ਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਏਕਭੂਮਕਾਦਿਪਾਸਾਦੇ ਆਰੁਯ੍ਹ ਸੁਕਪਤ੍ਤਸਦਿਸਾਨਿ વਾਤਪਾਨਕવਾਟਾਨਿ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਸਸਿਰਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨਗਰਂ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਨ੍ਤੋ વਿਯ ਦਕ੍ਖਿਣਦ੍વਾਰਾਭਿਮੁਖੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਨਿਯ੍ਯਾਤੀ’’ਤਿ।

    Sāvatthiyā niyyātīti so kira channaṃ channaṃ māsānaṃ ekavāraṃ nagaraṃ padakkhiṇaṃ karoti. Ito ettakehi divasehi nagaraṃ padakkhiṇaṃ karissatīti puretarameva ghosanā karīyati; taṃ sutvā ye nagarato na pakkantā, te na pakkamanti. Ye pakkantā, tepi, ‘‘puññavato sirisampattiṃ passissāmā’’ti āgacchanti. Yaṃ divasaṃ brāhmaṇo nagaraṃ anuvicarati, tadā pātova nagaravīthiyo sammajjitvā vālikaṃ okiritvā lājapañcamehi pupphehi abhippakiritvā puṇṇaghaṭe ṭhapetvā kadaliyo ca dhaje ca ussāpetvā sakalanagaraṃ dhūpitavāsitaṃ karonti. Brāhmaṇo pātova sīsaṃ nhāyitvā purebhattaṃ bhuñjitvā vuttanayeneva setavatthādīhi attānaṃ alaṅkaritvā pāsādā oruyha rathaṃ abhiruhati. Atha naṃ te brāhmaṇā sabbasetavatthavilepanamālālaṅkārā setacchattāni gahetvā parivārenti; tato mahājanassa sannipātanatthaṃ paṭhamaṃyeva taruṇadārakānaṃ phalāphalāni vikiritvā tadanantaraṃ māsakarūpāni; tadanantaraṃ kahāpaṇe vikiranti; mahājanā sannipatanti. Ukkuṭṭhiyo ceva celukkhepā ca pavattanti. Atha brāhmaṇo maṅgalikasovatthikādīsu maṅgalāni ceva suvatthiyo ca karontesu mahāsampattiyā nagaraṃ anuvicarati. Puññavantā manussā ekabhūmakādipāsāde āruyha sukapattasadisāni vātapānakavāṭāni vivaritvā olokenti. Brāhmaṇopi attano yasasirisampattiyā nagaraṃ ajjhottharanto viya dakkhiṇadvārābhimukho hoti. Tena vuttaṃ ‘‘sāvatthiyā niyyātī’’ti.

    ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸਾਤਿ ਦਿવਸਸ੍ਸ ਦਿવਾ, ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਕਾਲੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਿਲੋਤਿਕਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਨ੍ਤਿ ਪਿਲੋਤਿਕਾਤਿ ਏવਂ ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗવੋਹਾਰવਸੇਨ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ। ਸੋ ਕਿਰ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਦਹਰੋ ਪਠਮવਯੇ ਠਿਤੋ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋ ਬੁਦ੍ਧੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਪਾਤੋવ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਚੇવ ਮਹਾਥੇਰਾਨਞ੍ਚ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਤਿਦਣ੍ਡਕੁਣ੍ਡਿਕਾਦਿਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਆਦਾਯ ਜੇਤવਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਨਗਰਾਭਿਮੁਖੋ ਪਾਯਾਸਿ। ਤਂ ਏਸ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਅਦ੍ਦਸ। ਏਤਦવੋਚਾਤਿ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤਂ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਏਤਂ, ‘‘ਹਨ੍ਦ ਕੁਤੋ ਨੁ ਭવਂ વਚ੍ਛਾਯਨੋ ਆਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਗੋਤ੍ਤਂ ਕਿਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ વਚਨਂ ਅવੋਚ। ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਮਞ੍ਞੇਤਿ ਭવਂ વਚ੍ਛਾਯਨੋ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਨੋਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ।

    Divā divassāti divasassa divā, majjhanhakāleti attho. Pilotikaṃ paribbājakanti pilotikāti evaṃ itthiliṅgavohāravasena laddhanāmaṃ paribbājakaṃ. So kira paribbājako daharo paṭhamavaye ṭhito suvaṇṇavaṇṇo buddhupaṭṭhāko, pātova tathāgatassa ceva mahātherānañca upaṭṭhānaṃ katvā tidaṇḍakuṇḍikādiparikkhāraṃ ādāya jetavanā nikkhamitvā nagarābhimukho pāyāsi. Taṃ esa dūratova āgacchantaṃ addasa. Etadavocāti anukkamena santikaṃ āgataṃ sañjānitvā etaṃ, ‘‘handa kuto nu bhavaṃ vacchāyano āgacchatī’’ti gottaṃ kittento vacanaṃ avoca. Paṇḍito maññeti bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ paṇḍitoti maññati, udāhu noti ayamettha attho.

    ਕੋ ਚਾਹਂ, ਭੋਤਿ, ਭੋ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾવੇਯ੍ਯਤ੍ਤਿਯਂ ਜਾਨਨੇ ਅਹਂ ਕੋ ਨਾਮ? ਕੋ ਚ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾવੇਯ੍ਯਤ੍ਤਿਯਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਕੁਤੋ ਚਾਹਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾવੇਯ੍ਯਤ੍ਤਿਯਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ? ਏવਂ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜਾਨਨਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ । ਸੋਪਿ ਨੂਨਸ੍ਸ ਤਾਦਿਸੋવਾਤਿ ਯੋ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾવੇਯ੍ਯਤ੍ਤਿਯਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯ, ਸੋਪਿ ਨੂਨ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਤਾਦਿਸੋ ਬੁਦ੍ਧੋਯੇવ ਭવੇਯ੍ਯ। ਸਿਨੇਰੁਂ વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ વਾ ਪਥવਿਂ વਾ ਆਕਾਸਂ વਾ ਪਮੇਤੁਕਾਮੇਨ ਤਪ੍ਪਮਾਣੋવ ਦਣ੍ਡੋ વਾ ਰਜ੍ਜੁ વਾ ਲਦ੍ਧੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਂ ਜਾਨਨ੍ਤੇਨਪਿ ਤਸ੍ਸ ਞਾਣਸਦਿਸਮੇવ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਲਦ੍ਧੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਆਦਰવਸੇਨ ਪਨੇਤ੍ਥ ਆਮੇਡਿਤਂ ਕਤਂ। ਉਲ਼ਾਰਾਯਾਤਿ ਉਤ੍ਤਰਾਯ ਸੇਟ੍ਠਾਯ। ਕੋ ਚਾਹਂ, ਭੋਤਿ, ਭੋ, ਅਹਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਸਂਸਨੇ ਕੋ ਨਾਮ? ਕੋ ਚ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਪਸਂਸਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਪਸਂਸਿਸ੍ਸਾਮਿ? ਪਸਤ੍ਥਪਸਤ੍ਥੋਤਿ ਸਬ੍ਬਗੁਣਾਨਂ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੇਹਿ ਸਬ੍ਬਲੋਕਪਸਤ੍ਥੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣੇਹੇવ ਪਸਤ੍ਥੋ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਪਸਂਸਨਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਮ੍ਪਕਪੁਪ੍ਫਂ વਾ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਂ વਾ ਪਦੁਮਂ વਾ ਲੋਹਿਤਚਨ੍ਦਨਂ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਣ੍ਣਗਨ੍ਧਸਿਰਿਯਾવ ਪਾਸਾਦਿਕਞ੍ਚੇવ ਸੁਗਨ੍ਧਞ੍ਚ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਆਗਨ੍ਤੁਕੇਹਿ વਣ੍ਣਗਨ੍ਧੇਹਿ ਥੋਮਨਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਯਥਾ ਚ ਮਣਿਰਤਨਂ વਾ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਂ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਲੋਕੇਨੇવ ਓਭਾਸਤਿ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਨ ਓਭਾਸਨਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਏવਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਸਬ੍ਬਲੋਕਪਸਤ੍ਥੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣੇਹੇવ ਪਸਤ੍ਥੋ ਥੋਮਿਤੋ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ ਸੇਟ੍ਠਤਂ ਪਾਪਿਤੋ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਸਂਸਨਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਪਸਤ੍ਥੇਹਿ વਾ ਪਸਤ੍ਥੋਤਿਪਿ ਪਸਤ੍ਥਪਸਤ੍ਥੋ।

    Ko cāhaṃ, bhoti, bho, samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jānane ahaṃ ko nāma? Ko ca samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jānissāmīti kuto cāhaṃ samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jānissāmi, kena kāraṇena jānissāmīti? Evaṃ sabbathāpi attano ajānanabhāvaṃ dīpeti . Sopi nūnassa tādisovāti yo samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jāneyya, sopi nūna dasa pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ patto tādiso buddhoyeva bhaveyya. Sineruṃ vā himavantaṃ vā pathaviṃ vā ākāsaṃ vā pametukāmena tappamāṇova daṇḍo vā rajju vā laddhuṃ vaṭṭati. Samaṇassa gotamassa paññaṃ jānantenapi tassa ñāṇasadisameva sabbaññutaññāṇaṃ laddhuṃ vaṭṭatīti dīpeti. Ādaravasena panettha āmeḍitaṃ kataṃ. Uḷārāyāti uttarāya seṭṭhāya. Ko cāhaṃ, bhoti, bho, ahaṃ samaṇassa gotamassa pasaṃsane ko nāma? Ko ca samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsissāmīti kena kāraṇena pasaṃsissāmi? Pasatthapasatthoti sabbaguṇānaṃ uttaritarehi sabbalokapasatthehi attano guṇeheva pasattho, na tassa aññehi pasaṃsanakiccaṃ atthi. Yathā hi campakapupphaṃ vā nīluppalaṃ vā padumaṃ vā lohitacandanaṃ vā attano vaṇṇagandhasiriyāva pāsādikañceva sugandhañca, na tassa āgantukehi vaṇṇagandhehi thomanakiccaṃ atthi. Yathā ca maṇiratanaṃ vā candamaṇḍalaṃ vā attano ālokeneva obhāsati, na tassa aññena obhāsanakiccaṃ atthi. Evaṃ samaṇo gotamo sabbalokapasatthehi attano guṇeheva pasattho thomito sabbalokassa seṭṭhataṃ pāpito, na tassa aññena pasaṃsanakiccaṃ atthi. Pasatthehi vā pasatthotipi pasatthapasattho.

    ਕੇ ਪਸਤ੍ਥਾ ਨਾਮ? ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਕਾਸਿਕੋਸਲવਾਸਿਕੇਹਿ ਪਸਤ੍ਥੋ, ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋ ਅਙ੍ਗਮਗਧવਾਸੀਹਿ। વੇਸਾਲਿਕਾ ਲਿਚ੍ਛવੀ વਜ੍ਜਿਰਟ੍ਠવਾਸੀਹਿ ਪਸਤ੍ਥਾ। ਪਾવੇਯ੍ਯਕਾ ਮਲ੍ਲਾ, ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ, ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਤੇ ਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਜਾਨਪਦੇਹਿ ਪਸਤ੍ਥਾ। ਚਙ੍ਕੀਆਦਯੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਣੇਹਿ, ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਾਦਯੋ ਉਪਾਸਕਾ ਅਨੇਕਸਤੇਹਿ ਉਪਾਸਕਗਣੇਹਿ, વਿਸਾਖਾਦਯੋ ਉਪਾਸਿਕਾ ਅਨੇਕਸਤਾਹਿ ਉਪਾਸਿਕਾਹਿ, ਸਕੁਲੁਦਾਯਿਆਦਯੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਅਨੇਕੇਹਿ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਸਤੇਹਿ, ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾਥੇਰਿਆਦਿਕਾ ਮਹਾਸਾવਿਕਾ ਅਨੇਕੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਸਤੇਹਿ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਾਦਯੋ ਮਹਾਸਾવਕਾ ਅਨੇਕਸਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ, ਸਕ੍ਕਾਦਯੋ ਦੇવਾ ਅਨੇਕਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਦੇવੇਹਿ, ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾਦਯੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ ਅਨੇਕਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਹਿ ਪਸਤ੍ਥਾ। ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਦਸਬਲਂ ਥੋਮੇਨ੍ਤਿ વਣ੍ਣੇਨ੍ਤਿ, ਪਸਂਸਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗવਾ ‘‘ਪਸਤ੍ਥਪਸਤ੍ਥੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Ke pasatthā nāma? Rājā pasenadi kosalo kāsikosalavāsikehi pasattho, bimbisāro aṅgamagadhavāsīhi. Vesālikā licchavī vajjiraṭṭhavāsīhi pasatthā. Pāveyyakā mallā, kosinārakā mallā, aññepi te te khattiyā tehi tehi jānapadehi pasatthā. Caṅkīādayo brāhmaṇā brāhmaṇagaṇehi, anāthapiṇḍikādayo upāsakā anekasatehi upāsakagaṇehi, visākhādayo upāsikā anekasatāhi upāsikāhi, sakuludāyiādayo paribbājakā anekehi paribbājakasatehi, uppalavaṇṇātheriādikā mahāsāvikā anekehi bhikkhunisatehi, sāriputtattherādayo mahāsāvakā anekasatehi bhikkhūhi, sakkādayo devā anekasahassehi devehi, mahābrahmādayo brahmāno anekasahassehi brahmehi pasatthā. Te sabbepi dasabalaṃ thomenti vaṇṇenti, pasaṃsantīti bhagavā ‘‘pasatthapasattho’’ti vuccati.

    ਅਤ੍ਥવਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਾਨਿਸਂਸਂ। ਅਥਸ੍ਸ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਸਾਦਕਾਰਣਂ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭੋ, ਕੁਸਲੋ ਨਾਗવਨਿਕੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਨਾਗવਨਿਕੋਤਿ ਨਾਗવਨવਾਸਿਕੋ ਅਨੁਗ੍ਗਹਿਤਸਿਪ੍ਪੋ ਪੁਰਿਸੋ। ਪਰਤੋ ਪਨ ਉਗ੍ਗਹਿਤਸਿਪ੍ਪੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨਾਗવਨਿਕੋਤਿ ਆਗਤੋ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਦਾਨੀਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਞਾਣਪਦਾਨਿ ਞਾਣવਲਞ੍ਜਾਨਿ, ਞਾਣੇਨ ਅਕ੍ਕਨ੍ਤਟ੍ਠਾਨਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Atthavasanti atthānisaṃsaṃ. Athassa paribbājako attano pasādakāraṇaṃ ācikkhanto seyyathāpi, bho, kusalo nāgavanikotiādimāha. Tattha nāgavanikoti nāgavanavāsiko anuggahitasippo puriso. Parato pana uggahitasippo puriso nāgavanikoti āgato. Cattāri padānīti cattāri ñāṇapadāni ñāṇavalañjāni, ñāṇena akkantaṭṭhānānīti attho.

    ੨੮੯. ਖਤ੍ਤਿਯਪਣ੍ਡਿਤੇਤਿਆਦੀਸੁ ਪਣ੍ਡਿਤੇਤਿ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇ। ਨਿਪੁਣੇਤਿ ਸਣ੍ਹੇ ਸੁਖੁਮਬੁਦ੍ਧਿਨੋ, ਸੁਖੁਮਅਤ੍ਥਨ੍ਤਰਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਸਮਤ੍ਥੇ। ਕਤਪਰਪ੍ਪવਾਦੇਤਿ વਿਞ੍ਞਾਤਪਰਪ੍ਪવਾਦੇ ਚੇવ ਪਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਤવਾਦਪਰਿਚਯੇ ਚ। વਾਲવੇਧਿਰੂਪੇਤਿ વਾਲવੇਧਿਧਨੁਗ੍ਗਹਸਦਿਸੇ। ਤੇ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਾ ਮਞ੍ਞੇ ਚਰਨ੍ਤੀਤਿ વਾਲવੇਧਿ વਿਯ વਾਲਂ ਸੁਖੁਮਾਨਿਪਿ ਪਰੇਸਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਞਾਗਤੇਨ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਾ વਿਯ ਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਞ੍ਹਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦੁਪਦਮ੍ਪਿ ਤਿਪਦਮ੍ਪਿ ਚਤੁਪ੍ਪਦਮ੍ਪਿ ਪਞ੍ਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਦੋਸਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮ। ਨ ਚੇવ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ; ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ? ਭਗવਾ ਕਿਰ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਪਰਿਸਾਯ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਓਲੋਕੇਤਿ, ਤਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ – ‘‘ਇਮੇ ਖਤ੍ਤਿਯਪਣ੍ਡਿਤਾ ਗੁਲ਼੍ਹਂ ਰਹਸ੍ਸਂ ਪਞ੍ਹਂ ਓવਟ੍ਟਿਕਸਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਆਗਤਾ’’ਤਿ। ਸੋ ਤੇਹਿ ਅਪੁਟ੍ਠੋਯੇવ ਏવਰੂਪੇ ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਏਤ੍ਤਕਾ ਦੋਸਾ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਏਤ੍ਤਕਾ, ਅਤ੍ਥੇ ਪਦੇ ਅਕ੍ਖਰੇ ਏਤ੍ਤਕਾਤਿ ਇਮੇ ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਏવਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ, ਇਤਿ ਓવਟ੍ਟਿਕਸਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਆਨੀਤੇ ਪਞ੍ਹੇ ਧਮ੍ਮਕਥਾਯ ਅਨ੍ਤਰੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વਿਦ੍ਧਂਸੇਤਿ। ਖਤ੍ਤਿਯਪਣ੍ਡਿਤਾ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋ વਤ ਨੋ, ਯੇ ਮਯਂ ਇਮੇ ਪਞ੍ਹੇ ਨ ਪੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਾ, ਸਚੇ ਹਿ ਮਯਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਮ, ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠੇવ ਨੋ ਕਤ੍વਾ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਖਿਪੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਭવਨ੍ਤਿ।

    289.Khattiyapaṇḍitetiādīsu paṇḍiteti paṇḍiccena samannāgate. Nipuṇeti saṇhe sukhumabuddhino, sukhumaatthantarapaṭivijjhanasamatthe. Kataparappavādeti viññātaparappavāde ceva parehi saddhiṃ katavādaparicaye ca. Vālavedhirūpeti vālavedhidhanuggahasadise. Te bhindantā maññe carantīti vālavedhi viya vālaṃ sukhumānipi paresaṃ diṭṭhigatāni attano paññāgatena bhindantā viya carantīti attho. Pañhaṃ abhisaṅkharontīti dupadampi tipadampi catuppadampi pañhaṃ karonti. Vādaṃ āropessāmāti dosaṃ āropessāma. Na ceva samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ pucchantīti; kasmā na pucchanti? Bhagavā kira parisamajjhe dhammaṃ desento parisāya ajjhāsayaṃ oloketi, tato passati – ‘‘ime khattiyapaṇḍitā guḷhaṃ rahassaṃ pañhaṃ ovaṭṭikasāraṃ katvā āgatā’’ti. So tehi apuṭṭhoyeva evarūpe pañhe pucchāya ettakā dosā, vissajjane ettakā, atthe pade akkhare ettakāti ime pañhe pucchanto evaṃ puccheyya, vissajjento evaṃ vissajjeyyāti, iti ovaṭṭikasāraṃ katvā ānīte pañhe dhammakathāya antare pakkhipitvā viddhaṃseti. Khattiyapaṇḍitā ‘‘seyyo vata no, ye mayaṃ ime pañhe na pucchimhā, sace hi mayaṃ puccheyyāma, appatiṭṭheva no katvā samaṇo gotamo khipeyyā’’ti attamanā bhavanti.

    ਅਪਿਚ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਾ ਪਰਿਸਂ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਫਰਨ੍ਤਿ, ਮੇਤ੍ਤਾਫਰਣੇਨ ਦਸਬਲੇ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸੀਦਤਿ, ਬੁਦ੍ਧਾ ਚ ਨਾਮ ਰੂਪਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰਾ ਮੁਦੁਜਿવ੍ਹਾ ਸੁਫੁਸਿਤਦਨ੍ਤਾવਰਣਾ ਅਮਤੇਨ ਹਦਯਂ ਸਿਞ੍ਚਨ੍ਤਾ વਿਯ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਨੇਸਂ ਮੇਤ੍ਤਾਫਰਣੇਨ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਏવਰੂਪਂ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝਕਥਂ ਅਮੋਘਕਥਂ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮ ਪਚ੍ਚਨੀਕਗ੍ਗਾਹਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਸਨ੍ਨਭਾવੇਨੇવ ਨ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।

    Apica buddhā nāma dhammaṃ desentā parisaṃ mettāya pharanti, mettāpharaṇena dasabale mahājanassa cittaṃ pasīdati, buddhā ca nāma rūpaggappattā honti dassanasampannā madhurassarā mudujivhā suphusitadantāvaraṇā amatena hadayaṃ siñcantā viya dhammaṃ kathenti. Tatra nesaṃ mettāpharaṇena pasannacittānaṃ evaṃ hoti – ‘‘evarūpaṃ advejjhakathaṃ amoghakathaṃ niyyānikakathaṃ kathentena bhagavatā saddhiṃ na sakkhissāma paccanīkaggāhaṃ gaṇhitu’’nti attano pasannabhāveneva na pucchanti.

    ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੂਤਿ ਏਕਂਸੇਨ। ਸਾવਕਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਸਰਣਗਮਨવਸੇਨ ਸਾવਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਤਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਸਾਨਭੂਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ, ਤਦਤ੍ਥਾਯ ਹਿ ਤੇ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ। ਮਨਂ વਤ, ਭੋ, ਅਨਸ੍ਸਾਮਾਤਿ, ਭੋ, ਸਚੇ ਮਯਂ ਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯਾਮ, ਇਮਿਨਾ ਥੋਕੇਨ ਅਨੁਪਸਙ੍ਕਮਨਮਤ੍ਤੇਨ ਅਪਯਿਰੁਪਾਸਨਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਨਟ੍ਠਾ ਭવੇਯ੍ਯਾਮ। ਉਪਸਙ੍ਕਮਨਮਤ੍ਤਕੇਨ ਪਨਮ੍ਹਾ ਨ ਨਟ੍ਠਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਤਿਯਪਦਂ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਅਸ੍ਸਮਣਾવ ਸਮਾਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਪਾਪਾਨਂ ਅਸਮਿਤਤ੍ਤਾ ਅਸ੍ਸਮਣਾવ। ਅਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ ਚ ਪਨ ਅਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾવ। ਕਿਲੇਸਾਰੀਨਂ ਅਹਤਤ੍ਤਾ ਅਨਰਹਨ੍ਤੋਯੇવ ਸਮਾਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Aññadatthūti ekaṃsena. Sāvakā sampajjantīti saraṇagamanavasena sāvakā honti. Tadanuttaranti taṃ anuttaraṃ. Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyassa pariyosānabhūtaṃ arahattaphalaṃ, tadatthāya hi te pabbajanti. Manaṃ vata, bho, anassāmāti, bho, sace mayaṃ na upasaṅkameyyāma, iminā thokena anupasaṅkamanamattena apayirupāsanamatteneva naṭṭhā bhaveyyāma. Upasaṅkamanamattakena panamhā na naṭṭhāti attho. Dutiyapadaṃ purimasseva vevacanaṃ. Assamaṇāva samānātiādīsu pāpānaṃ asamitattā assamaṇāva. Abāhitattā ca pana abrāhmaṇāva. Kilesārīnaṃ ahatattā anarahantoyeva samānāti attho.

    ੨੯੦. ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸੀਤਿ ਉਦਾਹਾਰਂ ਉਦਾਹਰਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਯਂ ਤੇਲਂ ਮਾਨਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, વਿਸ੍ਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਅવਸੇਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਜਲਂ ਤਲ਼ਾਕਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਓਘੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਏવਮੇવ ਯਂ ਪੀਤਿਮਯਂ વਚਨਂ ਹਦਯਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਅਧਿਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਅਸਣ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ, ਤਂ ਉਦਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਏવਰੂਪਂ ਪੀਤਿਮਯਂ વਚਨਂ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮੋਤਿ ਹਤ੍ਥਿਪਦਂ ਉਪਮਾ ਅਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮੋ। ਸੋ ਨ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਪਰਿਪੂਰੋ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨਾਗવਨਿਕੋਤਿ ਉਗ੍ਗਹਿਤਹਤ੍ਥਿਸਿਪ੍ਪੋ ਹਤ੍ਥਿવਨਚਾਰਿਕੋ। ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਇਧ ਕੁਸਲੋਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤੋਤਿ? ਪਰਤੋ ‘‘ਯੋ ਹੋਤਿ ਕੁਸਲੋ’’ਤਿ વਿਭਾਗਦਸ੍ਸਨਤੋ। ਯੋ ਹਿ ਕੋਚਿ ਪવਿਸਤਿ, ਯੋ ਪਨ ਕੁਸਲੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਨੇવ ਤਾવ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਧ ਕੁਸਲੋਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਪਰਤੋ વੁਤ੍ਤੋ।

    290.Udānaṃ udānesīti udāhāraṃ udāhari. Yathā hi yaṃ telaṃ mānaṃ gahetuṃ na sakkoti, vissanditvā gacchati, taṃ avasekoti vuccati, yañca jalaṃ taḷākaṃ gahetuṃ na sakkoti, ajjhottharitvā gacchati, taṃ oghoti vuccati. Evameva yaṃ pītimayaṃ vacanaṃ hadayaṃ gahetuṃ na sakkoti, adhikaṃ hutvā anto asaṇṭhahitvā bahi nikkhamati, taṃ udānanti vuccati. Evarūpaṃ pītimayaṃ vacanaṃ nicchāresīti attho. Hatthipadopamoti hatthipadaṃ upamā assa dhammassāti hatthipadopamo. So na ettāvatā vitthārena paripūro hotīti dasseti. Nāgavanikoti uggahitahatthisippo hatthivanacāriko. Atha kasmā idha kusaloti na vuttoti? Parato ‘‘yo hoti kusalo’’ti vibhāgadassanato. Yo hi koci pavisati, yo pana kusalo hoti, so neva tāva niṭṭhaṃ gacchati. Tasmā idha kusaloti avatvā parato vutto.

    ੨੯੧. વਾਮਨਿਕਾਤਿ ਰਸ੍ਸਾ ਆਯਾਮਤੋਪਿ ਨ ਦੀਘਾ ਮਹਾਕੁਚ੍ਛਿਹਤ੍ਥਿਨਿਯੋ। ਉਚ੍ਚਾ ਚ ਨਿਸੇવਿਤਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਟ੍ਠਰਤਨੁਬ੍ਬੇਧੇ વਟਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਖਨ੍ਧਪ੍ਪਦੇਸੇ ਘਂਸਿਤਟ੍ਠਾਨਂ। ਉਚ੍ਚਾ ਕਾਲ਼ਾਰਿਕਾਤਿ ਉਚ੍ਚਾ ਚ ਯਟ੍ਠਿਸਦਿਸਪਾਦਾ ਹੁਤ੍વਾ, ਕਾਲ਼ਾਰਿਕਾ ਚ ਦਨ੍ਤਾਨਂ ਕਲ਼ਾਰਤਾਯ। ਤਾਸਂ ਕਿਰ ਏਕੋ ਦਨ੍ਤੋ ਉਨ੍ਨਤੋ ਹੋਤਿ, ਏਕੋ ਓਨਤੋ। ਉਭੋਪਿ ਚ વਿਰਲ਼ਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਆਸਨ੍ਨਾ। ਉਚ੍ਚਾ ਚ ਦਨ੍ਤੇਹਿ ਆਰਞ੍ਜਿਤਾਨੀਤਿ ਸਤ੍ਤਟ੍ਠਰਤਨੁਬ੍ਬੇਧੇ વਟਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਖਨ੍ਧਪ੍ਪਦੇਸੇ ਫਰਸੁਨਾ ਪਹਤਟ੍ਠਾਨਂ વਿਯ ਦਾਟ੍ਠਾਹਿ ਛਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਉਚ੍ਚਾ ਕਣੇਰੁਕਾ ਨਾਮਾਤਿ ਉਚ੍ਚਾ ਚ ਯਟ੍ਠਿਸਦਿਸਦੀਘਪਾਦਾ ਹੁਤ੍વਾ, ਕਣੇਰੁਕਾ ਚ ਦਨ੍ਤਾਨਂ ਕਣੇਰੁਤਾਯ, ਤਾ ਕਿਰ ਮਕੁਲ਼ਦਾਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਕਣੇਰੁਕਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਸੋ ਨਾਗવਨਿਕੋ ਯਸ੍ਸ વਤਾਹਂ ਨਾਗਸ੍ਸ ਅਨੁਪਦਂ ਆਗਤੋ, ਅਯਮੇવ ਸੋ, ਨ ਅਞ੍ਞੋ। ਯਞ੍ਹਿ ਅਹਂ ਪਠਮਂ ਪਦਂ ਦਿਸ੍વਾ વਾਮਨਿਕਾਨਂ ਪਦਂ ਇਦਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨਿਟ੍ਠਂ ਨ ਗਤੋ, ਯਮ੍ਪਿ ਤਤੋ ਓਰਭਾਗੇ ਦਿਸ੍વਾ ਕਾਲ਼ਾਰਿਕਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਣੇਰੁਕਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨਿਟ੍ਠਂ ਨ ਗਤੋ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਮਸ੍ਸੇવ ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਨੋ ਪਦਨ੍ਤਿ ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਂ ਦਿਸ੍વਾવ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਚ੍ਛਤਿ।

    291.Vāmanikāti rassā āyāmatopi na dīghā mahākucchihatthiniyo. Uccā ca nisevitanti sattaṭṭharatanubbedhe vaṭarukkhādīnaṃ khandhappadese ghaṃsitaṭṭhānaṃ. Uccā kāḷārikāti uccā ca yaṭṭhisadisapādā hutvā, kāḷārikā ca dantānaṃ kaḷāratāya. Tāsaṃ kira eko danto unnato hoti, eko onato. Ubhopi ca viraḷā honti, na āsannā. Uccāca dantehi ārañjitānīti sattaṭṭharatanubbedhe vaṭarukkhādīnaṃ khandhappadese pharasunā pahataṭṭhānaṃ viya dāṭṭhāhi chinnaṭṭhānaṃ. Uccā kaṇerukā nāmāti uccā ca yaṭṭhisadisadīghapādā hutvā, kaṇerukā ca dantānaṃ kaṇerutāya, tā kira makuḷadāṭhā honti. Tasmā kaṇerukāti vuccanti. So niṭṭhaṃ gacchatīti so nāgavaniko yassa vatāhaṃ nāgassa anupadaṃ āgato, ayameva so, na añño. Yañhi ahaṃ paṭhamaṃ padaṃ disvā vāmanikānaṃ padaṃ idaṃ bhavissatīti niṭṭhaṃ na gato, yampi tato orabhāge disvā kāḷārikānaṃ bhavissati, kaṇerukānaṃ bhavissatīti niṭṭhaṃ na gato, sabbaṃ taṃ imasseva mahāhatthino padanti mahāhatthiṃ disvāva niṭṭhaṃ gacchati.

    ਏવਮੇવ ਖੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਦਂ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ – ਨਾਗવਨਂ વਿਯ ਹਿ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਕੁਸਲੋ ਨਾਗવਨਿਕੋ વਿਯ ਯੋਗਾવਚਰੋ; ਮਹਾਨਾਗੋ વਿਯ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ; ਮਹਨ੍ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਪਦਂ વਿਯ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾ। ਨਾਗવਨਿਕਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥਿਪਦਂ ਦਿਸ੍વਾਪਿ વਾਮਨਿਕਾਨਂ ਪਦਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਾਲ਼ਾਰਿਕਾਨਂ ਕਣੇਰੁਕਾਨਂ ਪਦਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਙ੍ਗਤਭਾવੋ વਿਯ ਯੋਗਿਨੋ, ਇਮਾ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾ ਨਾਮ ਬਾਹਿਰਕਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾਨਮ੍ਪਿ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਙ੍ਗਤਭਾવੋ। ਨਾਗવਨਿਕਸ੍ਸ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਮਯਾ ਦਿਟ੍ਠਂ ਪਦਂ ਇਮਸ੍ਸੇવ ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਨੋ, ਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸਾਤਿ ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨਿਟ੍ਠਙ੍ਗਮਨਂ વਿਯ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾવ ਨਿਟ੍ਠਙ੍ਗਮਨਂ। ਇਦਞ੍ਚ ਪਨ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਠਤ੍વਾਪਿ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਠਾਨੇ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ਅਨੁਕ੍ਕਮਾਗਤਂ ਪਨ ਪਾਲ਼ਿਪਦਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਇਧੇવ ਕਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਇਧਾਤਿ ਦੇਸਾਪਦੇਸੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਸ੍વਾਯਂ ਕਤ੍ਥਚਿ ਲੋਕਂ ਉਪਾਦਾਯ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੭੯)। ਕਤ੍ਥਚਿ ਸਾਸਨਂ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਇਧੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਣੋ, ਇਧ ਦੁਤਿਯੋ ਸਮਣੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪੧)। ਕਤ੍ਥਚਿ ਓਕਾਸਂ। ਯਥਾਹ –

    Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – nāgavanaṃ viya hi ādito paṭṭhāya yāva nīvaraṇappahānā dhammadesanā veditabbā. Kusalo nāgavaniko viya yogāvacaro; mahānāgo viya sammāsambuddho; mahantaṃ hatthipadaṃ viya jhānābhiññā. Nāgavanikassa tattha tattha hatthipadaṃ disvāpi vāmanikānaṃ padaṃ bhavissati, kāḷārikānaṃ kaṇerukānaṃ padaṃ bhavissatīti aniṭṭhaṅgatabhāvo viya yogino, imā jhānābhiññā nāma bāhirakaparibbājakānampi santīti aniṭṭhaṅgatabhāvo. Nāgavanikassa, tattha tattha mayā diṭṭhaṃ padaṃ imasseva mahāhatthino, na aññassāti mahāhatthiṃ disvā niṭṭhaṅgamanaṃ viya ariyasāvakassa arahattaṃ patvāva niṭṭhaṅgamanaṃ. Idañca pana opammasaṃsandanaṃ matthake ṭhatvāpi kātuṃ vaṭṭati. Imasmimpi ṭhāne vaṭṭatiyeva. Anukkamāgataṃ pana pāḷipadaṃ gahetvā idheva kataṃ. Tattha idhāti desāpadese nipāto. Svāyaṃ katthaci lokaṃ upādāya vuccati. Yathāha – ‘‘idha tathāgato loke uppajjatī’’ti (dī. ni. 1.279). Katthaci sāsanaṃ. Yathāha – ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo, idha dutiyo samaṇo’’ti (a. ni. 4.241). Katthaci okāsaṃ. Yathāha –

    ‘‘ਇਧੇવ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨਸ੍ਸ, ਦੇવਭੂਤਸ੍ਸ ਮੇ ਸਤੋ।

    ‘‘Idheva tiṭṭhamānassa, devabhūtassa me sato;

    ਪੁਨਰਾਯੁ ਚ ਮੇ ਲਦ੍ਧੋ, ਏવਂ ਜਾਨਾਹਿ ਮਾਰਿਸਾ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੬੯; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੯੦)।

    Punarāyu ca me laddho, evaṃ jānāhi mārisā’’ti. (dī. ni. 2.369; dī. ni. aṭṭha. 1.190);

    ਕਤ੍ਥਚਿ ਪਦਪੂਰਣਮਤ੍ਤਮੇવ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭੁਤ੍ਤਾવੀ ਅਸ੍ਸਂ ਪવਾਰਿਤੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੦)। ਇਧ ਪਨ ਲੋਕਂ ਉਪਾਦਾਯ વੁਤ੍ਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਤਥਾਗਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਰਹਂ…ਪੇ॰… ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ।

    Katthaci padapūraṇamattameva. Yathāha – ‘‘idhāhaṃ, bhikkhave, bhuttāvī assaṃ pavārito’’ti (ma. ni. 1.30). Idha pana lokaṃ upādāya vuttoti veditabbo. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘brāhmaṇa imasmiṃ loke tathāgato uppajjati arahaṃ…pe… buddho bhagavā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤਥਾਗਤਸਦ੍ਦੋ ਮੂਲਪਰਿਯਾਯੇ, ਅਰਹਨ੍ਤਿਆਦਯੋ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ। ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਲੋਕੋਤਿ ਓਕਾਸਲੋਕੋ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕੋਤਿ ਤਿવਿਧੋ। ਇਧ ਪਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਚ ਤਥਾਗਤੋ ਨ ਦੇવਲੋਕੇ, ਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇਯੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇਪਿ ਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਨ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨੇਸੁ, ‘‘ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਗਜਙ੍ਗਲਂ ਨਾਮ ਨਿਗਮੋ। ਤਸ੍ਸਾਪਰੇਨ ਮਹਾਸਾਲੋ, ਤਤੋ ਪਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ। ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਦਿਸਾਯ ਸਲ੍ਲવਤੀ ਨਾਮ ਨਦੀ, ਤਤੋ ਪਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ। ਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਦਿਸਾਯ ਸੇਤਕਣ੍ਣਿਕਂ ਨਾਮ ਨਿਗਮੋ, ਤਤੋ ਪਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ। ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਥੂਣਂ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਾਮੋ , ਤਤੋ ਪਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ। ਉਤ੍ਤਰਾਯ ਦਿਸਾਯ ਉਸਿਰਦ੍ਧਜੋ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤੋ, ਤਤੋ ਪਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੫੯) ਏવਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਆਯਾਮਤੋ ਤਿਯੋਜਨਸਤੇ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਅਡ੍ਢਤੇਯ੍ਯਯੋਜਨਸਤੇ ਪਰਿਕ੍ਖੇਪਤੋ ਨવਯੋਜਨਸਤੇ ਮਜ੍ਝਿਮਪਦੇਸੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਤਥਾਗਤੋવ, ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਅਸੀਤਿ ਮਹਾਥੇਰਾ ਬੁਦ੍ਧਮਾਤਾ ਬੁਦ੍ਧਪਿਤਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਰਾਜਾ ਅਞ੍ਞੇ ਚ ਸਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਏਤ੍ਥੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਥਾਗਤੋ ਸੁਜਾਤਾਯ ਦਿਨ੍ਨਮਧੁਪਾਯਸਭੋਜਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ, ਤਾવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮ। ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਤੋ વਾ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ। ਤੁਸਿਤਭવਨਤੋ વਾ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ। ਦੀਪਙ੍ਕਰਪਾਦਮੂਲਤੋ વਾ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ, ਤਾવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮ। ਇਧ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ , ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha tathāgatasaddo mūlapariyāye, arahantiādayo visuddhimagge vitthāritā. Loke uppajjatīti ettha pana lokoti okāsaloko sattaloko saṅkhāralokoti tividho. Idha pana sattaloko adhippeto. Sattaloke uppajjamānopi ca tathāgato na devaloke, na brahmaloke, manussalokeyeva uppajjati. Manussalokepi na aññasmiṃ cakkavāḷe, imasmiṃyeva cakkavāḷe. Tatrāpi na sabbaṭṭhānesu, ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo. Tassāparena mahāsālo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Puratthimadakkhiṇāya disāya sallavatī nāma nadī, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo , tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Uttarāya disāya usiraddhajo nāma pabbato, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe’’ti (mahāva. 259) evaṃ paricchinne āyāmato tiyojanasate vitthārato aḍḍhateyyayojanasate parikkhepato navayojanasate majjhimapadese uppajjati. Na kevalañca tathāgatova, paccekabuddhā aggasāvakā asīti mahātherā buddhamātā buddhapitā cakkavattī rājā aññe ca sārappattā brāhmaṇagahapatikā ettheva uppajjanti. Tattha tathāgato sujātāya dinnamadhupāyasabhojanato paṭṭhāya yāva arahattamaggo, tāva uppajjati nāma. Arahattaphale uppanno nāma. Mahābhinikkhamanato vā yāva arahattamaggo. Tusitabhavanato vā yāva arahattamaggo. Dīpaṅkarapādamūlato vā yāva arahattamaggo, tāva uppajjati nāma. Arahattaphale uppanno nāma. Idha sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvaṃ sandhāya uppajjatīti vuttaṃ , tathāgato loke uppanno hotīti ayañhettha attho.

    ਸੋ ਇਮਂ ਲੋਕਨ੍ਤਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਇਮਂ ਲੋਕਂ, ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਿਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਦੇવਕਨ੍ਤਿ ਸਹ ਦੇવੇਹਿ ਸਦੇવਕਂ। ਏવਂ ਸਹ ਮਾਰੇਨ ਸਮਾਰਕਂ। ਸਹ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਂ। ਸਹ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਂ। ਪਜਾਤਤ੍ਤਾ ਪਜਾ, ਤਂ ਪਜਂ। ਸਹ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਦੇવਕવਚਨੇਨ ਪਞ੍ਚਕਾਮਾવਚਰਦੇવਗ੍ਗਹਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਮਾਰਕવਚਨੇਨ ਛਟ੍ਠਕਾਮਾવਚਰਦੇવਗ੍ਗਹਣਂ। ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕવਚਨੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਦਿਬ੍ਰਹ੍ਮਗ੍ਗਹਣਂ। ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿવਚਨੇਨ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਂ ਸਮਿਤਪਾਪਬਾਹਿਤਪਾਪਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਞ੍ਚ। ਪਜਾવਚਨੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕਗ੍ਗਹਣਂ। ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸવਚਨੇਨ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਅવਸੇਸਮਨੁਸ੍ਸਗ੍ਗਹਣਂ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਤੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਓਕਾਸਲੋਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ, ਦ੍વੀਹਿ ਪਜਾવਸੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋવ ਗਹਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    So imaṃ lokanti so bhagavā imaṃ lokaṃ, idāni vattabbaṃ nidasseti. Sadevakanti saha devehi sadevakaṃ. Evaṃ saha mārena samārakaṃ. Saha brahmunā sabrahmakaṃ. Saha samaṇabrāhmaṇehi sassamaṇabrāhmaṇiṃ. Pajātattā pajā, taṃ pajaṃ. Saha devamanussehi sadevamanussaṃ. Tattha sadevakavacanena pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ veditabbaṃ. Samārakavacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ. Sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ. Sassamaṇabrāhmaṇivacanena sāsanassa paccatthipaccāmittasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañca. Pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ. Sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahaṇaṃ. Evamettha tīhi padehi okāsalokena saddhiṃ sattaloko, dvīhi pajāvasena sattalokova gahitoti veditabbo.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਸਦੇવਕਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅਰੂਪਾવਚਰਦੇવਲੋਕੋ ਗਹਿਤੋ। ਸਮਾਰਕਗ੍ਗਹਣੇਨ ਛਕਾਮਾવਚਰਦੇવਲੋਕੋ। ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਗ੍ਗਹਣੇਨ ਰੂਪੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੋ। ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਤੁਪਰਿਸવਸੇਨ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવੇਹਿ વਾ ਸਹ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੋ ਅવਸੇਸਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਲੋਕੋ વਾ।

    Aparo nayo – sadevakaggahaṇena arūpāvacaradevaloko gahito. Samārakaggahaṇena chakāmāvacaradevaloko. Sabrahmakaggahaṇena rūpī brahmaloko. Sassamaṇabrāhmaṇādiggahaṇena catuparisavasena sammutidevehi vā saha manussaloko avasesasabbasattaloko vā.

    ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਸਦੇવਕવਚਨੇਨ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਤਭਾવਮਾਹ। ਤਤੋ ਯੇਸਂ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਮਾਰੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਛਕਾਮਾવਚਰਿਸ੍ਸਰੋ વਸવਤ੍ਤੀ। ਕਿਂ ਸੋਪਿ ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਛਿਕਤੋ’’ਤਿ? ਤੇਸਂ વਿਮਤਿਂ વਿਧਮਨ੍ਤੋ ਸਮਾਰਕਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਯੇਸਂ ਪਨ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ , ਏਕਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸੇ ਆਲੋਕਂ ਫਰਤਿ, ਦ੍વੀਹਿ…ਪੇ॰… ਦਸਹਿ ਅਙ੍ਗੁਲੀਹਿ ਦਸਸੁ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸੇਸੁ ਆਲੋਕਂ ਫਰਤਿ, ਅਨੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਕਿਂ ਸੋਪਿ ਸਚ੍ਛਿਕਤੋ’’ਤਿ? ਤੇਸਂ વਿਮਤਿਂ વਿਧਮਨ੍ਤੋ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ਯੇ ਚਿਨ੍ਤੇਸੁਂ – ‘‘ਪੁਥੂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ, ਕਿਂ ਤੇਪਿ ਸਚ੍ਛਿਕਤਾ’’ਤਿ? ਤੇਸਂ વਿਮਤਿਂ વਿਧਮਨ੍ਤੋ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਂ ਪਜਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਏવਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠੁਕ੍ਕਟ੍ਠਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਅਥ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવੇ ਅવਸੇਸਮਨੁਸ੍ਸੇ ਚ ਉਪਾਦਾਯ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਸੇਸਸਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਤਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਭਾવਾਨੁਕ੍ਕਮੋ। ਪੋਰਾਣਾ ਪਨਾਹੁ – ਸਦੇવਕਨ੍ਤਿ ਦੇવਤਾਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅવਸੇਸਲੋਕਂ। ਸਮਾਰਕਨ੍ਤਿ ਮਾਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅવਸੇਸਲੋਕਂ। ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅવਸੇਸਲੋਕਂ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤਿਭવੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਤੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਤੀਸੁ ਪਦੇਸੁ ਪਕ੍ਖਿਪੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਦ੍વੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਂ ਪਜਂ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਏવਂ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਦੇਹਿ ਤੇਨ ਤੇਨਾਕਾਰੇਨ ਤੇਧਾਤੁਕਮੇવ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ।

    Apicettha sadevakavacanena ukkaṭṭhaparicchedato sabbassa lokassa sacchikatabhāvamāha. Tato yesaṃ ahosi – ‘‘māro mahānubhāvo chakāmāvacarissaro vasavattī. Kiṃ sopi etena sacchikato’’ti? Tesaṃ vimatiṃ vidhamanto samārakanti āha. Yesaṃ pana ahosi – ‘‘brahmā mahānubhāvo , ekaṅguliyā ekasmiṃ cakkavāḷasahasse ālokaṃ pharati, dvīhi…pe… dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati, anuttarañca jhānasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvedeti. Kiṃ sopi sacchikato’’ti? Tesaṃ vimatiṃ vidhamanto sabrahmakanti āha. Tato ye cintesuṃ – ‘‘puthū samaṇabrāhmaṇā sāsanassa paccatthikā, kiṃ tepi sacchikatā’’ti? Tesaṃ vimatiṃ vidhamanto sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajanti āha. Evaṃ ukkaṭṭhukkaṭṭhānaṃ sacchikatabhāvaṃ pakāsetvā atha sammutideve avasesamanusse ca upādāya ukkaṭṭhaparicchedavasena sesasattalokassa sacchikatabhāvaṃ pakāsento sadevamanussanti āha. Ayamettha bhāvānukkamo. Porāṇā panāhu – sadevakanti devatāhi saddhiṃ avasesalokaṃ. Samārakanti mārena saddhiṃ avasesalokaṃ. Sabrahmakanti brahmehi saddhiṃ avasesalokaṃ. Evaṃ sabbepi tibhavūpage satte tīhākārehi tīsu padesu pakkhipetvā puna dvīhi padehi pariyādiyanto ‘‘sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussa’’nti āha. Evaṃ pañcahi padehi tena tenākārena tedhātukameva pariyādinnanti.

    ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਤੀਤਿ ਸਯਨ੍ਤਿ ਸਾਮਂ ਅਪਰਨੇਯ੍ਯੋ ਹੁਤ੍વਾ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ, ਅਧਿਕੇਨ ਞਾਣੇਨ ਞਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਤ੍વਾ। ਏਤੇਨ ਅਨੁਮਾਨਾਦਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਕਤੋ ਹੋਤਿ। ਪવੇਦੇਤੀਤਿ ਬੋਧੇਤਿ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤਿ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ…ਪੇ॰… ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਨ੍ਤਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਕਾਰੁਞ੍ਞਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਹਿਤ੍વਾਪਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ વਿવੇਕਸੁਖਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਬਹੁਂ વਾ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰਮੇવ ਦੇਸੇਤਿ। ਆਦਿਮ੍ਹਿਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਭਦ੍ਦਕਂ ਅਨવਜ੍ਜਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸੇਤਿ। ਮਜ੍ਝੇਪਿ… ਪਰਿਯੋਸਾਨੇਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਭਦ੍ਦਕਂ ਅਨવਜ੍ਜਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸੇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedetīti sayanti sāmaṃ aparaneyyo hutvā. Abhiññāti abhiññāya, adhikena ñāṇena ñatvāti attho. Sacchikatvāti paccakkhaṃ katvā. Etena anumānādipaṭikkhepo kato hoti. Pavedetīti bodheti viññāpeti pakāseti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… pariyosānakalyāṇanti so bhagavā sattesu kāruññataṃ paṭicca hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ deseti. Tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā desento ādikalyāṇādippakārameva deseti. Ādimhipi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā deseti. Majjhepi… pariyosānepi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā desetīti vuttaṃ hoti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿ ਦੇਸਨਾਯ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਾਸਨਸ੍ਸ। ਦੇਸਨਾਯ ਤਾવ ਚਤੁਪ੍ਪਦਿਕਾਯਪਿ ਗਾਥਾਯ ਪਠਮਪਾਦੋ ਆਦਿ ਨਾਮ, ਤਤੋ ਦ੍વੇ ਮਜ੍ਝਂ ਨਾਮ, ਅਨ੍ਤੇ ਏਕੋ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਨਾਮ। ਏਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਮਾਦਿ, ਇਦਮવੋਚਾਤਿ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ, ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਅਨ੍ਤਰਾ ਮਜ੍ਝਂ। ਅਨੇਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਾਨੁਸਨ੍ਧਿ ਆਦਿ, ਅਨ੍ਤੇ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ, ਮਜ੍ਝੇ ਏਕੋ વਾ ਦ੍વੇ વਾ ਬਹੂ વਾ ਮਜ੍ਝਮੇવ। ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਨ ਸੀਲਸਮਾਧਿવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਆਦਿ ਨਾਮ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ – ‘‘ਕੋ ਚਾਦਿ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਸੀਲਞ੍ਚ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਂ, ਦਿਟ੍ਠਿ ਚ ਉਜੁਕਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੬੯)। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਪਟਿਪਦਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੋ ਪਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਮਜ੍ਝਂ ਨਾਮ, ਫਲਞ੍ਚੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਨਾਮ। ‘‘ਏਤਦਤ੍ਥਮਿਦਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਮੇਤਂ ਸਾਰਂ, ਏਤਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੨੪) ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਫਲਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨੋਗਧਞ੍ਹਿ , ਆવੁਸੋ વਿਸਾਖ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ વੁਸ੍ਸਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਰਾਯਣਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਰਿਯੋਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੬੬) ਏਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ ਦੇਸਨਾਯ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਭਗવਾ ਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਸੀਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝੇ ਮਗ੍ਗਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ –

    Tattha atthi desanāya ādimajjhapariyosānaṃ, atthi sāsanassa. Desanāya tāva catuppadikāyapi gāthāya paṭhamapādo ādi nāma, tato dve majjhaṃ nāma, ante eko pariyosānaṃ nāma. Ekānusandhikassa suttassa nidānamādi, idamavocāti pariyosānaṃ, ubhinnaṃ antarā majjhaṃ. Anekānusandhikassa suttassa paṭhamānusandhi ādi, ante anusandhi pariyosānaṃ, majjhe eko vā dve vā bahū vā majjhameva. Sāsanassa pana sīlasamādhivipassanā ādi nāma. Vuttampi cetaṃ – ‘‘ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ, sīlañca suvisuddhaṃ, diṭṭhi ca ujukā’’ti (saṃ. ni. 5.369). ‘‘Atthi, bhikkhave, majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā’’ti evaṃ vutto pana ariyamaggo majjhaṃ nāma, phalañceva nibbānañca pariyosānaṃ nāma. ‘‘Etadatthamidaṃ, brāhmaṇa, brahmacariyametaṃ sāraṃ, etaṃ pariyosāna’’nti (ma. ni. 1.324) hi ettha phalaṃ pariyosānanti vuttaṃ. ‘‘Nibbānogadhañhi , āvuso visākha, brahmacariyaṃ vussati nibbānaparāyaṇaṃ nibbānapariyosāna’’nti (ma. ni. 1.466) ettha nibbānaṃ pariyosānanti vuttaṃ. Idha desanāya ādimajjhapariyosānaṃ adhippetaṃ. Bhagavā hi dhammaṃ desento ādimhi sīlaṃ dassetvā majjhe maggaṃ pariyosāne nibbānaṃ dasseti. Tena vuttaṃ – ‘‘so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇa’’nti. Tasmā aññopi dhammakathiko dhammaṃ kathento –

    ‘‘ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਸੀਲਂ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਮਜ੍ਝੇ ਮਗ੍ਗਂ વਿਭਾવਯੇ।

    ‘‘Ādimhi sīlaṃ dasseyya, majjhe maggaṃ vibhāvaye;

    ਪਰਿਯੋਸਾਨਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਏਸਾ ਕਥਿਕਸਣ੍ਠਿਤੀ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੯੦)।

    Pariyosānamhi nibbānaṃ, esā kathikasaṇṭhitī’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.190);

    ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਦੇਸਨਾ ਹੋਤਿ, ਨ ਸੋ ਸਾਤ੍ਥਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਭਗવਾ ਪਨ ਤਥਾਰੂਪਂ ਦੇਸਨਂ ਪਹਾਯ ਚਤੁਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਿਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਦੇਸਨਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਾਤ੍ਥਂ ਦੇਸੇਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਪਨ ਦੇਸਨਾ ਏਕਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਦਿਯੁਤ੍ਤਾ વਾ ਸਬ੍ਬਨਿਰੋਟ੍ਠਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾ વਾ ਸਬ੍ਬવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਸਬ੍ਬਨਿਗ੍ਗਹੀਤਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾ વਾ, ਤਸ੍ਸ ਦਮਿਲ਼ਕਿਰਾਸવਰਾਦਿਮਿਲਕ੍ਖੂਨਂ ਭਾਸਾ વਿਯ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਅਭਾવਤੋ ਅਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾ ਨਾਮ ਦੇਸਨਾ ਹੋਤਿ। ਭਗવਾ ਪਨ –

    Sātthaṃ sabyañjananti yassa hi yāgubhattaitthipurisādivaṇṇanā nissitā desanā hoti, na so sātthaṃ deseti. Bhagavā pana tathārūpaṃ desanaṃ pahāya catusatipaṭṭhānādinissitaṃ desanaṃ deseti. Tasmā ‘‘sātthaṃ desetī’’ti vuccati. Yassa pana desanā ekabyañjanādiyuttā vā sabbaniroṭṭhabyañjanā vā sabbavissaṭṭhasabbaniggahītabyañjanā vā, tassa damiḷakirāsavarādimilakkhūnaṃ bhāsā viya byañjanapāripūriyā abhāvato abyañjanā nāma desanā hoti. Bhagavā pana –

    ‘‘ਸਿਥਿਲਂ ਧਨਿਤਞ੍ਚ ਦੀਘਰਸ੍ਸਂ, ਗਰੁਕਂ ਲਹੁਕਞ੍ਚ ਨਿਗ੍ਗਹੀਤਂ।

    ‘‘Sithilaṃ dhanitañca dīgharassaṃ, garukaṃ lahukañca niggahītaṃ;

    ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਂ વવਤ੍ਥਿਤਂ વਿਮੁਤ੍ਤਂ, ਦਸਧਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਬੁਦ੍ਧਿਯਾ ਪਭੇਦੋ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੯੦) –

    Sambandhaṃ vavatthitaṃ vimuttaṃ, dasadhā byañjanabuddhiyā pabhedo’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.190) –

    ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਦਸવਿਧਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Evaṃ vuttaṃ dasavidhaṃ byañjanaṃ amakkhetvā paripuṇṇabyañjanameva katvā dhammaṃ deseti. Tasmā ‘‘sabyañjanaṃ dhammaṃ desetī’’ti vuccati.

    ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੇવਲਨ੍ਤਿ ਸਕਲਾਧਿવਚਨਂ। ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਅਨੂਨਾਧਿਕવਚਨਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਸਕਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮੇવ ਦੇਸੇਤਿ, ਏਕਦੇਸਨਾਪਿ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ। ਯੋ ਹਿ ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਲਾਭਂ વਾ ਸਕ੍ਕਾਰਂ વਾ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਦੇਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਦੇਸਨਾ ਹੋਤਿ। ਭਗવਾ ਪਨ ਲੋਕਾਮਿਸਨਿਰਪੇਕ੍ਖੋ ਹਿਤਫਰਣੇਨ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਯ ਮੁਦੁਹਦਯੋ ਉਲ੍ਲੁਮ੍ਪਨਸਭਾવਸਣ੍ਠਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਦੇਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਂ ਸਕਲਸਾਸਨਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤੀਤਿ ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ…ਪੇ॰… ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ, ਏવਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਚ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਸਕਲਸਾਸਨਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤਂ ਚਰਿਯਂ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤਾਨਂ વਾ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਚਰਿਯਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Kevalaparipuṇṇanti ettha kevalanti sakalādhivacanaṃ. Paripuṇṇanti anūnādhikavacanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘sakalaparipuṇṇameva deseti, ekadesanāpi aparipuṇṇā natthī’’ti. Parisuddhanti nirupakkilesaṃ. Yo hi idaṃ dhammadesanaṃ nissāya lābhaṃ vā sakkāraṃ vā labhissāmīti deseti, tassa aparisuddhā desanā hoti. Bhagavā pana lokāmisanirapekkho hitapharaṇena mettābhāvanāya muduhadayo ullumpanasabhāvasaṇṭhitena cittena deseti. Tasmā ‘‘parisuddhaṃ dhammaṃ desetī’’ti vuccati. Brahmacariyaṃ pakāsetīti ettha brahmacariyanti sikkhattayasaṅgahaṃ sakalasāsanaṃ. Tasmā brahmacariyaṃ pakāsetīti so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… parisuddhaṃ, evaṃ desento ca sikkhattayasaṅgahitaṃ sakalasāsanaṃ brahmacariyaṃ pakāsetīti evamettha attho daṭṭhabbo. Brahmacariyanti seṭṭhaṭṭhena brahmabhūtaṃ cariyaṃ. Brahmabhūtānaṃ vā buddhādīnaṃ cariyanti vuttaṃ hoti.

    ਤਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸਮ੍ਪਦਂ ਧਮ੍ਮਂ। ਸੁਣਾਤਿ ਗਹਪਤਿ વਾਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਪਠਮਂ ਗਹਪਤਿਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤੀਤਿ? ਨਿਹਤਮਾਨਤ੍ਤਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਚ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਹਿ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਜਾਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਾਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਮਨ੍ਤੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਾਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਹੀਨਜਚ੍ਚਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਜਾਤਿਤਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਗਹਪਤਿਦਾਰਕਾ ਪਨ ਕਚ੍ਛੇਹਿ ਸੇਦਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੇਹਿ ਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਲੋਣਂ ਪੁਪ੍ਫਮਾਨਾਯ ਭੂਮਿਂ ਕਸਿਤ੍વਾ ਨਿਹਤਮਾਨਦਪ੍ਪਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਮਾਨਂ વਾ ਦਪ੍ਪਂ વਾ ਅਕਤ੍વਾ ਯਥਾਬਲਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਂ। ਇਤਰੇਹਿ ਚ ਕੁਲੇਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਨਾਮ ਨ ਬਹੁਕਾ, ਗਹਪਤਿਕਾવ ਬਹੁਕਾ, ਇਤਿ ਨਿਹਤਮਾਨਤ੍ਤਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਚ ਪਠਮਂ ਗਹਪਤਿਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤੀਤਿ।

    Taṃ dhammanti taṃ vuttappakārasampadaṃ dhammaṃ. Suṇāti gahapati vāti kasmā paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisatīti? Nihatamānattā ussannattā ca. Yebhuyyena hi khattiyakulato pabbajitā jātiṃ nissāya mānaṃ karonti. Brāhmaṇakulā pabbajitā mante nissāya mānaṃ karonti. Hīnajaccakulā pabbajitā attano vijātitāya patiṭṭhātuṃ na sakkonti. Gahapatidārakā pana kacchehi sedaṃ muñcantehi piṭṭhiyā loṇaṃ pupphamānāya bhūmiṃ kasitvā nihatamānadappā honti. Te pabbajitvā mānaṃ vā dappaṃ vā akatvā yathābalaṃ buddhavacanaṃ uggahetvā vipassanāya kammaṃ karontā sakkonti arahatte patiṭṭhātuṃ. Itarehi ca kulehi nikkhamitvā pabbajitā nāma na bahukā, gahapatikāva bahukā, iti nihatamānattā ussannattā ca paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisatīti.

    ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ વਾਤਿ ਇਤਰੇਸਂ વਾ ਕੁਲਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ। ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋਤਿ ਪਤਿਜਾਤੋ। ਤਥਾਗਤੇ ਸਦ੍ਧਂ ਪਟਿਲਭਤੀਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਮਿਮ੍ਹਿ ਤਥਾਗਤੇ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਤ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਸਦ੍ਧਂ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਏવਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਘਰਾવਾਸੋਤਿ ਸਚੇਪਿ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥੇ ਘਰੇ ਯੋਜਨਸਤਨ੍ਤਰੇਪਿ વਾ ਦ੍વੇ ਜਾਯਮ੍ਪਤਿਕਾ વਸਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਨੇਸਂ ਸਕਿਞ੍ਚਨਸਪਲਿਬੋਧਟ੍ਠੇਨ ਘਰਾવਾਸੋ ਸਮ੍ਬਾਧੋਯੇવ। ਰਜੋਪਥੋਤਿ ਰਾਗਰਜਾਦੀਨਂ ਉਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਗਮਨਪਥੋਤਿਪਿ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਲਗ੍ਗਨਟ੍ਠੇਨ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ વਿਯਾਤਿ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਹਿ ਕੂਟਾਗਾਰਰਤਨਪਾਸਾਦਦੇવવਿਮਾਨਾਦੀਸੁ ਪਿਹਿਤਦ੍વਾਰવਾਤਪਾਨੇਸੁ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇਸੁ વਸਨ੍ਤੋਪਿ ਨੇવ ਲਗ੍ਗਤਿ ਨ ਸਜ੍ਜਤਿ ਨ ਬਜ੍ਝਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ’’ਤਿ। ਅਪਿਚ ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਘਰਾવਾਸੋ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਯ ਓਕਾਸਾਭਾવਤੋ। ਰਜੋਪਥੋ ਅਸਂવੁਤਸਙ੍ਕਾਰਟ੍ਠਾਨਂ વਿਯ ਰਜਾਨਂ ਕਿਲੇਸਰਜਾਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਟ੍ਠਾਨਤੋ। ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਯ ਯਥਾਸੁਖਂ ਓਕਾਸਸਬ੍ਭਾવਤੋ।

    Aññatarasmiṃ vāti itaresaṃ vā kulānaṃ aññatarasmiṃ. Paccājātoti patijāto. Tathāgate saddhaṃ paṭilabhatīti parisuddhaṃ dhammaṃ sutvā dhammassāmimhi tathāgate ‘‘sammāsambuddho vata bhagavā’’ti saddhaṃ paṭilabhati. Iti paṭisañcikkhatīti evaṃ paccavekkhati. Sambādho gharāvāsoti sacepi saṭṭhihatthe ghare yojanasatantarepi vā dve jāyampatikā vasanti, tathāpi nesaṃ sakiñcanasapalibodhaṭṭhena gharāvāso sambādhoyeva. Rajopathoti rāgarajādīnaṃ uṭṭhānaṭṭhānanti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Āgamanapathotipi vaṭṭati. Alagganaṭṭhena abbhokāso viyāti abbhokāso. Pabbajito hi kūṭāgāraratanapāsādadevavimānādīsu pihitadvāravātapānesu paṭicchannesu vasantopi neva laggati na sajjati na bajjhati. Tena vuttaṃ – ‘‘abbhokāso pabbajjā’’ti. Apica sambādho gharāvāso kusalakiriyāya okāsābhāvato. Rajopatho asaṃvutasaṅkāraṭṭhānaṃ viya rajānaṃ kilesarajānaṃ sannipātaṭṭhānato. Abbhokāso pabbajjā kusalakiriyāya yathāsukhaṃ okāsasabbhāvato.

    ਨਯਿਦਂ ਸੁਕਰਂ…ਪੇ॰… ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਕਥਾ – ਯਦੇਤਂ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਏਕਮ੍ਪਿ ਦਿવਸਂ ਅਖਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾ ਚਰਿਮਕਚਿਤ੍ਤਂ ਪਾਪੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ। ਏਕਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਚ ਕਿਲੇਸਮਲੇਨ ਅਮਲਿਨਂ ਕਤ੍વਾ ਚਰਿਮਕਚਿਤ੍ਤਂ ਪਾਪੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ, ਸਙ੍ਖਲਿਖਿਤਂ ਲਿਖਿਤਸਙ੍ਖਸਦਿਸਂ ਧੋਤਸਙ੍ਖਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਂ ਚਰਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਨ ਸੁਕਰਂ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਾ ਅਗਾਰਮਜ੍ਝੇ વਸਨ੍ਤੇਨ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ…ਪੇ॰… ਚਰਿਤੁਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੇਸੇ ਚ ਮਸ੍ਸੁਞ੍ਚ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਰਸਪੀਤਤਾਯ ਕਾਸਾਯਾਨਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਨ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਪਰਿਦਹਿਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਅਗਾਰਸ੍ਸ ਹਿਤਂ ਕਸਿવਾਣਿਜ੍ਜਾਦਿਕਮ੍ਮਂ ਅਗਾਰਿਯਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਅਨਗਾਰਿਯਾਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬਾ, ਤਂ ਅਨਗਾਰਿਯਂ। ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਂ। ਅਪ੍ਪਂ વਾਤਿ ਸਹਸ੍ਸਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਅਪ੍ਪੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਸਹਸ੍ਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਹਾ। ਆਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨ ਞਾਤਿ ਏવ ਪਰਿવਟ੍ਟੋ ਞਾਤਿਪਰਿવਟ੍ਟੋ। ਸੋ વੀਸਤਿਯਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਪ੍ਪੋ ਹੋਤਿ, વੀਸਤਿਯਾ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਹਾ।

    Nayidaṃ sukaraṃ…pe… pabbajeyyanti ettha ayaṃ saṅkhepakathā – yadetaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ ekampi divasaṃ akhaṇḍaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparipuṇṇaṃ. Ekadivasampi ca kilesamalena amalinaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparisuddhaṃ, saṅkhalikhitaṃ likhitasaṅkhasadisaṃ dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ caritabbaṃ, idaṃ na sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā agāramajjhe vasantena ekantaparipuṇṇaṃ…pe… carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ kese ca massuñca ohāretvā kāsāyarasapītatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni acchādetvā paridahitvā agārasmā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajeyyanti. Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivāṇijjādikammaṃ agāriyanti vuccati, tañca pabbajjāya natthi. Tasmā pabbajjā anagāriyāti ñātabbā, taṃ anagāriyaṃ. Pabbajeyyanti paṭipajjeyyaṃ. Appaṃ vāti sahassato heṭṭhā bhogakkhandho appo nāma hoti, sahassato paṭṭhāya mahā. Ābandhanaṭṭhena ñāti eva parivaṭṭo ñātiparivaṭṭo. So vīsatiyā heṭṭhā appo hoti, vīsatiyā paṭṭhāya mahā.

    ੨੯੨. ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਜੀવਸਮਾਪਨ੍ਨੋਤਿ ਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਧਿਸੀਲਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਿਕ੍ਖਾ, ਤਞ੍ਚ, ਯਤ੍ਥ ਚੇਤੇ ਸਹ ਜੀવਨ੍ਤਿ ਏਕਜੀવਿਕਾ ਸਭਾਗવੁਤ੍ਤਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਭਗવਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਾਜੀવਞ੍ਚ ਤਤ੍ਥ ਸਿਕ੍ਖਨਭਾવੇਨ ਸਮਾਪਨ੍ਨੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਜੀવਸਮਾਪਨ੍ਨੋ। ਸਮਾਪਨ੍ਨੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ, ਸਾਜੀવਞ੍ਚ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਦੁਭਯਂ ਉਪਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਪਹਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਕਥਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ ਏવ। ਪਹਾਯਾਤਿ ਇਮਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਚੇਤਨਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ। ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਪਹੀਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਤੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਤੋ ਓਰਤੋ વਿਰਤੋવ ਹੋਤਿ। ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡੋ ਨਿਹਿਤਸਤ੍ਥੋਤਿ ਪਰੂਪਘਾਤਤ੍ਥਾਯ ਦਣ੍ਡਂ વਾ ਸਤ੍ਥਂ વਾ ਆਦਾਯ ਅવਤ੍ਤਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਦਣ੍ਡੋ ਚੇવ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸਤ੍ਥੋ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਦਣ੍ਡਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਅવਸੇਸਂ ਉਪਕਰਣਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਹਿਂਸਨਭਾવਤੋ ਸਤ੍ਥਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਂ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਤ੍ਤਰਦਣ੍ਡਂ વਾ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠવਾਸਿਂ વਾ ਪਿਪ੍ਫਲਕਂ વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਂ ਪਰੂਪਘਾਤਤ੍ਥਾਯ। ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡੋ ਨਿਹਿਤਸਤ੍ਥੋਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਲਜ੍ਜੀਤਿ ਪਾਪਜਿਗੁਚ੍ਛਨਲਕ੍ਖਣਾਯ ਲਜ੍ਜਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਦਯਾਪਨ੍ਨੋਤਿ ਦਯਂ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਤਂ ਆਪਨ੍ਨੋ। ਸਬ੍ਬਪਾਣਭੂਤਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣਭੂਤੇ ਹਿਤੇਨ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ। ਤਾਯ ਦਯਾਪਨ੍ਨਤਾਯ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਾਣਭੂਤਾਨਂ ਹਿਤਚਿਤ੍ਤਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਹਰਤੀਤਿ ਇਰਿਯਤਿ ਪਾਲੇਤਿ।

    292.Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannoti yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā, tañca, yattha cete saha jīvanti ekajīvikā sabhāgavuttino honti, taṃ bhagavatā paññattasikkhāpadasaṅkhātaṃ sājīvañca tattha sikkhanabhāvena samāpannoti bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno. Samāpannoti sikkhaṃ paripūrento, sājīvañca avītikkamanto hutvā tadubhayaṃ upagatoti attho. Pāṇātipātaṃ pahāyātiādīsu pāṇātipātādikathā heṭṭhā vitthāritā eva. Pahāyāti imaṃ pāṇātipātacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā. Paṭivirato hotīti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato orato viratova hoti. Nihitadaṇḍo nihitasatthoti parūpaghātatthāya daṇḍaṃ vā satthaṃ vā ādāya avattanato nikkhittadaṇḍo ceva nikkhittasattho cāti attho. Ettha ca ṭhapetvā daṇḍaṃ sabbampi avasesaṃ upakaraṇaṃ sattānaṃ vihiṃsanabhāvato satthanti veditabbaṃ. Yaṃ pana bhikkhū kattaradaṇḍaṃ vā dantakaṭṭhavāsiṃ vā pipphalakaṃ vā gahetvā vicaranti, na taṃ parūpaghātatthāya. Tasmā nihitadaṇḍo nihitasatthotveva saṅkhaṃ gacchati. Lajjīti pāpajigucchanalakkhaṇāya lajjāya samannāgato. Dayāpannoti dayaṃ mettacittataṃ āpanno. Sabbapāṇabhūtahitānukampīti sabbe pāṇabhūte hitena anukampako. Tāya dayāpannatāya sabbesaṃ pāṇabhūtānaṃ hitacittakoti attho. Viharatīti iriyati pāleti.

    ਦਿਨ੍ਨਮੇવ ਆਦਿਯਤੀਤਿ ਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ। ਚਿਤ੍ਤੇਨਪਿ ਦਿਨ੍ਨਮੇવ ਪਟਿਕਙ੍ਖਤੀਤਿ ਦਿਨ੍ਨਪਾਟਿਕਙ੍ਖੀ। ਥੇਨੇਤੀਤਿ ਥੇਨੋ। ਨ ਥੇਨੇਨ ਅਥੇਨੇਨ। ਅਥੇਨਤ੍ਤਾਯੇવ ਸੁਚਿਭੂਤੇਨ। ਅਤ੍ਤਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ, ਅਥੇਨਂ ਸੁਚਿਭੂਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਕਤ੍વਾ વਿਹਰਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Dinnameva ādiyatīti dinnādāyī. Cittenapi dinnameva paṭikaṅkhatīti dinnapāṭikaṅkhī. Thenetīti theno. Na thenena athenena. Athenattāyeva sucibhūtena. Attanāti attabhāvena, athenaṃ sucibhūtaṃ attabhāvaṃ katvā viharatīti vuttaṃ hoti.

    ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਅਸੇਟ੍ਠਚਰਿਯਂ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ ਸੇਟ੍ਠਂ ਆਚਾਰਂ ਚਰਤੀਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ। ਆਰਾਚਾਰੀਤਿ ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਤੋ ਦੂਰਚਾਰੀ। ਮੇਥੁਨਾਤਿ ਰਾਗਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਮੇਥੁਨਕਾਤਿ ਲਦ੍ਧવੋਹਾਰੇਹਿ ਪਟਿਸੇવਿਤਬ੍ਬਤੋ ਮੇਥੁਨਾਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਾ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਾ। ਗਾਮਧਮ੍ਮਾਤਿ ਗਾਮવਾਸੀਨਂ ਧਮ੍ਮਾ।

    Abrahmacariyanti aseṭṭhacariyaṃ. Brahmaṃ seṭṭhaṃ ācāraṃ caratīti brahmacārī. Ārācārīti abrahmacariyato dūracārī. Methunāti rāgapariyuṭṭhānavasena sadisattā methunakāti laddhavohārehi paṭisevitabbato methunāti saṅkhaṃ gatā asaddhammā. Gāmadhammāti gāmavāsīnaṃ dhammā.

    ਸਚ੍ਚਂ વਦਤੀਤਿ ਸਚ੍ਚવਾਦੀ। ਸਚ੍ਚੇਨ ਸਚ੍ਚਂ ਸਨ੍ਦਹਤਿ ਘਟੇਤੀਤਿ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ, ਨ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਮੁਸਾ વਦਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੋ ਹਿ ਪੁਰਿਸੋ ਕਦਾਚਿ ਮੁਸਾ વਦਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਸਚ੍ਚਂ, ਤਸ੍ਸ ਮੁਸਾવਾਦੇਨ ਅਨ੍ਤਰਿਤਤ੍ਤਾ ਸਚ੍ਚਂ ਸਚ੍ਚੇਨ ਨ ਘਟੀਯਤਿ । ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਸੋ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ, ਅਯਂ ਪਨ ਨ ਤਾਦਿਸੋ, ਜੀવਿਤਹੇਤੁਪਿ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਅવਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚੇਨ ਸਚ੍ਚਂ ਸਨ੍ਦਹਤਿਯੇવਾਤਿ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ। ਥੇਤੋਤਿ ਥਿਰੋ, ਥਿਰਕਥੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕੋ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਲਿਦ੍ਦਿਰਾਗੋ વਿਯ, ਥੁਸਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਨਿਖਾਤਖਾਣੁ વਿਯ, ਅਸ੍ਸਪਿਟ੍ਠੇ ਠਪਿਤਕੁਮ੍ਭਣ੍ਡਮਿવ ਚ ਨ ਥਿਰਕਥੋ ਹੋਤਿ। ਏਕੋ ਪਾਸਾਣਲੇਖਾ વਿਯ ਇਨ੍ਦਖਿਲੋ વਿਯ ਚ ਥਿਰਕਥੋ ਹੋਤਿ; ਅਸਿਨਾ ਸੀਸੇ ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇਪਿ ਦ੍વੇ ਕਥਾ ਨ ਕਥੇਤਿ; ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਥੇਤੋ । ਪਚ੍ਚਯਿਕੋਤਿ ਪਤ੍ਤਿਯਾਯਿਤਬ੍ਬਕੋ, ਸਦ੍ਧਾਯਿਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ ਹੋਤਿ, ‘‘ਇਦਂ ਕੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਸੁਕੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਮਾ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸਦ੍ਦਹਥਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਏਕੋ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ ਹੋਤਿ, ‘‘ਇਦਂ ਕੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਸੁਕੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਯਦਿ ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਮੇવ ਪਮਾਣਂ, ਇਦਾਨਿ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਏવਮੇવ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ। ਅવਿਸਂવਾਦਕੋ ਲੋਕਸ੍ਸਾਤਿ ਤਾਯ ਸਚ੍ਚવਾਦਿਤਾਯ ਲੋਕਂ ਨ વਿਸਂવਾਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Saccaṃ vadatīti saccavādī. Saccena saccaṃ sandahati ghaṭetīti saccasandho, na antarantarā musā vadatīti attho. Yo hi puriso kadāci musā vadati, kadāci saccaṃ, tassa musāvādena antaritattā saccaṃ saccena na ghaṭīyati . Tasmā na so saccasandho, ayaṃ pana na tādiso, jīvitahetupi musāvādaṃ avatvā saccena saccaṃ sandahatiyevāti saccasandho. Thetoti thiro, thirakathoti attho. Eko hi puggalo haliddirāgo viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇu viya, assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca na thirakatho hoti. Eko pāsāṇalekhā viya indakhilo viya ca thirakatho hoti; asinā sīse chijjantepi dve kathā na katheti; ayaṃ vuccati theto . Paccayikoti pattiyāyitabbako, saddhāyikoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’’ti vattabbataṃ āpajjati. Eko paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte, ‘‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni upaparikkhitabbaṃ natthi, evameva ida’’nti vattabbataṃ āpajjati, ayaṃ vuccati paccayiko. Avisaṃvādako lokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādetīti attho.

    ਇਮੇਸਂ ਭੇਦਾਯਾਤਿ ਯੇਸਂ ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਸੁਤਂ, ਤੇਸਂ ਭੇਦਾਯ। ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਸਨ੍ਧਾਤਾਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ વਾ ਸਮਾਨੁਪਜ੍ਝਾਯਕਾਦੀਨਂ વਾ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਾਰਣੇਨ ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ ਏਕਮੇਕਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਈਦਿਸੇ ਕੁਲੇ ਜਾਤਾਨਂ ਏવਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਨਂ ਇਦਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਸਨ੍ਧਾਨਂ ਕਤ੍ਤਾ। ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾਤਿ ਸਨ੍ਧਾਨਾਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾ, ਦ੍વੇ ਜਨੇ ਸਮਗ੍ਗੇ ਦਿਸ੍વਾ, ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਏવਰੂਪੇ ਕੁਲੇ ਜਾਤਾਨਂ ਏવਰੂਪੇਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਨਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਦਲ਼੍ਹੀਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗੋ ਆਰਾਮੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਗ੍ਗਾਰਾਮੋ। ਯਤ੍ਥ ਸਮਗ੍ਗਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ વਸਿਤੁਮ੍ਪਿ ਨ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਸਮਗ੍ਗਰਾਮੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਲ਼ਿ, ਅਯਮੇવੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗਰਤੋਤਿ ਸਮਗ੍ਗੇਸੁ ਰਤੋ, ਤੇ ਪਹਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਗਨ੍ਤੁਮ੍ਪਿ ਨ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਗ੍ਗੇ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਨਨ੍ਦਤੀਤਿ ਸਮਗ੍ਗਨਨ੍ਦੀ। ਸਮਗ੍ਗਕਰਣਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾਤਿ ਯਾ વਾਚਾ ਸਤ੍ਤੇ ਸਮਗ੍ਗੇਯੇવ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਸਾਮਗ੍ਗਿਗੁਣਪਰਿਦੀਪਕਮੇવ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ, ਨ ਇਤਰਨ੍ਤਿ।

    Imesaṃ bhedāyāti yesaṃ ito sutvāti vuttānaṃ santike sutaṃ, tesaṃ bhedāya. Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnampi mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā ‘‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā. Anuppadātāti sandhānānuppadātā, dve jane samagge disvā, ‘‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho. Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo. Yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho. ‘‘Samaggarāmo’’tipi pāḷi, ayamevettha attho. Samaggaratoti samaggesu rato, te pahāya aññatra gantumpi na icchatīti attho. Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī. Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti, taṃ sāmaggiguṇaparidīpakameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.

    ਨੇਲਾਤਿ ਏਲਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦੋਸੋ, ਨਾਸ੍ਸਾ ਏਲਨ੍ਤਿ ਨੇਲਾ, ਨਿਦ੍ਦੋਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਨੇਲਙ੍ਗੋ ਸੇਤਪਚ੍ਛਾਦੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨੇਲਂ વਿਯ। ਕਣ੍ਣਸੁਖਾਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮਧੁਰਤਾਯ ਕਣ੍ਣਾਨਂ ਸੁਖਾ, ਸੂਚਿવਿਜ੍ਝਨਂ વਿਯ ਕਣ੍ਣਸੂਲਂ ਨ ਜਨੇਤਿ। ਅਤ੍ਥਮਧੁਰਤਾਯ ਸਕਲਸਰੀਰੇ ਕੋਪਂ ਅਜਨੇਤ੍વਾ ਪੇਮਂ ਜਨੇਤੀਤਿ ਪੇਮਨੀਯਾ। ਹਦਯਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਪਟਿਹਞ੍ਞਮਾਨਾ ਸੁਖੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪવਿਸਤੀਤਿ ਹਦਯਙ੍ਗਮਾ। ਗੁਣਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤਾਯ ਪੁਰੇ ਭવਾਤਿ ਪੋਰੀ, ਪੁਰੇ ਸਂવਦ੍ਧਨਾਰੀ વਿਯ ਸੁਕੁਮਾਰਾਤਿਪਿ ਪੋਰੀ, ਪੁਰਸ੍ਸ ਏਸਾਤਿਪਿ ਪੋਰੀ, ਨਗਰવਾਸੀਨਂ ਕਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਹਿ ਯੁਤ੍ਤਕਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਿਤਿਮਤ੍ਤਂ ਪਿਤਾਤਿ, ਮਾਤਿਮਤ੍ਤਂ ਮਾਤਾਤਿ, ਭਾਤਿਮਤ੍ਤਂ ਭਾਤਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਏવਰੂਪੀ ਕਥਾ ਬਹੁਨੋ ਜਨਸ੍ਸ ਕਨ੍ਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਬਹੁਜਨਕਨ੍ਤਾ। ਕਨ੍ਤਭਾવੇਨੇવ ਬਹੁਨੋ ਜਨਸ੍ਸ ਮਨਾਪਾ ਚਿਤ੍ਤવੁਦ੍ਧਿਕਰਾਤਿ ਬਹੁਜਨਮਨਾਪਾ।

    Nelāti elaṃ vuccati doso, nāssā elanti nelā, niddosāti attho. ‘‘Nelaṅgo setapacchādo’’ti ettha vuttanelaṃ viya. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. Atthamadhuratāya sakalasarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemanīyā. Hadayaṃ gacchati, apaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā. Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī, pure saṃvaddhanārī viya sukumārātipi porī, purassa esātipi porī, nagaravāsīnaṃ kathāti attho . Nagaravāsino hi yuttakathā honti, pitimattaṃ pitāti, mātimattaṃ mātāti, bhātimattaṃ bhātāti vadanti. Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā. Kantabhāveneva bahuno janassa manāpā cittavuddhikarāti bahujanamanāpā.

    ਕਾਲੇਨ વਦਤੀਤਿ ਕਾਲવਾਦੀ, વਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਾਲਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭੂਤਂ ਤਚ੍ਛਂ ਸਭਾવਮੇવ વਦਤੀਤਿ ਭੂਤવਾਦੀ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਤ੍ਥਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥવਾਦੀ । ਨવਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮવਾਦੀ। ਸਂવਰવਿਨਯਪਹਾਨવਿਨਯਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕਤ੍વਾ વਦਤੀਤਿ વਿਨਯવਾਦੀ। ਨਿਧਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਠਪਨੋਕਾਸੋ, ਨਿਧਾਨਮਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਨਿਧਾਨવਤੀ, ਹਦਯੇ ਨਿਧਾਤਬ੍ਬ ਯੁਤ੍ਤવਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਲੇਨਾਤਿ ਏવਰੂਪਿਂ ਭਾਸਮਾਨੋਪਿ ਚ ‘‘ਅਹਂ ਨਿਧਾਨવਤਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨ ਅਕਾਲੇਨ ਭਾਸਤਿ, ਯੁਤ੍ਤਕਾਲਂ ਪਨ ਅવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਭਾਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਾਪਦੇਸਨ੍ਤਿ ਸਉਪਮਂ, ਸਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਯਨ੍ਤવਤਿਨ੍ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਯਥਾਸ੍ਸਾ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਏવਂ ਭਾਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕੇਹਿਪਿ ਨਯੇਹਿ વਿਭਜਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿਯਾਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਯਂ વਾ ਸੋ ਅਤ੍ਥવਾਦੀ ਅਤ੍ਥਂ વਦਤਿ, ਤੇਨ ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਂਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਭਾਸਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Kālena vadatīti kālavādī, vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho. Bhūtaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī. Diṭṭhadhammikasamparāyikatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī. Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī. Saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī. Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso, nidhānamassā atthīti nidhānavatī, hadaye nidhātabba yuttavācaṃ bhāsitāti attho. Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati, yuttakālaṃ pana avekkhitvā bhāsatīti attho. Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho. Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho. Atthasaṃhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ, yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena saṃhitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati, na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti.

    ੨੯੩. ਬੀਜਗਾਮਭੂਤਗਾਮਸਮਾਰਮ੍ਭਾਤਿ ਮੂਲਬੀਜਂ ਖਨ੍ਧਬੀਜਂ ਫਲ਼ੁਬੀਜਂ ਅਗ੍ਗਬੀਜਂ ਬੀਜਬੀਜਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧਸ੍ਸ ਬੀਜਗਾਮਸ੍ਸ ਚੇવ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਨੀਲਤਿਣਰੁਕ੍ਖਾਦਿਕਸ੍ਸ ਭੂਤਗਾਮਸ੍ਸ ਚ ਸਮਾਰਮ੍ਭਾ, ਛੇਦਨਭੇਦਨਪਚਨਾਦਿਭਾવੇਨ વਿਕੋਪਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋਤਿ ਪਾਤਰਾਸਭਤ੍ਤਂ ਸਾਯਮਾਸਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇ ਭਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਾਤਰਾਸਭਤ੍ਤਂ ਅਨ੍ਤੋਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਇਤਰਂ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਅਨ੍ਤੋਅਰੁਣੇਨ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤੋਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਦਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਭੁਞ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋવ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋ’’ਤਿ। ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਭੋਜਨਂ ਰਤ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਉਪਰਤੋਤਿ ਰਤ੍ਤੂਪਰਤੋ। ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਯਾવ ਸੂਰਿਯਤ੍ਥਂਗਮਨਾ ਭੋਜਨਂ વਿਕਾਲਭੋਜਨਂ ਨਾਮ। ਤਤੋ વਿਰਤਤ੍ਤਾ વਿਰਤੋ વਿਕਾਲਭੋਜਨਾ। ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਅਨਨੁਲੋਮਤ੍ਤਾ વਿਸੂਕਂ ਪਟਾਣੀਭੂਤਂ ਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ વਿਸੂਕਦਸ੍ਸਨਂ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਨਚ੍ਚਨਨਚ੍ਚਾਪਨਾਦਿવਸੇਨ ਨਚ੍ਚਾ ਚ ਗੀਤਾ ਚ વਾਦਿਤਾ ਚ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮਯੂਰਨਚ੍ਚਨਾਦਿવਸੇਨਾਪਿ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਨਚ੍ਚਾਦੀਨਂ વਿਸੂਕਭੂਤਾ ਦਸ੍ਸਨਾ ਚਾਤਿ ਨਚ੍ਚਗੀਤવਾਦਿਤવਿਸੂਕਦਸ੍ਸਨਾ। ਨਚ੍ਚਾਦੀਨਿ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਯੋਜੇਤੁਂ વਾ ਪਰੇਹਿ ਪਯੋਜਾਪੇਤੁਂ વਾ ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ વਾ ਨੇવ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ। ਮਾਲਾਦੀਸੁ ਮਾਲਾਤਿ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਪੁਪ੍ਫਂ। ਗਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਗਨ੍ਧਜਾਤਂ। વਿਲੇਪਨਨ੍ਤਿ ਛવਿਰਾਗਕਰਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨ੍ਤੋ ਧਾਰੇਤਿ ਨਾਮ। ਊਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਮਣ੍ਡੇਤਿ ਨਾਮ। ਗਨ੍ਧવਸੇਨ ਛવਿਰਾਗવਸੇਨ ਚ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤੋ વਿਭੂਸੇਤਿ ਨਾਮ। ਠਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕਾਰਣਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਾਯ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਚੇਤਨਾਯ ਤਾਨਿ ਮਾਲਾਧਾਰਣਾਦੀਨਿ ਮਹਾਜਨੋ ਕਰੋਤਿ, ਤਤੋ ਪਟਿવਿਰਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    293.Bījagāmabhūtagāmasamārambhāti mūlabījaṃ khandhabījaṃ phaḷubījaṃ aggabījaṃ bījabījanti pañcavidhassa bījagāmassa ceva yassa kassaci nīlatiṇarukkhādikassa bhūtagāmassa ca samārambhā, chedanabhedanapacanādibhāvena vikopanā paṭiviratoti attho. Ekabhattikoti pātarāsabhattaṃ sāyamāsabhattanti dve bhattāni. Tesu pātarāsabhattaṃ antomajjhanhikena paricchinnaṃ, itaraṃ majjhanhikato uddhaṃ antoaruṇena. Tasmā antomajjhanhike dasakkhattuṃ bhuñjamānopi ekabhattikova hoti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘ekabhattiko’’ti. Rattiyā bhojanaṃ ratti, tato uparatoti rattūparato. Atikkante majjhanhike yāva sūriyatthaṃgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāma. Tato viratattā virato vikālabhojanā. Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassananti visūkadassanaṃ. Attanā naccananaccāpanādivasena naccā ca gītā ca vāditā ca, antamaso mayūranaccanādivasenāpi pavattānaṃ naccādīnaṃ visūkabhūtā dassanā cāti naccagītavāditavisūkadassanā. Naccādīni hi attanā payojetuṃ vā parehi payojāpetuṃ vā payuttāni passituṃ vā neva bhikkhūnaṃ na bhikkhunīnaṃ vaṭṭanti. Mālādīsu mālāti yaṃkiñci pupphaṃ. Gandhanti yaṃkiñci gandhajātaṃ. Vilepananti chavirāgakaraṇaṃ. Tattha piḷandhanto dhāreti nāma. Ūnaṭṭhānaṃ pūrento maṇḍeti nāma. Gandhavasena chavirāgavasena ca sādiyanto vibhūseti nāma. Ṭhānaṃ vuccati kāraṇaṃ. Tasmā yāya dussīlyacetanāya tāni mālādhāraṇādīni mahājano karoti, tato paṭiviratoti attho.

    ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ। ਮਹਾਸਯਨਂ ਅਕਪ੍ਪਿਯਤ੍ਥਰਣਂ। ਤਤੋ ਪਟਿવਿਰਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜਾਤਰੂਪਨ੍ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਂ। ਰਜਤਨ੍ਤਿ ਕਹਾਪਣੋ ਲੋਹਮਾਸਕੋ ਜਤੁਮਾਸਕੋ ਦਾਰੁਮਾਸਕੋਤਿ ਯੇ વੋਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਉਭਯਸ੍ਸਪਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਨੇવ ਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਤਿ, ਨ ਉਪਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਸਾਦਿਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਮਕਧਞ੍ਞਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਤਿ ਸਾਲਿવੀਹਿਯવਗੋਧੂਮਕਙ੍ਗੁવਰਕਕੁਦ੍ਰੂਸਕਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤવਿਧਸ੍ਸਾਪਿ ਆਮਕਧਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਏਤੇਸਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਮੇવ, ਆਮਸਨਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ਆਮਕਮਂਸਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਓਦਿਸ੍ਸ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ ਆਮਕਮਂਸਮਚ੍ਛਾਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਮੇવ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਨੋ ਆਮਸਨਂ।

    Uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ. Mahāsayanaṃ akappiyattharaṇaṃ. Tato paṭiviratoti attho. Jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Rajatanti kahāpaṇo lohamāsako jatumāsako dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchanti, tassa ubhayassapi paṭiggahaṇā paṭivirato, neva naṃ uggaṇhāti, na uggaṇhāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatīti attho. Āmakadhaññapaṭiggahaṇāti sālivīhiyavagodhūmakaṅguvarakakudrūsakasaṅkhātassa sattavidhassāpi āmakadhaññassa paṭiggahaṇā. Na kevalañca etesaṃ paṭiggahaṇameva, āmasanampi bhikkhūnaṃ na vaṭṭatiyeva. Āmakamaṃsapaṭiggahaṇāti ettha aññatra odissa anuññātā āmakamaṃsamacchānaṃ paṭiggahaṇameva bhikkhūnaṃ na vaṭṭati, no āmasanaṃ.

    ਇਤ੍ਥਿਕੁਮਾਰਿਕਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਰਿਸਨ੍ਤਰਗਤਾ, ਇਤਰਾ ਕੁਮਾਰਿਕਾ ਨਾਮ। ਤਾਸਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਮ੍ਪਿ ਆਮਸਨਮ੍ਪਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮੇવ। ਦਾਸਿਦਾਸਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦਾਸਿਦਾਸવਸੇਨੇવ ਤੇਸਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਕਾਰਕਂ ਦਮ੍ਮਿ, ਆਰਾਮਿਕਂ ਦਮ੍ਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਪਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਜੇਲ਼ਕਾਦੀਸੁ ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਪਰਿਯੋਸਾਨੇਸੁ ਕਪ੍ਪਿਯਾਕਪ੍ਪਿਯਨਯੋ વਿਨਯવਸੇਨ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਖੇਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਂ ਰੁਹਤਿ। વਤ੍ਥੁ ਨਾਮ ਯਸ੍ਮਿਂ ਅਪਰਣ੍ਣਂ ਰੁਹਤਿ। ਯਤ੍ਥ વਾ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਰੁਹਤਿ, ਤਂ ਖੇਤ੍ਤਂ। ਤਦਤ੍ਥਾਯ ਅਕਤਭੂਮਿਭਾਗੋ વਤ੍ਥੁ। ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਸੀਸੇਨ ਚੇਤ੍ਥ વਾਪਿਤਲ਼ਾਕਾਦੀਨਿਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨੇવ। ਦੂਤੇਯ੍ਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦੂਤਕਮ੍ਮਂ, ਗਿਹੀਨਂ ਪਣ੍ਣਂ વਾ ਸਾਸਨਂ વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਗਮਨਂ। ਪਹਿਣਗਮਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਘਰਾ ਘਰਂ ਪੇਸਿਤਸ੍ਸ ਖੁਦ੍ਦਕਗਮਨਂ। ਅਨੁਯੋਗੋ ਨਾਮ ਤਦੁਭਯਕਰਣਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੂਤੇਯ੍ਯਪਹਿਣਗਮਨਾਨਂ ਅਨੁਯੋਗਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Itthikumārikapaṭiggahaṇāti ettha itthīti purisantaragatā, itarā kumārikā nāma. Tāsaṃ paṭiggahaṇampi āmasanampi akappiyameva. Dāsidāsapaṭiggahaṇāti ettha dāsidāsavaseneva tesaṃ paṭiggahaṇaṃ na vaṭṭati, ‘‘kappiyakārakaṃ dammi, ārāmikaṃ dammī’’ti evaṃ vutte pana vaṭṭati. Ajeḷakādīsu khettavatthupariyosānesu kappiyākappiyanayo vinayavasena upaparikkhitabbo. Tattha khettaṃ nāma yasmiṃ pubbaṇṇaṃ ruhati. Vatthu nāma yasmiṃ aparaṇṇaṃ ruhati. Yattha vā ubhayampi ruhati, taṃ khettaṃ. Tadatthāya akatabhūmibhāgo vatthu. Khettavatthusīsena cettha vāpitaḷākādīnipi saṅgahitāneva. Dūteyyaṃ vuccati dūtakammaṃ, gihīnaṃ paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā gahetvā tattha tattha gamanaṃ. Pahiṇagamanaṃ vuccati gharā gharaṃ pesitassa khuddakagamanaṃ. Anuyogo nāma tadubhayakaraṇaṃ, tasmā dūteyyapahiṇagamanānaṃ anuyogāti evamettha attho veditabbo.

    ਕਯવਿਕ੍ਕਯਾਤਿ ਕਯਾ ਚ વਿਕ੍ਕਯਾ ਚ। ਤੁਲਾਕੂਟਾਦੀਸੁ ਕੂਟਨ੍ਤਿ વਞ੍ਚਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੁਲਾਕੂਟਂ ਤਾવ ਰੂਪਕੂਟਂ ਅਙ੍ਗਕੂਟਂ ਗਹਣਕੂਟਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਕੂਟਨ੍ਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਰੂਪਕੂਟਂ ਨਾਮ ਦ੍વੇ ਤੁਲਾ ਸਰੂਪਾ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਮਹਤਿਯਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਦਦਨ੍ਤੋ ਖੁਦ੍ਦਿਕਾਯ ਦੇਤਿ। ਅਙ੍ਗਕੂਟਂ ਨਾਮ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਪਚ੍ਛਾਭਾਗੇ ਹਤ੍ਥੇਨ ਤੁਲਂ ਅਕ੍ਕਮਤਿ, ਦਦਨ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ। ਗਹਣਕੂਟਂ ਨਾਮ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਮੂਲੇ ਰਜ੍ਜੁਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਦਦਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗੇ। ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਕੂਟਂ ਨਾਮ ਤੁਲਂ ਸੁਸਿਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਅਯਚੁਣ੍ਣਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਤਂ ਪਚ੍ਛਾਭਾਗੇ ਕਰੋਤਿ, ਦਦਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਭਾਗੇ। ਕਂਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿ, ਤਾਯ વਞ੍ਚਨਂ ਕਂਸਕੂਟਂ। ਕਥਂ? ਏਕਂ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਾ ਦ੍વੇ ਤਿਸ੍ਸੋ ਲੋਹਪਾਤਿਯੋ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਾ ਕਰੋਤਿ, ਤਤੋ ਜਨਪਦਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਅਦ੍ਧਕੁਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ, ‘‘ਸੁવਣ੍ਣਭਾਜਨਾਨਿ ਕਿਣਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਗ੍ਘੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਸਮਗ੍ਘਤਰਂ ਦਾਤੁਕਾਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਤੇਹਿ ‘‘ਕਥਂ ਇਮੇਸਂ ਸੁવਣ੍ਣਭਾવੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ – ‘‘વੀਮਂਸਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿਂ ਪਾਸਾਣੇ ਘਂਸਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾ ਪਾਤਿਯੋ ਦਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ।

    Kayavikkayāti kayā ca vikkayā ca. Tulākūṭādīsu kūṭanti vañcanaṃ. Tattha tulākūṭaṃ tāva rūpakūṭaṃ aṅgakūṭaṃ gahaṇakūṭaṃ paṭicchannakūṭanti catubbidhaṃ hoti. Tattha rūpakūṭaṃ nāma dve tulā sarūpā katvā gaṇhanto mahatiyā gaṇhāti, dadanto khuddikāya deti. Aṅgakūṭaṃ nāma gaṇhanto pacchābhāge hatthena tulaṃ akkamati, dadanto pubbabhāge. Gahaṇakūṭaṃ nāma gaṇhanto mūle rajjuṃ gaṇhāti, dadanto agge. Paṭicchannakūṭaṃ nāma tulaṃ susiraṃ katvā anto ayacuṇṇaṃ pakkhipitvā gaṇhanto taṃ pacchābhāge karoti, dadanto aggabhāge. Kaṃso vuccati suvaṇṇapāti, tāya vañcanaṃ kaṃsakūṭaṃ. Kathaṃ? Ekaṃ suvaṇṇapātiṃ katvā aññā dve tisso lohapātiyo suvaṇṇavaṇṇā karoti, tato janapadaṃ gantvā kiñcideva addhakulaṃ pavisitvā, ‘‘suvaṇṇabhājanāni kiṇathā’’ti vatvā agghe pucchite samagghataraṃ dātukāmā honti. Tato tehi ‘‘kathaṃ imesaṃ suvaṇṇabhāvo jānitabbo’’ti vutte – ‘‘vīmaṃsitvā gaṇhathā’’ti suvaṇṇapātiṃ pāsāṇe ghaṃsitvā sabbā pātiyo datvā gacchati.

    ਮਾਨਕੂਟਂ ਨਾਮ ਹਦਯਭੇਦਸਿਖਾਭੇਦਰਜ੍ਜੁਭੇਦવਸੇਨ ਤਿવਿਧਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਦਯਭੇਦੋ ਸਪ੍ਪਿਤੇਲਾਦਿਮਿਨਨਕਾਲੇ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਛਿਦ੍ਦੇਨ ਮਾਨੇਨ, ‘‘ਸਣਿਕਂ ਆਸਿਞ੍ਚਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਭਾਜਨੇ ਬਹੁਂ ਪਗ੍ਘਰਾਪੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ; ਦਦਨ੍ਤੋ ਛਿਦ੍ਦਂ ਪਿਧਾਯ ਸੀਘਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਦੇਤਿ। ਸਿਖਾਭੇਦੋ ਤਿਲਤਣ੍ਡੁਲਾਦਿਮਿਨਨਕਾਲੇ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਸਣਿਕਂ ਸਿਖਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਦਦਨ੍ਤੋ વੇਗੇਨ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਸਿਖਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਦੇਤਿ। ਰਜ੍ਜੁਭੇਦੋ ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਮਿਨਨਕਾਲੇ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਲਞ੍ਜਂ ਅਲਭਨ੍ਤਾ ਹਿ ਖੇਤ੍ਤਂ ਅਮਹਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਮਹਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਮਿਨਨ੍ਤਿ।

    Mānakūṭaṃ nāma hadayabhedasikhābhedarajjubhedavasena tividhaṃ hoti. Tattha hadayabhedo sappitelādiminanakāle labbhati. Tāni hi gaṇhanto heṭṭhā chiddena mānena, ‘‘saṇikaṃ āsiñcā’’ti vatvā antobhājane bahuṃ paggharāpetvā gaṇhāti; dadanto chiddaṃ pidhāya sīghaṃ pūretvā deti. Sikhābhedo tilataṇḍulādiminanakāle labbhati. Tāni hi gaṇhanto saṇikaṃ sikhaṃ ussāpetvā gaṇhāti, dadanto vegena pūretvā sikhaṃ chindanto deti. Rajjubhedo khettavatthuminanakāle labbhati. Lañjaṃ alabhantā hi khettaṃ amahantampi mahantaṃ katvā minanti.

    ਉਕ੍ਕੋਟਨਾਦੀਸੁ ਉਕ੍ਕੋਟਨਨ੍ਤਿ ਸਾਮਿਕੇ ਅਸ੍ਸਾਮਿਕੇ ਕਾਤੁਂ ਲਞ੍ਜਗ੍ਗਹਣਂ। વਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਉਪਾਯੇਹਿ ਪਰੇਸਂ વਞ੍ਚਨਂ। ਤਤ੍ਰਿਦਮੇਕਂ વਤ੍ਥੁ – ਏਕੋ ਕਿਰ ਲੁਦ੍ਦਕੋ ਮਿਗਞ੍ਚ ਮਿਗਪੋਤਕਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਮੇਕੋ ਧੁਤ੍ਤੋ, ‘‘ਕਿਂ, ਭੋ, ਮਿਗੋ ਅਗ੍ਘਤਿ, ਕਿਂ ਮਿਗਪੋਤਕੋ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਮਿਗੋ ਦ੍વੇ ਕਹਾਪਣੇ ਮਿਗਪੋਤਕੋ ਏਕ’’ਨ੍ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ਕਹਾਪਣਂ ਦਤ੍વਾ ਮਿਗਪੋਤਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਥੋਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤੋ, ‘‘ਨ ਮੇ, ਭੋ, ਮਿਗਪੋਤਕੇਨ ਅਤ੍ਥੋ, ਮਿਗਂ ਮੇ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨ ਹਿ ‘‘ਦ੍વੇ ਕਹਾਪਣੇ ਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਆਹ – ‘‘ਨਨੁ ਤੇ, ਭੋ, ਮਯਾ ਪਠਮਂ ਏਕੋ ਕਹਾਪਣੋ ਦਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ। ਆਮ ਦਿਨ੍ਨੋਤਿ। ‘‘ਇਮਮ੍ਪਿ ਮਿਗਪੋਤਕਂ ਗਣ੍ਹ, ਏવਂ ਸੋ ਚ ਕਹਾਪਣੋ ਅਯਞ੍ਚ ਕਹਾਪਣਗ੍ਘਨਕੋ ਮਿਗਪੋਤਕੋਤਿ ਦ੍વੇ ਕਹਾਪਣਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਕਾਰਣਂ વਦਤੀਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਮਿਗਪੋਤਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਿਗਂ ਅਦਾਸੀਤਿ।

    Ukkoṭanādīsu ukkoṭananti sāmike assāmike kātuṃ lañjaggahaṇaṃ. Vañcananti tehi tehi upāyehi paresaṃ vañcanaṃ. Tatridamekaṃ vatthu – eko kira luddako migañca migapotakañca gahetvā āgacchati. Tameko dhutto, ‘‘kiṃ, bho, migo agghati, kiṃ migapotako’’ti āha. ‘‘Migo dve kahāpaṇe migapotako eka’’nti ca vutte kahāpaṇaṃ datvā migapotakaṃ gahetvā thokaṃ gantvā nivatto, ‘‘na me, bho, migapotakena attho, migaṃ me dehī’’ti āha. Tena hi ‘‘dve kahāpaṇe dehī’’ti. So āha – ‘‘nanu te, bho, mayā paṭhamaṃ eko kahāpaṇo dinno’’ti. Āma dinnoti. ‘‘Imampi migapotakaṃ gaṇha, evaṃ so ca kahāpaṇo ayañca kahāpaṇagghanako migapotakoti dve kahāpaṇā bhavissantī’’ti. So kāraṇaṃ vadatīti sallakkhetvā migapotakaṃ gahetvā migaṃ adāsīti.

    ਨਿਕਤੀਤਿ ਯੋਗવਸੇਨ વਾ ਮਾਯਾવਸੇਨ વਾ ਅਪਾਮਙ੍ਗਂ ਪਾਮਙ੍ਗਨ੍ਤਿ, ਅਮਣਿਂ ਮਣਿਨ੍ਤਿ, ਅਸੁવਣ੍ਣਂ ਸੁવਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿਰੂਪਕੇਨ વਞ੍ਚਨਂ। ਸਾਚਿਯੋਗੋਤਿ ਕੁਟਿਲਯੋਗੋ, ਏਤੇਸਂਯੇવ ਉਕ੍ਕੋਟਨਾਦੀਨਮੇਤਂ ਨਾਮਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਕ੍ਕੋਟਨਸਾਚਿਯੋਗੋ વਞ੍ਚਨਸਾਚਿਯੋਗੋ ਨਿਕਤਿਸਾਚਿਯੋਗੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਕੇਚਿ ਅਞ੍ਞਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਰਿવਤ੍ਤਨਂ ਸਾਚਿਯੋਗੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਪਨ વਞ੍ਚਨੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ। ਛੇਦਨਾਦੀਸੁ ਛੇਦਨਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਚ੍ਛੇਦਨਾਦਿ। વਧੋਤਿ ਮਾਰਣਂ। ਬਨ੍ਧੋਤਿ ਰਜ੍ਜੁਬਨ੍ਧਨਾਦੀਹਿ ਬਨ੍ਧਨਂ। વਿਪਰਾਮੋਸੋਤਿ ਹਿਮવਿਪਰਾਮੋਸੋ ਗੁਮ੍ਬવਿਪਰਾਮੋਸੋਤਿ ਦੁવਿਧੋ। ਯਂ ਹਿਮਪਾਤਸਮਯੇ ਹਿਮੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਨ੍ਨਂ ਜਨਂ ਮੁਸਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਹਿਮવਿਪਰਾਮੋਸੋ। ਯਂ ਗੁਮ੍ਬਾਦੀਹਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾ ਮੁਸਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਗੁਮ੍ਬવਿਪਰਾਮੋਸੋ। ਆਲੋਪੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਗਾਮਨਿਗਮਾਦੀਨਂ વਿਲੋਪਕਰਣਂ। ਸਹਸਾਕਾਰੋਤਿ ਸਾਹਸਿਕਕਿਰਿਯਾ, ਗੇਹਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਰੇ ਸਤ੍ਥਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਚ੍ਛਿਤਭਣ੍ਡਗ੍ਗਹਣਂ। ਏવਮੇਤਸ੍ਮਾ ਛੇਦਨ…ਪੇ॰… ਸਹਸਾਕਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ।

    Nikatīti yogavasena vā māyāvasena vā apāmaṅgaṃ pāmaṅganti, amaṇiṃ maṇinti, asuvaṇṇaṃ suvaṇṇanti katvā paṭirūpakena vañcanaṃ. Sāciyogoti kuṭilayogo, etesaṃyeva ukkoṭanādīnametaṃ nāmaṃ, tasmā ukkoṭanasāciyogo vañcanasāciyogo nikatisāciyogoti evamettha attho daṭṭhabbo. Keci aññaṃ dassetvā aññassa parivattanaṃ sāciyogoti vadanti. Taṃ pana vañcaneneva saṅgahitaṃ. Chedanādīsuchedananti hatthacchedanādi. Vadhoti māraṇaṃ. Bandhoti rajjubandhanādīhi bandhanaṃ. Viparāmosoti himaviparāmoso gumbaviparāmosoti duvidho. Yaṃ himapātasamaye himena paṭicchannā hutvā maggapaṭipannaṃ janaṃ musanti, ayaṃ himaviparāmoso. Yaṃ gumbādīhi paṭicchannā musanti, ayaṃ gumbaviparāmoso. Ālopo vuccati gāmanigamādīnaṃ vilopakaraṇaṃ. Sahasākāroti sāhasikakiriyā, gehaṃ pavisitvā manussānaṃ ure satthaṃ ṭhapetvā icchitabhaṇḍaggahaṇaṃ. Evametasmā chedana…pe… sahasākārā paṭivirato hoti.

    ੨੯੪. ਸੋ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸ੍વਾਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਨ ਚਤੂਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਦ੍વਾਦਸવਿਧੇਨ ਇਤਰੀਤਰਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਦ੍વਾਦਸવਿਧੇਨ ਇਤਰੀਤਰਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਟ੍ਠ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ ਤੀਣਿ ਚੀવਰਾਨਿ ਪਤ੍ਤੋ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਚ੍ਛੇਦਨવਾਸਿ ਏਕਾ ਸੂਚਿ ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਂ ਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਨ੍ਤਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ –

    294.So santuṭṭho hotīti svāyaṃ bhikkhu heṭṭhā vuttena catūsu paccayesu dvādasavidhena itarītarapaccayasantosena samannāgato hoti. Iminā pana dvādasavidhena itarītarapaccayasantosena samannāgatassa bhikkhuno aṭṭha parikkhārā vaṭṭanti tīṇi cīvarāni patto dantakaṭṭhacchedanavāsi ekā sūci kāyabandhanaṃ parissāvananti. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ਤਿਚੀવਰਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤੋ ਚ, વਾਸਿ ਸੂਚਿ ਚ ਬਨ੍ਧਨਂ।

    ‘‘Ticīvarañca patto ca, vāsi sūci ca bandhanaṃ;

    ਪਰਿਸ੍ਸਾવਨੇਨ ਅਟ੍ਠੇਤੇ, ਯੁਤ੍ਤਯੋਗਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ’’ਤਿ॥

    Parissāvanena aṭṭhete, yuttayogassa bhikkhuno’’ti.

    ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕਾਪਿ। ਕਥਂ? ਤਿਚੀવਰਂ ਤਾવ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਚ વਿਚਰਣਕਾਲੇ ਕਾਯਂ ਪਰਿਹਰਤਿ ਪੋਸੇਤੀਤਿ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕਂ ਹੋਤਿ, ਚੀવਰਕਣ੍ਣੇਨ ਉਦਕਂ ਪਰਿਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ਪਿવਨਕਾਲੇ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਫਲਾਫਲਗ੍ਗਹਣਕਾਲੇ ਚ ਕੁਚ੍ਛਿਂ ਪਰਿਹਰਤਿ ਪੋਸੇਤੀਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕਂ ਹੋਤਿ। ਪਤ੍ਤੋਪਿ ਤੇਨ ਉਦਕਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਨਹਾਨਕਾਲੇ ਕੁਟਿਪਰਿਭਣ੍ਡਕਰਣਕਾਲੇ ਚ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਆਹਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਨਕਾਲੇ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕੋ ਹੋਤਿ। વਾਸਿਪਿ ਤਾਯ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਚ੍ਛੇਦਨਕਾਲੇ ਮਞ੍ਚਪੀਠਾਨਂ ਅਙ੍ਗਪਾਦਚੀવਰਕੁਟਿਦਣ੍ਡਕਸਜ੍ਜਨਕਾਲੇ ਚ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕਾ ਹੋਤਿ, ਉਚ੍ਛੁਚ੍ਛੇਦਨਨਾਲ਼ਿਕੇਰਾਦਿਤਚ੍ਛਨਕਾਲੇ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕਾ। ਸੂਚਿਪਿ ਚੀવਰਸਿਬ੍ਬਨਕਾਲੇ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕਾ ਹੋਤਿ, ਪੂવਂ વਾ ਫਲਂ વਾ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਖਾਦਨਕਾਲੇ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕਾ। ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ વਿਚਰਣਕਾਲੇ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕਂ, ਉਚ੍ਛੁਆਦੀਨਿ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਗਹਣਕਾਲੇ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕਂ। ਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਂ ਤੇਨ ਉਦਕਂ ਪਰਿਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ਨਹਾਨਕਾਲੇ, ਸੇਨਾਸਨਪਰਿਭਣ੍ਡਕਰਣਕਾਲੇ ਚ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕਂ, ਪਾਨੀਯਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਕਾਲੇ ਤੇਨੇવ ਤਿਲਤਣ੍ਡੁਲਪੁਥੁਕਾਦੀਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖਾਦਨਕਾਲੇ ਚ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕਂ। ਅਯਂ ਤਾવ ਅਟ੍ਠਪਰਿਕ੍ਖਾਰਿਕਸ੍ਸ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਮਤ੍ਤਾ।

    Te sabbepi kāyaparihārikāpi honti kucchiparihārikāpi. Kathaṃ? Ticīvaraṃ tāva nivāsetvā pārupitvā ca vicaraṇakāle kāyaṃ pariharati posetīti kāyaparihārikaṃ hoti, cīvarakaṇṇena udakaṃ parissāvetvā pivanakāle khāditabbaphalāphalaggahaṇakāle ca kucchiṃ pariharati posetīti kucchiparihārikaṃ hoti. Pattopi tena udakaṃ uddharitvā nahānakāle kuṭiparibhaṇḍakaraṇakāle ca kāyaparihāriko hoti, āhāraṃ gahetvā bhuñjanakāle kucchiparihāriko hoti. Vāsipi tāya dantakaṭṭhacchedanakāle mañcapīṭhānaṃ aṅgapādacīvarakuṭidaṇḍakasajjanakāle ca kāyaparihārikā hoti, ucchucchedananāḷikerāditacchanakāle kucchiparihārikā. Sūcipi cīvarasibbanakāle kāyaparihārikā hoti, pūvaṃ vā phalaṃ vā vijjhitvā khādanakāle kucchiparihārikā. Kāyabandhanaṃ bandhitvā vicaraṇakāle kāyaparihārikaṃ, ucchuādīni bandhitvā gahaṇakāle kucchiparihārikaṃ. Parissāvanaṃ tena udakaṃ parissāvetvā nahānakāle, senāsanaparibhaṇḍakaraṇakāle ca kāyaparihārikaṃ, pānīyaparissāvanakāle teneva tilataṇḍulaputhukādīni gahetvā khādanakāle ca kucchiparihārikaṃ. Ayaṃ tāva aṭṭhaparikkhārikassa parikkhāramattā.

    ਨવਪਰਿਕ੍ਖਾਰਿਕਸ੍ਸ ਪਨ ਸੇਯ੍ਯਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਰਟ੍ਠਕਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਂ વਾ ਕੁਞ੍ਚਿਕਾ વਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਦਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰਿਕਸ੍ਸ ਨਿਸੀਦਨਂ વਾ ਚਮ੍ਮਖਣ੍ਡਂ વਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਏਕਾਦਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰਿਕਸ੍ਸ ਕਤ੍ਤਰਯਟ੍ਠਿ વਾ ਤੇਲਨਾਲ਼ਿਕਾ વਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਦ੍વਾਦਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰਿਕਸ੍ਸ ਛਤ੍ਤਂ વਾ ਉਪਾਹਨਾ વਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਏਤੇਸੁ ਚ ਅਟ੍ਠਪਰਿਕ੍ਖਾਰਿਕੋવ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ, ਇਤਰੇ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ, ਮਹਿਚ੍ਛਾ ਮਹਾਭਾਰਾਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਏਤੇਪਿ ਹਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਾવ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾવ ਸੁਭਰਾવ ਸਲ੍ਲਹੁਕવੁਤ੍ਤਿਨੋવ। ਭਗવਾ ਪਨ ਨਯਿਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਕਥੇਸਿ, ਅਟ੍ਠਪਰਿਕ੍ਖਾਰਿਕਸ੍ਸ વਸੇਨ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਹਿ ਖੁਦ੍ਦਕવਾਸਿਞ੍ਚ ਸੂਚਿਞ੍ਚ ਪਰਿਸ੍ਸਾવਨੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਅਂਸਕੂਟੇ ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ਤਿਚੀવਰਂ ਕਾਯਪਟਿਬਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇਨਿਚ੍ਛਕਂ ਸੁਖਂ ਪਕ੍ਕਮਤਿ। ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਨਾਮਸ੍ਸ ਨ ਹੋਤਿ, ਇਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸਲ੍ਲਹੁਕવੁਤ੍ਤਿਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ, ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨ ਚੀવਰੇਨਾਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Navaparikkhārikassa pana seyyaṃ pavisantassa tatraṭṭhakapaccattharaṇaṃ vā kuñcikā vā vaṭṭati. Dasaparikkhārikassa nisīdanaṃ vā cammakhaṇḍaṃ vā vaṭṭati. Ekādasaparikkhārikassa kattarayaṭṭhi vā telanāḷikā vā vaṭṭati. Dvādasaparikkhārikassa chattaṃ vā upāhanā vā vaṭṭati. Etesu ca aṭṭhaparikkhārikova santuṭṭho, itare asantuṭṭhā, mahicchā mahābhārāti na vattabbā. Etepi hi appicchāva santuṭṭhāva subharāva sallahukavuttinova. Bhagavā pana nayimaṃ suttaṃ tesaṃ vasena kathesi, aṭṭhaparikkhārikassa vasena kathesi. So hi khuddakavāsiñca sūciñca parissāvane pakkhipitvā pattassa anto ṭhapetvā pattaṃ aṃsakūṭe laggetvā ticīvaraṃ kāyapaṭibaddhaṃ katvā yenicchakaṃ sukhaṃ pakkamati. Paṭinivattetvā gahetabbaṃ nāmassa na hoti, iti imassa bhikkhuno sallahukavuttitaṃ dassento bhagavā, santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarenātiādimāha.

    ਤਤ੍ਥ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨਾਤਿ ਕਾਯਪਰਿਹਰਣਮਤ੍ਤਕੇਨ। ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨਾਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਰਣਮਤ੍ਤਕੇਨ। ਸਮਾਦਾਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਤਂ ਅਟ੍ਠਪਰਿਕ੍ਖਾਰਮਤ੍ਤਕਂ ਸਬ੍ਬਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਾਯਪਟਿਬਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾવ ਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਮਮ વਿਹਾਰੋ ਪਰਿવੇਣਂ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ’’ਤਿਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗੋ વਾ ਬਦ੍ਧੋ વਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਜਿਯਾ ਮੁਤ੍ਤੋ ਸਰੋ વਿਯ, ਯੂਥਾ ਅਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਮਤ੍ਤਹਤ੍ਥੀ વਿਯ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਂ ਸੇਨਾਸਨਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ વਨਪਬ੍ਭਾਰਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਏਕੋવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏਕੋવ ਨਿਸੀਦਤਿ, ਸਬ੍ਬਿਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਏਕੋવ ਅਦੁਤਿਯੋ।

    Tattha kāyaparihārikenāti kāyapariharaṇamattakena. Kucchiparihārikenāti kucchipariharaṇamattakena. Samādāyeva pakkamatīti taṃ aṭṭhaparikkhāramattakaṃ sabbaṃ gahetvā kāyapaṭibaddhaṃ katvāva gacchati, ‘‘mama vihāro pariveṇaṃ upaṭṭhāko’’tissa saṅgo vā baddho vā na hoti, so jiyā mutto saro viya, yūthā apakkanto mattahatthī viya icchiticchitaṃ senāsanaṃ vanasaṇḍaṃ rukkhamūlaṃ vanapabbhāraṃ paribhuñjanto ekova tiṭṭhati, ekova nisīdati, sabbiriyāpathesu ekova adutiyo.

    ‘‘ਚਾਤੁਦ੍ਦਿਸੋ ਅਪ੍ਪਟਿਘੋ ਚ ਹੋਤਿ,

    ‘‘Cātuddiso appaṭigho ca hoti,

    ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਮਾਨੋ ਇਤਰੀਤਰੇਨ।

    Santussamāno itarītarena;

    ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਸਹਿਤਾ ਅਛਮ੍ਭੀ,

    Parissayānaṃ sahitā achambhī,

    ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੪੨)।

    Eko care khaggavisāṇakappo’’ti. (su. ni. 42);

    ਏવਂ વਣ੍ਣਿਤਂ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ।

    Evaṃ vaṇṇitaṃ khaggavisāṇakappataṃ āpajjati.

    ਇਦਾਨਿ ਤਮਤ੍ਥਂ ਉਪਮਾਯ ਸਾਧੇਨ੍ਤੋ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਖੀ ਸਕੁਣੋਤਿ ਪਕ੍ਖਯੁਤ੍ਤੋ ਸਕੁਣੋ। ਡੇਤੀਤਿ ਉਪ੍ਪਤਤਿ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਸਕੁਣਾ ਨਾਮ ‘‘ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਰੁਕ੍ਖੋ ਪਰਿਪਕ੍ਕਫਲੋ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਨਾਨਾਦਿਸਾਹਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਖਪਕ੍ਖਤੁਣ੍ਡਾਦੀਹਿ ਤਸ੍ਸ ਫਲਾਨਿ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤਾ વਿਧੁਨਨ੍ਤਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਇਦਂ ਅਜ੍ਜਤਨਾਯ ਇਦਂ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਨੇਸਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਫਲੇ ਪਨ ਖੀਣੇ ਨੇવ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਆਰਕ੍ਖਂ ਠਪੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਨਖਂ વਾ ਤੁਣ੍ਡਂ વਾ ਠਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਹੁਤ੍વਾ ਯੋ ਯਂ ਦਿਸਾਭਾਗਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਸਪਤ੍ਤਭਾਰੋવ – ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਮੇવ ਅਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਿਸ੍ਸਙ੍ਗੋ ਨਿਰਪੇਕ੍ਖੋਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਮਾਦਾਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤੀ’’ਤਿ। ਅਰਿਯੇਨਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਸੇਨ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਕੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ। ਅਨવਜ੍ਜਸੁਖਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਸਸੁਖਂ।

    Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento seyyathāpītiādimāha. Tattha pakkhī sakuṇoti pakkhayutto sakuṇo. Ḍetīti uppatati. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – sakuṇā nāma ‘‘asukasmiṃ padese rukkho paripakkaphalo’’ti ñatvā nānādisāhi āgantvā nakhapakkhatuṇḍādīhi tassa phalāni vijjhantā vidhunantā khādanti. ‘‘Idaṃ ajjatanāya idaṃ svātanāya bhavissatī’’ti nesaṃ na hoti. Phale pana khīṇe neva rukkhassa ārakkhaṃ ṭhapenti, na tattha pattaṃ vā nakhaṃ vā tuṇḍaṃ vā ṭhapenti, atha kho tasmiṃ rukkhe anapekkho hutvā yo yaṃ disābhāgaṃ icchati, so tena sapattabhārova – uppatitvā gacchati. Evameva ayaṃ bhikkhu nissaṅgo nirapekkhoyeva pakkamati. Tena vuttaṃ ‘‘samādāyeva pakkamatī’’ti. Ariyenāti niddosena. Ajjhattanti sake attabhāve. Anavajjasukhanti niddosasukhaṃ.

    ੨੯੫. ਸੋ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਅਰਿਯੇਨ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਪਦੇਸੁ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਬ੍ਯਾਸੇਕਸੁਖਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਅਨવਸਿਤ੍ਤਸੁਖਂ, ਅવਿਕਿਣ੍ਣਸੁਖਨ੍ਤਿਪਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸੁਖਞ੍ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਾਦੀਸੁ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਤਾਯ ਅવਿਕਿਣ੍ਣਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਤਿ ਸੋ ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਸਂવਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮੇਸੁ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਦੀਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞવਸੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਤਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ વੁਤ੍ਤਮੇવ।

    295.So cakkhunā rūpaṃ disvāti so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhu cakkhuviññāṇena rūpaṃ passitvāti attho. Sesapadesu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttaṃ. Abyāsekasukhanti kilesehi anavasittasukhaṃ, avikiṇṇasukhantipi vuttaṃ. Indriyasaṃvarasukhañhi diṭṭhādīsu diṭṭhamattādivasena pavattatāya avikiṇṇaṃ hoti. So abhikkante paṭikkanteti so manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ saṃvarena samannāgato bhikkhu imesu abhikkantapaṭikkantādīsu sattasu ṭhānesu satisampajaññavasena sampajānakārī hoti. Tattha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ satipaṭṭhāne vuttameva.

    ੨੯੬. ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਚਾਤਿਆਦਿਨਾ ਕਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ? ਅਰਞ੍ਞવਾਸਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਰਞ੍ਞવਾਸੋ ਨ ਇਜ੍ਝਤਿ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤੇਹਿ વਾ વਨਚਰਕੇਹਿ વਾ ਸਦ੍ਧਿਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਰਞ੍ਞੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਦੇવਤਾ, ‘‘ਕਿਂ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਪਾਪਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਰਞ੍ਞવਾਸੇਨਾ’’ਤਿ ਭੇਰવਸਦ੍ਦਂ ਸਾવੇਨ੍ਤਿ, ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਸੀਸਂ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਲਾਯਨਾਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਸੁਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਇਦਞ੍ਚਿਦਞ੍ਚ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸੀ’’ਤਿ ਅਯਸੋ ਪਤ੍ਥਰਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਪਨੇਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਰਞ੍ਞવਾਸੋ ਇਜ੍ਝਤਿ, ਸੋ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਲ਼ਕਂ વਾ ਤਿਲਕਂ વਾ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਪੀਤਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਂ ਖਯਤੋ વਯਤੋ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ ਅਰਿਯਭੂਮਿਂ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਅਰਞ੍ਞੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਦੇવਤਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ વਣ੍ਣਂ ਭਾਸਨ੍ਤਿ, ਇਤਿਸ੍ਸ ਉਦਕੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤੇਲਬਿਨ੍ਦੁ વਿਯ ਯਸੋ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕੋ ਹੋਤਿ।

    296.So iminā cātiādinā kiṃ dasseti? Araññavāsassa paccayasampattiṃ dasseti. Yassa hi ime cattāro paccayā natthi, tassa araññavāso na ijjhati, tiracchānagatehi vā vanacarakehi vā saddhiṃ vattabbataṃ āpajjati, araññe adhivatthā devatā, ‘‘kiṃ evarūpassa pāpabhikkhuno araññavāsenā’’ti bheravasaddaṃ sāventi, hatthehi sīsaṃ paharitvā palāyanākāraṃ karonti. ‘‘Asuko bhikkhu araññaṃ pavisitvā idañcidañca pāpakammaṃ akāsī’’ti ayaso pattharati. Yassa panete cattāro paccayā atthi, tassa araññavāso ijjhati, so hi attano sīlaṃ paccavekkhanto kiñci kāḷakaṃ vā tilakaṃ vā apassanto pītiṃ uppādetvā taṃ khayato vayato sammasanto ariyabhūmiṃ okkamati, araññe adhivatthā devatā attamanā vaṇṇaṃ bhāsanti, itissa udake pakkhittatelabindu viya yaso vitthāriko hoti.

    ਤਤ੍ਥ વਿવਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੁਞ੍ਞਂ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਂ, ਅਪ੍ਪਨਿਗ੍ਘੋਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤਦੇવ ਹਿ ਸਨ੍ਧਾਯ વਿਭਙ੍ਗੇ, ‘‘વਿવਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਚੇਪਿ ਸੇਨਾਸਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਅਨਾਕਿਣ੍ਣਂ ਗਹਟ੍ਠੇਹਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਹਿ, ਤੇਨ ਤਂ વਿવਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਭ॰ ੫੨੬) વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਤਿ ਚੇવ ਆਸਤਿ ਚ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸੇਨਾਸਨਂ, ਮਞ੍ਚਪੀਠਾਦੀਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਸੇਨਾਸਨਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਚੋਪਿ ਸੇਨਾਸਨਂ, ਪੀਠਮ੍ਪਿ ਭਿਸਿਪਿ ਬਿਮ੍ਬੋਹਨਮ੍ਪਿ, વਿਹਾਰੋਪਿ ਅਡ੍ਢਯੋਗੋਪਿ, ਪਾਸਾਦੋਪਿ, ਹਮ੍ਮਿਯਮ੍ਪਿ, ਗੁਹਾਪਿ, ਅਟ੍ਟੋਪਿ, ਮਾਲ਼ੋਪਿ, ਲੇਣਮ੍ਪਿ, વੇਲ਼ੁਗੁਮ੍ਬੋਪਿ , ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਮ੍ਪਿ, ਮਣ੍ਡਪੋਪਿ ਸੇਨਾਸਨਂ, ਯਤ੍ਥ વਾ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਸੇਨਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਪਿਚ ‘‘વਿਹਾਰੋ ਅਡ੍ਢਯੋਗੋ ਪਾਸਾਦੋ ਹਮ੍ਮਿਯਂ ਗੁਹਾ’’ਤਿ ਇਦਂ વਿਹਾਰਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਮ। ‘‘ਮਞ੍ਚੋ ਪੀਠਂ, ਭਿਸਿ ਬਿਮ੍ਬੋਹਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਮਞ੍ਚਪੀਠਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਮ। ‘‘ਚਿਮਿਲਿਕਾ, ਚਮ੍ਮਖਣ੍ਡੋ, ਤਿਣਸਨ੍ਥਾਰੋ, ਪਣ੍ਣਸਨ੍ਥਾਰੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸਨ੍ਥਤਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਮ। ‘‘ਯਤ੍ਥ વਾ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਓਕਾਸਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਮਾਤਿ ਏવਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸੇਨਾਸਨਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤਮੇવ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ ਸਕੁਣਸਦਿਸਸ੍ਸ ਚਾਤੁਦ੍ਦਿਸਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਅਰਞ੍ਞਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Tattha vivittanti suññaṃ appasaddaṃ, appanigghosanti attho. Etadeva hi sandhāya vibhaṅge, ‘‘vivittanti santike cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi, tena taṃ vivitta’’nti (vibha. 526) vuttaṃ. Seti ceva āsati ca etthāti senāsanaṃ, mañcapīṭhādīnametaṃ adhivacanaṃ. Tenāha – ‘‘senāsananti mañcopi senāsanaṃ, pīṭhampi bhisipi bimbohanampi, vihāropi aḍḍhayogopi, pāsādopi, hammiyampi, guhāpi, aṭṭopi, māḷopi, leṇampi, veḷugumbopi , rukkhamūlampi, maṇḍapopi senāsanaṃ, yattha vā pana bhikkhū paṭikkamanti, sabbametaṃ senāsana’’nti. Apica ‘‘vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā’’ti idaṃ vihārasenāsanaṃ nāma. ‘‘Mañco pīṭhaṃ, bhisi bimbohana’’nti idaṃ mañcapīṭhasenāsanaṃ nāma. ‘‘Cimilikā, cammakhaṇḍo, tiṇasanthāro, paṇṇasanthāro’’ti idaṃ santhatasenāsanaṃ nāma. ‘‘Yattha vā pana bhikkhū paṭikkamantī’’ti idaṃ okāsasenāsanaṃ nāmāti evaṃ catubbidhaṃ senāsanaṃ hoti, taṃ sabbampi senāsanaggahaṇena gahitameva. Imassa pana sakuṇasadisassa cātuddisassa bhikkhuno anucchavikaṃ dassento araññaṃ rukkhamūlantiādimāha.

    ਤਤ੍ਥ ਅਰਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ‘‘ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਬਹਿ ਇਨ੍ਦਖੀਲਾ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਅਰਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ વਸੇਨ ਆਗਤਂ ਅਰਞ੍ਞਂ। ‘‘ਆਰਞ੍ਞਕਂ ਨਾਮ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਞ੍ਚਧਨੁਸਤਿਕਂ ਪਚ੍ਛਿਮ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੬੫੪) ਇਦਂ ਪਨ ਇਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਨੁਰੂਪਂ, ਤਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਧੁਤਙ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤਂ। ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਨ੍ਤਿ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਸਨ੍ਦਚ੍ਛਾਯਂ વਿવਿਤ੍ਤਂ ਰਕ੍ਖਮੂਲਂ। ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਿ ਸੇਲਂ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਉਦਕਸੋਣ੍ਡੀਸੁ ਉਦਕਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਸੀਤਾਯ ਰੁਕ੍ਖਚ੍ਛਾਯਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਨਾਨਾਦਿਸਾਸੁ ਖਾਯਮਾਨਾਸੁ ਸੀਤੇਨ વਾਤੇਨ વੀਜਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਂ ਹੋਤਿ। ਕਨ੍ਦਰਨ੍ਤਿ ਕਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਉਦਕਂ, ਤੇਨ ਦਾਰਿਤਂ, ਉਦਕੇਨ ਭਿਨ੍ਨਂ ਪਬ੍ਬਤਪ੍ਪਦੇਸਂ, ਯਂ ਨਦੀਤੁਮ੍ਬਨ੍ਤਿਪਿ ਨਦੀਕੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਰਜਤਪਟ੍ਟਸਦਿਸਾ વਾਲਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਮਤ੍ਥਕੇ ਮਣਿવਿਤਾਨਂ વਿਯ વਨਗਹਨਂ, ਮਣਿਕ੍ਖਨ੍ਧਸਦਿਸਂ ਉਦਕਂ ਸਨ੍ਦਤਿ। ਏવਰੂਪਂ ਕਨ੍ਦਰਂ ਓਰੁਯ੍ਹ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਸੀਤਾਨਿ ਕਤ੍વਾ વਾਲਿਕਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਪਂਸੁਕੂਲਚੀવਰਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਂ ਹੋਤਿ। ਗਿਰਿਗੁਹਨ੍ਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਬ੍ਬਤਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਾ, ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਾ ਉਮਙ੍ਗਸਦਿਸਂ ਮਹਾવਿવਰਂ। ਸੁਸਾਨਲਕ੍ਖਣਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਂ। વਨਪਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਚਾਰਟ੍ਠਾਨਂ, ਯਤ੍ਥ ਨ ਕਸਨ੍ਤਿ ਨ વਪਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘વਨਪਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਦੂਰਾਨਮੇਤਂ ਸੇਨਾਸਨਾਨਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (વਿਭ॰ ੫੩੧)। ਅਬ੍ਭੋਕਾਸਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਛਨ੍ਨਂ, ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਚੀવਰਕੁਟਿਂ ਕਤ੍વਾ વਸਤਿ। ਪਲਾਲਪੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ ਪਲਾਲਰਾਸਿਂ । ਮਹਾਪਲਾਲਪੁਞ੍ਜਤੋ ਹਿ ਪਲਾਲਂ ਨਿਕ੍ਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਭਾਰਲੇਣਸਦਿਸੇ ਆਲਯੇ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਗਚ੍ਛਗੁਮ੍ਬਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਉਪਰਿ ਪਲਾਲਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ।

    Tattha araññanti ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā, sabbametaṃ arañña’’nti idaṃ bhikkhunīnaṃ vasena āgataṃ araññaṃ. ‘‘Āraññakaṃ nāma senāsanaṃ pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 654) idaṃ pana imassa bhikkhuno anurūpaṃ, tassa lakkhaṇaṃ visuddhimagge dhutaṅganiddese vuttaṃ. Rukkhamūlanti yaṃkiñci sandacchāyaṃ vivittaṃ rakkhamūlaṃ. Pabbatanti selaṃ. Tattha hi udakasoṇḍīsu udakakiccaṃ katvā sītāya rukkhacchāyāya nisinnassa nānādisāsu khāyamānāsu sītena vātena vījiyamānassa cittaṃ ekaggaṃ hoti. Kandaranti kaṃ vuccati udakaṃ, tena dāritaṃ, udakena bhinnaṃ pabbatappadesaṃ, yaṃ nadītumbantipi nadīkuñjantipi vadanti. Tattha hi rajatapaṭṭasadisā vālikā honti, matthake maṇivitānaṃ viya vanagahanaṃ, maṇikkhandhasadisaṃ udakaṃ sandati. Evarūpaṃ kandaraṃ oruyha pānīyaṃ pivitvā gattāni sītāni katvā vālikaṃ ussāpetvā paṃsukūlacīvaraṃ paññāpetvā nisinnassa samaṇadhammaṃ karoto cittaṃ ekaggaṃ hoti. Giriguhanti dvinnaṃ pabbatānaṃ antarā, ekasmiṃyeva vā umaṅgasadisaṃ mahāvivaraṃ. Susānalakkhaṇaṃ visuddhimagge vuttaṃ. Vanapatthanti atikkamitvā manussānaṃ upacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasanti na vapanti. Tenevāha – ‘‘vanapatthanti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’ntiādi (vibha. 531). Abbhokāsanti acchannaṃ, ākaṅkhamāno panettha cīvarakuṭiṃ katvā vasati. Palālapuñjanti palālarāsiṃ . Mahāpalālapuñjato hi palālaṃ nikkaḍḍhitvā pabbhāraleṇasadise ālaye karonti, gacchagumbādīnampi upari palālaṃ pakkhipitvā heṭṭhā nisinnā samaṇadhammaṃ karonti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.

    ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਭਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਤੋ। ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋਤਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਰਿਯੇਸਨਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ। ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਨ੍ਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਊਰੁਬਦ੍ਧਾਸਨਂ। ਆਭੁਜਿਤ੍વਾਤਿ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ। ਉਜੁਂ ਕਾਯਂ ਪਣਿਧਾਯਾਤਿ ਉਪਰਿਮਂ ਸਰੀਰਂ ਉਜੁਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਪਿਟ੍ਠਿਕਣ੍ਟਕੇ ਕੋਟਿਯਾ ਕੋਟਿਂ ਪਟਿਪਾਦੇਤ੍વਾ। ਏવਞ੍ਹਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਚਮ੍ਮਮਂਸਨਹਾਰੂਨਿ ਨ ਪਣਮਨ੍ਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਯਾ ਤੇਸਂ ਪਣਮਨਪਚ੍ਚਯਾ ਖਣੇ ਖਣੇ વੇਦਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤਾਸੁ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਸੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਂ ਹੋਤਿ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਪਰਿਪਤਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਂ ਫਾਤਿਂ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ। ਪਰਿਮੁਖਂ ਸਤਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਭਿਮੁਖਂ ਸਤਿਂ ਠਪਯਿਤ੍વਾ, ਮੁਖਸਮੀਪੇ વਾ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨੇવ વਿਭਙ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਯਂ ਸਤਿ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਹੋਤਿ ਸੂਪਟ੍ਠਿਤਾ ਨਾਸਿਕਗ੍ਗੇ વਾ ਮੁਖਨਿਮਿਤ੍ਤੇ વਾ, ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਰਿਮੁਖਂ ਸਤਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੫੩੭)। ਅਥ વਾ ‘‘ਪਰੀਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਟ੍ਠੋ, ਮੁਖਨ੍ਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਤ੍ਥੋ, ਸਤੀਤਿ ਉਪਟ੍ਠਾਨਤ੍ਥੋ, ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਰਿਮੁਖਂ ਸਤਿ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੬੪) ਏવਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨਪੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪੋ ‘‘ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਨਿਯ੍ਯਾਨਸਤਿਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ।

    Pacchābhattanti bhattassa pacchato. Piṇḍapātapaṭikkantoti piṇḍapātapariyesanato paṭikkanto. Pallaṅkanti samantato ūrubaddhāsanaṃ. Ābhujitvāti bandhitvā. Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭake koṭiyā koṭiṃ paṭipādetvā. Evañhi nisinnassa cammamaṃsanahārūni na paṇamanti. Athassa yā tesaṃ paṇamanapaccayā khaṇe khaṇe vedanā uppajjeyyuṃ, tā na uppajjanti. Tāsu anuppajjamānāsu cittaṃ ekaggaṃ hoti, kammaṭṭhānaṃ na paripatati, vuddhiṃ phātiṃ upagacchati. Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapayitvā, mukhasamīpe vā katvāti attho. Teneva vibhaṅge vuttaṃ – ‘‘ayaṃ sati upaṭṭhitā hoti sūpaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā, tena vuccati parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti (vibha. 537). Atha vā ‘‘parīti pariggahaṭṭho, mukhanti niyyānattho, satīti upaṭṭhānattho, tena vuccati parimukhaṃ sati’’nti (paṭi. ma. 1.164) evaṃ paṭisambhidāyaṃ vuttanayenapettha attho daṭṭhabbo. Tatrāyaṃ saṅkhepo ‘‘pariggahitaniyyānasatiṃ katvā’’ti.

    ਅਭਿਜ੍ਝਂ ਲੋਕੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਲੁਜ੍ਜਨਪਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਲੋਕੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਰਾਗਂ ਪਹਾਯ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤ੍વਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਗਤਾਭਿਜ੍ਝੇਨਾਤਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ વਿਗਤਾਭਿਜ੍ਝੇਨ, ਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਸਦਿਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਭਿਜ੍ਝਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤੀਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਮੋਚੇਤਿ। ਯਥਾ ਨਂ ਸਾ ਮੁਞ੍ਚਤਿ ਚੇવ, ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਚ ਨ ਪੁਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਏવਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬ੍ਯਾਪਾਦਪਦੋਸਂ ਪਹਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਤਿ ਇਮਿਨਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪੂਤਿਕਮ੍ਮਾਸਾਦਯੋ વਿਯ ਪੁਰਿਮਪਕਤਿਂ ਪਜਹਤੀਤਿ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ। વਿਕਾਰਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਦੁਸ੍ਸਤਿ, ਪਰਂ વਾ ਪਦੂਸੇਤਿ વਿਨਾਸੇਤੀਤਿ ਪਦੋਸੋ। ਉਭਯਮੇਤਂ ਕੋਧਸ੍ਸੇવਾਧਿવਚਨਂ। ਥਿਨਂ ਚਿਤ੍ਤਗੇਲਞ੍ਞਂ। ਮਿਦ੍ਧਂ ਚੇਤਸਿਕਗੇਲਞ੍ਞਂ। ਥਿਨਞ੍ਚ ਮਿਦ੍ਧਞ੍ਚ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ। ਆਲੋਕਸਞ੍ਞੀਤਿ ਰਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਦਿવਾ ਦਿਟ੍ਠਆਲੋਕਸਞ੍ਜਾਨਨਸਮਤ੍ਥਤਾਯ વਿਗਤਨੀવਰਣਾਯ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋਤਿ ਸਤਿਯਾ ਚ ਞਾਣੇਨ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਇਦਂ ਉਭਯਂ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਯ ਉਪਕਾਰਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਞ੍ਚ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਞ੍ਚ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ। ਤਿਣ੍ਣવਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਂ ਤਰਿਤ੍વਾ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ‘‘ਕਥਮਿਦਂ ਕਥਮਿਦ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਕਥਂਕਥੀ। ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਅਨવਜ੍ਜੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ। ‘‘ਇਮੇ ਨੁ ਖੋ ਕੁਸਲਾ, ਕਥਮਿਮੇ ਕੁਸਲਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਨ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਤਿ ਨ ਕਙ੍ਖਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, ਇਮੇਸੁ ਪਨ ਨੀવਰਣੇਸੁ વਚਨਤ੍ਥਲਕ੍ਖਣਾਦਿਭੇਦਤੋ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਂ।

    Abhijjhaṃ loketi ettha lujjanapalujjanaṭṭhena pañcupādānakkhandhā loko, tasmā pañcasu upādānakkhandhesu rāgaṃ pahāya kāmacchandaṃ vikkhambhetvāti ayamettha attho. Vigatābhijjhenāti vikkhambhanavasena pahīnattā vigatābhijjhena, na cakkhuviññāṇasadisenāti attho. Abhijjhāya cittaṃ parisodhetīti abhijjhāto cittaṃ parimoceti. Yathā naṃ sā muñcati ceva, muñcitvā ca na puna gaṇhāti, evaṃ karotīti attho. Byāpādapadosaṃ pahāyātiādīsupi eseva nayo. Byāpajjati iminā cittaṃ pūtikammāsādayo viya purimapakatiṃ pajahatīti byāpādo. Vikārāpattiyā padussati, paraṃ vā padūseti vināsetīti padoso. Ubhayametaṃ kodhassevādhivacanaṃ. Thinaṃ cittagelaññaṃ. Middhaṃ cetasikagelaññaṃ. Thinañca middhañca thinamiddhaṃ. Ālokasaññīti rattimpi divā diṭṭhaālokasañjānanasamatthatāya vigatanīvaraṇāya parisuddhāya saññāya samannāgato. Sato sampajānoti satiyā ca ñāṇena ca samannāgato. Idaṃ ubhayaṃ ālokasaññāya upakārattā vuttaṃ. Uddhaccañca kukkuccañca uddhaccakukkuccaṃ. Tiṇṇavicikicchoti vicikicchaṃ taritvā atikkamitvā ṭhito. ‘‘Kathamidaṃ kathamida’’nti evaṃ nappavattatīti akathaṃkathī. Kusalesu dhammesūti anavajjesu dhammesu. ‘‘Ime nu kho kusalā, kathamime kusalā’’ti evaṃ na vicikicchati na kaṅkhatīti attho. Ayamettha saṅkhepo, imesu pana nīvaraṇesu vacanatthalakkhaṇādibhedato yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttaṃ.

    ੨੯੭. ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇਤਿ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਨ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਅਪਿ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਞ੍ਚ વਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਾਤੇਨ੍ਤਿ; ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਗਤਪਦਂ ਇਤਿਪੀਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਞਾਣਪਦਂ ਞਾਣવਲ਼ਞ੍ਜਂ ਞਾਣੇਨ ਅਕ੍ਕਨ੍ਤਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਥਾਗਤਨਿਸੇવਿਤਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਞਾਣਫਾਸੁਕਾਯ ਨਿਘਂਸਿਤਟ੍ਠਾਨਂ। ਤਥਾਗਤਾਰਞ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਞਾਣਦਾਠਾਯ ਆਰਞ੍ਜਿਤਟ੍ਠਾਨਂ।

    297.Paññāya dubbalīkaraṇeti ime pañca nīvaraṇā uppajjamānā anuppannāya lokiyalokuttarāya paññāya uppajjituṃ na denti, uppannā api aṭṭha samāpattiyo pañca vā abhiññā ucchinditvā pātenti; tasmā ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuccanti. Tathāgatapadaṃ itipīti idampi tathāgatassa ñāṇapadaṃ ñāṇavaḷañjaṃ ñāṇena akkantaṭṭhānanti vuccati. Tathāgatanisevitanti tathāgatassa ñāṇaphāsukāya nighaṃsitaṭṭhānaṃ. Tathāgatārañjitanti tathāgatassa ñāṇadāṭhāya ārañjitaṭṭhānaṃ.

    ੨੯੯. ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ ਯਥਾਸਭਾવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਨਤ੍વੇવ ਤਾવ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਾ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾ ਬਾਹਿਰਕੇਹਿਪਿ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਨ ਤਾવ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇਪਿ ਅਪਰਿਯੋਸਿਤਕਿਚ੍ਚਤਾਯ ਨ ਤਾવ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਅਪਿਚ ਖੋ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਨਾਗવਨਿਕੋ વਿਯ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਆਕਾਰੇਨ ਤੀਸੁ ਰਤਨੇਸੁ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਂ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਕ੍ਖਣੇ ਪਰਿਯੋਸਿਤਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਤੀਸੁ ਰਤਨੇਸੁ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।

    299.Yathābhūtaṃ pajānātīti yathāsabhāvaṃ pajānāti. Natveva tāva ariyasāvako niṭṭhaṃ gato hotīti imā jhānābhiññā bāhirakehipi sādhāraṇāti na tāva niṭṭhaṃ gato hoti. Maggakkhaṇepi apariyositakiccatāya na tāva niṭṭhaṃ gato hoti. Apica kho niṭṭhaṃ gacchatīti apica kho pana maggakkhaṇe mahāhatthiṃ passanto nāgavaniko viya sammāsambuddho bhagavāti iminā ākārena tīsu ratanesu niṭṭhaṃ gacchati. Niṭṭhaṃ gato hotīti evaṃ maggakkhaṇe niṭṭhaṃ gacchanto arahattaphalakkhaṇe pariyositasabbakiccatāya sabbākārena tīsu ratanesu niṭṭhaṃ gato hoti. Sesaṃ uttānatthamevāti.

    ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ਚੂਲ਼ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Cūḷahatthipadopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ੮. ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੭. ਚੂਲ਼ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤਂ • 7. Cūḷahatthipadopamasuttaṃ

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੭. ਚੂਲ਼ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 7. Cūḷahatthipadopamasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact