| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
၅. စူဠကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
5. Cūḷakammavibhaṅgasuttavaṇṇanā
၂၈၉. ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တံ။ တတ္ထ သုဘောတိ သော ကိရ ဒသ္သနီယော အဟောသိ ပာသာဒိကော, တေနသ္သ အင္ဂသုဘတာယ သုဘောတ္ဝေဝ နာမံ အကံသု။ မာဏဝောတိ ပန တံ တရုဏကာလေ ဝောဟရိံသု, သော မဟလ္လကကာလေပိ တေနေဝ ဝောဟာရေန ဝောဟရိယတိ။ တောဒေယ္ယပုတ္တောတိ တောဒေယ္ယသ္သ နာမ ပသေနဒိရညော ပုရောဟိတဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ပုတ္တော။ သော ကိရ သာဝတ္ထိယာ အဝိဒူရေ တုဒိဂာမော နာမ အတ္ထိ, တသ္သ အဓိပတိတ္တာ တောဒေယ္ယောတိ သင္ခံ ဂတော။ မဟာဓနော ပန ဟောတိ သတ္တာသီတိကောဋိဝိဘဝော ပရမမစ္ဆရီ, ‘‘ဒဒတော ဘောဂာနံ အပရိက္ခယော နာမ နတ္ထီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ကသ္သစိ ကိဉ္စိ န ဒေတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
289.Evaṃme sutanti cūḷakammavibhaṅgasuttaṃ. Tattha subhoti so kira dassanīyo ahosi pāsādiko, tenassa aṅgasubhatāya subhotveva nāmaṃ akaṃsu. Māṇavoti pana taṃ taruṇakāle vohariṃsu, so mahallakakālepi teneva vohārena vohariyati. Todeyyaputtoti todeyyassa nāma pasenadirañño purohitabrāhmaṇassa putto. So kira sāvatthiyā avidūre tudigāmo nāma atthi, tassa adhipatittā todeyyoti saṅkhaṃ gato. Mahādhano pana hoti sattāsītikoṭivibhavo paramamaccharī, ‘‘dadato bhogānaṃ aparikkhayo nāma natthī’’ti cintetvā kassaci kiñci na deti. Vuttampi cetaṃ –
‘‘အဉ္ဇနာနံ ခယံ ဒိသ္ဝာ၊ ဝမ္မိကာနဉ္စ သဉ္စယံ။
‘‘Añjanānaṃ khayaṃ disvā, vammikānañca sañcayaṃ;
မဓူနဉ္စ သမာဟာရံ၊ ပဏ္ဍိတော ဃရမာဝသေ’’တိ။
Madhūnañca samāhāraṃ, paṇḍito gharamāvase’’ti.
ဧဝံ အဒာနမေဝ သိက္ခာပေသိ။ ဓုရဝိဟာရေ ဝသတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ယာဂုဥဠုင္ဂမတ္တံ ဝာ ဘတ္တကဋစ္ဆုမတ္တံ ဝာ အဒတ္ဝာ ဓနလောဘေန ကာလံ ကတ္ဝာ တသ္မိံယေဝ ဃရေ သုနခော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တော။ သုဘော တံ သုနခံ အတိဝိယ ပိယာယတိ , အတ္တနော ဘုဉ္ဇနကဘတ္တံယေဝ ဘောဇေတိ, ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဝရသယနေ သယာပေတိ။ အထ ဘဂဝာ ဧကဒိဝသံ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဝောလောကေန္တော တံ သုနခံ ဒိသ္ဝာ – ‘‘တောဒေယ္ယဗ္ရာဟ္မဏော ဓနလောဘေန အတ္တနောဝ ဃရေ သုနခော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တော, အဇ္ဇ မယိ သုဘသ္သ ဃရံ ဂတေ မံ ဒိသ္ဝာ သုနခော ဘုက္ကာရံ ကရိသ္သတိ, အထသ္သာဟံ ဧကံ ဝစနံ ဝက္ခာမိ, သော ‘ဇာနာတိ မံ သမဏော ဂောတမော’တိ ဂန္တ္ဝာ ဥဒ္ဓနဋ္ဌာနေ နိပဇ္ဇိသ္သတိ။ တတောနိဒာနံ သုဘသ္သ မယာ သဒ္ဓိံ ဧကော ကထာသလ္လာပော ဘဝိသ္သတိ, သော ဓမ္မံ သုတ္ဝာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌဟိသ္သတိ, သုနခော ပန ကာလံ ကတ္ဝာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိသ္သတီ’’တိ ဣမံ မာဏဝသ္သ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာနဘာဝံ ဉတ္ဝာ ဘဂဝာ တံ ဒိဝသံ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတ္ဝာ ဧကကောဝ ဂာမံ ပဝိသိတ္ဝာ နိက္ခန္တေ မာဏဝေ တံ ဃရံ ပိဏ္ဍာယ ပာဝိသိ။
Evaṃ adānameva sikkhāpesi. Dhuravihāre vasato sammāsambuddhassa yāguuḷuṅgamattaṃ vā bhattakaṭacchumattaṃ vā adatvā dhanalobhena kālaṃ katvā tasmiṃyeva ghare sunakho hutvā nibbatto. Subho taṃ sunakhaṃ ativiya piyāyati , attano bhuñjanakabhattaṃyeva bhojeti, ukkhipitvā varasayane sayāpeti. Atha bhagavā ekadivasaṃ paccūsasamaye lokaṃ volokento taṃ sunakhaṃ disvā – ‘‘todeyyabrāhmaṇo dhanalobhena attanova ghare sunakho hutvā nibbatto, ajja mayi subhassa gharaṃ gate maṃ disvā sunakho bhukkāraṃ karissati, athassāhaṃ ekaṃ vacanaṃ vakkhāmi, so ‘jānāti maṃ samaṇo gotamo’ti gantvā uddhanaṭṭhāne nipajjissati. Tatonidānaṃ subhassa mayā saddhiṃ eko kathāsallāpo bhavissati, so dhammaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhahissati, sunakho pana kālaṃ katvā niraye nibbattissatī’’ti imaṃ māṇavassa saraṇesu patiṭṭhānabhāvaṃ ñatvā bhagavā taṃ divasaṃ sarīrapaṭijagganaṃ katvā ekakova gāmaṃ pavisitvā nikkhante māṇave taṃ gharaṃ piṇḍāya pāvisi.
သုနခော ဘဂဝန္တံ ဒိသ္ဝာ ဘုက္ကာရံ ကရောန္တော ဘဂဝတော သမီပံ ဂတော။ တတော နံ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ – ‘‘တောဒေယ္ယ တ္ဝံ ပုဗ္ဗေပိ မံ ဘော ဘောတိ ပရိဘဝိတ္ဝာ သုနခော ဇာတော, ဣဒာနိပိ ဘုက္ကာရံ ကတ္ဝာ အဝီစိံ ဂမိသ္သသီ’’တိ။ သုနခော တံ သုတ္ဝာ – ‘‘ဇာနာတိ မံ သမဏော ဂောတမော’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတ္ဝာ ဂီဝံ ဩနာမေတ္ဝာ ဥဒ္ဓနန္တရေ ဆာရိကာယံ နိပန္နော။ မနုသ္သာ ဥက္ခိပိတ္ဝာ သယနေ သယာပေတုံ နာသက္ခိံသု။ သုဘော အာဂန္တ္ဝာ – ‘‘ကေနာယံ သုနခော သယနာ ဩရောပိတော’’တိ အာဟ။ မနုသ္သာ န ကေနစီတိ ဝတ္ဝာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသုံ။ မာဏဝော သုတ္ဝာ – ‘‘မမ ပိတာ ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော, တောဒေယ္ယော နာမ သုနခော နတ္ထိ။ သမဏော ပန ဂောတမော ပိတရံ သုနခံ ကရောတိ, ယံကိဉ္စိ ဧသ မုခာရုဠ္ဟံ ဘာသတီ’’တိ ကုဇ္ဈိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ မုသာဝာဒေန နိဂ္ဂဟေတုကာမော ဝိဟာရံ ဂန္တ္ဝာ တံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိ။
Sunakho bhagavantaṃ disvā bhukkāraṃ karonto bhagavato samīpaṃ gato. Tato naṃ bhagavā etadavoca – ‘‘todeyya tvaṃ pubbepi maṃ bho bhoti paribhavitvā sunakho jāto, idānipi bhukkāraṃ katvā avīciṃ gamissasī’’ti. Sunakho taṃ sutvā – ‘‘jānāti maṃ samaṇo gotamo’’ti vippaṭisārī hutvā gīvaṃ onāmetvā uddhanantare chārikāyaṃ nipanno. Manussā ukkhipitvā sayane sayāpetuṃ nāsakkhiṃsu. Subho āgantvā – ‘‘kenāyaṃ sunakho sayanā oropito’’ti āha. Manussā na kenacīti vatvā taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Māṇavo sutvā – ‘‘mama pitā brahmaloke nibbatto, todeyyo nāma sunakho natthi. Samaṇo pana gotamo pitaraṃ sunakhaṃ karoti, yaṃkiñci esa mukhāruḷhaṃ bhāsatī’’ti kujjhitvā bhagavantaṃ musāvādena niggahetukāmo vihāraṃ gantvā taṃ pavattiṃ pucchi.
ဘဂဝာပိ တသ္သ တထေဝ ဝတ္ဝာ အဝိသံဝာဒနတ္ထံ အာဟ – ‘‘အတ္ထိ ပန တေ မာဏဝ ပိတရာ အနက္ခာတံ ဓန’’န္တိ ။ အတ္ထိ, ဘော ဂောတမ, သတသဟသ္သဂ္ဃနိကာ သုဝဏ္ဏမာလာ သတသဟသ္သဂ္ဃနိကာ သုဝဏ္ဏပာဒုကာ သတသဟသ္သဂ္ဃနိကာ သုဝဏ္ဏပာတိ သတသဟသ္သဉ္စ ကဟာပဏန္တိ။ ဂစ္ဆ တံ သုနခံ အပ္ပောဒကပာယာသံ ဘောဇာပေတ္ဝာ သယနေ အာရောပေတ္ဝာ ဤသကံ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တကာလေ ပုစ္ဆ, သဗ္ဗံ တေ အာစိက္ခိသ္သတိ။ အထ နံ ဇာနေယ္ယာသိ ‘‘ပိတာ မေ ဧသော’’တိ။ မာဏဝော – ‘‘သစေ သစ္စံ ဘဝိသ္သတိ, ဓနံ လစ္ဆာမိ, နော စေ, သမဏံ ဂောတမံ မုသာဝာဒေန နိဂ္ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ဒ္ဝီဟိပိ ကာရဏေဟိ တုဋ္ဌော ဂန္တ္ဝာ တထာ အကာသိ။ သုနခော – ‘‘ဉာတောမ္ဟိ ဣမိနာ’’တိ ရောဒိတ္ဝာ ဟုံ ဟုန္တိ ကရောန္တော ဓနနိဓာနဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ ပာဒေန ပထဝိံ ခဏိတ္ဝာ သညံ အဒာသိ, မာဏဝော ဓနံ ဂဟေတ္ဝာ – ‘‘ဘဝပဋိစ္ဆန္နံ နာမ ဧဝံ သုခုမံ ပဋိသန္ဓိအန္တရံ ပာကဋံ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ, အဒ္ဓာ ဧသ သဗ္ဗညူ’’တိ ဘဂဝတိ ပသန္နစိတ္တော စုဒ္ဒသ ပဉ္ဟေ အဘိသင္ခရိ။ အင္ဂဝိဇ္ဇာပာဌကော ကိရေသ, တေနသ္သ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣဒံ ဓမ္မပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတ္ဝာ သမဏံ ဂောတမံ ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆိသ္သာမီ’’တိ ဒုတိယဂမနေန ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ, တေန ပုဋ္ဌပဉ္ဟေ ပန ဘဂဝာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဝိသ္သဇ္ဇေန္တော ကမ္မသ္သကာတိအာဒိမာဟ။
Bhagavāpi tassa tatheva vatvā avisaṃvādanatthaṃ āha – ‘‘atthi pana te māṇava pitarā anakkhātaṃ dhana’’nti . Atthi, bho gotama, satasahassagghanikā suvaṇṇamālā satasahassagghanikā suvaṇṇapādukā satasahassagghanikā suvaṇṇapāti satasahassañca kahāpaṇanti. Gaccha taṃ sunakhaṃ appodakapāyāsaṃ bhojāpetvā sayane āropetvā īsakaṃ niddaṃ okkantakāle puccha, sabbaṃ te ācikkhissati. Atha naṃ jāneyyāsi ‘‘pitā me eso’’ti. Māṇavo – ‘‘sace saccaṃ bhavissati, dhanaṃ lacchāmi, no ce, samaṇaṃ gotamaṃ musāvādena niggaṇhissāmī’’ti dvīhipi kāraṇehi tuṭṭho gantvā tathā akāsi. Sunakho – ‘‘ñātomhi iminā’’ti roditvā huṃ hunti karonto dhananidhānaṭṭhānaṃ gantvā pādena pathaviṃ khaṇitvā saññaṃ adāsi, māṇavo dhanaṃ gahetvā – ‘‘bhavapaṭicchannaṃ nāma evaṃ sukhumaṃ paṭisandhiantaraṃ pākaṭaṃ samaṇassa gotamassa, addhā esa sabbaññū’’ti bhagavati pasannacitto cuddasa pañhe abhisaṅkhari. Aṅgavijjāpāṭhako kiresa, tenassa etadahosi – ‘‘idaṃ dhammapaṇṇākāraṃ gahetvā samaṇaṃ gotamaṃ pañhe pucchissāmī’’ti dutiyagamanena yena bhagavā tenupasaṅkami, tena puṭṭhapañhe pana bhagavā ekappahāreneva vissajjento kammassakātiādimāha.
တတ္ထ ကမ္မံ ဧတေသံ သကံ အတ္တနော ဘဏ္ဍကန္တိ ကမ္မသ္သကာ။ ကမ္မသ္သ ဒာယာဒာတိ ကမ္မဒာယာဒာ, ကမ္မံ ဧတေသံ ဒာယဇ္ဇံ ဘဏ္ဍကန္တိ အတ္ထော။ ကမ္မံ ဧတေသံ ယောနိ ကာရဏန္တိ ကမ္မယောနီ။ ကမ္မံ ဧတေသံ ဗန္ဓူတိ ကမ္မဗန္ဓူ, ကမ္မဉာတကာတိ အတ္ထော။ ကမ္မံ ဧတေသံ ပဋိသရဏံ ပတိဋ္ဌာတိ ကမ္မပဋိသရဏာ။ ယဒိဒံ ဟီနပ္ပဏီတတာယာတိ ယံ ဣဒံ ‘‘တ္ဝံ ဟီနော ဘဝ, တ္ဝံ ပဏီတော, တ္ဝံ အပ္ပာယုကော, တ္ဝံ ဒီဃာယုကော။ပေ.။ တ္ဝံ ဒုပ္ပညော ဘဝ, တ္ဝံ ပညဝာ’’တိ ဧဝံ ဟီနပ္ပဏီတတာယ ဝိဘဇနံ, တံ န အညော ကောစိ ကရောတိ, ကမ္မမေဝ ဧဝံ သတ္တေ ဝိဘဇတီတိ အတ္ထော။ န မာဏဝော ကထိတသ္သ အတ္ထံ သဉ္ဇာနာသိ, ဃနဒုသ္သပဋ္ဋေနသ္သ မုခံ ဗန္ဓိတ္ဝာ မဓုရံ ပုရတော ဌပိတံ ဝိယ အဟောသိ။ မာနနိသ္သိတော ကိရေသ ပဏ္ဍိတမာနီ, အတ္တနာ သမံ န ပသ္သတိ။ အထသ္သ ‘‘ကိံ သမဏော ဂောတမော ကထေတိ, ယမဟံ ဇာနာမိ, တဒေဝ ကထေတီတိ အယံ မာနော မာ အဟောသီ’’တိ မာနဘဉ္ဇနတ္ထံ ဘဂဝာ ‘‘အာဒိတောဝ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈံ ကတ္ဝာ ကထေသ္သာမိ, တတော ‘နာဟံ ဘော ဂောတမ ဇာနာမိ, ဝိတ္ထာရေန မေ ပာကဋံ ကတ္ဝာ ကထေထာ’တိ မံ ယာစိသ္သတိ, အထသ္သာဟံ ယာစိတကာလေ ကထေသ္သာမိ, ဧဝဉ္စသ္သ သာတ္ထကံ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈံ ကတ္ဝာ ကထေသိ။
Tattha kammaṃ etesaṃ sakaṃ attano bhaṇḍakanti kammassakā. Kammassa dāyādāti kammadāyādā, kammaṃ etesaṃ dāyajjaṃ bhaṇḍakanti attho. Kammaṃ etesaṃ yoni kāraṇanti kammayonī. Kammaṃ etesaṃ bandhūti kammabandhū, kammañātakāti attho. Kammaṃ etesaṃ paṭisaraṇaṃ patiṭṭhāti kammapaṭisaraṇā. Yadidaṃhīnappaṇītatāyāti yaṃ idaṃ ‘‘tvaṃ hīno bhava, tvaṃ paṇīto, tvaṃ appāyuko, tvaṃ dīghāyuko…pe… tvaṃ duppañño bhava, tvaṃ paññavā’’ti evaṃ hīnappaṇītatāya vibhajanaṃ, taṃ na añño koci karoti, kammameva evaṃ satte vibhajatīti attho. Na māṇavo kathitassa atthaṃ sañjānāsi, ghanadussapaṭṭenassa mukhaṃ bandhitvā madhuraṃ purato ṭhapitaṃ viya ahosi. Mānanissito kiresa paṇḍitamānī, attanā samaṃ na passati. Athassa ‘‘kiṃ samaṇo gotamo katheti, yamahaṃ jānāmi, tadeva kathetīti ayaṃ māno mā ahosī’’ti mānabhañjanatthaṃ bhagavā ‘‘āditova duppaṭivijjhaṃ katvā kathessāmi, tato ‘nāhaṃ bho gotama jānāmi, vitthārena me pākaṭaṃ katvā kathethā’ti maṃ yācissati, athassāhaṃ yācitakāle kathessāmi, evañcassa sātthakaṃ bhavissatī’’ti duppaṭivijjhaṃ katvā kathesi.
ဣဒာနိ သော အတ္တနော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝံ ပကာသေန္တော န ခော အဟန္တိအာဒိမာဟ။
Idāni so attano appaṭividdhabhāvaṃ pakāsento na kho ahantiādimāha.
၂၉၀. သမတ္တေနာတိ ပရိပုဏ္ဏေန။ သမာဒိန္နေနာတိ ဂဟိတေန ပရာမဋ္ဌေန။ အပ္ပာယုကသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒာ ယဒိဒံ ပာဏာတိပာတီတိ ယံ ဣဒံ ပာဏာတိပာတကမ္မံ, ဧသာ အပ္ပာယုကသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒာတိ။
290.Samattenāti paripuṇṇena. Samādinnenāti gahitena parāmaṭṭhena. Appāyukasaṃvattanikā esā, māṇava, paṭipadā yadidaṃ pāṇātipātīti yaṃ idaṃ pāṇātipātakammaṃ, esā appāyukasaṃvattanikā paṭipadāti.
ကထံ ပနေသာ အပ္ပာယုကတံ ကရောတိ? စတ္တာရိ ဟိ ကမ္မာနိ ဥပပီဠကံ ဥပစ္ဆေဒကံ ဇနကံ ဥပတ္ထမ္ဘကန္တိ။ ဗလဝကမ္မေန ဟိ နိဗ္ဗတ္တံ ပဝတ္တေ ဥပပီဠကံ အာဂန္တ္ဝာ အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒတိ နာမ – ‘‘သစာဟံ ပဌမတရံ ဇာနေယ္ယံ, န တေ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တိတုံ ဒဒေယ္ယံ, စတူသုယေဝ တံ အပာယေသု နိဗ္ဗတ္တာပေယ္ယံ။ ဟောတု, တ္ဝံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဗ္ဗတ္တ, အဟံ ဥပပီဠကကမ္မံ နာမ တံ ပီဠေတ္ဝာ နိရောဇံ နိယူသံ ကသဋံ ကရိသ္သာမီ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ တံ တာဒိသံ ကရောတိ။ ကိံ ကရောတိ? ပရိသ္သယံ ဥပနေတိ, ဘောဂေ ဝိနာသေတိ။
Kathaṃ panesā appāyukataṃ karoti? Cattāri hi kammāni upapīḷakaṃ upacchedakaṃ janakaṃ upatthambhakanti. Balavakammena hi nibbattaṃ pavatte upapīḷakaṃ āgantvā atthato evaṃ vadati nāma – ‘‘sacāhaṃ paṭhamataraṃ jāneyyaṃ, na te idha nibbattituṃ dadeyyaṃ, catūsuyeva taṃ apāyesu nibbattāpeyyaṃ. Hotu, tvaṃ yattha katthaci nibbatta, ahaṃ upapīḷakakammaṃ nāma taṃ pīḷetvā nirojaṃ niyūsaṃ kasaṭaṃ karissāmī’’ti. Tato paṭṭhāya taṃ tādisaṃ karoti. Kiṃ karoti? Parissayaṃ upaneti, bhoge vināseti.
တတ္ထ ဒာရကသ္သ မာတုကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ မာတု အသ္သာဒော ဝာ သုခံ ဝာ န ဟောတိ, မာတာပိတူနံ ပီဠာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ပရိသ္သယံ ဥပနေတိ။ ဒာရကသ္သ ပန မာတုကုစ္ဆိမ္ဟိ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂေဟေ ဘောဂာ ဥဒကံ ပတ္ဝာ လောဏံ ဝိယ ရာဇာဒီနံ ဝသေန နသ္သန္တိ, ကုမ္ဘဒောဟနဓေနုယော ခီရံ န ဒေန္တိ, သူရတာ ဂောဏာ စဏ္ဍာ ဟောန္တိ, ကာဏာ ဟောန္တိ, ခုဇ္ဇာ ဟောန္တိ, ဂောမဏ္ဍလေ ရောဂော ပတတိ, ဒာသာဒယော ဝစနံ န ကရောန္တိ, ဝာပိတံ သသ္သံ န ဇာယတိ, ဂေဟဂတံ ဂေဟေ, အရညဂတံ အရညေ နသ္သတိ, အနုပုဗ္ဗေန ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တံ ဒုလ္လဘံ ဟောတိ, ဂဗ္ဘပရိဟာရော န ဟောတိ, ဝိဇာတကာလေ မာတုထညံ ဆိဇ္ဇတိ, ဒာရကော ပရိဟာရံ အလဘန္တော ပီဠိတော နိရောဇော နိယူသော ကသဋော ဟောတိ, ဣဒံ ဥပပီဠကကမ္မံ နာမ။
Tattha dārakassa mātukucchiyaṃ nibbattakālato paṭṭhāya mātu assādo vā sukhaṃ vā na hoti, mātāpitūnaṃ pīḷāva uppajjati. Evaṃ parissayaṃ upaneti. Dārakassa pana mātukucchimhi nibbattakālato paṭṭhāya gehe bhogā udakaṃ patvā loṇaṃ viya rājādīnaṃ vasena nassanti, kumbhadohanadhenuyo khīraṃ na denti, sūratā goṇā caṇḍā honti, kāṇā honti, khujjā honti, gomaṇḍale rogo patati, dāsādayo vacanaṃ na karonti, vāpitaṃ sassaṃ na jāyati, gehagataṃ gehe, araññagataṃ araññe nassati, anupubbena ghāsacchādanamattaṃ dullabhaṃ hoti, gabbhaparihāro na hoti, vijātakāle mātuthaññaṃ chijjati, dārako parihāraṃ alabhanto pīḷito nirojo niyūso kasaṭo hoti, idaṃ upapīḷakakammaṃ nāma.
ဒီဃာယုကကမ္မေန ပန နိဗ္ဗတ္တသ္သ ဥပစ္ဆေဒကကမ္မံ အာဂန္တ္ဝာ အာယုံ ဆိန္ဒတိ။ ယထာ ဟိ ပုရိသော အဋ္ဌုသဘဂမနံ ကတ္ဝာ သရံ ခိပေယ္ယ တမညော ဓနုတော ဝိမုတ္တမတ္တံ မုဂ္ဂရေန ပဟရိတ္ဝာ တတ္ထေဝ ပာတေယ္ယ, ဧဝံ ဒီဃာယုကကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တသ္သ ဥပစ္ဆေဒကကမ္မံ အာယုံ ဆိန္ဒတိ။ ကိံ ကရောတိ? စောရာနံ အဋဝိံ ပဝေသေတိ, ဝာဠမစ္ဆောဒကံ ဩတာရေတိ, အညတရံ ဝာ ပန သပရိသ္သယဋ္ဌာနံ ဥပနေတိ, ဣဒံ ဥပစ္ဆေဒကကမ္မံ နာမ, ‘‘ဥပဃာတက’’န္တိပိ ဧတသ္သေဝ နာမံ။
Dīghāyukakammena pana nibbattassa upacchedakakammaṃ āgantvā āyuṃ chindati. Yathā hi puriso aṭṭhusabhagamanaṃ katvā saraṃ khipeyya tamañño dhanuto vimuttamattaṃ muggarena paharitvā tattheva pāteyya, evaṃ dīghāyukakammena nibbattassa upacchedakakammaṃ āyuṃ chindati. Kiṃ karoti? Corānaṃ aṭaviṃ paveseti, vāḷamacchodakaṃ otāreti, aññataraṃ vā pana saparissayaṭṭhānaṃ upaneti, idaṃ upacchedakakammaṃ nāma, ‘‘upaghātaka’’ntipi etasseva nāmaṃ.
ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တကံ ပန ကမ္မံ ဇနကကမ္မံ နာမ။ အပ္ပဘောဂကုလာဒီသု နိဗ္ဗတ္တသ္သ ဘောဂသမ္ပဒာဒိကရဏေန ဥပတ္ထမ္ဘကကမ္မံ ဥပတ္ထမ္ဘကကမ္မံ နာမ။
Paṭisandhinibbattakaṃ pana kammaṃ janakakammaṃ nāma. Appabhogakulādīsu nibbattassa bhogasampadādikaraṇena upatthambhakakammaṃ upatthambhakakammaṃ nāma.
ဣမေသု စတူသု ပုရိမာနိ ဒ္ဝေ အကုသလာနေဝ, ဇနကံ ကုသလမ္ပိ အကုသလမ္ပိ, ဥပတ္ထမ္ဘကံ ကုသလမေဝ။ တတ္ထ ပာဏာတိပာတကမ္မံ ဥပစ္ဆေဒကကမ္မေန အပ္ပာယုကသံဝတ္တနိကံ ဟောတိ။ ပာဏာတိပာတိနာ ဝာ ကတံ ကုသလကမ္မံ ဥဠာရံ န ဟောတိ, ဒီဃာယုကပဋိသန္ဓိံ ဇနေတုံ န သက္ကောတိ။ ဧဝံ ပာဏာတိပာတော အပ္ပာယုကသံဝတ္တနိကော ဟောတိ။ ပဋိသန္ဓိမေဝ ဝာ နိယာမေတ္ဝာ အပ္ပာယုကံ ကရောတိ, သန္နိဋ္ဌာနစေတနာယ ဝာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ, ပုဗ္ဗာပရစေတနာဟိ ဝုတ္တနယေန အပ္ပာယုကော ဟောတိ။
Imesu catūsu purimāni dve akusalāneva, janakaṃ kusalampi akusalampi, upatthambhakaṃ kusalameva. Tattha pāṇātipātakammaṃ upacchedakakammena appāyukasaṃvattanikaṃ hoti. Pāṇātipātinā vā kataṃ kusalakammaṃ uḷāraṃ na hoti, dīghāyukapaṭisandhiṃ janetuṃ na sakkoti. Evaṃ pāṇātipāto appāyukasaṃvattaniko hoti. Paṭisandhimeva vā niyāmetvā appāyukaṃ karoti, sanniṭṭhānacetanāya vā niraye nibbattati, pubbāparacetanāhi vuttanayena appāyuko hoti.
ဒီဃာယုကသံဝတ္တနိကာ ဧသာ မာဏဝ ပဋိပဒာတိ ဧတ္ထ ပရိတ္တကမ္မေနပိ နိဗ္ဗတ္တံ ပဝတ္တေ ဧတံ ပာဏာတိပာတာ ဝိရတိကမ္မံ အာဂန္တ္ဝာ အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒတိ နာမ – ‘‘သစာဟံ ပဌမတရံ ဇာနေယ္ယံ, န တေ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တိတုံ ဒဒေယ္ယံ, ဒေဝလောကေယေဝ တံ နိဗ္ဗတ္တာပေယ္ယံ။ ဟောတု, တ္ဝံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဗ္ဗတ္တိ, အဟံ ဥပတ္ထမ္ဘကကမ္မံ နာမ ထမ္ဘံ တေ ကရိသ္သာမီ’’တိ ဥပတ္ထမ္ဘံ ကရောတိ။ ကိံ ကရောတိ? ပရိသ္သယံ နာသေတိ, ဘောဂေ ဥပ္ပာဒေတိ။
Dīghāyukasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadāti ettha parittakammenapi nibbattaṃ pavatte etaṃ pāṇātipātā viratikammaṃ āgantvā atthato evaṃ vadati nāma – ‘‘sacāhaṃ paṭhamataraṃ jāneyyaṃ, na te idha nibbattituṃ dadeyyaṃ, devalokeyeva taṃ nibbattāpeyyaṃ. Hotu, tvaṃ yattha katthaci nibbatti, ahaṃ upatthambhakakammaṃ nāma thambhaṃ te karissāmī’’ti upatthambhaṃ karoti. Kiṃ karoti? Parissayaṃ nāseti, bhoge uppādeti.
တတ္ထ ဒာရကသ္သ မာတုကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ မာတာပိတူနံ သုခမေဝ သာတမေဝ ဟောတိ။ ယေပိ ပကတိယာ မနုသ္သာမနုသ္သပရိသ္သယာ ဟောန္တိ, တေ သဗ္ဗေ အပဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပရိသ္သယံ နာသေတိ။ ဒာရကသ္သ ပန မာတုကုစ္ဆိမ္ဟိ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂေဟေ ဘောဂာနံ ပမာဏံ န ဟောတိ, နိဓိကုမ္ဘိယော ပုရတောပိ ပစ္ဆတောပိ ဂေဟံ ပဝဋ္ဋမာနာ ပဝိသန္တိ။ မာတာပိတရော ပရေဟိ ဌပိတဓနသ္သာပိ သမ္မုခီဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဓေနုယော ဗဟုခီရာ ဟောန္တိ, ဂောဏာ သုခသီလာ ဟောန္တိ, ဝပ္ပဋ္ဌာနေ သသ္သာနိ သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဝဍ္ဎိယာ ဝာ သမ္ပယုတ္တံ, တာဝကာလိကံ ဝာ ဒိန္နံ ဓနံ အစောဒိတာ သယမေဝ အာဟရိတ္ဝာ ဒေန္တိ, ဒာသာဒယော သုဝစာ ဟောန္တိ, ကမ္မန္တာ န ပရိဟာယန္တိ။ ဒာရကော ဂဗ္ဘတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာရံ လဘတိ, ကောမာရိကဝေဇ္ဇာ သန္နိဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ဂဟပတိကုလေ ဇာတော သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ, အမစ္စကုလာဒီသု ဇာတော သေနာပတိဋ္ဌာနာဒီနိ လဘတိ။ ဧဝံ ဘောဂေ ဥပ္ပာဒေတိ။ သော အပရိသ္သယော သဘောဂော စိရံ ဇီဝတီတိ။ ဧဝံ အပာဏာတိပာတကမ္မံ ဒီဃာယုကသံဝတ္တနိကံ ဟောတိ။
Tattha dārakassa mātukucchiyaṃ nibbattakālato paṭṭhāya mātāpitūnaṃ sukhameva sātameva hoti. Yepi pakatiyā manussāmanussaparissayā honti, te sabbe apagacchanti. Evaṃ parissayaṃ nāseti. Dārakassa pana mātukucchimhi nibbattakālato paṭṭhāya gehe bhogānaṃ pamāṇaṃ na hoti, nidhikumbhiyo puratopi pacchatopi gehaṃ pavaṭṭamānā pavisanti. Mātāpitaro parehi ṭhapitadhanassāpi sammukhībhāvaṃ gacchanti. Dhenuyo bahukhīrā honti, goṇā sukhasīlā honti, vappaṭṭhāne sassāni sampajjanti. Vaḍḍhiyā vā sampayuttaṃ, tāvakālikaṃ vā dinnaṃ dhanaṃ acoditā sayameva āharitvā denti, dāsādayo suvacā honti, kammantā na parihāyanti. Dārako gabbhato paṭṭhāya parihāraṃ labhati, komārikavejjā sannihitāva honti. Gahapatikule jāto seṭṭhiṭṭhānaṃ, amaccakulādīsu jāto senāpatiṭṭhānādīni labhati. Evaṃ bhoge uppādeti. So aparissayo sabhogo ciraṃ jīvatīti. Evaṃ apāṇātipātakammaṃ dīghāyukasaṃvattanikaṃ hoti.
အပာဏာတိပာတိနာ ဝာ ကတံ အညမ္ပိ ကုသလံ ဥဠာရံ ဟောတိ, ဒီဃာယုကပဋိသန္ဓိံ ဇနေတုံ သက္ကောတိ, ဧဝမ္ပိ ဒီဃာယုကသံဝတ္တနိကံ ဟောတိ။ ပဋိသန္ဓိမေဝ ဝာ နိယာမေတ္ဝာ ဒီဃာယုကံ ကရောတိ။ သန္နိဋ္ဌာနစေတနာယ ဝာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ, ပုဗ္ဗာပရစေတနာဟိ ဝုတ္တနယေန ဒီဃာယုကော ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဉ္ဟဝိသ္သဇ္ဇနေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Apāṇātipātinā vā kataṃ aññampi kusalaṃ uḷāraṃ hoti, dīghāyukapaṭisandhiṃ janetuṃ sakkoti, evampi dīghāyukasaṃvattanikaṃ hoti. Paṭisandhimeva vā niyāmetvā dīghāyukaṃ karoti. Sanniṭṭhānacetanāya vā devaloke nibbattati, pubbāparacetanāhi vuttanayena dīghāyuko hoti. Iminā nayena sabbapañhavissajjanesu attho veditabbo.
ဝိဟေဌနကမ္မာဒီနိပိ ဟိ ပဝတ္တေ အာဂန္တ္ဝာ အတ္ထတော တထေဝ ဝဒမာနာနိ ဝိယ ဥပပီဠနေန နိဗ္ဘောဂတံ အာပာဒေတ္ဝာ ပဋိဇဂ္ဂနံ အလဘန္တသ္သ ရောဂုပ္ပာဒနာဒီဟိ ဝာ, ဝိဟေဌကာဒီဟိ ကတသ္သ ကုသလသ္သ အနုဠာရတာယ ဝာ, အာဒိတောဝ ပဋိသန္ဓိနိယာမနေန ဝာ, ဝုတ္တနယေနေဝ ပုဗ္ဗာပရစေတနာဝသေန ဝာ ဗဟ္ဝာဗာဓတာဒီနိ ကရောန္တိ, အပာဏာတိပာတော ဝိယ စ အဝိဟေဌနာဒီနိပိ အပ္ပာဗာဓတာဒီနီတိ။
Viheṭhanakammādīnipi hi pavatte āgantvā atthato tatheva vadamānāni viya upapīḷanena nibbhogataṃ āpādetvā paṭijagganaṃ alabhantassa roguppādanādīhi vā, viheṭhakādīhi katassa kusalassa anuḷāratāya vā, āditova paṭisandhiniyāmanena vā, vuttanayeneva pubbāparacetanāvasena vā bahvābādhatādīni karonti, apāṇātipāto viya ca aviheṭhanādīnipi appābādhatādīnīti.
၂၉၃. ဧတ္ထ ပန ဣသ္သာမနကောတိ ဣသ္သာသမ္ပယုတ္တစိတ္တော။ ဥပဒုသ္သတီတိ ဣသ္သာဝသေနေဝ ဥပက္ကောသန္တော ဒုသ္သတိ။ ဣသ္သံ ဗန္ဓတီတိ ယဝကလာပံ ဗန္ဓန္တော ဝိယ ယထာ န နသ္သတိ ဧဝံ ဗန္ဓိတ္ဝာ ဝိယ ဌပေတိ။ အပ္ပေသက္ခောတိ အပ္ပပရိဝာရော, ရတ္တိံ ခိတ္တော ဝိယ သရော န ပညာယတိ, ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထော နိသီဒိတ္ဝာ ဥဒကဒာယကမ္ပိ န လဘတိ။
293. Ettha pana issāmanakoti issāsampayuttacitto. Upadussatīti issāvaseneva upakkosanto dussati. Issaṃ bandhatīti yavakalāpaṃ bandhanto viya yathā na nassati evaṃ bandhitvā viya ṭhapeti. Appesakkhoti appaparivāro, rattiṃ khitto viya saro na paññāyati, ucchiṭṭhahattho nisīditvā udakadāyakampi na labhati.
၂၉၄. န ဒာတာ ဟောတီတိ မစ္ဆရိယဝသေန န ဒာတာ ဟောတိ။ တေန ကမ္မေနာတိ တေန မစ္ဆရိယကမ္မေန။
294.Nadātā hotīti macchariyavasena na dātā hoti. Tena kammenāti tena macchariyakammena.
၂၉၅. အဘိဝာဒေတဗ္ဗန္တိ အဘိဝာဒနာရဟံ ဗုဒ္ဓံ ဝာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဝာ အရိယသာဝကံ ဝာ။ ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမသ္မိံ ပန ပဉ္ဟဝိသ္သဇ္ဇနေ ဥပပီဠကဥပတ္ထမ္ဘကကမ္မာနိ န ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ န ဟိ ပဝတ္တေ နီစကုလိနံ ဝာ ဥစ္စာကုလိနံ ဝာ သက္ကာ ကာတုံ, ပဋိသန္ဓိမေဝ ပန နိယာမေတ္ဝာ နီစကုလိယံ ကမ္မံ နီစကုလေ နိဗ္ဗတ္တေတိ, ဥစ္စာကုလိယံ ကမ္မံ ဥစ္စာကုလေ။
295.Abhivādetabbanti abhivādanārahaṃ buddhaṃ vā paccekabuddhaṃ vā ariyasāvakaṃ vā. Paccuṭṭhātabbādīsupi eseva nayo. Imasmiṃ pana pañhavissajjane upapīḷakaupatthambhakakammāni na gahetabbāni. Na hi pavatte nīcakulinaṃ vā uccākulinaṃ vā sakkā kātuṃ, paṭisandhimeva pana niyāmetvā nīcakuliyaṃ kammaṃ nīcakule nibbatteti, uccākuliyaṃ kammaṃ uccākule.
၂၉၆. န ပရိပုစ္ဆိတာ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပန အပရိပုစ္ဆနေန နိရယေ န နိဗ္ဗတ္တတိ။ အပရိပုစ္ဆကော ပန ‘‘ဣဒံ ကာတဗ္ဗံ, ဣဒံ န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ န ဇာနာတိ, အဇာနန္တော ကာတဗ္ဗံ န ကရောတိ, အကာတဗ္ဗံ ကရောတိ။ တေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ, ဣတရော သဂ္ဂေ။ ဣတိ ခော, မာဏဝ။ပေ.။ ယဒိဒံ ဟီနပ္ပဏီတတာယာတိ သတ္ထာ ဒေသနံ ယထာနုသန္ဓိံ ပာပေသိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝာတိ။
296.Na paripucchitā hotīti ettha pana aparipucchanena niraye na nibbattati. Aparipucchako pana ‘‘idaṃ kātabbaṃ, idaṃ na kātabba’’nti na jānāti, ajānanto kātabbaṃ na karoti, akātabbaṃ karoti. Tena niraye nibbattati, itaro sagge. Iti kho, māṇava…pe… yadidaṃ hīnappaṇītatāyāti satthā desanaṃ yathānusandhiṃ pāpesi. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
စူဠကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Cūḷakammavibhaṅgasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
သုဘသုတ္တန္တိပိ ဝုစ္စတိ။
Subhasuttantipi vuccati.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၅. စူဠကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တံ • 5. Cūḷakammavibhaṅgasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၅. စူဠကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Cūḷakammavibhaṅgasuttavaṇṇanā
