| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
၅. စူဠကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
5. Cūḷakammavibhaṅgasuttavaṇṇanā
၂၈၉. အင္ဂသုဘတာယာတိ အင္ဂာနံ ဟတ္ထပာဒာဒိသရီရာဝယဝာနံ သုန္ဒရဘာဝေန။ ယံ အပစ္စံ ကုစ္ဆိတံ မုဒ္ဓံ ဝာ, တတ္ထ လောကေ မာဏဝဝောဟာရော, ယေဘုယ္ယေန သတ္တာ ဒဟရကာလေ သုဒ္ဓဓာတုကာ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ, ‘‘တရုဏကာလေ ဝောဟရိံသူ’’တိ။ အဓိပတိတ္တာတိ ဣသ္သရဘာဝတော။
289.Aṅgasubhatāyāti aṅgānaṃ hatthapādādisarīrāvayavānaṃ sundarabhāvena. Yaṃ apaccaṃ kucchitaṃ muddhaṃ vā, tattha loke māṇavavohāro, yebhuyyena sattā daharakāle suddhadhātukā hontīti vuttaṃ, ‘‘taruṇakāle vohariṃsū’’ti. Adhipatittāti issarabhāvato.
သမာဟာရန္တိ သန္နိစယံ။ ပဏ္ဍိတော ဃရမာဝသေတိ ယသ္မာ အပ္ပတရေပိ ဗ္ယယမာနေ ဘောဂာ ခီယန္တိ, အပ္ပတရေပိ သဉ္စယမာနေ ဝဍ္ဎန္တိ, တသ္မာ ဝိညုဇာတိကော ကိဉ္စိ ဗ္ယယံ အကတ္ဝာ အယမေဝ ဥပ္ပာဒေန္တော ဃရာဝာသံ အနုတိဋ္ဌေယ္ယာတိ လောဘာဒေသိတမတ္ထံ ဝဒတိ။
Samāhāranti sannicayaṃ. Paṇḍito gharamāvaseti yasmā appatarepi byayamāne bhogā khīyanti, appatarepi sañcayamāne vaḍḍhanti, tasmā viññujātiko kiñci byayaṃ akatvā ayameva uppādento gharāvāsaṃ anutiṭṭheyyāti lobhādesitamatthaṃ vadati.
ဓနလောဘေန။ပေ.။ နိဗ္ဗတ္တော။ လောဘဝသိကသ္သ ဟိ ဂတိ နိရယော ဝာ တိရစ္ဆာနယောနိ ဝာ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘နိမိတ္တသ္သာဒဂထိတံ ဝာ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌတိ အနုဗ္ယဉ္ဇနသ္သာဒဂထိတံ ဝာ။ တသ္မိံ သမယေ ကာလင္ကရေယ္ယ, ဒ္ဝိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဝဒာမိ – နိရယံ ဝာ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝာ’’တိ (သံ. နိ. ၄.၂၃၅)။ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိသ္သတိ ကတောကာသသ္သ ကမ္မသ္သ ပဋိဗာဟိတုံ အသက္ကုဏေယ္ယဘာဝတော။
Dhanalobhena…pe… nibbatto. Lobhavasikassa hi gati nirayo vā tiracchānayoni vā. Vuttañhetaṃ – ‘‘nimittassādagathitaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭhati anubyañjanassādagathitaṃ vā. Tasmiṃ samaye kālaṅkareyya, dvinnaṃ gatīnaṃ aññataraṃ gatiṃ vadāmi – nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā’’ti (saṃ. ni. 4.235). Niraye nibbattissati katokāsassa kammassa paṭibāhituṃ asakkuṇeyyabhāvato.
ပတ္တက္ခန္ဓအဓောမုခဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဩနာမေတ္ဝာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဗ္ရာဟ္မဏစာရိတ္တသ္သ ဘာဝိတတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ တံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆီတိ သုတမေတံ မယာ, ‘‘မယ္ဟံ ပိတာ သုနခော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ, ဧတံ ဘောတာ ဂောတမေန ဝုတ္တန္တိ။ ကိမိဒံ ဝုတ္တန္တိ ဣမံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိ။
Pattakkhandhaadhomukhabhāvaṃ sandhāya ‘‘onāmetvā’’ti vuttaṃ. Brāhmaṇacārittassa bhāvitataṃ sandhāyāha ‘‘brahmaloke nibbatto’’ti. Taṃ pavattiṃ pucchīti sutametaṃ mayā, ‘‘mayhaṃ pitā sunakho hutvā nibbatto’’ti, etaṃ bhotā gotamena vuttanti. Kimidaṃ vuttanti imaṃ pavattiṃ pucchi.
တထေဝ ဝတ္ဝာတိ ယထာ သုနခသ္သ ဝုတ္တံ, တထေဝ ဝတ္ဝာ။ အဝိသံဝာဒနတ္ထန္တိ, ‘‘တောဒေယ္ယဗ္ရာဟ္မဏော သုနခော ဇာတော’’တိ အတ္တနော ဝစနသ္သ အဝိသံဝာဒနတ္ထံ, ဝိသံဝာဒနာဘာဝဒသ္သနတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဉာတောမ္ဟိ ဣမိနာတိ ဣမိနာ မမ ပုတ္တေန မယ္ဟံ ပုရိမဇာတိယံ ပိတာတိ ဧဝံ ဉာတော အမ္ဟီတိ ဇာနိတ္ဝာ။ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝေန ကိရ သုနခော တထာ ဒသ္သေတိ, န ဇာတိသ္သရတာယ။ ဘဂဝန္တံ ဒိသ္ဝာ ဘုက္ကရဏံ ပန ပုရိမဇာတိသိဒ္ဓဝာသနာယ။ ဘဝပဋိစ္ဆန္နန္တိ ဘဝန္တရဘာဝေန ပဋိစ္ဆန္နံ။ နာမ-သဒ္ဒော သမ္ဘာဝနေ။ ပဋိသန္ဓိအန္တရန္တိ အညဇာတိပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေန ဟေဋ္ဌိမဇာတံ ဂတိံ။ အင္ဂဝိဇ္ဇာပာဌကော ကိရေသ, တေန အပ္ပာယုကဒီဃာယုကတာဒိဝသေန စုဒ္ဒသ ပဉ္ဟေ အဘိသင္ခရိ; ဧဝံ ကိရသ္သ အဟောသိ, ‘‘ဣမေသံ သတ္တာနံ အပ္ပာယုကတာဒယော ဝိသေသာ အင္ဂပစ္စင္ဂဝသေန သလ္လက္ခိယန္တိ။ န ခော ပနေတံ ယုတ္တံ ‘အင္ဂပစ္စင္ဂာနိ ယာဝ တေသံ တေသံ ကာရဏ’န္တိ; တသ္မာ ဘဝိတဗ္ဗမေတ္ထ အညေနေဝ ကာရဏေန။ သမဏော ဂောတမော တံ ကာရဏံ ဝိဘဇိတ္ဝာ ကထေသ္သတိ, ဧဝာယံ သဗ္ဗညူတိ နိစ္ဆယော မေ အပဏ္ဏကော ဘဝိသ္သတီ’’တိ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ, ‘‘တိရစ္ဆာနဂတံ မနုသ္သံ ဝာ အာဝိသိတ္ဝာ ဣစ္ဆိတတ္ထကသာဝနံ နာမ မဟာမန္တဝိဇ္ဇာဝသေန ဟောတိ; တသ္မာ န ဧတ္တာဝတာ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ သဗ္ဗညုတာ သုနိစ္ဆိတာ ဟောတိ။ ယံ နူနာဟံ ကမ္မဖလမသ္သ ဥဒ္ဒိသ္သ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆေယ္ယံ, တတ္ထ စ မေ စိတ္တံ အာရာဓေန္တော ပဉ္ဟံ ဗ္ယာကရိသ္သတိ။ ဧဝာယံ သဗ္ဗညူတိ ဝိနိစ္ဆယော မေ ဘဝိသ္သတီတိ တေ ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆတီ’’တိ။
Tatheva vatvāti yathā sunakhassa vuttaṃ, tatheva vatvā. Avisaṃvādanatthanti, ‘‘todeyyabrāhmaṇo sunakho jāto’’ti attano vacanassa avisaṃvādanatthaṃ, visaṃvādanābhāvadassanatthanti adhippāyo. Ñātomhiimināti iminā mama puttena mayhaṃ purimajātiyaṃ pitāti evaṃ ñāto amhīti jānitvā. Buddhānubhāvena kira sunakho tathā dasseti, na jātissaratāya. Bhagavantaṃ disvā bhukkaraṇaṃ pana purimajātisiddhavāsanāya. Bhavapaṭicchannanti bhavantarabhāvena paṭicchannaṃ. Nāma-saddo sambhāvane. Paṭisandhiantaranti aññajātipaṭisandhiggahaṇena heṭṭhimajātaṃ gatiṃ. Aṅgavijjāpāṭhako kiresa, tena appāyukadīghāyukatādivasena cuddasa pañhe abhisaṅkhari; evaṃ kirassa ahosi, ‘‘imesaṃ sattānaṃ appāyukatādayo visesā aṅgapaccaṅgavasena sallakkhiyanti. Na kho panetaṃ yuttaṃ ‘aṅgapaccaṅgāni yāva tesaṃ tesaṃ kāraṇa’nti; tasmā bhavitabbamettha aññeneva kāraṇena. Samaṇo gotamo taṃ kāraṇaṃ vibhajitvā kathessati, evāyaṃ sabbaññūti nicchayo me apaṇṇako bhavissatī’’ti. Apare pana bhaṇanti, ‘‘tiracchānagataṃ manussaṃ vā āvisitvā icchitatthakasāvanaṃ nāma mahāmantavijjāvasena hoti; tasmā na ettāvatā samaṇassa gotamassa sabbaññutā sunicchitā hoti. Yaṃ nūnāhaṃ kammaphalamassa uddissa pañhaṃ puccheyyaṃ, tattha ca me cittaṃ ārādhento pañhaṃ byākarissati. Evāyaṃ sabbaññūti vinicchayo me bhavissatīti te pañhe pucchatī’’ti.
ဘဏ္ဍကန္တိ သာပတေယ္ယံ, သန္တကန္တိ အတ္ထော။ ကမ္မုနာ ဒာတဗ္ဗံ အာဒိယန္တီတိ ကမ္မဒာယာဒာ, အတ္တနာ ကတူပစိတကမ္မဖလဘာဂီတိ အတ္ထော။ တံ ပန ကမ္မဒာယဇ္ဇံ ကာရဏောပစာရေန ဝဒန္တော, ‘‘ကမ္မံ ဧတေသံ ဒာယဇ္ဇံ ဘဏ္ဍကန္တိ အတ္ထော’’တိ အာဟ – ယထာ ‘‘ကုသလာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာနံ သမာဒာနဟေတု ဧဝမိဒံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၈၀)။ ယဝတိ ဖလံ သဘာဝတော ဘိန္နမ္ပိ အဘိန္နံ ဝိယ မိသ္သိတံ ဟောတိ, ဧတေနာတိ ယောနီတိ အာဟ – ‘‘ကမ္မံ ဧတေသံ ယောနိ ကာရဏ’’န္တိ။ မမတ္တဝသေန ဗဇ္ဈတိ သံဗဇ္ဈတီတိ ဗန္ဓု, ဉာတိ သာလောဟိတော စ။ ကမ္မံ ပန ဧကန္တသမ္ဗန္ဓမေဝာတိ အာဟ – ‘‘ကမ္မံ ဧတေသံ ဗန္ဓူ’’တိ။ ပတိဋ္ဌာတိ အဝသ္သယော။ ကမ္မသဒိသော ဟိ သတ္တာနံ အဝသ္သယော နတ္ထိ, အညော ကောစိ ဣသ္သရော ဗ္ရဟ္မာ ဝာ န ကရောတိ တာဒိသံ ကတ္တုံ သဇ္ဇိတုံ အသမတ္ထဘာဝတော။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကမ္မမေဝာတိ ကသ္မာ အဝဓာရိတံ, နနု ကိလေသာပိ သတ္တာနံ ဟီနပဏီတဘာဝကာရဏံ, န ကေဝလန္တိ ? သစ္စမေတံ, ကိလေသပယောဂေန ဝိပာကဝဋ္ဋံ နိဗ္ဗတ္တံ ကမ္မပဝတ္တိတမေဝာတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကထိတသ္သ အတ္ထံ န သဉ္ဇာနာသီ’’တိ သင္ခေပတော ဝတ္ဝာ နနု ဘဂဝာ မဟာကာရုဏိကော ပရေသံ ဉာပနတ္ထမေဝ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ အာဟ – ‘‘မာနနိသ္သိတော ကိရေသာ’’တိအာဒိ။
Bhaṇḍakanti sāpateyyaṃ, santakanti attho. Kammunā dātabbaṃ ādiyantīti kammadāyādā, attanā katūpacitakammaphalabhāgīti attho. Taṃ pana kammadāyajjaṃ kāraṇopacārena vadanto, ‘‘kammaṃ etesaṃ dāyajjaṃ bhaṇḍakanti attho’’ti āha – yathā ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti (dī. ni. 3.80). Yavati phalaṃ sabhāvato bhinnampi abhinnaṃ viya missitaṃ hoti, etenāti yonīti āha – ‘‘kammaṃ etesaṃ yoni kāraṇa’’nti. Mamattavasena bajjhati saṃbajjhatīti bandhu, ñāti sālohito ca. Kammaṃ pana ekantasambandhamevāti āha – ‘‘kammaṃ etesaṃ bandhū’’ti. Patiṭṭhāti avassayo. Kammasadiso hi sattānaṃ avassayo natthi, añño koci issaro brahmā vā na karoti tādisaṃ kattuṃ sajjituṃ asamatthabhāvato. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Kammamevāti kasmā avadhāritaṃ, nanu kilesāpi sattānaṃ hīnapaṇītabhāvakāraṇaṃ, na kevalanti ? Saccametaṃ, kilesapayogena vipākavaṭṭaṃ nibbattaṃ kammapavattitamevāti katvā vuttaṃ. ‘‘Kathitassa atthaṃ na sañjānāsī’’ti saṅkhepato vatvā nanu bhagavā mahākāruṇiko paresaṃ ñāpanatthameva dhammaṃ desetīti āha – ‘‘mānanissito kiresā’’tiādi.
၂၉၀. သမတ္တေနာတိ ပရိယတ္တေန, ယထာ တံ ဖလံ ဒာတုံ သမတ္ထံ ဟောတိ, ဧဝံ ကတေန, ဥပစိတေနာတိ အတ္ထော။ တာဒိသံ ပန အတ္တနော ကိစ္စေ အနူနံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပရိပုဏ္ဏေနာ’’တိ။ သမာဒိန္နေနာတိ ဧတ္ထ သမာဒာနံ နာမ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌီဟိ ဂဟဏံ ပရာမသနန္တိ အာဟ – ‘‘ဂဟိတေန ပရာမဋ္ဌေနာ’’တိ။ ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယ သုဂတိဒုဂ္ဂတီတိ ပဋိပဒာ, ကမ္မံ။ တထာ ဟိ တံ ‘‘ကမ္မပထော’’တိ ဝုစ္စတိ။
290.Samattenāti pariyattena, yathā taṃ phalaṃ dātuṃ samatthaṃ hoti, evaṃ katena, upacitenāti attho. Tādisaṃ pana attano kicce anūnaṃ nāma hotīti āha ‘‘paripuṇṇenā’’ti. Samādinnenāti ettha samādānaṃ nāma taṇhādiṭṭhīhi gahaṇaṃ parāmasananti āha – ‘‘gahitena parāmaṭṭhenā’’ti. Paṭipajjati etāya sugatiduggatīti paṭipadā, kammaṃ. Tathā hi taṃ ‘‘kammapatho’’ti vuccati.
ဧသာတိ ပဋိပဒာ။ ဒုဗ္ဗလံ ဥပဃာတကမေဝ သိယာတိ ဥပပီဠကသ္သ ဝိသယံ ဒသ္သေတုံ, ‘‘ဗလဝကမ္မေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗလဝကမ္မေနာတိ ပုညကမ္မေန။ ဝဒတိ နာမာတိ ဝဒန္တော ဝိယ ဟောတိ ။ နိဗ္ဗတ္တာပေယ္ယန္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, နနု ဥပပီဠကသဘာဝံ ကမ္မံ ဇနကသဘာဝံ န ဟောတီတိ? သဗ္ဗမေတံ ပရိကပ္ပနဝစနံ, ယထာ မနုသ္သာ ပစ္စတ္ထိကံ ပဋိပက္ခံ ကိဉ္စိ ကာတုံ အသမတ္ထာပိ ကေစိ အာလမ္ဗနဝသေန သမတ္ထာ ဝိယ အတ္တာနံ ဒသ္သေန္တိ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ ကေစိ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ – ယသ္သိဒံ ကမ္မသ္သဝိပာကံ ပီဠေတိ, သစေ တသ္မိံ အနောကာသေ ဧဝ သယံ ဝိပစ္စိတုံ ဩကာသံ လဘေယ္ယ, အပာယေသု ဧဝ တံသမင္ဂိပုဂ္ဂလံ နိဗ္ဗတ္တာပေယ္ယ, ယသ္မာ တံ ကမ္မံ ဗလဝံ ဟုတ္ဝာ အဝသေသပစ္စယသမဝာယေန ဝိပစ္စိတုံ အာရဒ္ဓံ, တသ္မာ ဣတရံ တသ္သ ဝိပာကံ ဝိဗာဓေန္တံ ဥပပီဠကံ နာမ ဇာတံ။ ဧတဒတ္ထမေဝ စေတ္ထ ‘‘ဗလဝကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ ဗလဝဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ကိစ္စဝသေန ဟိ နေသံ ကမ္မာနံ ဧတာ သမညာ, ယဒိဒံ ဥပပီဠကံ ဥပစ္ဆေဒကံ ဇနကံ ဥပတ္ထမ္ဘကန္တိ, န ကုသလာနိ ဝိယ ဥပတ္ထမ္ဘာနိ ဟောန္တိ နိဗ္ဗတ္တတ္ထာယ။ ပီဠေတ္ဝာတိ ဝိဟေဌေတ္ဝာ ပဋိဃာဋနာဒိဝသေန ဥစ္ဆုတေလယန္တာဒယော ဝိယ ဥစ္ဆုတိလာဒိကေ ဝိဗာဓေတ္ဝာ။ နိရောဇန္တိ နိတ္တေဇံ။ နိယူသန္တိ နိရသံ။ ကသဋန္တိ နိသ္သာရံ။ ပရိသ္သယန္တိ ဥပဒ္ဒဝံ။
Esāti paṭipadā. Dubbalaṃ upaghātakameva siyāti upapīḷakassa visayaṃ dassetuṃ, ‘‘balavakammenā’’tiādi vuttaṃ. Balavakammenāti puññakammena. Vadati nāmāti vadanto viya hoti . Nibbattāpeyyanti kasmā vuttaṃ, nanu upapīḷakasabhāvaṃ kammaṃ janakasabhāvaṃ na hotīti? Sabbametaṃ parikappanavacanaṃ, yathā manussā paccatthikaṃ paṭipakkhaṃ kiñci kātuṃ asamatthāpi keci ālambanavasena samatthā viya attānaṃ dassenti, evaṃsampadamidanti keci. Apare pana bhaṇanti – yassidaṃ kammassavipākaṃ pīḷeti, sace tasmiṃ anokāse eva sayaṃ vipaccituṃ okāsaṃ labheyya, apāyesu eva taṃsamaṅgipuggalaṃ nibbattāpeyya, yasmā taṃ kammaṃ balavaṃ hutvā avasesapaccayasamavāyena vipaccituṃ āraddhaṃ, tasmā itaraṃ tassa vipākaṃ vibādhentaṃ upapīḷakaṃ nāma jātaṃ. Etadatthameva cettha ‘‘balavakammena nibbatta’’nti balavaggahaṇaṃ kataṃ. Kiccavasena hi nesaṃ kammānaṃ etā samaññā, yadidaṃ upapīḷakaṃ upacchedakaṃ janakaṃ upatthambhakanti, na kusalāni viya upatthambhāni honti nibbattatthāya. Pīḷetvāti viheṭhetvā paṭighāṭanādivasena ucchutelayantādayo viya ucchutilādike vibādhetvā. Nirojanti nittejaṃ. Niyūsanti nirasaṃ. Kasaṭanti nissāraṃ. Parissayanti upaddavaṃ.
ဣဒာနိ ပရိသ္သယသ္သ ဥပနယနာကာရံ ဒသ္သေန္တေန တတ္ထ, ‘‘ဒာရကသ္သာ’’တိအာဒိံ ဝတ္ဝာ ဘောဂာနံ ဝိနာသနာကာရံ ဒသ္သေတုံ, ပုန ‘‘ဒာရကသ္သာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကုမ္ဘဒောဟနာတိ ကုမ္ဘပူရခီရာ။ ဂောမဏ္ဍလေတိ ဂောယူထေ။
Idāni parissayassa upanayanākāraṃ dassentena tattha, ‘‘dārakassā’’tiādiṃ vatvā bhogānaṃ vināsanākāraṃ dassetuṃ, puna ‘‘dārakassā’’tiādi vuttaṃ. Kumbhadohanāti kumbhapūrakhīrā. Gomaṇḍaleti goyūthe.
အဋ္ဌုသဘဂမနံ ကတ္ဝာတိ အဋ္ဌဥသဘပ္ပမာဏံ ပဒေသံ ပစ္စတ္ထိကံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဓနုဂ္ဂဟော အနုယာယိံ ကတ္ဝာ။ တန္တိ သရံ။ အညောတိ ပစ္စတ္ထိကော။ တတ္ထေဝ ပာတေယ္ယ အစ္စာသန္နံ ကတ္ဝာ သရသ္သ ခိတ္တတ္တာ။ ဝာဠမစ္ဆောဒကန္တိ မကရာဒိဝာဠမစ္ဆဝန္တံ ဥဒကံ။
Aṭṭhusabhagamanaṃkatvāti aṭṭhausabhappamāṇaṃ padesaṃ paccatthikaṃ uddissa dhanuggaho anuyāyiṃ katvā. Tanti saraṃ. Aññoti paccatthiko. Tattheva pāteyya accāsannaṃ katvā sarassa khittattā. Vāḷamacchodakanti makarādivāḷamacchavantaṃ udakaṃ.
ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တကံ ကမ္မံ ဇနကကမ္မံ နာမ ပရိပုဏ္ဏဝိပာကဒာယိဘာဝတော, န ပဝတ္တိဝိပာကမတ္တနိဗ္ဗတ္တကံ။ ဘောဂသမ္ပဒာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာရောဂ္ယသမ္ပဒာဒိ-ပရိဝာရသမ္ပဒာဒီနိ ဂဏ္ဟာတိ။ န ဒီဃာယုကတာဒီနိ ဟိ အပ္ပာယုကတာသံဝတ္တနိကေန ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တာနိ; အညံ ဒီဃာယုကတာကရဏေန ဥပတ္ထမ္ဘေတုံ သက္ကောတိ; န အတိဒုဗ္ဗဏ္ဏံ အပ္ပေသက္ခံ နီစကုလီနံ ဒုပ္ပညံ ဝာ ဝဏ္ဏဝန္တတာဒိဝသေန။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ, ‘‘ဣမသ္မိံ ပန ပဉ္ဟဝိသ္သဇ္ဇနေ’’တိအာဒိ, တံ ပန နိဒသ္သနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
Paṭisandhinibbattakaṃ kammaṃ janakakammaṃ nāma paripuṇṇavipākadāyibhāvato, na pavattivipākamattanibbattakaṃ. Bhogasampadādīti ādi-saddena ārogyasampadādi-parivārasampadādīni gaṇhāti. Na dīghāyukatādīni hi appāyukatāsaṃvattanikena kammunā nibbattāni; aññaṃ dīghāyukatākaraṇena upatthambhetuṃ sakkoti; na atidubbaṇṇaṃ appesakkhaṃ nīcakulīnaṃ duppaññaṃ vā vaṇṇavantatādivasena. Tathā hi vakkhati, ‘‘imasmiṃ pana pañhavissajjane’’tiādi, taṃ pana nidassanavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
ပုရိမာနီတိ ဥပပီဠကောပစ္ဆေဒကာနိ။ ဥပပီဠကုပဃာတာ နာမ ကုသလဝိပာကပဋိဗာဟကာတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဒ္ဝေ အကုသလာနေဝာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပတ္ထမ္ဘကံ ကုသလမေဝာတိ ဧတ္ထ ယထာ ဇနကံ ဥဘယသဘာဝံ, ဧဝံ ဣတရေသမ္ပိ ဥဘယသဘာဝတာယ ဝုစ္စမာနာယ န ကောစိ ဝိရောဓော။ ဒေဝဒတ္တာဒီနဉ္ဟိ နာဂာဒီနံ ဣတော အနုပ္ပဝစ္ဆိတာနံ ပေတာဒီနဉ္စ နရကာဒီသု အကုသလကမ္မဝိပာကသ္သ ဥပတ္ထမ္ဘနုပပီဠနုပဃာတနာနိ န န သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတ္ဝာ ယာ ဟေဋ္ဌာ ဗဟူသု အာနန္တရိယေသု ဧကေန ဂဟိတပဋိသန္ဓိကသ္သ ဣတရေသံ တသ္သ အနုဗလပ္ပဒာယိတာ ဝုတ္တာ, သာပိ သမတ္ထိတာ ဟောတိ။ ယသ္မိဉ္ဟိ ကမ္မေ ကတေ ဇနကနိဗ္ဗတ္တံ ကုသလဖလံ ဝာ အကုသလဖလံ ဝာ ဗ္ယာဓိဓာတုသမတာဒိနိမိတ္တံ ဝိဗာဓီယတိ, တမုပတ္ထမ္ဘကံ။ ယသ္မိံ ပန ကတေ ဇာတိသမတ္ထသ္သ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တိယဉ္စ ဝိပာကကဋတ္တာရူပာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတိ, တံ ဇနကံ။ ယသ္မိံ ပန ကတေ အညေန ဇနိတသ္သ ဣဋ္ဌသ္သ ဝာ အနိဋ္ဌသ္သ ဝာ ဖလသ္သ ဝိဗာဓာဝိစ္ဆေဒပစ္စယာနုပ္ပတ္တိယာ ဥပဗ္ရူဟနပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ စ ဇနကသာမတ္ထိယာနုရူပံ ပရိဝုတ္တိစိရတရပဗန္ဓာ ဟောတိ, ဧတံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ။ တထာ ယသ္မိံ ကတေ ဇနကနိဗ္ဗတ္တံ ကုသလဖလံ အကုသလဖလံ ဝာ ဗ္ယာဓိဓာတုသမတာဒိနိမိတ္တံ ဝိဗာဓီယတိ, တံ ဥပပီဠကံ။ ယသ္မိံ ပန ကတေ ဇနကသာမတ္ထိယဝသေန စိရတရပဗန္ဓာရဟမ္ပိ သမာနံ ဖလံ ဝိစ္ဆေဒကပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ ဝိစ္ဆိဇ္ဇတိ, တံ ဥပဃာတကန္တိ အယမေတ္ထ သာရော။
Purimānīti upapīḷakopacchedakāni. Upapīḷakupaghātā nāma kusalavipākapaṭibāhakāti adhippāyena ‘‘dve akusalānevā’’ti vuttaṃ. Upatthambhakaṃ kusalamevāti ettha yathā janakaṃ ubhayasabhāvaṃ, evaṃ itaresampi ubhayasabhāvatāya vuccamānāya na koci virodho. Devadattādīnañhi nāgādīnaṃ ito anuppavacchitānaṃ petādīnañca narakādīsu akusalakammavipākassa upatthambhanupapīḷanupaghātanāni na na sambhavanti. Evañca katvā yā heṭṭhā bahūsu ānantariyesu ekena gahitapaṭisandhikassa itaresaṃ tassa anubalappadāyitā vuttā, sāpi samatthitā hoti. Yasmiñhi kamme kate janakanibbattaṃ kusalaphalaṃ vā akusalaphalaṃ vā byādhidhātusamatādinimittaṃ vibādhīyati, tamupatthambhakaṃ. Yasmiṃ pana kate jātisamatthassa paṭisandhiyaṃ pavattiyañca vipākakaṭattārūpānaṃ uppatti hoti, taṃ janakaṃ. Yasmiṃ pana kate aññena janitassa iṭṭhassa vā aniṭṭhassa vā phalassa vibādhāvicchedapaccayānuppattiyā upabrūhanapaccayuppattiyā ca janakasāmatthiyānurūpaṃ parivutticiratarapabandhā hoti, etaṃ upatthambhakaṃ. Tathā yasmiṃ kate janakanibbattaṃ kusalaphalaṃ akusalaphalaṃ vā byādhidhātusamatādinimittaṃ vibādhīyati, taṃ upapīḷakaṃ. Yasmiṃ pana kate janakasāmatthiyavasena ciratarapabandhārahampi samānaṃ phalaṃ vicchedakapaccayuppattiyā vicchijjati, taṃ upaghātakanti ayamettha sāro.
တတ္ထာတိ တေသု ကမ္မေသု။ ဥပစ္ဆေဒကကမ္မေနာတိ အာယုနော ဥပဃာတကကမ္မေန။ သ္ဝာယမုပဃာတကဘာဝော ဒ္ဝိဓာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ပာဏာတိပာတိနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န သက္ကောတိ ပာဏာတိပာတကမ္မုနာ သန္တာနသ္သ တထာဘိသင္ခတတ္တာ။ ယသ္မိဉ္ဟိ သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တံ, တသ္သ တေန အဘိသင္ခတတာ အဝသ္သံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ တတ္ထေဝ တသ္သ ဝိပာကသ္သ ဝိနိဗန္ဓနတော။ ဧတေန ကုသလသ္သ ကမ္မသ္သ အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ပာဏာတိပာတော တာဒိသံ သာမတ္ထိယုပဃာတံ ကရောတီတိ ဒသ္သေတိ, တတော ကမ္မံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ။ ‘‘ဒီဃာယုကာ’’တိအာဒိနာ ဥပဃာတသာမတ္ထိယေန ခေတ္တေ ဥပ္ပန္နသသ္သံ ဝိယ ဥပပတ္တိနိယာမကာ ဓမ္မာတိ ဒသ္သေတိ။ ဥပပတ္တိ နိယတဝိသေသေ ဝိပစ္စိတုံ ဩကာသေ ကရောန္တေ ဧဝ ကုသလကမ္မေ အာကဍ္ဎိယမာနပဋိသန္ဓိကံ ပာဏာတိပာတကမ္မံ အပ္ပာယုကတ္ထာယ နိယမေတီတိ အာဟ – ‘‘ပဋိသန္ဓိမေဝ ဝာ နိယာမေတ္ဝာ အပ္ပာယုကံ ကရောတီ’’တိ။ ပာဏာတိပာတစေတနာယ အစ္စန္တကဋုကဝိပာကတ္တာ သန္နိဋ္ဌာနစေတနာယ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ တသ္သာ အတ္ထသ္သ ခီဏာဘာဝတော; ဣတရေ ပန န တထာ ဘာရိယာတိ အာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗာ။ပေ.။ ဟောတီ’’တိ။ ဣဓ ပန ယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသံ, တံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Tatthāti tesu kammesu. Upacchedakakammenāti āyuno upaghātakakammena. Svāyamupaghātakabhāvo dvidhā icchitabboti taṃ dassetuṃ ‘‘pāṇātipātinā’’tiādi vuttaṃ. Na sakkoti pāṇātipātakammunā santānassa tathābhisaṅkhatattā. Yasmiñhi santāne nibbattaṃ, tassa tena abhisaṅkhatatā avassaṃ icchitabbā tattheva tassa vipākassa vinibandhanato. Etena kusalassa kammassa āyūhanakkhaṇeyeva pāṇātipāto tādisaṃ sāmatthiyupaghātaṃ karotīti dasseti, tato kammaṃ appaphalaṃ hoti. ‘‘Dīghāyukā’’tiādinā upaghātasāmatthiyena khette uppannasassaṃ viya upapattiniyāmakā dhammāti dasseti. Upapatti niyatavisese vipaccituṃ okāse karonte eva kusalakamme ākaḍḍhiyamānapaṭisandhikaṃ pāṇātipātakammaṃ appāyukatthāya niyametīti āha – ‘‘paṭisandhimeva vā niyāmetvā appāyukaṃ karotī’’ti. Pāṇātipātacetanāya accantakaṭukavipākattā sanniṭṭhānacetanāya niraye nibbattati tassā atthassa khīṇābhāvato; itare pana na tathā bhāriyāti āha – ‘‘pubbā…pe… hotī’’ti. Idha pana yaṃ heṭṭhā vuttasadisaṃ, taṃ vuttanayena veditabbaṃ.
မနုသ္သာမနုသ္သပရိသ္သယာတိ မာနုသကာ အမာနုသကာ စ ဥပဒ္ဒဝာ။ ပုရတောတိ ပုဗ္ဗဒ္ဝာရတော။ ပစ္ဆတောတိ ပစ္ဆိမဝတ္ထုတော။ ပဝဋ္ဋမာနာတိ ပရိဇနသ္သ, ဒေဝတာနံ ဝာ ဒေသေန ပဝဋ္ဋမာနာ။ ပရေဟီတိ ပုရာတနေဟိ ပရေဟိ။ သမ္မုခီဘာဝန္တိ သာမိဘာဝဝသေန ပစ္စက္ခတ္တံ။ အာဟရိတ္ဝာ ဒေန္တိ ဣဏာယိကာ။ ကမ္မန္တာတိ ဝဏိဇ္ဇာဒိကမ္မာနိ။ အပာဏာတိပာတကမ္မန္တိ ပာဏာတိပာတသ္သ ပဋိပက္ခဘူတံ ကမ္မံ; ပာဏာတိပာတာ ဝိရတိဝသေန ပဝတ္တိတကမ္မန္တိ အတ္ထော။ ဒီဃာယုကသံဝတ္တနိကံ ဟောတိ ဝိပာကသ္သ ကမ္မသရိက္ခဘာဝတော ။ ဣမိနာ နယေနာတိ ဣမိနာ အပ္ပာယုကဒီဃာယုကသံဝတ္တနိကေသု ကမ္မေသု ယထာဝုတ္တေန တံ သံဝတ္တနိကဝိဘာဝနနယေန။
Manussāmanussaparissayāti mānusakā amānusakā ca upaddavā. Puratoti pubbadvārato. Pacchatoti pacchimavatthuto. Pavaṭṭamānāti parijanassa, devatānaṃ vā desena pavaṭṭamānā. Parehīti purātanehi parehi. Sammukhībhāvanti sāmibhāvavasena paccakkhattaṃ. Āharitvā denti iṇāyikā. Kammantāti vaṇijjādikammāni. Apāṇātipātakammanti pāṇātipātassa paṭipakkhabhūtaṃ kammaṃ; pāṇātipātā virativasena pavattitakammanti attho. Dīghāyukasaṃvattanikaṃ hoti vipākassa kammasarikkhabhāvato . Iminā nayenāti iminā appāyukadīghāyukasaṃvattanikesu kammesu yathāvuttena taṃ saṃvattanikavibhāvananayena.
ဝိဟေဌနကမ္မာဒီနိပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ကောဓဣသ္သာမနကမစ္ဆေရထဒ္ဓအဝိဒ္ဒသုဘာဝဝသေန ပဝတ္တိတကမ္မာနိ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ တထေဝာတိ ယထာ ပာဏာတိပာတကမ္မံ အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒတိ နာမာတိ ဝုတ္တံ, တထေဝ ဝဒမာနာနိ ဝိယ။ ‘‘ယံ ယဒေဝာတိပတ္ထေန္တိ, သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီ’’တိ (ခု. ပာ. ၈.၁၀) ဝစနတော ယထာ သဗ္ဗကုသလံ သဗ္ဗာသံ သမ္ပတ္တီနံ ဥပနိသ္သယော, ဧဝံ သဗ္ဗံ အကုသလံ သဗ္ဗာသံ ဝိပတ္တီနံ ဥပနိသ္သယောတိ, ‘‘ဥပပီဠနေန နိဗ္ဘောဂတံ အာပာဒေတ္ဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ။ တထာ ဟိ ပာဏာတိပာတကမ္မဝသေနပိ အယံ နယော ဒသ္သိတော။ အဝိဟေဌနာဒီနီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အက္ကောဓန-အနိသ္သာမန-ဒာန-အနတိမာန-ဝိဒ္ဒသုဘာဝေန ပဝတ္တကမ္မာနိ သင္ဂဏ္ဟာတိ။
Viheṭhanakammādīnipīti pi-saddena kodhaissāmanakamaccherathaddhaaviddasubhāvavasena pavattitakammāni saṅgaṇhāti. Tathevāti yathā pāṇātipātakammaṃ atthato evaṃ vadati nāmāti vuttaṃ, tatheva vadamānāni viya. ‘‘Yaṃ yadevātipatthenti, sabbametena labbhatī’’ti (khu. pā. 8.10) vacanato yathā sabbakusalaṃ sabbāsaṃ sampattīnaṃ upanissayo, evaṃ sabbaṃ akusalaṃ sabbāsaṃ vipattīnaṃ upanissayoti, ‘‘upapīḷanena nibbhogataṃ āpādetvā’’tiādi vuttaṃ . Tathā hi pāṇātipātakammavasenapi ayaṃ nayo dassito. Aviheṭhanādīnīti ettha ādi-saddena akkodhana-anissāmana-dāna-anatimāna-viddasubhāvena pavattakammāni saṅgaṇhāti.
၂၉၃. ဣသ္သာ မနော ဧတသ္သာတိ ဣသ္သာမနကောတိ အာဟ ‘‘ဣသ္သာသမ္ပယုတ္တစိတ္တော’’တိ။ ဥပက္ကောသန္တောတိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တော။ ဣသ္သံ ဗန္ဓတီတိ ဣသ္သံ အနုဗန္ဓတိ ဣသ္သာသဟိတမေဝ စိတ္တံ အနုပဝတ္တေတိ။ အပ္ပေသက္ခောတိ အပ္ပာနုဘာဝော အပ္ပညာတော။ တေနာဟ ‘‘န ပညာယတီ’’တိ။ သာ ပနသ္သ အပ္ပာနုဘာဝတာ ပရိဝာရာဘာဝေန ပာကဋာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အပ္ပပရိဝာရော’’တိ။
293. Issā mano etassāti issāmanakoti āha ‘‘issāsampayuttacitto’’ti. Upakkosantoti akkosavatthūhi akkosanto. Issaṃ bandhatīti issaṃ anubandhati issāsahitameva cittaṃ anupavatteti. Appesakkhoti appānubhāvo appaññāto. Tenāha ‘‘na paññāyatī’’ti. Sā panassa appānubhāvatā parivārābhāvena pākaṭā hotīti āha ‘‘appaparivāro’’ti.
၂၉၄. မစ္ဆရိယဝသေန န ဒာတာ ဟောတီတိ သဗ္ဗသော ဒေယ္ယဓမ္မသ္သ အဘာဝေန န ဒာတာ န ဟောတိ။ အမစ္ဆရီ ဟိ ပုဂ္ဂလော သတိ ဒေယ္ယဓမ္မေ ယထာရဟံ ဒေတိယေဝ။
294.Macchariyavasena na dātā hotīti sabbaso deyyadhammassa abhāvena na dātā na hoti. Amaccharī hi puggalo sati deyyadhamme yathārahaṃ detiyeva.
၂၉၅. အဘိဝာဒေတဗ္ဗံ ခေတ္တဝသေန မတ္ထကပ္ပတ္တံ ဒသ္သေတုံ, ‘‘ဗုဒ္ဓံ ဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အညေပိ မာတုပိတုဇေဋ္ဌဘာတရာဒယော အဘိဝာဒနာဒိအရဟာ သန္တိ, တေသု ထဒ္ဓာဒိဝသေန ကရဏံ နီစကုလသံဝတ္တနိကမေဝ။ န ဟိ ပဝတ္တေ သက္ကာ ကာတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေန ပဝတ္တိဝိပာကဒာယိနော ကမ္မသ္သ ဝိသယော ဧသောတိ ဒသ္သေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိသန္ဓိမေဝ ပနာ’’တိအာဒိ။
295. Abhivādetabbaṃ khettavasena matthakappattaṃ dassetuṃ, ‘‘buddhaṃ vā’’tiādi vuttaṃ. Aññepi mātupitujeṭṭhabhātarādayo abhivādanādiarahā santi, tesu thaddhādivasena karaṇaṃ nīcakulasaṃvattanikameva. Na hi pavatte sakkā kātunti sambandho. Tena pavattivipākadāyino kammassa visayo esoti dasseti. Tenāha ‘‘paṭisandhimeva panā’’tiādi.
၂၉၆. အပရိပုစ္ဆနေနာတိ အပရိပုစ္ဆာမတ္တေန နိရယေ န နိဗ္ဗတ္တတိ; အပရိပုစ္ဆာဟေတု ပန ကတ္တဗ္ဗာကရဏာဒီဟိ သိယာ နိရယနိဗ္ဗတ္တီတိ ပာဠိယံ, ‘‘န ပရိပုစ္ဆိတာ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒသ္သေန္တော, ‘‘အပရိပုစ္ဆကော ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယထာနုသန္ဓိံ ပာပေသီတိ ဒေသနံ ယထာနုသန္ဓိနိဋ္ဌာနံ ပာပေသိ။ သေသံ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
296.Aparipucchanenāti aparipucchāmattena niraye na nibbattati; aparipucchāhetu pana kattabbākaraṇādīhi siyā nirayanibbattīti pāḷiyaṃ, ‘‘na paripucchitā hotī’’tiādi vuttanti dassento, ‘‘aparipucchako panā’’tiādimāha. Yathānusandhiṃ pāpesīti desanaṃ yathānusandhiniṭṭhānaṃ pāpesi. Sesaṃ vuttanayattā suviññeyyameva.
စူဠကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။
Cūḷakammavibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၅. စူဠကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တံ • 5. Cūḷakammavibhaṅgasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၅. စူဠကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Cūḷakammavibhaṅgasuttavaṇṇanā
