| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೫. ಚೂಳಕಮ್ಮವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
5. Cūḷakammavibhaṅgasuttavaṇṇanā
೨೮೯. ಅಙ್ಗಸುಭತಾಯಾತಿ ಅಙ್ಗಾನಂ ಹತ್ಥಪಾದಾದಿಸರೀರಾವಯವಾನಂ ಸುನ್ದರಭಾವೇನ। ಯಂ ಅಪಚ್ಚಂ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಮುದ್ಧಂ ವಾ, ತತ್ಥ ಲೋಕೇ ಮಾಣವವೋಹಾರೋ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸತ್ತಾ ದಹರಕಾಲೇ ಸುದ್ಧಧಾತುಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ‘‘ತರುಣಕಾಲೇ ವೋಹರಿಂಸೂ’’ತಿ। ಅಧಿಪತಿತ್ತಾತಿ ಇಸ್ಸರಭಾವತೋ।
289.Aṅgasubhatāyāti aṅgānaṃ hatthapādādisarīrāvayavānaṃ sundarabhāvena. Yaṃ apaccaṃ kucchitaṃ muddhaṃ vā, tattha loke māṇavavohāro, yebhuyyena sattā daharakāle suddhadhātukā hontīti vuttaṃ, ‘‘taruṇakāle vohariṃsū’’ti. Adhipatittāti issarabhāvato.
ಸಮಾಹಾರನ್ತಿ ಸನ್ನಿಚಯಂ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಘರಮಾವಸೇತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಪ್ಪತರೇಪಿ ಬ್ಯಯಮಾನೇ ಭೋಗಾ ಖೀಯನ್ತಿ, ಅಪ್ಪತರೇಪಿ ಸಞ್ಚಯಮಾನೇ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞುಜಾತಿಕೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಬ್ಯಯಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಯಮೇವ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಘರಾವಾಸಂ ಅನುತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಲೋಭಾದೇಸಿತಮತ್ಥಂ ವದತಿ।
Samāhāranti sannicayaṃ. Paṇḍito gharamāvaseti yasmā appatarepi byayamāne bhogā khīyanti, appatarepi sañcayamāne vaḍḍhanti, tasmā viññujātiko kiñci byayaṃ akatvā ayameva uppādento gharāvāsaṃ anutiṭṭheyyāti lobhādesitamatthaṃ vadati.
ಧನಲೋಭೇನ…ಪೇ॰… ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಲೋಭವಸಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಗತಿ ನಿರಯೋ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿ ವಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾದಗಥಿತಂ ವಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ತಿಟ್ಠಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸಾದಗಥಿತಂ ವಾ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಾಲಙ್ಕರೇಯ್ಯ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಗತೀನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಗತಿಂ ವದಾಮಿ – ನಿರಯಂ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಂ ವಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೩೫)। ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ ಕತೋಕಾಸಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಭಾವತೋ।
Dhanalobhena…pe… nibbatto. Lobhavasikassa hi gati nirayo vā tiracchānayoni vā. Vuttañhetaṃ – ‘‘nimittassādagathitaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭhati anubyañjanassādagathitaṃ vā. Tasmiṃ samaye kālaṅkareyya, dvinnaṃ gatīnaṃ aññataraṃ gatiṃ vadāmi – nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā’’ti (saṃ. ni. 4.235). Niraye nibbattissati katokāsassa kammassa paṭibāhituṃ asakkuṇeyyabhāvato.
ಪತ್ತಕ್ಖನ್ಧಅಧೋಮುಖಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಓನಾಮೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಚಾರಿತ್ತಸ್ಸ ಭಾವಿತತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ। ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛೀತಿ ಸುತಮೇತಂ ಮಯಾ, ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ ಸುನಖೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ, ಏತಂ ಭೋತಾ ಗೋತಮೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ। ಕಿಮಿದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛಿ।
Pattakkhandhaadhomukhabhāvaṃ sandhāya ‘‘onāmetvā’’ti vuttaṃ. Brāhmaṇacārittassa bhāvitataṃ sandhāyāha ‘‘brahmaloke nibbatto’’ti. Taṃ pavattiṃ pucchīti sutametaṃ mayā, ‘‘mayhaṃ pitā sunakho hutvā nibbatto’’ti, etaṃ bhotā gotamena vuttanti. Kimidaṃ vuttanti imaṃ pavattiṃ pucchi.
ತಥೇವ ವತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ಸುನಖಸ್ಸ ವುತ್ತಂ, ತಥೇವ ವತ್ವಾ। ಅವಿಸಂವಾದನತ್ಥನ್ತಿ, ‘‘ತೋದೇಯ್ಯಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸುನಖೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಚನಸ್ಸ ಅವಿಸಂವಾದನತ್ಥಂ, ವಿಸಂವಾದನಾಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಞಾತೋಮ್ಹಿ ಇಮಿನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಮಮ ಪುತ್ತೇನ ಮಯ್ಹಂ ಪುರಿಮಜಾತಿಯಂ ಪಿತಾತಿ ಏವಂ ಞಾತೋ ಅಮ್ಹೀತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ। ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಕಿರ ಸುನಖೋ ತಥಾ ದಸ್ಸೇತಿ, ನ ಜಾತಿಸ್ಸರತಾಯ। ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭುಕ್ಕರಣಂ ಪನ ಪುರಿಮಜಾತಿಸಿದ್ಧವಾಸನಾಯ। ಭವಪಟಿಚ್ಛನ್ನನ್ತಿ ಭವನ್ತರಭಾವೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ। ನಾಮ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನೇ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಅನ್ತರನ್ತಿ ಅಞ್ಞಜಾತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮಜಾತಂ ಗತಿಂ। ಅಙ್ಗವಿಜ್ಜಾಪಾಠಕೋ ಕಿರೇಸ, ತೇನ ಅಪ್ಪಾಯುಕದೀಘಾಯುಕತಾದಿವಸೇನ ಚುದ್ದಸ ಪಞ್ಹೇ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿ; ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ, ‘‘ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅಪ್ಪಾಯುಕತಾದಯೋ ವಿಸೇಸಾ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗವಸೇನ ಸಲ್ಲಕ್ಖಿಯನ್ತಿ। ನ ಖೋ ಪನೇತಂ ಯುತ್ತಂ ‘ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಿ ಯಾವ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಕಾರಣ’ನ್ತಿ; ತಸ್ಮಾ ಭವಿತಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಅಞ್ಞೇನೇವ ಕಾರಣೇನ। ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಏವಾಯಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂತಿ ನಿಚ್ಛಯೋ ಮೇ ಅಪಣ್ಣಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಪರೇ ಪನ ಭಣನ್ತಿ, ‘‘ತಿರಚ್ಛಾನಗತಂ ಮನುಸ್ಸಂ ವಾ ಆವಿಸಿತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತತ್ಥಕಸಾವನಂ ನಾಮ ಮಹಾಮನ್ತವಿಜ್ಜಾವಸೇನ ಹೋತಿ; ತಸ್ಮಾ ನ ಏತ್ತಾವತಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾ ಸುನಿಚ್ಛಿತಾ ಹೋತಿ। ಯಂ ನೂನಾಹಂ ಕಮ್ಮಫಲಮಸ್ಸ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಂ, ತತ್ಥ ಚ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ಆರಾಧೇನ್ತೋ ಪಞ್ಹಂ ಬ್ಯಾಕರಿಸ್ಸತಿ। ಏವಾಯಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ತೇ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ।
Tatheva vatvāti yathā sunakhassa vuttaṃ, tatheva vatvā. Avisaṃvādanatthanti, ‘‘todeyyabrāhmaṇo sunakho jāto’’ti attano vacanassa avisaṃvādanatthaṃ, visaṃvādanābhāvadassanatthanti adhippāyo. Ñātomhiimināti iminā mama puttena mayhaṃ purimajātiyaṃ pitāti evaṃ ñāto amhīti jānitvā. Buddhānubhāvena kira sunakho tathā dasseti, na jātissaratāya. Bhagavantaṃ disvā bhukkaraṇaṃ pana purimajātisiddhavāsanāya. Bhavapaṭicchannanti bhavantarabhāvena paṭicchannaṃ. Nāma-saddo sambhāvane. Paṭisandhiantaranti aññajātipaṭisandhiggahaṇena heṭṭhimajātaṃ gatiṃ. Aṅgavijjāpāṭhako kiresa, tena appāyukadīghāyukatādivasena cuddasa pañhe abhisaṅkhari; evaṃ kirassa ahosi, ‘‘imesaṃ sattānaṃ appāyukatādayo visesā aṅgapaccaṅgavasena sallakkhiyanti. Na kho panetaṃ yuttaṃ ‘aṅgapaccaṅgāni yāva tesaṃ tesaṃ kāraṇa’nti; tasmā bhavitabbamettha aññeneva kāraṇena. Samaṇo gotamo taṃ kāraṇaṃ vibhajitvā kathessati, evāyaṃ sabbaññūti nicchayo me apaṇṇako bhavissatī’’ti. Apare pana bhaṇanti, ‘‘tiracchānagataṃ manussaṃ vā āvisitvā icchitatthakasāvanaṃ nāma mahāmantavijjāvasena hoti; tasmā na ettāvatā samaṇassa gotamassa sabbaññutā sunicchitā hoti. Yaṃ nūnāhaṃ kammaphalamassa uddissa pañhaṃ puccheyyaṃ, tattha ca me cittaṃ ārādhento pañhaṃ byākarissati. Evāyaṃ sabbaññūti vinicchayo me bhavissatīti te pañhe pucchatī’’ti.
ಭಣ್ಡಕನ್ತಿ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ, ಸನ್ತಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಮ್ಮುನಾ ದಾತಬ್ಬಂ ಆದಿಯನ್ತೀತಿ ಕಮ್ಮದಾಯಾದಾ, ಅತ್ತನಾ ಕತೂಪಚಿತಕಮ್ಮಫಲಭಾಗೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಪನ ಕಮ್ಮದಾಯಜ್ಜಂ ಕಾರಣೋಪಚಾರೇನ ವದನ್ತೋ, ‘‘ಕಮ್ಮಂ ಏತೇಸಂ ದಾಯಜ್ಜಂ ಭಣ್ಡಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಆಹ – ಯಥಾ ‘‘ಕುಸಲಾನಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾದಾನಹೇತು ಏವಮಿದಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೮೦)। ಯವತಿ ಫಲಂ ಸಭಾವತೋ ಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಭಿನ್ನಂ ವಿಯ ಮಿಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ, ಏತೇನಾತಿ ಯೋನೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಕಮ್ಮಂ ಏತೇಸಂ ಯೋನಿ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ। ಮಮತ್ತವಸೇನ ಬಜ್ಝತಿ ಸಂಬಜ್ಝತೀತಿ ಬನ್ಧು, ಞಾತಿ ಸಾಲೋಹಿತೋ ಚ। ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಏಕನ್ತಸಮ್ಬನ್ಧಮೇವಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಕಮ್ಮಂ ಏತೇಸಂ ಬನ್ಧೂ’’ತಿ। ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಅವಸ್ಸಯೋ। ಕಮ್ಮಸದಿಸೋ ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಅವಸ್ಸಯೋ ನತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಇಸ್ಸರೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಾ ನ ಕರೋತಿ ತಾದಿಸಂ ಕತ್ತುಂ ಸಜ್ಜಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥಭಾವತೋ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗಸಂವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಮ್ಮಮೇವಾತಿ ಕಸ್ಮಾ ಅವಧಾರಿತಂ, ನನು ಕಿಲೇಸಾಪಿ ಸತ್ತಾನಂ ಹೀನಪಣೀತಭಾವಕಾರಣಂ, ನ ಕೇವಲನ್ತಿ ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಕಿಲೇಸಪಯೋಗೇನ ವಿಪಾಕವಟ್ಟಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಕಮ್ಮಪವತ್ತಿತಮೇವಾತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಕಥಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ನ ಸಞ್ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವತ್ವಾ ನನು ಭಗವಾ ಮಹಾಕಾರುಣಿಕೋ ಪರೇಸಂ ಞಾಪನತ್ಥಮೇವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಮಾನನಿಸ್ಸಿತೋ ಕಿರೇಸಾ’’ತಿಆದಿ।
Bhaṇḍakanti sāpateyyaṃ, santakanti attho. Kammunā dātabbaṃ ādiyantīti kammadāyādā, attanā katūpacitakammaphalabhāgīti attho. Taṃ pana kammadāyajjaṃ kāraṇopacārena vadanto, ‘‘kammaṃ etesaṃ dāyajjaṃ bhaṇḍakanti attho’’ti āha – yathā ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti (dī. ni. 3.80). Yavati phalaṃ sabhāvato bhinnampi abhinnaṃ viya missitaṃ hoti, etenāti yonīti āha – ‘‘kammaṃ etesaṃ yoni kāraṇa’’nti. Mamattavasena bajjhati saṃbajjhatīti bandhu, ñāti sālohito ca. Kammaṃ pana ekantasambandhamevāti āha – ‘‘kammaṃ etesaṃ bandhū’’ti. Patiṭṭhāti avassayo. Kammasadiso hi sattānaṃ avassayo natthi, añño koci issaro brahmā vā na karoti tādisaṃ kattuṃ sajjituṃ asamatthabhāvato. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Kammamevāti kasmā avadhāritaṃ, nanu kilesāpi sattānaṃ hīnapaṇītabhāvakāraṇaṃ, na kevalanti ? Saccametaṃ, kilesapayogena vipākavaṭṭaṃ nibbattaṃ kammapavattitamevāti katvā vuttaṃ. ‘‘Kathitassa atthaṃ na sañjānāsī’’ti saṅkhepato vatvā nanu bhagavā mahākāruṇiko paresaṃ ñāpanatthameva dhammaṃ desetīti āha – ‘‘mānanissito kiresā’’tiādi.
೨೯೦. ಸಮತ್ತೇನಾತಿ ಪರಿಯತ್ತೇನ, ಯಥಾ ತಂ ಫಲಂ ದಾತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಕತೇನ, ಉಪಚಿತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾದಿಸಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚೇ ಅನೂನಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣೇನಾ’’ತಿ। ಸಮಾದಿನ್ನೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಮಾದಾನಂ ನಾಮ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಗಹಣಂ ಪರಾಮಸನನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಗಹಿತೇನ ಪರಾಮಟ್ಠೇನಾ’’ತಿ। ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ ಏತಾಯ ಸುಗತಿದುಗ್ಗತೀತಿ ಪಟಿಪದಾ, ಕಮ್ಮಂ। ತಥಾ ಹಿ ತಂ ‘‘ಕಮ್ಮಪಥೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
290.Samattenāti pariyattena, yathā taṃ phalaṃ dātuṃ samatthaṃ hoti, evaṃ katena, upacitenāti attho. Tādisaṃ pana attano kicce anūnaṃ nāma hotīti āha ‘‘paripuṇṇenā’’ti. Samādinnenāti ettha samādānaṃ nāma taṇhādiṭṭhīhi gahaṇaṃ parāmasananti āha – ‘‘gahitena parāmaṭṭhenā’’ti. Paṭipajjati etāya sugatiduggatīti paṭipadā, kammaṃ. Tathā hi taṃ ‘‘kammapatho’’ti vuccati.
ಏಸಾತಿ ಪಟಿಪದಾ। ದುಬ್ಬಲಂ ಉಪಘಾತಕಮೇವ ಸಿಯಾತಿ ಉಪಪೀಳಕಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ಬಲವಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಬಲವಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ। ವದತಿ ನಾಮಾತಿ ವದನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ । ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪೇಯ್ಯನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ನನು ಉಪಪೀಳಕಸಭಾವಂ ಕಮ್ಮಂ ಜನಕಸಭಾವಂ ನ ಹೋತೀತಿ? ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಪರಿಕಪ್ಪನವಚನಂ, ಯಥಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥಾಪಿ ಕೇಚಿ ಆಲಮ್ಬನವಸೇನ ಸಮತ್ಥಾ ವಿಯ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದನ್ತಿ ಕೇಚಿ। ಅಪರೇ ಪನ ಭಣನ್ತಿ – ಯಸ್ಸಿದಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸವಿಪಾಕಂ ಪೀಳೇತಿ, ಸಚೇ ತಸ್ಮಿಂ ಅನೋಕಾಸೇ ಏವ ಸಯಂ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ಓಕಾಸಂ ಲಭೇಯ್ಯ, ಅಪಾಯೇಸು ಏವ ತಂಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪೇಯ್ಯ, ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಬಲವಂ ಹುತ್ವಾ ಅವಸೇಸಪಚ್ಚಯಸಮವಾಯೇನ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ಆರದ್ಧಂ, ತಸ್ಮಾ ಇತರಂ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ವಿಬಾಧೇನ್ತಂ ಉಪಪೀಳಕಂ ನಾಮ ಜಾತಂ। ಏತದತ್ಥಮೇವ ಚೇತ್ಥ ‘‘ಬಲವಕಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ ಬಲವಗ್ಗಹಣಂ ಕತಂ। ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ಹಿ ನೇಸಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಏತಾ ಸಮಞ್ಞಾ, ಯದಿದಂ ಉಪಪೀಳಕಂ ಉಪಚ್ಛೇದಕಂ ಜನಕಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕನ್ತಿ, ನ ಕುಸಲಾನಿ ವಿಯ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ಥಾಯ। ಪೀಳೇತ್ವಾತಿ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ಪಟಿಘಾಟನಾದಿವಸೇನ ಉಚ್ಛುತೇಲಯನ್ತಾದಯೋ ವಿಯ ಉಚ್ಛುತಿಲಾದಿಕೇ ವಿಬಾಧೇತ್ವಾ। ನಿರೋಜನ್ತಿ ನಿತ್ತೇಜಂ। ನಿಯೂಸನ್ತಿ ನಿರಸಂ। ಕಸಟನ್ತಿ ನಿಸ್ಸಾರಂ। ಪರಿಸ್ಸಯನ್ತಿ ಉಪದ್ದವಂ।
Esāti paṭipadā. Dubbalaṃ upaghātakameva siyāti upapīḷakassa visayaṃ dassetuṃ, ‘‘balavakammenā’’tiādi vuttaṃ. Balavakammenāti puññakammena. Vadati nāmāti vadanto viya hoti . Nibbattāpeyyanti kasmā vuttaṃ, nanu upapīḷakasabhāvaṃ kammaṃ janakasabhāvaṃ na hotīti? Sabbametaṃ parikappanavacanaṃ, yathā manussā paccatthikaṃ paṭipakkhaṃ kiñci kātuṃ asamatthāpi keci ālambanavasena samatthā viya attānaṃ dassenti, evaṃsampadamidanti keci. Apare pana bhaṇanti – yassidaṃ kammassavipākaṃ pīḷeti, sace tasmiṃ anokāse eva sayaṃ vipaccituṃ okāsaṃ labheyya, apāyesu eva taṃsamaṅgipuggalaṃ nibbattāpeyya, yasmā taṃ kammaṃ balavaṃ hutvā avasesapaccayasamavāyena vipaccituṃ āraddhaṃ, tasmā itaraṃ tassa vipākaṃ vibādhentaṃ upapīḷakaṃ nāma jātaṃ. Etadatthameva cettha ‘‘balavakammena nibbatta’’nti balavaggahaṇaṃ kataṃ. Kiccavasena hi nesaṃ kammānaṃ etā samaññā, yadidaṃ upapīḷakaṃ upacchedakaṃ janakaṃ upatthambhakanti, na kusalāni viya upatthambhāni honti nibbattatthāya. Pīḷetvāti viheṭhetvā paṭighāṭanādivasena ucchutelayantādayo viya ucchutilādike vibādhetvā. Nirojanti nittejaṃ. Niyūsanti nirasaṃ. Kasaṭanti nissāraṃ. Parissayanti upaddavaṃ.
ಇದಾನಿ ಪರಿಸ್ಸಯಸ್ಸ ಉಪನಯನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ತತ್ಥ, ‘‘ದಾರಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ ಭೋಗಾನಂ ವಿನಾಸನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ಪುನ ‘‘ದಾರಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಕುಮ್ಭದೋಹನಾತಿ ಕುಮ್ಭಪೂರಖೀರಾ। ಗೋಮಣ್ಡಲೇತಿ ಗೋಯೂಥೇ।
Idāni parissayassa upanayanākāraṃ dassentena tattha, ‘‘dārakassā’’tiādiṃ vatvā bhogānaṃ vināsanākāraṃ dassetuṃ, puna ‘‘dārakassā’’tiādi vuttaṃ. Kumbhadohanāti kumbhapūrakhīrā. Gomaṇḍaleti goyūthe.
ಅಟ್ಠುಸಭಗಮನಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅಟ್ಠಉಸಭಪ್ಪಮಾಣಂ ಪದೇಸಂ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಧನುಗ್ಗಹೋ ಅನುಯಾಯಿಂ ಕತ್ವಾ। ತನ್ತಿ ಸರಂ। ಅಞ್ಞೋತಿ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೋ। ತತ್ಥೇವ ಪಾತೇಯ್ಯ ಅಚ್ಚಾಸನ್ನಂ ಕತ್ವಾ ಸರಸ್ಸ ಖಿತ್ತತ್ತಾ। ವಾಳಮಚ್ಛೋದಕನ್ತಿ ಮಕರಾದಿವಾಳಮಚ್ಛವನ್ತಂ ಉದಕಂ।
Aṭṭhusabhagamanaṃkatvāti aṭṭhausabhappamāṇaṃ padesaṃ paccatthikaṃ uddissa dhanuggaho anuyāyiṃ katvā. Tanti saraṃ. Aññoti paccatthiko. Tattheva pāteyya accāsannaṃ katvā sarassa khittattā. Vāḷamacchodakanti makarādivāḷamacchavantaṃ udakaṃ.
ಪಟಿಸನ್ಧಿನಿಬ್ಬತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಜನಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಪರಿಪುಣ್ಣವಿಪಾಕದಾಯಿಭಾವತೋ, ನ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕಮತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಕಂ। ಭೋಗಸಮ್ಪದಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಆರೋಗ್ಯಸಮ್ಪದಾದಿ-ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಾದೀನಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನ ದೀಘಾಯುಕತಾದೀನಿ ಹಿ ಅಪ್ಪಾಯುಕತಾಸಂವತ್ತನಿಕೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ; ಅಞ್ಞಂ ದೀಘಾಯುಕತಾಕರಣೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ; ನ ಅತಿದುಬ್ಬಣ್ಣಂ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಂ ನೀಚಕುಲೀನಂ ದುಪ್ಪಞ್ಞಂ ವಾ ವಣ್ಣವನ್ತತಾದಿವಸೇನ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ, ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ’’ತಿಆದಿ, ತಂ ಪನ ನಿದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Paṭisandhinibbattakaṃ kammaṃ janakakammaṃ nāma paripuṇṇavipākadāyibhāvato, na pavattivipākamattanibbattakaṃ. Bhogasampadādīti ādi-saddena ārogyasampadādi-parivārasampadādīni gaṇhāti. Na dīghāyukatādīni hi appāyukatāsaṃvattanikena kammunā nibbattāni; aññaṃ dīghāyukatākaraṇena upatthambhetuṃ sakkoti; na atidubbaṇṇaṃ appesakkhaṃ nīcakulīnaṃ duppaññaṃ vā vaṇṇavantatādivasena. Tathā hi vakkhati, ‘‘imasmiṃ pana pañhavissajjane’’tiādi, taṃ pana nidassanavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
ಪುರಿಮಾನೀತಿ ಉಪಪೀಳಕೋಪಚ್ಛೇದಕಾನಿ। ಉಪಪೀಳಕುಪಘಾತಾ ನಾಮ ಕುಸಲವಿಪಾಕಪಟಿಬಾಹಕಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ದ್ವೇ ಅಕುಸಲಾನೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ ಕುಸಲಮೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ಜನಕಂ ಉಭಯಸಭಾವಂ, ಏವಂ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಉಭಯಸಭಾವತಾಯ ವುಚ್ಚಮಾನಾಯ ನ ಕೋಚಿ ವಿರೋಧೋ। ದೇವದತ್ತಾದೀನಞ್ಹಿ ನಾಗಾದೀನಂ ಇತೋ ಅನುಪ್ಪವಚ್ಛಿತಾನಂ ಪೇತಾದೀನಞ್ಚ ನರಕಾದೀಸು ಅಕುಸಲಕಮ್ಮವಿಪಾಕಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನುಪಪೀಳನುಪಘಾತನಾನಿ ನ ನ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಬಹೂಸು ಆನನ್ತರಿಯೇಸು ಏಕೇನ ಗಹಿತಪಟಿಸನ್ಧಿಕಸ್ಸ ಇತರೇಸಂ ತಸ್ಸ ಅನುಬಲಪ್ಪದಾಯಿತಾ ವುತ್ತಾ, ಸಾಪಿ ಸಮತ್ಥಿತಾ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮೇ ಕತೇ ಜನಕನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಕುಸಲಫಲಂ ವಾ ಅಕುಸಲಫಲಂ ವಾ ಬ್ಯಾಧಿಧಾತುಸಮತಾದಿನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಬಾಧೀಯತಿ, ತಮುಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕತೇ ಜಾತಿಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ಪವತ್ತಿಯಞ್ಚ ವಿಪಾಕಕಟತ್ತಾರೂಪಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ತಂ ಜನಕಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕತೇ ಅಞ್ಞೇನ ಜನಿತಸ್ಸ ಇಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಅನಿಟ್ಠಸ್ಸ ವಾ ಫಲಸ್ಸ ವಿಬಾಧಾವಿಚ್ಛೇದಪಚ್ಚಯಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಬ್ರೂಹನಪಚ್ಚಯುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಜನಕಸಾಮತ್ಥಿಯಾನುರೂಪಂ ಪರಿವುತ್ತಿಚಿರತರಪಬನ್ಧಾ ಹೋತಿ, ಏತಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ। ತಥಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಕತೇ ಜನಕನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಕುಸಲಫಲಂ ಅಕುಸಲಫಲಂ ವಾ ಬ್ಯಾಧಿಧಾತುಸಮತಾದಿನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಬಾಧೀಯತಿ, ತಂ ಉಪಪೀಳಕಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕತೇ ಜನಕಸಾಮತ್ಥಿಯವಸೇನ ಚಿರತರಪಬನ್ಧಾರಹಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ಫಲಂ ವಿಚ್ಛೇದಕಪಚ್ಚಯುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ, ತಂ ಉಪಘಾತಕನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಾರೋ।
Purimānīti upapīḷakopacchedakāni. Upapīḷakupaghātā nāma kusalavipākapaṭibāhakāti adhippāyena ‘‘dve akusalānevā’’ti vuttaṃ. Upatthambhakaṃ kusalamevāti ettha yathā janakaṃ ubhayasabhāvaṃ, evaṃ itaresampi ubhayasabhāvatāya vuccamānāya na koci virodho. Devadattādīnañhi nāgādīnaṃ ito anuppavacchitānaṃ petādīnañca narakādīsu akusalakammavipākassa upatthambhanupapīḷanupaghātanāni na na sambhavanti. Evañca katvā yā heṭṭhā bahūsu ānantariyesu ekena gahitapaṭisandhikassa itaresaṃ tassa anubalappadāyitā vuttā, sāpi samatthitā hoti. Yasmiñhi kamme kate janakanibbattaṃ kusalaphalaṃ vā akusalaphalaṃ vā byādhidhātusamatādinimittaṃ vibādhīyati, tamupatthambhakaṃ. Yasmiṃ pana kate jātisamatthassa paṭisandhiyaṃ pavattiyañca vipākakaṭattārūpānaṃ uppatti hoti, taṃ janakaṃ. Yasmiṃ pana kate aññena janitassa iṭṭhassa vā aniṭṭhassa vā phalassa vibādhāvicchedapaccayānuppattiyā upabrūhanapaccayuppattiyā ca janakasāmatthiyānurūpaṃ parivutticiratarapabandhā hoti, etaṃ upatthambhakaṃ. Tathā yasmiṃ kate janakanibbattaṃ kusalaphalaṃ akusalaphalaṃ vā byādhidhātusamatādinimittaṃ vibādhīyati, taṃ upapīḷakaṃ. Yasmiṃ pana kate janakasāmatthiyavasena ciratarapabandhārahampi samānaṃ phalaṃ vicchedakapaccayuppattiyā vicchijjati, taṃ upaghātakanti ayamettha sāro.
ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಕಮ್ಮೇಸು। ಉಪಚ್ಛೇದಕಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಆಯುನೋ ಉಪಘಾತಕಕಮ್ಮೇನ। ಸ್ವಾಯಮುಪಘಾತಕಭಾವೋ ದ್ವಿಧಾ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಿನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಕಮ್ಮುನಾ ಸನ್ತಾನಸ್ಸ ತಥಾಭಿಸಙ್ಖತತ್ತಾ। ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸನ್ತಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ತೇನ ಅಭಿಸಙ್ಖತತಾ ಅವಸ್ಸಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ ತತ್ಥೇವ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ವಿನಿಬನ್ಧನತೋ। ಏತೇನ ಕುಸಲಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಆಯೂಹನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ತಾದಿಸಂ ಸಾಮತ್ಥಿಯುಪಘಾತಂ ಕರೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ತತೋ ಕಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಫಲಂ ಹೋತಿ। ‘‘ದೀಘಾಯುಕಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಉಪಘಾತಸಾಮತ್ಥಿಯೇನ ಖೇತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸಸ್ಸಂ ವಿಯ ಉಪಪತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಪಪತ್ತಿ ನಿಯತವಿಸೇಸೇ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ಓಕಾಸೇ ಕರೋನ್ತೇ ಏವ ಕುಸಲಕಮ್ಮೇ ಆಕಡ್ಢಿಯಮಾನಪಟಿಸನ್ಧಿಕಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಕಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಾಯುಕತ್ಥಾಯ ನಿಯಮೇತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಪಟಿಸನ್ಧಿಮೇವ ವಾ ನಿಯಾಮೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪಾಯುಕಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಚೇತನಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಕಟುಕವಿಪಾಕತ್ತಾ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಚೇತನಾಯ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ ತಸ್ಸಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಖೀಣಾಭಾವತೋ; ಇತರೇ ಪನ ನ ತಥಾ ಭಾರಿಯಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಪುಬ್ಬಾ…ಪೇ॰… ಹೋತೀ’’ತಿ। ಇಧ ಪನ ಯಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಸದಿಸಂ, ತಂ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Tatthāti tesu kammesu. Upacchedakakammenāti āyuno upaghātakakammena. Svāyamupaghātakabhāvo dvidhā icchitabboti taṃ dassetuṃ ‘‘pāṇātipātinā’’tiādi vuttaṃ. Na sakkoti pāṇātipātakammunā santānassa tathābhisaṅkhatattā. Yasmiñhi santāne nibbattaṃ, tassa tena abhisaṅkhatatā avassaṃ icchitabbā tattheva tassa vipākassa vinibandhanato. Etena kusalassa kammassa āyūhanakkhaṇeyeva pāṇātipāto tādisaṃ sāmatthiyupaghātaṃ karotīti dasseti, tato kammaṃ appaphalaṃ hoti. ‘‘Dīghāyukā’’tiādinā upaghātasāmatthiyena khette uppannasassaṃ viya upapattiniyāmakā dhammāti dasseti. Upapatti niyatavisese vipaccituṃ okāse karonte eva kusalakamme ākaḍḍhiyamānapaṭisandhikaṃ pāṇātipātakammaṃ appāyukatthāya niyametīti āha – ‘‘paṭisandhimeva vā niyāmetvā appāyukaṃ karotī’’ti. Pāṇātipātacetanāya accantakaṭukavipākattā sanniṭṭhānacetanāya niraye nibbattati tassā atthassa khīṇābhāvato; itare pana na tathā bhāriyāti āha – ‘‘pubbā…pe… hotī’’ti. Idha pana yaṃ heṭṭhā vuttasadisaṃ, taṃ vuttanayena veditabbaṃ.
ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸಪರಿಸ್ಸಯಾತಿ ಮಾನುಸಕಾ ಅಮಾನುಸಕಾ ಚ ಉಪದ್ದವಾ। ಪುರತೋತಿ ಪುಬ್ಬದ್ವಾರತೋ। ಪಚ್ಛತೋತಿ ಪಚ್ಛಿಮವತ್ಥುತೋ। ಪವಟ್ಟಮಾನಾತಿ ಪರಿಜನಸ್ಸ, ದೇವತಾನಂ ವಾ ದೇಸೇನ ಪವಟ್ಟಮಾನಾ। ಪರೇಹೀತಿ ಪುರಾತನೇಹಿ ಪರೇಹಿ। ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವನ್ತಿ ಸಾಮಿಭಾವವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖತ್ತಂ। ಆಹರಿತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ ಇಣಾಯಿಕಾ। ಕಮ್ಮನ್ತಾತಿ ವಣಿಜ್ಜಾದಿಕಮ್ಮಾನಿ। ಅಪಾಣಾತಿಪಾತಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಂ ಕಮ್ಮಂ; ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿತಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದೀಘಾಯುಕಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಹೋತಿ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಭಾವತೋ । ಇಮಿನಾ ನಯೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಅಪ್ಪಾಯುಕದೀಘಾಯುಕಸಂವತ್ತನಿಕೇಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಯಥಾವುತ್ತೇನ ತಂ ಸಂವತ್ತನಿಕವಿಭಾವನನಯೇನ।
Manussāmanussaparissayāti mānusakā amānusakā ca upaddavā. Puratoti pubbadvārato. Pacchatoti pacchimavatthuto. Pavaṭṭamānāti parijanassa, devatānaṃ vā desena pavaṭṭamānā. Parehīti purātanehi parehi. Sammukhībhāvanti sāmibhāvavasena paccakkhattaṃ. Āharitvā denti iṇāyikā. Kammantāti vaṇijjādikammāni. Apāṇātipātakammanti pāṇātipātassa paṭipakkhabhūtaṃ kammaṃ; pāṇātipātā virativasena pavattitakammanti attho. Dīghāyukasaṃvattanikaṃ hoti vipākassa kammasarikkhabhāvato . Iminā nayenāti iminā appāyukadīghāyukasaṃvattanikesu kammesu yathāvuttena taṃ saṃvattanikavibhāvananayena.
ವಿಹೇಠನಕಮ್ಮಾದೀನಿಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಕೋಧಇಸ್ಸಾಮನಕಮಚ್ಛೇರಥದ್ಧಅವಿದ್ದಸುಭಾವವಸೇನ ಪವತ್ತಿತಕಮ್ಮಾನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ತಥೇವಾತಿ ಯಥಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥತೋ ಏವಂ ವದತಿ ನಾಮಾತಿ ವುತ್ತಂ, ತಥೇವ ವದಮಾನಾನಿ ವಿಯ। ‘‘ಯಂ ಯದೇವಾತಿಪತ್ಥೇನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಮೇತೇನ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ (ಖು॰ ಪಾ॰ ೮.೧೦) ವಚನತೋ ಯಥಾ ಸಬ್ಬಕುಸಲಂ ಸಬ್ಬಾಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ, ಏವಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಕುಸಲಂ ಸಬ್ಬಾಸಂ ವಿಪತ್ತೀನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋತಿ, ‘‘ಉಪಪೀಳನೇನ ನಿಬ್ಭೋಗತಂ ಆಪಾದೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ । ತಥಾ ಹಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಕಮ್ಮವಸೇನಪಿ ಅಯಂ ನಯೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಅವಿಹೇಠನಾದೀನೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಕ್ಕೋಧನ-ಅನಿಸ್ಸಾಮನ-ದಾನ-ಅನತಿಮಾನ-ವಿದ್ದಸುಭಾವೇನ ಪವತ್ತಕಮ್ಮಾನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
Viheṭhanakammādīnipīti pi-saddena kodhaissāmanakamaccherathaddhaaviddasubhāvavasena pavattitakammāni saṅgaṇhāti. Tathevāti yathā pāṇātipātakammaṃ atthato evaṃ vadati nāmāti vuttaṃ, tatheva vadamānāni viya. ‘‘Yaṃ yadevātipatthenti, sabbametena labbhatī’’ti (khu. pā. 8.10) vacanato yathā sabbakusalaṃ sabbāsaṃ sampattīnaṃ upanissayo, evaṃ sabbaṃ akusalaṃ sabbāsaṃ vipattīnaṃ upanissayoti, ‘‘upapīḷanena nibbhogataṃ āpādetvā’’tiādi vuttaṃ . Tathā hi pāṇātipātakammavasenapi ayaṃ nayo dassito. Aviheṭhanādīnīti ettha ādi-saddena akkodhana-anissāmana-dāna-anatimāna-viddasubhāvena pavattakammāni saṅgaṇhāti.
೨೯೩. ಇಸ್ಸಾ ಮನೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಇಸ್ಸಾಮನಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಇಸ್ಸಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೋ’’ತಿ। ಉಪಕ್ಕೋಸನ್ತೋತಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೋ। ಇಸ್ಸಂ ಬನ್ಧತೀತಿ ಇಸ್ಸಂ ಅನುಬನ್ಧತಿ ಇಸ್ಸಾಸಹಿತಮೇವ ಚಿತ್ತಂ ಅನುಪವತ್ತೇತಿ। ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖೋತಿ ಅಪ್ಪಾನುಭಾವೋ ಅಪ್ಪಞ್ಞಾತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ। ಸಾ ಪನಸ್ಸ ಅಪ್ಪಾನುಭಾವತಾ ಪರಿವಾರಾಭಾವೇನ ಪಾಕಟಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪ್ಪಪರಿವಾರೋ’’ತಿ।
293. Issā mano etassāti issāmanakoti āha ‘‘issāsampayuttacitto’’ti. Upakkosantoti akkosavatthūhi akkosanto. Issaṃ bandhatīti issaṃ anubandhati issāsahitameva cittaṃ anupavatteti. Appesakkhoti appānubhāvo appaññāto. Tenāha ‘‘na paññāyatī’’ti. Sā panassa appānubhāvatā parivārābhāvena pākaṭā hotīti āha ‘‘appaparivāro’’ti.
೨೯೪. ಮಚ್ಛರಿಯವಸೇನ ನ ದಾತಾ ಹೋತೀತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ ನ ದಾತಾ ನ ಹೋತಿ। ಅಮಚ್ಛರೀ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸತಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ಯಥಾರಹಂ ದೇತಿಯೇವ।
294.Macchariyavasena na dātā hotīti sabbaso deyyadhammassa abhāvena na dātā na hoti. Amaccharī hi puggalo sati deyyadhamme yathārahaṃ detiyeva.
೨೯೫. ಅಭಿವಾದೇತಬ್ಬಂ ಖೇತ್ತವಸೇನ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ಬುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಞ್ಞೇಪಿ ಮಾತುಪಿತುಜೇಟ್ಠಭಾತರಾದಯೋ ಅಭಿವಾದನಾದಿಅರಹಾ ಸನ್ತಿ, ತೇಸು ಥದ್ಧಾದಿವಸೇನ ಕರಣಂ ನೀಚಕುಲಸಂವತ್ತನಿಕಮೇವ। ನ ಹಿ ಪವತ್ತೇ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತೇನ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕದಾಯಿನೋ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಸಯೋ ಏಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಟಿಸನ್ಧಿಮೇವ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ।
295. Abhivādetabbaṃ khettavasena matthakappattaṃ dassetuṃ, ‘‘buddhaṃ vā’’tiādi vuttaṃ. Aññepi mātupitujeṭṭhabhātarādayo abhivādanādiarahā santi, tesu thaddhādivasena karaṇaṃ nīcakulasaṃvattanikameva. Na hi pavatte sakkā kātunti sambandho. Tena pavattivipākadāyino kammassa visayo esoti dasseti. Tenāha ‘‘paṭisandhimeva panā’’tiādi.
೨೯೬. ಅಪರಿಪುಚ್ಛನೇನಾತಿ ಅಪರಿಪುಚ್ಛಾಮತ್ತೇನ ನಿರಯೇ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ; ಅಪರಿಪುಚ್ಛಾಹೇತು ಪನ ಕತ್ತಬ್ಬಾಕರಣಾದೀಹಿ ಸಿಯಾ ನಿರಯನಿಬ್ಬತ್ತೀತಿ ಪಾಳಿಯಂ, ‘‘ನ ಪರಿಪುಚ್ಛಿತಾ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಅಪರಿಪುಚ್ಛಕೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಥಾನುಸನ್ಧಿಂ ಪಾಪೇಸೀತಿ ದೇಸನಂ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಿಟ್ಠಾನಂ ಪಾಪೇಸಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
296.Aparipucchanenāti aparipucchāmattena niraye na nibbattati; aparipucchāhetu pana kattabbākaraṇādīhi siyā nirayanibbattīti pāḷiyaṃ, ‘‘na paripucchitā hotī’’tiādi vuttanti dassento, ‘‘aparipucchako panā’’tiādimāha. Yathānusandhiṃ pāpesīti desanaṃ yathānusandhiniṭṭhānaṃ pāpesi. Sesaṃ vuttanayattā suviññeyyameva.
ಚೂಳಕಮ್ಮವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Cūḷakammavibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೫. ಚೂಳಕಮ್ಮವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತಂ • 5. Cūḷakammavibhaṅgasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೫. ಚೂಳಕಮ್ಮವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 5. Cūḷakammavibhaṅgasuttavaṇṇanā
