Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౬. చూళకత్థేరగాథావణ్ణనా
6. Cūḷakattheragāthāvaṇṇanā
నదన్తి మోరా సుసిఖా సుపేఖుణాతి ఆయస్మతో చూళకత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినన్తో ఇతో ఏకతింసే కప్పే సిఖిస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో ఏకదివసం సత్థారం దిస్వా పసన్నమానసో ఛత్తపణ్ణిఫలం అదాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే రాజగహే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా చూళకోతి లద్ధనామో వయప్పత్తో ధనపాలదమనే సత్థరి లద్ధప్పసాదో పబ్బజిత్వా సమణధమ్మం కరోన్తో ఇన్దసాలగుహాయం వసతి, సో ఏకదివసం గుహాద్వారే నిసిన్నో మగధక్ఖేత్తం ఓలోకేసి. తస్మిం ఖణే పావుసకాలమేఘో గమ్భీరమధురనిగ్ఘోసో సతపటలసహస్సపటలో అఞ్జన సిఖరసన్నికాసో నభం పూరేత్వా పవస్సతి, మయూరసఙ్ఘా చ మేఘగజ్జితం సుత్వా హట్ఠతుట్ఠా కేకాసద్దం ముఞ్చిత్వా తత్థ తత్థ పదేసే నచ్చన్తా విచరన్తి. థేరస్సపి ఆవాసగబ్భే మేఘవాతఫస్సేహి అపగతధమ్మత్తా పస్సద్ధకరజకాయే కల్లతం పత్తే ఉతుసప్పాయలాభేన చిత్తం ఏకగ్గం అహోసి, కమ్మట్ఠానవీథిం ఓతరి, సో తం ఞత్వా కాలసమ్పదాదికిత్తనముఖేన అత్తానం భావనాయ ఉస్సాహేన్తో –
Nadanti morā susikhā supekhuṇāti āyasmato cūḷakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso chattapaṇṇiphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā cūḷakoti laddhanāmo vayappatto dhanapāladamane satthari laddhappasādo pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto indasālaguhāyaṃ vasati, so ekadivasaṃ guhādvāre nisinno magadhakkhettaṃ olokesi. Tasmiṃ khaṇe pāvusakālamegho gambhīramadhuranigghoso satapaṭalasahassapaṭalo añjana sikharasannikāso nabhaṃ pūretvā pavassati, mayūrasaṅghā ca meghagajjitaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭhā kekāsaddaṃ muñcitvā tattha tattha padese naccantā vicaranti. Therassapi āvāsagabbhe meghavātaphassehi apagatadhammattā passaddhakarajakāye kallataṃ patte utusappāyalābhena cittaṃ ekaggaṃ ahosi, kammaṭṭhānavīthiṃ otari, so taṃ ñatvā kālasampadādikittanamukhena attānaṃ bhāvanāya ussāhento –
౨౧౧.
211.
‘‘నదన్తి మోరా సుసిఖా సుపేఖుణా, సునీలగీవా సుముఖా సుగజ్జినో;
‘‘Nadanti morā susikhā supekhuṇā, sunīlagīvā sumukhā sugajjino;
సుసద్దలా చాపి మహామహీ అయం, సుబ్యాపితమ్బు సువలాహకం నభం.
Susaddalā cāpi mahāmahī ayaṃ, subyāpitambu suvalāhakaṃ nabhaṃ.
౨౧౨.
212.
‘‘సుకల్లరూపో సుమనస్స ఝాయతం, సునిక్కమో సాధు సుబుద్ధసాసనే;
‘‘Sukallarūpo sumanassa jhāyataṃ, sunikkamo sādhu subuddhasāsane;
సుసుక్కసుక్కం నిపుణం సుదుద్దసం, ఫుసాహి తం ఉత్తమమచ్చుతం పద’’న్తి. –
Susukkasukkaṃ nipuṇaṃ sududdasaṃ, phusāhi taṃ uttamamaccutaṃ pada’’nti. –
ద్వే గాథా అభాసి.
Dve gāthā abhāsi.
తత్థ నదన్తి మోరా సుసిఖా సుపేఖుణా, సునీలగీవా సుముఖా సుగజ్జినోతి ఏతే మత్థకే ఉట్ఠితాహి సున్దరాహి సిఖాహి సమన్నాగతత్తా సుసిఖా, నానావణ్ణేహి అనేకేహి సోభనేహి భద్దకపిఞ్ఛేహి సమన్నాగతత్తా సుపేఖుణా, రాజీవవణ్ణసఙ్కాసాయ సున్దరాయ నీలవణ్ణాయ గీవాయ సమన్నాగతత్తా సునీలగీవా, సున్దరముఖతాయ సుముఖా, మనుఞ్ఞవాదితాయ సుగజ్జినో, మోరా సిఖణ్డినో ఛజ్జసంవాదీ కేకాసద్దం ముఞ్చన్తా నదన్తి రవన్తి. సుసద్దలా చాపి మహామహీ అయన్తి అయఞ్చ మహాపథవీ సుసద్దలా సున్దరహరితతిణా. సుబ్యాపితమ్బూతి అభినవవుట్ఠియా తహం తహం విస్సన్దమానసలిలతాయ సుట్ఠు బ్యాపితజలా వితతజలా. ‘‘సుసుక్కతమ్బూ’’తిపి పాఠో, సువిసుద్ధజలాతి అత్థో. సువలాహకం నభన్తి ఇదఞ్చ నభం ఆకాసం నీలుప్పలదలసన్నిభేహి సమన్తతో పూరేత్వా ఠితేహి సున్దరేహి వలాహకేహి మేఘేహి సువలాహకం.
Tattha nadanti morā susikhā supekhuṇā, sunīlagīvā sumukhā sugajjinoti ete matthake uṭṭhitāhi sundarāhi sikhāhi samannāgatattā susikhā, nānāvaṇṇehi anekehi sobhanehi bhaddakapiñchehi samannāgatattā supekhuṇā, rājīvavaṇṇasaṅkāsāya sundarāya nīlavaṇṇāya gīvāya samannāgatattā sunīlagīvā, sundaramukhatāya sumukhā, manuññavāditāya sugajjino, morā sikhaṇḍino chajjasaṃvādī kekāsaddaṃ muñcantā nadanti ravanti. Susaddalā cāpi mahāmahī ayanti ayañca mahāpathavī susaddalā sundaraharitatiṇā. Subyāpitambūti abhinavavuṭṭhiyā tahaṃ tahaṃ vissandamānasalilatāya suṭṭhu byāpitajalā vitatajalā. ‘‘Susukkatambū’’tipi pāṭho, suvisuddhajalāti attho. Suvalāhakaṃ nabhanti idañca nabhaṃ ākāsaṃ nīluppaladalasannibhehi samantato pūretvā ṭhitehi sundarehi valāhakehi meghehi suvalāhakaṃ.
సుకల్లరూపో సుమనస్స ఝాయతన్తి ఇదాని ఉతుసప్పాయలాభేన సుట్ఠు కల్లరూపో కమ్మనియసభావో త్వం, నీవరణేహి అనజ్ఝారూళ్హచిత్తతాయ సున్దరమనస్స యోగావచరస్స యం ఆరమ్మణూపనిజ్ఝానవసేన లక్ఖణూపనిజ్ఝానవసేన చ ఝాయతం. సునిక్కమో…పే॰… అచ్చుతం పదన్తి ఏవం ఝాయన్తో చ సాధు సుబుద్ధస్స సమ్మాసమ్బుద్ధస్స సాసనే సున్దరనిక్కమో హుత్వా సుపరిసుద్ధసీలతాయ సుసుక్కం, విసుద్ధసభావతాయ సబ్బస్సపి సంకిలేసస్స గోచరభావానుపగమనతో సుక్కం, నిపుణఞాణగోచరతాయ నిపుణం, పరమగమ్భీరతాయ సుదుద్దసం, పణీతభావేన సేట్ఠభావేన చ ఉత్తమం, నిచ్చసభావతాయ అచ్చుతం పదం తం నిబ్బానం ఫుసాహి అత్తపచ్చక్ఖకరణేన సమ్మాపటిపత్తియా సచ్ఛికరోహీతి.
Sukallarūposumanassa jhāyatanti idāni utusappāyalābhena suṭṭhu kallarūpo kammaniyasabhāvo tvaṃ, nīvaraṇehi anajjhārūḷhacittatāya sundaramanassa yogāvacarassa yaṃ ārammaṇūpanijjhānavasena lakkhaṇūpanijjhānavasena ca jhāyataṃ. Sunikkamo…pe… accutaṃ padanti evaṃ jhāyanto ca sādhu subuddhassa sammāsambuddhassa sāsane sundaranikkamo hutvā suparisuddhasīlatāya susukkaṃ, visuddhasabhāvatāya sabbassapi saṃkilesassa gocarabhāvānupagamanato sukkaṃ, nipuṇañāṇagocaratāya nipuṇaṃ, paramagambhīratāya sududdasaṃ, paṇītabhāvena seṭṭhabhāvena ca uttamaṃ, niccasabhāvatāya accutaṃ padaṃ taṃ nibbānaṃ phusāhi attapaccakkhakaraṇena sammāpaṭipattiyā sacchikarohīti.
ఏవం థేరో అత్తానం ఓవదన్తోవ ఉతుసప్పాయలాభేన సమాహితచిత్తో విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౩౯.౩౭-౪౨) –
Evaṃ thero attānaṃ ovadantova utusappāyalābhena samāhitacitto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.37-42) –
‘‘కణికారంవ జలితం, పుణ్ణమాయేవ చన్దిమం;
‘‘Kaṇikāraṃva jalitaṃ, puṇṇamāyeva candimaṃ;
జలన్తం దీపరుక్ఖంవ, అద్దసం లోకనాయకం.
Jalantaṃ dīparukkhaṃva, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘కదలిఫలం పగ్గయ్హ, అదాసిం సత్థునో అహం;
‘‘Kadaliphalaṃ paggayha, adāsiṃ satthuno ahaṃ;
పసన్నచిత్తో సుమనో, వన్దిత్వాన అపక్కమిం.
Pasannacitto sumano, vanditvāna apakkamiṃ.
‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, యం ఫలమదదిం తదా;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalamadadiṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఫలదానస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా థేరో అత్తనో పటిపత్తిం పచ్చవేక్ఖిత్వా పీతిసోమనస్సజాతో ‘‘నదన్తి మోరా’’తిఆదినా తాయేవ గాథా పచ్చుదాహాసి. తేనస్స ఇదమేవ అఞ్ఞాబ్యాకరణం అహోసీతి.
Arahattaṃ pana patvā thero attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā pītisomanassajāto ‘‘nadanti morā’’tiādinā tāyeva gāthā paccudāhāsi. Tenassa idameva aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
చూళకత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Cūḷakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౬. చూళకత్థేరగాథా • 6. Cūḷakattheragāthā