Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၆. စူဠကတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
6. Cūḷakattheragāthāvaṇṇanā
နဒန္တိ မောရာ သုသိခာ သုပေခုဏာတိ အာယသ္မတော စူဠကတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ သိခိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော ဆတ္တပဏ္ဏိဖလံ အဒာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဗ္ရာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ စူဠကောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဓနပာလဒမနေ သတ္ထရိ လဒ္ဓပ္ပသာဒော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဣန္ဒသာလဂုဟာယံ ဝသတိ, သော ဧကဒိဝသံ ဂုဟာဒ္ဝာရေ နိသိန္နော မဂဓက္ခေတ္တံ ဩလောကေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ပာဝုသကာလမေဃော ဂမ္ဘီရမဓုရနိဂ္ဃောသော သတပဋလသဟသ္သပဋလော အဉ္ဇန သိခရသန္နိကာသော နဘံ ပူရေတ္ဝာ ပဝသ္သတိ, မယူရသင္ဃာ စ မေဃဂဇ္ဇိတံ သုတ္ဝာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ကေကာသဒ္ဒံ မုဉ္စိတ္ဝာ တတ္ထ တတ္ထ ပဒေသေ နစ္စန္တာ ဝိစရန္တိ။ ထေရသ္သပိ အာဝာသဂဗ္ဘေ မေဃဝာတဖသ္သေဟိ အပဂတဓမ္မတ္တာ ပသ္သဒ္ဓကရဇကာယေ ကလ္လတံ ပတ္တေ ဥတုသပ္ပာယလာဘေန စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ အဟောသိ, ကမ္မဋ္ဌာနဝီထိံ ဩတရိ, သော တံ ဉတ္ဝာ ကာလသမ္ပဒာဒိကိတ္တနမုခေန အတ္တာနံ ဘာဝနာယ ဥသ္သာဟေန္တော –
Nadanti morā susikhā supekhuṇāti āyasmato cūḷakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso chattapaṇṇiphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā cūḷakoti laddhanāmo vayappatto dhanapāladamane satthari laddhappasādo pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto indasālaguhāyaṃ vasati, so ekadivasaṃ guhādvāre nisinno magadhakkhettaṃ olokesi. Tasmiṃ khaṇe pāvusakālamegho gambhīramadhuranigghoso satapaṭalasahassapaṭalo añjana sikharasannikāso nabhaṃ pūretvā pavassati, mayūrasaṅghā ca meghagajjitaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭhā kekāsaddaṃ muñcitvā tattha tattha padese naccantā vicaranti. Therassapi āvāsagabbhe meghavātaphassehi apagatadhammattā passaddhakarajakāye kallataṃ patte utusappāyalābhena cittaṃ ekaggaṃ ahosi, kammaṭṭhānavīthiṃ otari, so taṃ ñatvā kālasampadādikittanamukhena attānaṃ bhāvanāya ussāhento –
၂၁၁.
211.
‘‘နဒန္တိ မောရာ သုသိခာ သုပေခုဏာ၊ သုနီလဂီဝာ သုမုခာ သုဂဇ္ဇိနော။
‘‘Nadanti morā susikhā supekhuṇā, sunīlagīvā sumukhā sugajjino;
သုသဒ္ဒလာ စာပိ မဟာမဟီ အယံ၊ သုဗ္ယာပိတမ္ဗု သုဝလာဟကံ နဘံ။
Susaddalā cāpi mahāmahī ayaṃ, subyāpitambu suvalāhakaṃ nabhaṃ.
၂၁၂.
212.
‘‘သုကလ္လရူပော သုမနသ္သ ဈာယတံ၊ သုနိက္ကမော သာဓု သုဗုဒ္ဓသာသနေ။
‘‘Sukallarūpo sumanassa jhāyataṃ, sunikkamo sādhu subuddhasāsane;
သုသုက္ကသုက္ကံ နိပုဏံ သုဒုဒ္ဒသံ၊ ဖုသာဟိ တံ ဥတ္တမမစ္စုတံ ပဒ’’န္တိ။ –
Susukkasukkaṃ nipuṇaṃ sududdasaṃ, phusāhi taṃ uttamamaccutaṃ pada’’nti. –
ဒ္ဝေ ဂာထာ အဘာသိ။
Dve gāthā abhāsi.
တတ္ထ နဒန္တိ မောရာ သုသိခာ သုပေခုဏာ, သုနီလဂီဝာ သုမုခာ သုဂဇ္ဇိနောတိ ဧတေ မတ္ထကေ ဥဋ္ဌိတာဟိ သုန္ဒရာဟိ သိခာဟိ သမန္နာဂတတ္တာ သုသိခာ, နာနာဝဏ္ဏေဟိ အနေကေဟိ သောဘနေဟိ ဘဒ္ဒကပိဉ္ဆေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ သုပေခုဏာ, ရာဇီဝဝဏ္ဏသင္ကာသာယ သုန္ဒရာယ နီလဝဏ္ဏာယ ဂီဝာယ သမန္နာဂတတ္တာ သုနီလဂီဝာ, သုန္ဒရမုခတာယ သုမုခာ, မနုညဝာဒိတာယ သုဂဇ္ဇိနော, မောရာ သိခဏ္ဍိနော ဆဇ္ဇသံဝာဒီ ကေကာသဒ္ဒံ မုဉ္စန္တာ နဒန္တိ ရဝန္တိ။ သုသဒ္ဒလာ စာပိ မဟာမဟီ အယန္တိ အယဉ္စ မဟာပထဝီ သုသဒ္ဒလာ သုန္ဒရဟရိတတိဏာ။ သုဗ္ယာပိတမ္ဗူတိ အဘိနဝဝုဋ္ဌိယာ တဟံ တဟံ ဝိသ္သန္ဒမာနသလိလတာယ သုဋ္ဌု ဗ္ယာပိတဇလာ ဝိတတဇလာ။ ‘‘သုသုက္ကတမ္ဗူ’’တိပိ ပာဌော, သုဝိသုဒ္ဓဇလာတိ အတ္ထော။ သုဝလာဟကံ နဘန္တိ ဣဒဉ္စ နဘံ အာကာသံ နီလုပ္ပလဒလသန္နိဘေဟိ သမန္တတော ပူရေတ္ဝာ ဌိတေဟိ သုန္ဒရေဟိ ဝလာဟကေဟိ မေဃေဟိ သုဝလာဟကံ။
Tattha nadanti morā susikhā supekhuṇā, sunīlagīvā sumukhā sugajjinoti ete matthake uṭṭhitāhi sundarāhi sikhāhi samannāgatattā susikhā, nānāvaṇṇehi anekehi sobhanehi bhaddakapiñchehi samannāgatattā supekhuṇā, rājīvavaṇṇasaṅkāsāya sundarāya nīlavaṇṇāya gīvāya samannāgatattā sunīlagīvā, sundaramukhatāya sumukhā, manuññavāditāya sugajjino, morā sikhaṇḍino chajjasaṃvādī kekāsaddaṃ muñcantā nadanti ravanti. Susaddalā cāpi mahāmahī ayanti ayañca mahāpathavī susaddalā sundaraharitatiṇā. Subyāpitambūti abhinavavuṭṭhiyā tahaṃ tahaṃ vissandamānasalilatāya suṭṭhu byāpitajalā vitatajalā. ‘‘Susukkatambū’’tipi pāṭho, suvisuddhajalāti attho. Suvalāhakaṃ nabhanti idañca nabhaṃ ākāsaṃ nīluppaladalasannibhehi samantato pūretvā ṭhitehi sundarehi valāhakehi meghehi suvalāhakaṃ.
သုကလ္လရူပော သုမနသ္သ ဈာယတန္တိ ဣဒာနိ ဥတုသပ္ပာယလာဘေန သုဋ္ဌု ကလ္လရူပော ကမ္မနိယသဘာဝော တ္ဝံ, နီဝရဏေဟိ အနဇ္ဈာရူဠ္ဟစိတ္တတာယ သုန္ဒရမနသ္သ ယောဂာဝစရသ္သ ယံ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန စ ဈာယတံ။ သုနိက္ကမော။ပေ.။ အစ္စုတံ ပဒန္တိ ဧဝံ ဈာယန္တော စ သာဓု သုဗုဒ္ဓသ္သ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ သုန္ဒရနိက္ကမော ဟုတ္ဝာ သုပရိသုဒ္ဓသီလတာယ သုသုက္ကံ, ဝိသုဒ္ဓသဘာဝတာယ သဗ္ဗသ္သပိ သံကိလေသသ္သ ဂောစရဘာဝာနုပဂမနတော သုက္ကံ, နိပုဏဉာဏဂောစရတာယ နိပုဏံ, ပရမဂမ္ဘီရတာယ သုဒုဒ္ဒသံ, ပဏီတဘာဝေန သေဋ္ဌဘာဝေန စ ဥတ္တမံ, နိစ္စသဘာဝတာယ အစ္စုတံ ပဒံ တံ နိဗ္ဗာနံ ဖုသာဟိ အတ္တပစ္စက္ခကရဏေန သမ္မာပဋိပတ္တိယာ သစ္ဆိကရောဟီတိ။
Sukallarūposumanassa jhāyatanti idāni utusappāyalābhena suṭṭhu kallarūpo kammaniyasabhāvo tvaṃ, nīvaraṇehi anajjhārūḷhacittatāya sundaramanassa yogāvacarassa yaṃ ārammaṇūpanijjhānavasena lakkhaṇūpanijjhānavasena ca jhāyataṃ. Sunikkamo…pe… accutaṃ padanti evaṃ jhāyanto ca sādhu subuddhassa sammāsambuddhassa sāsane sundaranikkamo hutvā suparisuddhasīlatāya susukkaṃ, visuddhasabhāvatāya sabbassapi saṃkilesassa gocarabhāvānupagamanato sukkaṃ, nipuṇañāṇagocaratāya nipuṇaṃ, paramagambhīratāya sududdasaṃ, paṇītabhāvena seṭṭhabhāvena ca uttamaṃ, niccasabhāvatāya accutaṃ padaṃ taṃ nibbānaṃ phusāhi attapaccakkhakaraṇena sammāpaṭipattiyā sacchikarohīti.
ဧဝံ ထေရော အတ္တာနံ ဩဝဒန္တောဝ ဥတုသပ္ပာယလာဘေန သမာဟိတစိတ္တော ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၃၉.၃၇-၄၂) –
Evaṃ thero attānaṃ ovadantova utusappāyalābhena samāhitacitto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.39.37-42) –
‘‘ကဏိကာရံဝ ဇလိတံ၊ ပုဏ္ဏမာယေဝ စန္ဒိမံ။
‘‘Kaṇikāraṃva jalitaṃ, puṇṇamāyeva candimaṃ;
ဇလန္တံ ဒီပရုက္ခံဝ၊ အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။
Jalantaṃ dīparukkhaṃva, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ကဒလိဖလံ ပဂ္ဂယ္ဟ၊ အဒာသိံ သတ္ထုနော အဟံ။
‘‘Kadaliphalaṃ paggayha, adāsiṃ satthuno ahaṃ;
ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဝန္ဒိတ္ဝာန အပက္ကမိံ။
Pasannacitto sumano, vanditvāna apakkamiṃ.
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလမဒဒိံ တဒာ။
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalamadadiṃ tadā;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒာနသ္သိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ ထေရော အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ပီတိသောမနသ္သဇာတော ‘‘နဒန္တိ မောရာ’’တိအာဒိနာ တာယေဝ ဂာထာ ပစ္စုဒာဟာသိ။ တေနသ္သ ဣဒမေဝ အညာဗ္ယာကရဏံ အဟောသီတိ။
Arahattaṃ pana patvā thero attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā pītisomanassajāto ‘‘nadanti morā’’tiādinā tāyeva gāthā paccudāhāsi. Tenassa idameva aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
စူဠကတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Cūḷakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. စူဠကတ္ထေရဂာထာ • 6. Cūḷakattheragāthā