Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၄. စူဠပန္ထကတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
4. Cūḷapanthakattheragāthāvaṇṇanā
ဒန္ဓာ မယ္ဟံ ဂတီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော စူဠပန္ထကတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ယဒေတ္ထ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ အဋ္ဌကနိပာတေ မဟာပန္ထကဝတ္ထုသ္မိံ (ထေရဂာ. အဋ္ဌ. ၂.မဟာပန္ထကတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – မဟာပန္ထကတ္ထေရော အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ အဂ္ဂဖလသုခေန ဝီတိနာမေန္တော စိန္တေသိ – ‘‘ကထံ နု ခော သက္ကာ စူဠပန္ထကမ္ပိ ဣမသ္မိံ သုခေ ပတိဋ္ဌပေတု’’န္တိ? သော အတ္တနော အယ္ယကံ ဓနသေဋ္ဌိံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာဟ – ‘‘သစေ, မဟာသေဋ္ဌိ, အနုဇာနာထ , အဟံ စူဠပန္ထကံ ပဗ္ဗာဇေယ္ယ’’န္တိ။ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ, ဘန္တေ’’တိ။ ထေရော တံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ဒသသု သီလေသု ပတိဋ္ဌိတော ဘာတု သန္တိကေ –
Dandhāmayhaṃ gatītiādikā āyasmato cūḷapanthakattherassa gāthā. Kā uppatti? Yadettha aṭṭhuppattivasena vattabbaṃ, taṃ aṭṭhakanipāte mahāpanthakavatthusmiṃ (theragā. aṭṭha. 2.mahāpanthakattheragāthāvaṇṇanā) vuttameva. Ayaṃ pana viseso – mahāpanthakatthero arahattaṃ patvā aggaphalasukhena vītināmento cintesi – ‘‘kathaṃ nu kho sakkā cūḷapanthakampi imasmiṃ sukhe patiṭṭhapetu’’nti? So attano ayyakaṃ dhanaseṭṭhiṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘sace, mahāseṭṭhi, anujānātha , ahaṃ cūḷapanthakaṃ pabbājeyya’’nti. ‘‘Pabbājetha, bhante’’ti. Thero taṃ pabbājesi. So dasasu sīlesu patiṭṭhito bhātu santike –
‘‘ပဒုမံ ယထာ ကောကနဒံ သုဂန္ဓံ၊ ပာတော သိယာ ဖုလ္လမဝီတဂန္ဓံ။
‘‘Padumaṃ yathā kokanadaṃ sugandhaṃ, pāto siyā phullamavītagandhaṃ;
အင္ဂီရသံ ပသ္သ ဝိရောစမာနံ၊ တပန္တမာဒိစ္စမိဝန္တလိက္ခေ’’တိ။ (သံ. နိ. ၁.၁၂၃; အ. နိ. ၅.၁၉၅) –
Aṅgīrasaṃ passa virocamānaṃ, tapantamādiccamivantalikkhe’’ti. (saṃ. ni. 1.123; a. ni. 5.195) –
ဂာထံ ဥဂ္ဂဏ္ဟန္တော စတူဟိ မာသေဟိ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ, ဂဟိတဂဟိတံ ပဒံ ဟဒယေ န တိဋ္ဌတိ။ အထ နံ မဟာပန္ထကော အာဟ – ‘‘ပန္ထက, တ္ဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ အဘဗ္ဗော, စတူဟိ မာသေဟိ ဧကဂာထမ္ပိ ဂဟေတုံ န သက္ကောသိ။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ပန တ္ဝံ ကထံ မတ္ထကံ ပာပေသ္သသိ? နိက္ခမ ဣတော’’တိ။ သော ထေရေန ပဏာမိတော ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကသမီပေ ရောဒမာနော အဋ္ဌာသိ။
Gāthaṃ uggaṇhanto catūhi māsehi gahetuṃ nāsakkhi, gahitagahitaṃ padaṃ hadaye na tiṭṭhati. Atha naṃ mahāpanthako āha – ‘‘panthaka, tvaṃ imasmiṃ sāsane abhabbo, catūhi māsehi ekagāthampi gahetuṃ na sakkosi. Pabbajitakiccaṃ pana tvaṃ kathaṃ matthakaṃ pāpessasi? Nikkhama ito’’ti. So therena paṇāmito dvārakoṭṭhakasamīpe rodamāno aṭṭhāsi.
တေန စ သမယေန သတ္ထာ ဇီဝကမ္ဗဝနေ ဝိဟရတိ။ အထ ဇီဝကော ပုရိသံ ပေသေသိ, ‘‘ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထာရံ နိမန္တေဟီ’’တိ။ တေန စ သမယေန အာယသ္မာ မဟာပန္ထကော ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ဟောတိ။ သော ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဘိက္ခံ ပဋိစ္ဆထ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘စူဠပန္ထကံ ဌပေတ္ဝာ သေသာနံ ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတ္ဝာ စူဠပန္ထကော ဘိယ္ယောသောမတ္တာယ ဒောမနသ္သပ္ပတ္တော အဟောသိ။ သတ္ထာ တသ္သ စိတ္တက္ခေဒံ ဉတ္ဝာ, ‘‘စူဠပန္ထကော မယာ ကတေန ဥပာယေန ဗုဇ္ဈိသ္သတီ’’တိ တသ္သ အဝိဒူရေ ဌာနေ အတ္တာနံ ဒသ္သေတ္ဝာ ‘‘ကိံ, ပန္ထက, ရောဒသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘာတာ မံ, ဘန္တေ, ပဏာမေတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပန္ထက, မာ စိန္တယိ, မမ သာသနေ တုယ္ဟံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, ဧဟိ, ဣမံ ဂဟေတ္ဝာ ‘ရဇောဟရဏံ, ရဇောဟရဏ’န္တိ မနသိ ကရောဟီ’’တိ ဣဒ္ဓိယာ သုဒ္ဓံ စောဠက္ခဏ္ဍံ အဘိသင္ခရိတ္ဝာ အဒာသိ။ သော သတ္ထာရာ ဒိန္နံ စောဠက္ခဏ္ဍံ ‘‘ရဇောဟရဏံ, ရဇောဟရဏ’’န္တိ ဟတ္ထေန ပရိမဇ္ဇန္တော နိသီဒိ။ တသ္သ တံ ပရိမဇ္ဇန္တသ္သ ကိလိဋ္ဌဓာတုကံ ဇာတံ, ပုန ပရိမဇ္ဇန္တသ္သ ဥက္ခလိပရိပုဉ္ဆနသဒိသံ ဇာတံ။ သော ဉာဏသ္သ ပရိပက္ကတ္တာ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒံ စောဠက္ခဏ္ဍံ ပကတိယာ ပရိသုဒ္ဓံ, ဣမံ ဥပာဒိဏ္ဏကသရီရံ နိသ္သာယ ကိလိဋ္ဌံ အညထာ ဇာတံ, တသ္မာ အနိစ္စံ ယထာပေတံ, ဧဝံ စိတ္တမ္ပီ’’တိ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ တသ္မိံယေဝ နိမိတ္တေ ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ ဈာနပာဒကံ ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒာဟိ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၂.၃၅-၅၄) –
Tena ca samayena satthā jīvakambavane viharati. Atha jīvako purisaṃ pesesi, ‘‘pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ satthāraṃ nimantehī’’ti. Tena ca samayena āyasmā mahāpanthako bhattuddesako hoti. So ‘‘pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ bhikkhaṃ paṭicchatha, bhante’’ti vutto ‘‘cūḷapanthakaṃ ṭhapetvā sesānaṃ paṭicchāmī’’ti āha. Taṃ sutvā cūḷapanthako bhiyyosomattāya domanassappatto ahosi. Satthā tassa cittakkhedaṃ ñatvā, ‘‘cūḷapanthako mayā katena upāyena bujjhissatī’’ti tassa avidūre ṭhāne attānaṃ dassetvā ‘‘kiṃ, panthaka, rodasī’’ti pucchi. ‘‘Bhātā maṃ, bhante, paṇāmetī’’ti āha. ‘‘Panthaka, mā cintayi, mama sāsane tuyhaṃ pabbajjā, ehi, imaṃ gahetvā ‘rajoharaṇaṃ, rajoharaṇa’nti manasi karohī’’ti iddhiyā suddhaṃ coḷakkhaṇḍaṃ abhisaṅkharitvā adāsi. So satthārā dinnaṃ coḷakkhaṇḍaṃ ‘‘rajoharaṇaṃ, rajoharaṇa’’nti hatthena parimajjanto nisīdi. Tassa taṃ parimajjantassa kiliṭṭhadhātukaṃ jātaṃ, puna parimajjantassa ukkhaliparipuñchanasadisaṃ jātaṃ. So ñāṇassa paripakkattā evaṃ cintesi – ‘‘idaṃ coḷakkhaṇḍaṃ pakatiyā parisuddhaṃ, imaṃ upādiṇṇakasarīraṃ nissāya kiliṭṭhaṃ aññathā jātaṃ, tasmā aniccaṃ yathāpetaṃ, evaṃ cittampī’’ti khayavayaṃ paṭṭhapetvā tasmiṃyeva nimitte jhānāni nibbattetvā jhānapādakaṃ vipassanaṃ paṭṭhapetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.35-54) –
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော။
‘‘Padumuttaro nāma jino, āhutīnaṃ paṭiggaho;
ဂဏမ္ဟာ ဝူပကဋ္ဌော သော၊ ဟိမဝန္တေ ဝသီ တဒာ။
Gaṇamhā vūpakaṭṭho so, himavante vasī tadā.
‘‘အဟမ္ပိ ဟိမဝန္တမ္ဟိ၊ ဝသာမိ အသ္သမေ တဒာ။
‘‘Ahampi himavantamhi, vasāmi assame tadā;
အစိရာဂတံ မဟာဝီရံ၊ ဥပေသိံ လောကနာယကံ။
Acirāgataṃ mahāvīraṃ, upesiṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ ဂဟေတ္ဝာန၊ ဥပဂစ္ဆိံ နရာသဘံ။
‘‘Pupphacchattaṃ gahetvāna, upagacchiṃ narāsabhaṃ;
သမာဓိံ သမာပဇ္ဇန္တံ၊ အန္တရာယမကာသဟံ။
Samādhiṃ samāpajjantaṃ, antarāyamakāsahaṃ.
‘‘ဥဘော ဟတ္ထေဟိ ပဂ္ဂယ္ဟ၊ ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ အဒာသဟံ။
‘‘Ubho hatthehi paggayha, pupphacchattaṃ adāsahaṃ;
ပဋိဂ္ဂဟေသိ ဘဂဝာ၊ ပဒုမုတ္တရော မဟာမုနိ။
Paṭiggahesi bhagavā, padumuttaro mahāmuni.
‘‘သဗ္ဗေ ဒေဝာ အတ္တမနာ၊ ဟိမဝန္တံ ဥပေန္တိ တေ။
‘‘Sabbe devā attamanā, himavantaṃ upenti te;
သာဓုကာရံ ပဝတ္တေသုံ၊ အနုမောဒိသ္သတိ စက္ခုမာ။
Sādhukāraṃ pavattesuṃ, anumodissati cakkhumā.
‘‘ဣဒံ ဝတ္ဝာန တေ ဒေဝာ၊ ဥပဂစ္ဆုံ နရုတ္တမံ။
‘‘Idaṃ vatvāna te devā, upagacchuṃ naruttamaṃ;
အာကာသေ ဓာရယန္တသ္သ၊ ပဒုမစ္ဆတ္တမုတ္တမံ။
Ākāse dhārayantassa, padumacchattamuttamaṃ.
‘‘သတပတ္တဆတ္တံ ပဂ္ဂယ္ဟ၊ အဒာသိ တာပသော မမ။
‘‘Satapattachattaṃ paggayha, adāsi tāpaso mama;
တမဟံ ကိတ္တယိသ္သာမိ၊ သုဏာထ မမ ဘာသတော။
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.
‘‘ပဉ္စဝီသတိကပ္ပာနိ၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိသ္သတိ။
‘‘Pañcavīsatikappāni, devarajjaṃ karissati;
စတုတ္တိံသတိက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိသ္သတိ။
Catuttiṃsatikkhattuñca, cakkavattī bhavissati.
‘‘ယံ ယံ ယောနိံ သံသရတိ၊ ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ။
‘‘Yaṃ yaṃ yoniṃ saṃsarati, devattaṃ atha mānusaṃ;
အဗ္ဘောကာသေ ပတိဋ္ဌန္တံ၊ ပဒုမံ ဓာရယိသ္သတိ။
Abbhokāse patiṭṭhantaṃ, padumaṃ dhārayissati.
‘‘ကပ္ပသတသဟသ္သမ္ဟိ ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝော။
‘‘Kappasatasahassamhi , okkākakulasambhavo;
ဂောတမော နာမ ဂောတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိသ္သတိ။
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘ပကာသိတေ ပာဝစနေ၊ မနုသ္သတ္တံ လဘိသ္သတိ။
‘‘Pakāsite pāvacane, manussattaṃ labhissati;
မနောမယမ္ဟိ ကာယမ္ဟိ၊ ဥတ္တမော သော ဘဝိသ္သတိ။
Manomayamhi kāyamhi, uttamo so bhavissati.
‘‘ဒ္ဝေ ဘာတရော ဘဝိသ္သန္တိ၊ ဥဘောပိ ပန္ထကဝ္ဟယာ။
‘‘Dve bhātaro bhavissanti, ubhopi panthakavhayā;
အနုဘောတ္ဝာ ဥတ္တမတ္ထံ၊ ဇောတယိသ္သန္တိ သာသနံ။
Anubhotvā uttamatthaṃ, jotayissanti sāsanaṃ.
‘‘သောဟံ အဋ္ဌာရသဝသ္သော၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂာရိယံ။
‘‘Sohaṃ aṭṭhārasavasso, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
ဝိသေသာဟံ န ဝိန္ဒာမိ၊ သက္ယပုတ္တသ္သ သာသနေ။
Visesāhaṃ na vindāmi, sakyaputtassa sāsane.
‘‘ဒန္ဓာ မယ္ဟံ ဂတီ အာသိ၊ ပရိဘူတော ပုရေ အဟုံ။
‘‘Dandhā mayhaṃ gatī āsi, paribhūto pure ahuṃ;
ဘာတာ စ မံ ပဏာမေသိ၊ ဂစ္ဆ ဒာနိ သကံ ဃရံ။
Bhātā ca maṃ paṇāmesi, gaccha dāni sakaṃ gharaṃ.
‘‘သောဟံ ပဏာမိတော သန္တော၊ သင္ဃာရာမသ္သ ကောဋ္ဌကေ။
‘‘Sohaṃ paṇāmito santo, saṅghārāmassa koṭṭhake;
ဒုမ္မနော တတ္ထ အဋ္ဌာသိံ၊ သာမညသ္မိံ အပေက္ခဝာ။
Dummano tattha aṭṭhāsiṃ, sāmaññasmiṃ apekkhavā.
‘‘ဘဂဝာ တတ္ထ အာဂစ္ဆိ၊ သီသံ မယ္ဟံ ပရာမသိ။
‘‘Bhagavā tattha āgacchi, sīsaṃ mayhaṃ parāmasi;
ဗာဟာယ မံ ဂဟေတ္ဝာန၊ သင္ဃာရာမံ ပဝေသယိ။
Bāhāya maṃ gahetvāna, saṅghārāmaṃ pavesayi.
‘‘အနုကမ္ပာယ မေ သတ္ထာ၊ အဒာသိ ပာဒပုဉ္ဆနိံ။
‘‘Anukampāya me satthā, adāsi pādapuñchaniṃ;
ဧဝံ သုဒ္ဓံ အဓိဋ္ဌေဟိ၊ ဧကမန္တမဓိဋ္ဌဟံ။
Evaṃ suddhaṃ adhiṭṭhehi, ekamantamadhiṭṭhahaṃ.
‘‘ဟတ္ထေဟိ တမဟံ ဂယ္ဟ၊ သရိံ ကောကနဒံ အဟံ။
‘‘Hatthehi tamahaṃ gayha, sariṃ kokanadaṃ ahaṃ;
တတ္ထ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ၊ အရဟတ္တံ အပာပုဏိံ။
Tattha cittaṃ vimucci me, arahattaṃ apāpuṇiṃ.
‘‘မနောမယေသု ကာယေသု၊ သဗ္ဗတ္ထ ပာရမိံ ဂတော။
‘‘Manomayesu kāyesu, sabbattha pāramiṃ gato;
သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝော။
Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒာ စတသ္သော။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝသ္သ တေပိဋကံ ပဉ္စာဘိညာ စ အာဂမိံသု။ သတ္ထာ ဧကေန ဦနေဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တ္ဝာ ဇီဝကသ္သ နိဝေသနေ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ စူဠပန္ထကော ပန အတ္တနော ဘိက္ခာယ အပ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ ဧဝ န ဂတော။ ဇီဝကော ယာဂုံ ဒာတုံ အာရဘိ, သတ္ထာ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ပိဒဟိ။ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, န ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ဝိဟာရေ ဧကော ဘိက္ခု အတ္ထိ, ဇီဝကာ’’တိ။ သော ပုရိသံ ပဟိဏိ, ‘‘ဂစ္ဆ, ဘဏေ, ဝိဟာရေ နိသိန္နံ အယ္ယံ ဂဟေတ္ဝာ ဧဟီ’’တိ။ စူဠပန္ထကတ္ထေရောပိ ရူပေန ကိရိယာယ စ ဧကမ္ပိ ဧကေန အသဒိသံ ဘိက္ခုသဟသ္သံ နိမ္မိနိတ္ဝာ နိသီဒိ။ သော ပုရိသော ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဘာဝံ ဒိသ္ဝာ ဂန္တ္ဝာ ဇီဝကသ္သ ကထေသိ – ‘‘ဣမသ္မာ ဘိက္ခုသင္ဃာ ဝိဟာရေ ဘိက္ခုသင္ဃော ဗဟုတရော, ပက္ကောသိတဗ္ဗံ အယ္ယံ န ဇာနာမီ’’တိ။ ဇီဝကော သတ္ထာရံ ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘ကောနာမော, ဘန္တေ, ဝိဟာရေ နိသိန္နော ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘စူဠပန္ထကော နာမ, ဇီဝကာ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ , ဘဏေ, ‘စူဠပန္ထကော နာမ ကတရော’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တံ အာနေဟီ’’တိ။ သော ဝိဟာရံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘စူဠပန္ထကော နာမ ကတရော, ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အဟံ စူဠပန္ထကော’’,‘‘အဟံ စူဠပန္ထကော’’တိ ဧကပဟာရေနေဝ ဘိက္ခုသဟသ္သမ္ပိ ကထေသိ။ သော ပုနာဂန္တ္ဝာ တံ ပဝတ္တိံ ဇီဝကသ္သ အာရောစေသိ။ ဇီဝကော ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စတ္တာ ‘‘ဣဒ္ဓိမာ မညေ, အယ္ယော’’တိ နယတော ဉတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆ, ဘဏေ, ပဌမံ ကထနကမယ္ယမေဝ ‘တုမ္ဟေ သတ္ထာ ပက္ကောသတီ’တိ ဝတ္ဝာ စီဝရကဏ္ဏေ ဂဏ္ဟာ’’တိ အာဟ။ သော ဝိဟာရံ ဂန္တ္ဝာ တထာ အကာသိ, တာဝဒေဝ နိမ္မိတဘိက္ခူ အန္တရဓာယိံသု။ သော ထေရံ ဂဟေတ္ဝာ အဂမာသိ။
Arahattamaggenevassa tepiṭakaṃ pañcābhiññā ca āgamiṃsu. Satthā ekena ūnehi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ gantvā jīvakassa nivesane paññatte āsane nisīdi. Cūḷapanthako pana attano bhikkhāya appaṭicchitattā eva na gato. Jīvako yāguṃ dātuṃ ārabhi, satthā pattaṃ hatthena pidahi. ‘‘Kasmā, bhante, na gaṇhathā’’ti vutte – ‘‘vihāre eko bhikkhu atthi, jīvakā’’ti. So purisaṃ pahiṇi, ‘‘gaccha, bhaṇe, vihāre nisinnaṃ ayyaṃ gahetvā ehī’’ti. Cūḷapanthakattheropi rūpena kiriyāya ca ekampi ekena asadisaṃ bhikkhusahassaṃ nimminitvā nisīdi. So puriso vihāre bhikkhūnaṃ bahubhāvaṃ disvā gantvā jīvakassa kathesi – ‘‘imasmā bhikkhusaṅghā vihāre bhikkhusaṅgho bahutaro, pakkositabbaṃ ayyaṃ na jānāmī’’ti. Jīvako satthāraṃ paṭipucchi – ‘‘konāmo, bhante, vihāre nisinno bhikkhū’’ti? ‘‘Cūḷapanthako nāma, jīvakā’’ti. ‘‘Gaccha , bhaṇe, ‘cūḷapanthako nāma kataro’ti pucchitvā taṃ ānehī’’ti. So vihāraṃ gantvā ‘‘cūḷapanthako nāma kataro, bhante’’ti pucchi. ‘‘Ahaṃ cūḷapanthako’’,‘‘ahaṃ cūḷapanthako’’ti ekapahāreneva bhikkhusahassampi kathesi. So punāgantvā taṃ pavattiṃ jīvakassa ārocesi. Jīvako paṭividdhasaccattā ‘‘iddhimā maññe, ayyo’’ti nayato ñatvā ‘‘gaccha, bhaṇe, paṭhamaṃ kathanakamayyameva ‘tumhe satthā pakkosatī’ti vatvā cīvarakaṇṇe gaṇhā’’ti āha. So vihāraṃ gantvā tathā akāsi, tāvadeva nimmitabhikkhū antaradhāyiṃsu. So theraṃ gahetvā agamāsi.
သတ္ထာ တသ္မိံ ခဏေ ယာဂုဉ္စ ခဇ္ဇကာဒိဘေဒဉ္စ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိ။ ဒသဗလေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတ္ဝာ ဝိဟာရံ ဂတေ ဓမ္မသဘာယံ ကထာ ဥဒပာဒိ – ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓာနံ အာနုဘာဝော, ယတ္ရ ဟိ နာမ စတ္တာရော မာသေ ဧကဂာထံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တမ္ပိ လဟုကေန ခဏေနေဝ ဧဝံ မဟိဒ္ဓိကံ အကံသူ’’တိ။ သတ္ထာ တေသံ ဘိက္ခူနံ ကထာသလ္လာပံ သုတ္ဝာ အာဂန္တ္ဝာ ဗုဒ္ဓာသနေ နိသဇ္ဇ, ‘‘ကိံ ဝဒေထ, ဘိက္ခဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ, ‘‘ဣမံ နာမ, ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ, ‘‘ဘိက္ခဝေ, စူဠပန္ထကေန ဣဒာနိ မယ္ဟံ ဩဝာဒေ ဌတ္ဝာ လောကုတ္တရဒာယဇ္ဇံ လဒ္ဓံ, ပုဗ္ဗေ ပန လောကိယဒာယဇ္ဇ’’န္တိ ဝတ္ဝာ တေဟိ ယာစိတော စူဠသေဋ္ဌိဇာတကံ (ဇာ. ၁.၁.၄) ကထေသိ။ အပရဘာဂေ တံ သတ္ထာ အရိယဂဏပရိဝုတော ဓမ္မာသနေ နိသိန္နော မနောမယံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနန္တာနံ ဘိက္ခူနံ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလာနဉ္စ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သော အပရေန သမယေန ဘိက္ခူဟိ ‘‘တထာ ဒန္ဓဓာတုကေန ကထံ တယာ သစ္စာနိ ပဋိဝိဒ္ဓာနီ’’တိ ပုဋ္ဌော ဘာတု ပဏာမနတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပကာသေန္တော –
Satthā tasmiṃ khaṇe yāguñca khajjakādibhedañca paṭiggaṇhi. Dasabale bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ gate dhammasabhāyaṃ kathā udapādi – ‘‘aho buddhānaṃ ānubhāvo, yatra hi nāma cattāro māse ekagāthaṃ gahetuṃ asakkontampi lahukena khaṇeneva evaṃ mahiddhikaṃ akaṃsū’’ti. Satthā tesaṃ bhikkhūnaṃ kathāsallāpaṃ sutvā āgantvā buddhāsane nisajja, ‘‘kiṃ vadetha, bhikkhave’’ti pucchitvā, ‘‘imaṃ nāma, bhante’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, cūḷapanthakena idāni mayhaṃ ovāde ṭhatvā lokuttaradāyajjaṃ laddhaṃ, pubbe pana lokiyadāyajja’’nti vatvā tehi yācito cūḷaseṭṭhijātakaṃ (jā. 1.1.4) kathesi. Aparabhāge taṃ satthā ariyagaṇaparivuto dhammāsane nisinno manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ bhikkhūnaṃ cetovivaṭṭakusalānañca aggaṭṭhāne ṭhapesi. So aparena samayena bhikkhūhi ‘‘tathā dandhadhātukena kathaṃ tayā saccāni paṭividdhānī’’ti puṭṭho bhātu paṇāmanato paṭṭhāya attano paṭipattiṃ pakāsento –
၅၅၇.
557.
‘‘ဒန္ဓာ မယ္ဟံ ဂတီ အာသိ၊ ပရိဘူတော ပုရေ အဟံ။
‘‘Dandhā mayhaṃ gatī āsi, paribhūto pure ahaṃ;
ဘာတာ စ မံ ပဏာမေသိ၊ ဂစ္ဆ ဒာနိ တုဝံ ဃရံ။
Bhātā ca maṃ paṇāmesi, gaccha dāni tuvaṃ gharaṃ.
၅၅၈.
558.
‘‘သောဟံ ပဏာမိတော သန္တော၊ သင္ဃာရာမသ္သ ကောဋ္ဌကေ။
‘‘Sohaṃ paṇāmito santo, saṅghārāmassa koṭṭhake;
ဒုမ္မနော တတ္ထ အဋ္ဌာသိံ၊ သာသနသ္မိံ အပေက္ခဝာ။
Dummano tattha aṭṭhāsiṃ, sāsanasmiṃ apekkhavā.
၅၅၉.
559.
‘‘ဘဂဝာ တတ္ထ အာဂစ္ဆိ၊ သီသံ မယ္ဟံ ပရာမသိ။
‘‘Bhagavā tattha āgacchi, sīsaṃ mayhaṃ parāmasi;
ဗာဟာယ မံ ဂဟေတ္ဝာန၊ သင္ဃာရာမံ ပဝေသယိ။
Bāhāya maṃ gahetvāna, saṅghārāmaṃ pavesayi.
၅၆၀.
560.
‘‘အနုကမ္ပာယ မေ သတ္ထာ၊ ပာဒာသိ ပာဒပုဉ္ဆနိံ။
‘‘Anukampāya me satthā, pādāsi pādapuñchaniṃ;
ဧတံ သုဒ္ဓံ အဓိဋ္ဌေဟိ၊ ဧကမန္တံ သ္ဝဓိဋ္ဌိတံ။
Etaṃ suddhaṃ adhiṭṭhehi, ekamantaṃ svadhiṭṭhitaṃ.
၅၆၁.
561.
‘‘တသ္သာဟံ ဝစနံ သုတ္ဝာ၊ ဝိဟာသိံ သာသနေ ရတော။
‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, vihāsiṃ sāsane rato;
သမာဓိံ ပဋိပာဒေသိံ၊ ဥတ္တမတ္ထသ္သ ပတ္တိယာ။
Samādhiṃ paṭipādesiṃ, uttamatthassa pattiyā.
၅၆၂.
562.
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝာသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ။
‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;
တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနံ။
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
၅၆၃.
563.
‘‘သဟသ္သက္ခတ္တုမတ္တာနံ၊ နိမ္မိနိတ္ဝာန ပန္ထကော။
‘‘Sahassakkhattumattānaṃ, nimminitvāna panthako;
နိသီဒမ္ဗဝနေ ရမ္မေ၊ ယာဝ ကာလပ္ပဝေဒနာ။
Nisīdambavane ramme, yāva kālappavedanā.
၅၆၄.
564.
‘‘တတော မေ သတ္ထာ ပာဟေသိ၊ ဒူတံ ကာလပ္ပဝေဒကံ။
‘‘Tato me satthā pāhesi, dūtaṃ kālappavedakaṃ;
ပဝေဒိတမ္ဟိ ကာလမ္ဟိ၊ ဝေဟာသာဒုပသင္ကမိံ။
Paveditamhi kālamhi, vehāsādupasaṅkamiṃ.
၅၆၅.
565.
‘‘ဝန္ဒိတ္ဝာ သတ္ထုနော ပာဒေ၊ ဧကမန္တံ နိသီဒဟံ။
‘‘Vanditvā satthuno pāde, ekamantaṃ nisīdahaṃ;
နိသိန္နံ မံ ဝိဒိတ္ဝာန၊ အတ္ထ သတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟိ။
Nisinnaṃ maṃ viditvāna, attha satthā paṭiggahi.
၅၆၆.
566.
‘‘အာယာဂော သဗ္ဗလောကသ္သ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော။
‘‘Āyāgo sabbalokassa, āhutīnaṃ paṭiggaho;
ပုညက္ခေတ္တံ မနုသ္သာနံ၊ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိတ္ထ ဒက္ခိဏ’’န္တိ။ –
Puññakkhettaṃ manussānaṃ, paṭiggaṇhittha dakkhiṇa’’nti. –
ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ။
Imā gāthā abhāsi.
တတ္ထ ဒန္ဓာတိ, မန္ဒာ, စတုပ္ပဒိကံ ဂာထံ စတူဟိ မာသေဟိ ဂဟေတုံ အသမတ္ထဘာဝေန ဒုဗ္ဗလာ။ ဂတီတိ ဉာဏဂတိ။ အာသီတိ, အဟောသိ။ ပရိဘူတောတိ, တတော ဧဝ ‘‘မုဋ္ဌသ္သတိ အသမ္ပဇာနော’’တိ ဟီဠိတော။ ပုရေတိ, ပုဗ္ဗေ ပုထုဇ္ဇနကာလေ။ ဘာတာ စာတိ သမုစ္စယတ္ထော စ-သဒ္ဒော, န ကေဝလံ ပရိဘူတောဝ, အထ ခော ဘာတာပိ မံ ပဏာမေသိ, ‘‘ပန္ထက, တ္ဝံ ဒုပ္ပညော အဟေတုကော မညေ, တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကံ ပာပေတုံ အသမတ္ထော , န ဣမသ္သ သာသနသ္သ အနုစ္ဆဝိကော, ဂစ္ဆ ဒာနိ တုယ္ဟံ အယ္ယကဃရ’’န္တိ နိက္ကဍ္ဎေသိ။ ဘာတာတိ, ဘာတရာ။
Tattha dandhāti, mandā, catuppadikaṃ gāthaṃ catūhi māsehi gahetuṃ asamatthabhāvena dubbalā. Gatīti ñāṇagati. Āsīti, ahosi. Paribhūtoti, tato eva ‘‘muṭṭhassati asampajāno’’ti hīḷito. Pureti, pubbe puthujjanakāle. Bhātā cāti samuccayattho ca-saddo, na kevalaṃ paribhūtova, atha kho bhātāpi maṃ paṇāmesi, ‘‘panthaka, tvaṃ duppañño ahetuko maññe, tasmā pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pāpetuṃ asamattho , na imassa sāsanassa anucchaviko, gaccha dāni tuyhaṃ ayyakaghara’’nti nikkaḍḍhesi. Bhātāti, bhātarā.
ကောဋ္ဌကေတိ, ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကသမီပေ။ ဒုမ္မနောတိ, ဒောမနသ္သိတော။ သာသနသ္မိံ အပေက္ခဝာတိ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ သာပေက္ခော အဝိဗ္ဘမိတုကာမော။
Koṭṭhaketi, dvārakoṭṭhakasamīpe. Dummanoti, domanassito. Sāsanasmiṃ apekkhavāti, sammāsambuddhassa sāsane sāpekkho avibbhamitukāmo.
ဘဂဝာ တတ္ထ အာဂစ္ဆီတိ, မဟာကရုဏာသဉ္စောဒိတမာနသော မံ အနုဂ္ဂဏ္ဟန္တော ဘဂဝာ ယတ္ထာဟံ ဌိတော, တတ္ထ အာဂစ္ဆိ။ အာဂန္တ္ဝာ စ, ‘‘ပန္ထက, အဟံ တေ သတ္ထာ, န မဟာပန္ထကော, မံ ဥဒ္ဒိသ္သ တဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ သမသ္သာသေန္တော သီသံ မယ္ဟံ ပရာမသိ ဇာလာဗန္ဓနမုဒုတလုနပီဏဝရာယတင္ဂုလိသမုပသောဘိတေန ဝိကသိတပဒုမသသ္သိရီကေန စက္ကင္ကိတေန ဟတ္ထတလေန ‘‘ဣဒာနိယေဝ မမ ပုတ္တော ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဒီပေန္တော မယ္ဟံ သီသံ ပရာမသိ။ ဗာဟာယ မံ ဂဟေတ္ဝာနာတိ, ‘‘ကသ္မာ တ္ဝံ, ဣဓ တိဋ္ဌသီ’’တိ စန္ဒနဂန္ဓဂန္ဓိနာ အတ္တနော ဟတ္ထေန မံ ဘုဇေ ဂဟေတ္ဝာ အန္တောသင္ဃာရာမံ ပဝေသေသိ။ ပာဒာသိ ပာဒပုဉ္ဆနိန္တိ ပာဒပုဉ္ဆနိံ ကတ္ဝာ ပာဒာသိ ‘‘ရဇောဟရဏန္တိ မနသိ ကရောဟီ’’တိ အဒာသီတိ အတ္ထော။ ‘‘အဒာသီ’’တိ ‘‘ပာဒပုဉ္ဆနိ’’န္တိ စ ပဌန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ပာဒပုဉ္ဆနိ’’န္တိ ပာဒပုဉ္ဆနစောဠက္ခဏ္ဍံ ပာဒာသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တဒယုတ္တံ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင္ခရိတ္ဝာ စောဠက္ခဏ္ဍသ္သ ဒိန္နတ္တာ။ ဧတံ သုဒ္ဓံ အဓိဋ္ဌေဟိ, ဧကမန္တံ သ္ဝဓိဋ္ဌိတန္တိ, ဧတံ သုဒ္ဓံ စောဠက္ခဏ္ဍံ ‘‘ရဇောဟရဏံ, ရဇောဟရဏ’’န္တိ မနသိကာရေန သ္ဝဓိဋ္ဌိတံ ကတ္ဝာ ဧကမန္တံ ဧကမန္တေ ဝိဝိတ္တေ ဂန္ဓကုဋိပမုခေ နိသိန္နော အဓိဋ္ဌေဟိ တထာ စိတ္တံ သမာဟိတံ ကတ္ဝာ ပဝတ္တေဟိ။
Bhagavā tattha āgacchīti, mahākaruṇāsañcoditamānaso maṃ anuggaṇhanto bhagavā yatthāhaṃ ṭhito, tattha āgacchi. Āgantvā ca, ‘‘panthaka, ahaṃ te satthā, na mahāpanthako, maṃ uddissa tava pabbajjā’’ti samassāsento sīsaṃ mayhaṃ parāmasi jālābandhanamudutalunapīṇavarāyataṅgulisamupasobhitena vikasitapadumasassirīkena cakkaṅkitena hatthatalena ‘‘idāniyeva mama putto bhavissatī’’ti dīpento mayhaṃ sīsaṃ parāmasi. Bāhāya maṃ gahetvānāti, ‘‘kasmā tvaṃ, idha tiṭṭhasī’’ti candanagandhagandhinā attano hatthena maṃ bhuje gahetvā antosaṅghārāmaṃ pavesesi. Pādāsipādapuñchaninti pādapuñchaniṃ katvā pādāsi ‘‘rajoharaṇanti manasi karohī’’ti adāsīti attho. ‘‘Adāsī’’ti ‘‘pādapuñchani’’nti ca paṭhanti. Keci pana ‘‘pādapuñchani’’nti pādapuñchanacoḷakkhaṇḍaṃ pādāsī’’ti vadanti. Tadayuttaṃ iddhiyā abhisaṅkharitvā coḷakkhaṇḍassa dinnattā. Etaṃ suddhaṃ adhiṭṭhehi, ekamantaṃ svadhiṭṭhitanti, etaṃ suddhaṃ coḷakkhaṇḍaṃ ‘‘rajoharaṇaṃ, rajoharaṇa’’nti manasikārena svadhiṭṭhitaṃ katvā ekamantaṃ ekamante vivitte gandhakuṭipamukhe nisinno adhiṭṭhehi tathā cittaṃ samāhitaṃ katvā pavattehi.
တသ္သာဟံ ဝစနံ သုတ္ဝာတိ, တသ္သ ဘဂဝတော ဝစနံ ဩဝာဒံ အဟံ သုတ္ဝာ တသ္မိံ သာသနေ ဩဝာဒေ ရတော အဘိရတော ဟုတ္ဝာ ဝိဟာသိံ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇိံ။ ပဋိပဇ္ဇန္တော စ သမာဓိံ ပဋိပာဒေသိံ, ဥတ္တမတ္ထသ္သ ပတ္တိယာတိ, ဥတ္တမတ္ထော နာမ အရဟတ္တံ, တသ္သ အဓိဂမာယ ကသိဏပရိကမ္မဝသေန ရူပဇ္ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ ဈာနပာဒကံ ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ မဂ္ဂပဋိပာဋိယာ အဂ္ဂမဂ္ဂသမာဓိံ သမ္ပာဒေသိန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ဟိ သမာဓီတိ ဥပစာရသမာဓိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ စတုတ္ထမဂ္ဂသမာဓိ, တာဝ သမာဓိသာမညေန ဂဟိတော, အဂ္ဂဖလသမာဓိ ပန ဥတ္တမတ္ထဂ္ဂဟဏေန, သာတိသယံ စေဝာယံ သမာဓိကုသလော, တသ္မာ ‘‘သမာဓိံ ပဋိပာဒေသိ’’န္တိ အာဟ။ သမာဓိကုသလတာယ ဟိ အယမာယသ္မာ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော နာမ ဇာတော, မဟာပန္ထကတ္ထေရော ပန ဝိပသ္သနာကုသလတာယ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော နာမ။ ဧကော စေတ္ထ သမာဓိလက္ခဏေ ဆေကော, ဧကော ဝိပသ္သနာလက္ခဏေ, ဧကော သမာဓိဂာဠ္ဟော, ဧကော ဝိပသ္သနာဂာဠ္ဟော ဧကော အင္ဂသံခိတ္တေ ဆေကော, ဧကော အာရမ္မဏသံခိတ္တေ, ဧကော အင္ဂဝဝတ္ထာနေ, ဧကော အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနေတိ ဝဏ္ဏေန္တိ။ အပိစ စူဠပန္ထကတ္ထေရော သာတိသယံ စတုန္နံ ရူပာဝစရဇ္ဈာနာနံ လာဘိတာယ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော ဝုတ္တော, မဟာပန္ထကတ္ထေရော သာတိသယံ စတုန္နံ အရူပာဝစရဇ္ဈာနာနံ လာဘိတာယ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော။ ပဌမော ဝာ ရူပာဝစရဇ္ဈာနလာဘီ ဟုတ္ဝာ ဈာနင္ဂေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော, ဣတရော အရူပာဝစရဇ္ဈာနလာဘီ ဟုတ္ဝာ ဈာနင္ဂေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော။ မနောမယံ ပန ကာယံ နိဗ္ဗတ္တေန္တော အညေ တယော ဝာ စတ္တာရော ဝာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ, န ဗဟုကေ, ဧကသဒိသေယေဝ စ ကတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, ဧကဝိဓမေဝ ကမ္မံ ကုရုမာနေ။ အယံ ပန ထေရော ဧကာဝဇ္ဇနေန သမဏသဟသ္သံ မာပေသိ, ဒ္ဝေပိ န ကာယေန ဧကသဒိသေ အကာသိ, န ဧကဝိဓံ ကမ္မံ ကုရုမာနေ။ တသ္မာ မနောမယံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနန္တာနံ အဂ္ဂော နာမ ဇာတော။
Tassāhaṃ vacanaṃ sutvāti, tassa bhagavato vacanaṃ ovādaṃ ahaṃ sutvā tasmiṃ sāsane ovāde rato abhirato hutvā vihāsiṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjiṃ. Paṭipajjanto ca samādhiṃ paṭipādesiṃ, uttamatthassa pattiyāti, uttamattho nāma arahattaṃ, tassa adhigamāya kasiṇaparikammavasena rūpajjhānāni nibbattetvā jhānapādakaṃ vipassanaṃ paṭṭhapetvā maggapaṭipāṭiyā aggamaggasamādhiṃ sampādesinti attho. Ettha hi samādhīti upacārasamādhito paṭṭhāya yāva catutthamaggasamādhi, tāva samādhisāmaññena gahito, aggaphalasamādhi pana uttamatthaggahaṇena, sātisayaṃ cevāyaṃ samādhikusalo, tasmā ‘‘samādhiṃ paṭipādesi’’nti āha. Samādhikusalatāya hi ayamāyasmā cetovivaṭṭakusalo nāma jāto, mahāpanthakatthero pana vipassanākusalatāya saññāvivaṭṭakusalo nāma. Eko cettha samādhilakkhaṇe cheko, eko vipassanālakkhaṇe, eko samādhigāḷho, eko vipassanāgāḷho eko aṅgasaṃkhitte cheko, eko ārammaṇasaṃkhitte, eko aṅgavavatthāne, eko ārammaṇavavatthāneti vaṇṇenti. Apica cūḷapanthakatthero sātisayaṃ catunnaṃ rūpāvacarajjhānānaṃ lābhitāya cetovivaṭṭakusalo vutto, mahāpanthakatthero sātisayaṃ catunnaṃ arūpāvacarajjhānānaṃ lābhitāya saññāvivaṭṭakusalo. Paṭhamo vā rūpāvacarajjhānalābhī hutvā jhānaṅgehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattoti cetovivaṭṭakusalo, itaro arūpāvacarajjhānalābhī hutvā jhānaṅgehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattoti saññāvivaṭṭakusalo. Manomayaṃ pana kāyaṃ nibbattento aññe tayo vā cattāro vā nibbattanti, na bahuke, ekasadiseyeva ca katvā nibbattenti, ekavidhameva kammaṃ kurumāne. Ayaṃ pana thero ekāvajjanena samaṇasahassaṃ māpesi, dvepi na kāyena ekasadise akāsi, na ekavidhaṃ kammaṃ kurumāne. Tasmā manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ aggo nāma jāto.
ဣဒာနိ အတ္တနော အဓိဂတဝိသေသံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝာသံ ဇာနာမီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမဉ္စာယံ ထေရော ဆဠဘိညော, ယာ ပန အဘိညာ အာသဝက္ခယဉာဏာဓိဂမသ္သ ဗဟူပကာရာ, တံ ဒသ္သနတ္ထံ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝာသံ ဇာနာမိ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတ’’န္တိ ဝတ္ဝာ ‘‘တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေနိဝာသယထာကမ္မုပဂအနာဂတံသဉာဏာနိ ဟိ ဝိပသ္သနာစာရသ္သ ဗဟူပကာရာနိ, န တထာ ဣတရဉာဏာနိ။
Idāni attano adhigatavisesaṃ dassetuṃ ‘‘pubbenivāsaṃ jānāmī’’tiādimāha. Kāmañcāyaṃ thero chaḷabhiñño, yā pana abhiññā āsavakkhayañāṇādhigamassa bahūpakārā, taṃ dassanatthaṃ ‘‘pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhita’’nti vatvā ‘‘tisso vijjā anuppattā’’ti vuttaṃ. Pubbenivāsayathākammupagaanāgataṃsañāṇāni hi vipassanācārassa bahūpakārāni, na tathā itarañāṇāni.
သဟသ္သက္ခတ္တုန္တိ သဟသ္သံ။ ‘‘သဟသ္သဝာရ’’န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ဧကာဝဇ္ဇနေန ပန ထေရော သဟသ္သေ မနောမယေ ကာယေ နိမ္မိနိ, န ဝာရေန။ တေ စ ခော အညမညမသဒိသေ ဝိဝိဓဉ္စ ကမ္မံ ကရောန္တေ။ ‘‘ကိံ ပန သာဝကာနမ္ပိ ဧဝရူပံ ဣဒ္ဓိနိမ္မာနံ သမ္ဘဝတီ’’တိ? န သမ္ဘဝတိ သဗ္ဗေသံ, အဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိယာ ပန အယမေဝ ထေရော ဧဝမကာသိ, တထာ ဟေသ ဣမိနာ အင္ဂေန ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ပန္ထကော နိသီဒီတိ အတ္တာနမေဝ ပရံ ဝိယ ဝဒတိ။ အမ္ဗဝနေတိ, အမ္ဗဝနေ ဇီဝကေန ကတဝိဟာရေ။ ဝေဟာသာဒုပသင္ကမိန္တိ ဝေဟာသာတိ ကရဏေ နိသ္သက္ကဝစနံ, ဝေဟာသေနာတိ အတ္ထော, ဒ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အထာတိ, မမ နိသဇ္ဇာယ ပစ္ဆာ။ ပဋိဂ္ဂဟီတိ ဒက္ခိဏောဒကံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိ။ အာယာဂော သဗ္ဗလောကသ္သာတိ, သဗ္ဗသ္သ သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယ္ယတာယ ဒေယ္ယဓမ္မံ အာနေတ္ဝာ ယဇိတဗ္ဗဋ္ဌာနဘူတော။ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟောတိ, မဟာဖလဘာဝကရဏေန ဒက္ခိဏာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟကော။ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိတ္ထ ဒက္ခိဏန္တိ ဇီဝကေန ဥပနီတံ ယာဂုခဇ္ဇာဒိဘေဒံ ဒက္ခိဏံ ပဋိဂ္ဂဟေသိ။
Sahassakkhattunti sahassaṃ. ‘‘Sahassavāra’’nti keci vadanti. Ekāvajjanena pana thero sahasse manomaye kāye nimmini, na vārena. Te ca kho aññamaññamasadise vividhañca kammaṃ karonte. ‘‘Kiṃ pana sāvakānampi evarūpaṃ iddhinimmānaṃ sambhavatī’’ti? Na sambhavati sabbesaṃ, abhinīhārasampattiyā pana ayameva thero evamakāsi, tathā hesa iminā aṅgena etadagge ṭhapito. Panthako nisīdīti attānameva paraṃ viya vadati. Ambavaneti, ambavane jīvakena katavihāre. Vehāsādupasaṅkaminti vehāsāti karaṇe nissakkavacanaṃ, vehāsenāti attho, da-kāro padasandhikaro. Athāti, mama nisajjāya pacchā. Paṭiggahīti dakkhiṇodakaṃ paṭiggaṇhi. Āyāgo sabbalokassāti, sabbassa sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyatāya deyyadhammaṃ ānetvā yajitabbaṭṭhānabhūto. Āhutīnaṃ paṭiggahoti, mahāphalabhāvakaraṇena dakkhiṇāhutīnaṃ paṭiggaṇhako. Paṭiggaṇhittha dakkhiṇanti jīvakena upanītaṃ yāgukhajjādibhedaṃ dakkhiṇaṃ paṭiggahesi.
အထ ခော ဘဂဝာ ကတဘတ္တကိစ္စော အာယသ္မန္တံ စူဠပန္ထကံ အာဏာပေသိ – ‘‘အနုမောဒနံ ကရောဟီ’’တိ။ သော သိနေရုံ ဂဟေတ္ဝာ မဟာသမုဒ္ဒံ မန္ထေန္တော ဝိယ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တတာယ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သင္ခောဘေန္တော သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဏ္ဟန္တော အနုမောဒနံ အကာသိ။ တထာ ဥပနိသ္သယသမ္ပန္နောပိ စာယမာယသ္မာ တထာရူပာယ ကမ္မပိလောတိကာယ ပရိဗာဓိတော စတုပ္ပဒိကံ ဂာထံ စတူဟိပိ မာသေဟိ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ။ တံ ပနသ္သ ဥပနိသ္သယသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတ္ဝာ သတ္ထာ ပုဗ္ဗစရိယာနုရူပံ ယောနိသောမနသိကာရေ နိယောဇေသိ။ တထာ ဟိ ဘဂဝာ တဒာ ဇီဝကသ္သ နိဝေသနေ နိသိန္နော ဧဝ ‘‘စူဠပန္ထကသ္သ စိတ္တံ သမာဟိတံ, ဝီထိပဋိပန္နာ ဝိပသ္သနာ’’တိ ဉတ္ဝာ ယထာနိသိန္နောဝ အတ္တာနံ ဒသ္သေတ္ဝာ, ‘‘ပန္ထက, ယဒိပာယံ ပိလောတိကာ သံကိလိဋ္ဌာ ရဇာနုကိဏ္ဏာ, ဣတော ပန အညော ဧဝ အရိယသ္သ ဝိနယေ သံကိလေသော ရဇော စာတိ ဒသ္သေန္တော –
Atha kho bhagavā katabhattakicco āyasmantaṃ cūḷapanthakaṃ āṇāpesi – ‘‘anumodanaṃ karohī’’ti. So sineruṃ gahetvā mahāsamuddaṃ manthento viya pabhinnapaṭisambhidāppattatāya tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ saṅkhobhento satthu ajjhāsayaṃ gaṇhanto anumodanaṃ akāsi. Tathā upanissayasampannopi cāyamāyasmā tathārūpāya kammapilotikāya paribādhito catuppadikaṃ gāthaṃ catūhipi māsehi gahetuṃ nāsakkhi. Taṃ panassa upanissayasampattiṃ oloketvā satthā pubbacariyānurūpaṃ yonisomanasikāre niyojesi. Tathā hi bhagavā tadā jīvakassa nivesane nisinno eva ‘‘cūḷapanthakassa cittaṃ samāhitaṃ, vīthipaṭipannā vipassanā’’ti ñatvā yathānisinnova attānaṃ dassetvā, ‘‘panthaka, yadipāyaṃ pilotikā saṃkiliṭṭhā rajānukiṇṇā, ito pana añño eva ariyassa vinaye saṃkileso rajo cāti dassento –
‘‘ရာဂော ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ၊ ရာဂသ္သေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ။
‘‘Rāgo rajo na ca pana reṇu vuccati, rāgassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;
ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတ္ဝာ ဘိက္ခဝော၊ ဝိဟရန္တိ တေ ဝီတရဇသ္သ သာသနေ။
Etaṃ rajaṃ vippajahitvā bhikkhavo, viharanti te vītarajassa sāsane.
‘‘ဒောသော ရဇော။ပေ.။ သာသနေ။
‘‘Doso rajo…pe… sāsane.
‘‘မောဟော ရဇော။ပေ.။ ဝီတရဇသ္သ သာသနေ’’တိ။ –
‘‘Moho rajo…pe… vītarajassa sāsane’’ti. –
ဣမာ တိသ္သော ဩဘာသဂာထာ အဘာသိ။ ဂာထာပရိယောသာနေ စူဠပန္ထကော အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒာပရိဝာရံ အရဟတ္တံ ပာပုဏီတိ။
Imā tisso obhāsagāthā abhāsi. Gāthāpariyosāne cūḷapanthako abhiññāpaṭisambhidāparivāraṃ arahattaṃ pāpuṇīti.
စူဠပန္ထကတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Cūḷapanthakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၄. စူဠပန္ထကတ္ထေရဂာထာ • 4. Cūḷapanthakattheragāthā