| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೫. ಚೂಳಸಚ್ಚಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
5. Cūḷasaccakasuttavaṇṇanā
೩೫೩. ಹಂಸವಟ್ಟಕಚ್ಛನ್ನೇನಾತಿ ಹಂಸವಟ್ಟಕಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇನ, ಹಂಸಮಣ್ಡಲಾಕಾರೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
353.Haṃsavaṭṭakacchannenāti haṃsavaṭṭakapaṭicchannena, haṃsamaṇḍalākārenāti attho.
ವದನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾದೋ, ಮಗ್ಗೋ। ಕಿಂ ವದನ್ತಿ? ಉತ್ತರಂ। ವಾದಾನಂ ಸತಾನಿ ವಾದಸತಾನಿ। ‘‘ನಿಗಣ್ಠೋ ಪಞ್ಚವಾದಸತಾನಿ, ನಿಗಣ್ಠೀ ಪಞ್ಚವಾದಸತಾನೀ’’ತಿ ಏವಂ ನಿಗಣ್ಠೋ ಚ ನಿಗಣ್ಠೀ ಚ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ವಾದಸತಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಾ। ಕಿರಿಯತೋ ತೇ ಪುಚ್ಛಿಂಸು, ಲಿಙ್ಗತೋ ಪನ ನಿಗಣ್ಠಭಾವೋ ಞಾತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಹಂ ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
Vadanti etenāti vādo, maggo. Kiṃ vadanti? Uttaraṃ. Vādānaṃ satāni vādasatāni. ‘‘Nigaṇṭho pañcavādasatāni, nigaṇṭhī pañcavādasatānī’’ti evaṃ nigaṇṭhoca nigaṇṭhī ca pañca pañca vādasatāni uggahetvā vicarantā. Kiriyato te pucchiṃsu, liṅgato pana nigaṇṭhabhāvo ñāto. Tenāha ‘‘ahaṃ vādaṃ āropessāmī’’ti.
ಜಗ್ಗನ್ತೋ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದಿವಸೇನ। ದಿವಾತರನ್ತಿ ಅತಿದಿವಂ। ‘‘ಕಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಾ, ಕಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾಹಿ ವುತ್ತೇ ಥೇರೋ ಆಹ ‘‘ಪುಚ್ಛಾ ನಾಮ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ। ಪುಚ್ಛಾ ವಾದಾನಂ ಪುಬ್ಬಪಕ್ಖೋ, ಯಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ವಾದಪಸುತಾ ವಾದಾಭಿರತಾ ಧಜಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ವಿಚರಥ, ತಸ್ಮಾ ವಾದಾನಂ ಪುಬ್ಬಪಕ್ಖೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತೋ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತುಗಾಮಭಾವತೋ ಪುಬ್ಬಪಕ್ಖಂ ದೇಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಮಾತುಗಾಮಾ ನಾಮ ಪಠಮಂ ಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ। ತಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ಏಕೇಕಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತವಾದಮಗ್ಗಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿಯೋ ವಾದಸಹಸ್ಸಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಯಥಾ ನಿಸಿತಸ್ಸ ಖಗ್ಗಸ್ಸ ಕುಮುದನಾಳಚ್ಛೇದನೇ ಕಿಮತ್ಥಿ ಭಾರಿಯಂ, ಏವಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸಾವಕೇಸು ಪಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ಪುಥುಜ್ಜನಪರಿಕಪ್ಪಿತಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಕಿಮತ್ಥಿ ಭಾರಿಯಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಥೇರೋ ಖಗ್ಗೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ನಿಜ್ಜಟಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ತಾ ಪುನ ತತ್ಥ ಜಟಂ ಗಣ್ಠಿಂ ಕಾತುಂ ನ ವಿಸಹನ್ತಿ, ತಥಾ ವಿಜಟೇತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ। ಅಯಂ ಥೇರೋ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಸಹಸ್ಸವಟ್ಟಿಕಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅವಿಸಯೇ ಅನ್ಧಕಾರಭೂತೇ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿತಮತ್ತೇಯೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸೀತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಯಞ್ಚ ಅನ್ತಿಮಭವಿಕತಾಯ ಕೋಹಞ್ಞೇ ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಯೋ ‘‘ಏತ್ತಕಮೇವ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಥೇರಸ್ಸ ವಿಸಯನ್ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾವಿಸಯಂ।
Jagganto sammajjanādivasena. Divātaranti atidivaṃ. ‘‘Kassa pucchā, kassa vissajjanaṃ hotū’’ti paribbājikāhi vutte thero āha ‘‘pucchā nāma amhākaṃ pattā’’ti. Pucchā vādānaṃ pubbapakkho, yasmā tumhe vādapasutā vādābhiratā dhajaṃ paggayha vicaratha, tasmā vādānaṃ pubbapakkho amhākaṃ patto, evaṃ santepi tumhākaṃ mātugāmabhāvato pubbapakkhaṃ demāti āha ‘‘tumhe pana mātugāmā nāma paṭhamaṃ pucchathā’’ti. Tā paribbājikā ekekā aḍḍhateyyasatavādamaggaṃ pucchantiyo vādasahassaṃ pucchiṃsu. Yathā nisitassa khaggassa kumudanāḷacchedane kimatthi bhāriyaṃ, evaṃ paṭisambhidāppattassa sāvakesu paññavantānaṃ aggabhāve ṭhitassa dhammasenāpatino puthujjanaparikappitapañhavissajjane kimatthi bhāriyaṃ. Tenāha ‘‘thero khaggenā’’tiādi. Tattha nijjaṭaṃ niggaṇṭhiṃ katvāti yathā tā puna tattha jaṭaṃ gaṇṭhiṃ kātuṃ na visahanti, tathā vijaṭetvā kathesi. Ayaṃ thero caturaṅgasamannāgate andhakāre sahassavaṭṭikaṃ dīpento viya aññesaṃ avisaye andhakārabhūte pañhe pucchitamatteyeva vissajjesīti therassa paññāveyyattiyaṃ disvā sayañca antimabhavikatāya kohaññe ṭhātuṃ asakkontiyo ‘‘ettakameva, bhante, mayaṃ jānāmā’’ti āhaṃsu. Therassa visayanti therassa paññāvisayaṃ.
ನೇವ ಅನ್ತಂ ನ ಕೋಟಿಂ ಅದ್ದಸಂಸೂತಿ ಏಕನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಬಹುಭಾವತೋ ತಸ್ಸಾ ಪುಚ್ಛಾಯ ಅತ್ಥೋ ಏವಮನ್ತೋ ಏವಮವಸಾನಕೋಟೀತಿ ನ ಪಸ್ಸಿಂಸು ನ ಜಾನಿಂಸು। ಥೇರೋ ತಾಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾರುಚಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ಉತ್ತರಿತರಪಞ್ಞೋತಿ ವಾದಮಗ್ಗಪರಿಚಯೇನ ಮೇಧಾವಿತಾಯ ಚ ಯಾದಿಸಾ ತಾಸಂ ಪಞ್ಞಾ, ತತೋ ಉತ್ತರಿತರಪಞ್ಞೋ।
Neva antaṃ na koṭiṃ addasaṃsūti ekanti vattabbassa bahubhāvato tassā pucchāya attho evamanto evamavasānakoṭīti na passiṃsu na jāniṃsu. Thero tāsaṃ ajjhāsayaṃ olokento pabbajjāruciṃ disvā āha ‘‘idāni kiṃ karissathā’’ti? Uttaritarapaññoti vādamaggaparicayena medhāvitāya ca yādisā tāsaṃ paññā, tato uttaritarapañño.
ಕಥಾಮಗ್ಗೋತಿ ವಾದಮಗ್ಗೋ। ತಸ್ಮಾ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಪರಪ್ಪವಾದಾದೀಹಿ ಭಸ್ಸಂ ವಾದಮಗ್ಗಂ ಪಕಾರೇಹಿ ವದೇತೀತಿ ಭಸ್ಸಪ್ಪವಾದಕೋ। ಪಣ್ಡಿತವಾದೋತಿ ಅಹಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಿಪುಣೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋತಿ ಏವಂವಾದೀ। ಯಂ ಯಂ ನಕ್ಖತ್ತಾಚಾರೇನ ಆದಿಸತೀತಿ ನಕ್ಖತ್ತಗತಿಯಾ ಕಾಲಞಾಣೇನ ‘‘ಅಸುಕದಿವಸೇ ಚನ್ದಗ್ಗಾಹೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೂರಿಯಗ್ಗಾಹೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಂ ಯಂ ಆದೇಸಂ ಭಣತಿ। ಸಾಧುಲದ್ಧಿಕೋ ಞಾಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸುನ್ದರೋ। ಆರೋಪಿತೋತಿ ಪಟಿಞ್ಞಾಹೇತುನಿದಸ್ಸನಾದಿದೋಸಂ ಉಪರಿ ಆರೋಪಿತೋ ವಾದೋ ಸ್ವಾರೋಪಿತೋ। ದೋಸಪದಂ ಆರೋಪೇನ್ತೇನ ವಾದಿನಾ ಪರವಾದಿಮ್ಹಿ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ತಸ್ಸ ಧಾತುಕ್ಖೋಭೋಪಿ ಸಿಯಾ, ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪೇನ ಯೇನ ದೋಸೋ ತೇನ ಸಙ್ಕಪ್ಪಿತೋ ಸಮ್ಪವೇಧಿತೋತಿ। ಥೂಣನ್ತಿ ಸರೀರಂ ಖೋಭಿತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ। ಥೂಣನ್ತಿ ಹಿ ಲೋಹಿತಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹಾನಂ ಅಧಿವಚನಂ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸರೀರಧಾರಣತೋ। ಅಪಿಚ ಥೂಣಪದೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ ಕಥಾಮಗ್ಗೋ ವಾದಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ। ಸಚ್ಚಕೋ ಪನ ಕೋಹಞ್ಞೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾದಪ್ಪಭೇದವಸೇನ ಪರೇ ವಿಮ್ಹಾಪೇನ್ತೋ ‘‘ಥೂಣಂ ಚೇಪಾಹ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಸಾವಕಾನಂ ವಿನಯಂ ನಾಮ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ತಞ್ಚ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಹೋತೀತಿ ಏಸಾ ಏವ ಚಸ್ಸ ಅನುಸಾಸನೀತಿ ವಿನಯನಾದಿಮುಖೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮತಂ ಸಾಸನಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಸಚ್ಚಕೋ ‘‘ಕಥಂ ಪನ, ಭೋ, ಅಸ್ಸಜೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಥಸ್ಸ ಥೇರೋ ‘‘ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಕಥಾ ನಾಮ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಾ ಬುದ್ಧಾವೇಣಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ, ತತ್ರ ಚ ಮಯಾ ಅನಿಚ್ಚಕಥಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಾಯ ತಂ ಅಸಹನ್ತೋ ಸಚ್ಚಕೋ ತುಚ್ಛಮಾನೇನ ಪಟಪಟಾಯನ್ತೋ ಕುರುಮಾನೋ ಲಿಚ್ಛವೀ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ವಾದಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಪತಿಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ವಿಜಹಿತವಾದೋ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚಾನತ್ತಲಕ್ಖಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಭಗವತೋ ಅನುಸಾಸನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ, ಭೋ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Kathāmaggoti vādamaggo. Tasmā tehi tehi parappavādādīhi bhassaṃ vādamaggaṃ pakārehi vadetīti bhassappavādako. Paṇḍitavādoti ahaṃ paṇḍito nipuṇo bahussutoti evaṃvādī. Yaṃ yaṃ nakkhattācārena ādisatīti nakkhattagatiyā kālañāṇena ‘‘asukadivase candaggāho bhavissati, sūriyaggāho bhavissatī’’tiādinā yaṃ yaṃ ādesaṃ bhaṇati. Sādhuladdhiko ñāṇasampattiyā sundaro. Āropitoti paṭiññāhetunidassanādidosaṃ upari āropito vādo svāropito. Dosapadaṃ āropentena vādinā paravādimhi abhibhuyya tassa dhātukkhobhopi siyā, cittavikkhepena yena doso tena saṅkappito sampavedhitoti. Thūṇanti sarīraṃ khobhitanti katvā. Thūṇanti hi lohitapittasemhānaṃ adhivacanaṃ sabbaṅgasarīradhāraṇato. Apica thūṇapado nāma atthi kathāmaggo vādamaggaṃ gaṇhantānaṃ. Saccako pana kohaññe ṭhatvā attano vādappabhedavasena pare vimhāpento ‘‘thūṇaṃ cepāha’’ntiādimāha. Sāvakānaṃ vinayaṃ nāma sikkhāpadaṃ, tañca dhammadesanā hotīti esā eva cassa anusāsanīti vinayanādimukhena sammāsambuddhassa mataṃ sāsanaṃ pucchanto saccako ‘‘kathaṃ pana, bho, assajī’’tiādimāha. Athassa thero ‘‘lakkhaṇattayakathā nāma anaññasādhāraṇā buddhāveṇikā dhammadesanā, tatra ca mayā aniccakathāya samuṭṭhāpitāya taṃ asahanto saccako tucchamānena paṭapaṭāyanto kurumāno licchavī gahetvā bhagavato santikaṃ āgamissati, athassa bhagavā vādaṃ madditvā aniccanti patiṭṭhapento dhammaṃ kathessati, tadā bhavissati vijahitavādo sammāpaṭipattiyā patiṭṭhito’’ti cintetvā aniccānattalakkhaṇapaṭisaṃyuttaṃ bhagavato anusāsanaṃ dassento ‘‘evaṃ, bho, aggivessanā’’tiādimāha.
ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ ಅಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಥೇರೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಉಪಾರಮ್ಭಸ್ಸ ಓಕಾಸೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಂ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ಮಗ್ಗಫಲಾನೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾಪರಿಯಾಯೇನ। ಅಯನ್ತಿ ಸಚ್ಚಕೋ। ನಯಿದಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನಂ ನಾಮಾತಿ ಯತ್ಥ ತುಮ್ಹೇ ಅವಟ್ಠಿತಾ, ಇದಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಸಾಸನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ ದುಕ್ಖತೋ ಅನಿಸ್ಸರಣತ್ತಾ, ಅಥ ಖೋ ಮಹಾಆಘಾತನಂ ನಾಮೇತಂ, ಮಹಾದುಕ್ಖನಿದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಪನ ನಿರಯುಸ್ಸದೋ ನಾಮ ಉಸ್ಸದನಿರಯೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ನತ್ತಿ ನಾಮ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸುಖಾಸಾ। ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯಾತಿ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಕತ್ವಾ, ದುಕ್ಖಮೇವ ಜೀರಾಪೇನ್ತಾ ಸಬ್ಬಸೋ ದುಕ್ಖಮೇವ ಅನುಭವನ್ತಾ, ಆಹಿಣ್ಡಥ ವಿಚರಥಾತಿ। ಸಬ್ಬಮಿದಂ ತಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾಪರಿಕಪ್ಪಿತಮೇವ। ಕಸ್ಮಾ? ದುಕ್ಖಸಚ್ಚೂಪಸಞ್ಹಿತಾಯೇವ ಹೇತ್ಥ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಕಥಾ ನಾಮ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಪರಿಞ್ಞತ್ಥಂ ಭಗವತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವುಸ್ಸತಿ। ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಸಙ್ಖಾರಭಾವೇನ ‘‘ಯದನಿಚ್ಚಂ, ತಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಪರಿಯಾಯತೋ ದುಕ್ಖಂ, ನ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ। ಸೋತುಂ ಅಯುತ್ತಂ ಮಿಚ್ಛಾವಾದತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Kasmā panettha dukkhalakkhaṇaṃ aggahitanti āha ‘‘thero panā’’tiādi. ‘‘Upārambhassa okāso hotī’’ti saṅkhepato vuttaṃ vivarituṃ ‘‘maggaphalānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha pariyāyenāti saṅkhāradukkhatāpariyāyena. Ayanti saccako. Nayidaṃ tumhākaṃ sāsanaṃ nāmāti yattha tumhe avaṭṭhitā, idaṃ tumhākaṃ sabbaññusāsanaṃ nāma na hoti dukkhato anissaraṇattā, atha kho mahāāghātanaṃ nāmetaṃ, mahādukkhaniddiṭṭhattā pana nirayussado nāma ussadanirayo nāma, tasmā natti nāma tumhākaṃ sukhāsā. Uṭṭhāyuṭṭhāyāti ussukkaṃ katvā, dukkhameva jīrāpentā sabbaso dukkhameva anubhavantā, āhiṇḍatha vicarathāti. Sabbamidaṃ tassa micchāparikappitameva. Kasmā? Dukkhasaccūpasañhitāyeva hettha nippariyāyakathā nāma. Tassa hi pariññatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussati. Maggaphalāni saṅkhārabhāvena ‘‘yadaniccaṃ, taṃ dukkha’’nti pariyāyato dukkhaṃ, na nippariyāyato. Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi. Sotuṃ ayuttaṃ micchāvādattāti adhippāyo.
೩೫೪. ಸಹ ಅತ್ಥಾನುಸಾಸನಂ ಅಗಾರನ್ತಿ ಸನ್ಧಾಗಾರಂ, ರಾಜಕುಲಾನಂ ಸನ್ಥಾಪನಅಗಾರನ್ತಿಪಿ ಸನ್ಧಾಗಾರಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸನ್ಥಾಗಾರೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ತಾದಿಸೇ ಕಾಲೇ ರಾಜಕಿಚ್ಚಾನಂ ಸನ್ಥಾನಮೇತ್ಥ ವಿಚಾರೇನ್ತೀತಿ ಸನ್ಧಾಗಾರಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸನ್ಥಾಗಾರೇತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ಚ ಪಟಿಞ್ಞಾತಂ। ಇದಾನೇವ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೋತಿ ಭಗವತೋ ನಲಾಟಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ವಿಮುಖಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ। ಸುರಾಘರೇತಿ ಸುರಾಸಮ್ಪಾದಕಗೇಹೇ। ಪಿಟ್ಠಕಿಲಞ್ಜನ್ತಿ ಪಿಟ್ಠಠಪನಕಿಳಞ್ಜಂ। ವಾಲನ್ತಿ ಚಙ್ಗವಾರಂ। ಸಾಣಸಾಟಕಕರಣತ್ಥನ್ತಿ ಸಾಣಸಾಟಕಂ ಕರೋನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಾಣಸಾಟಕಕರಣಂ, ಸುತ್ತಂ, ತದತ್ಥಂ। ಸಾಣವಾಕಾ ಏತೇಸು ಸನ್ತೀತಿ ಸಾಣವಾಕಾ, ಸಾಣದಣ್ಡಾ। ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಣಾನಂ ಧೋವನಸದಿಸಂ ಕೀಳಿತಜಾತಂ ಯಥಾ ‘‘ಉದ್ದಾಲಪುಪ್ಫಭಞ್ಜಿಕಾ, ಸಾಣಭಞ್ಜಿಕಾ’’ತಿ ಚ। ಕಿಂ ಸೋ ಭವಮಾನೋತಿ ಕೀದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಸೋ ಭವಮಾನೋ, ಕಿಂ ಹೋನ್ತೋ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಾದಾರೋಪನಂ ನಾಮ ತತೋ ಉತ್ತರಿತರಸೂರಗುಣೋ ಏವ ಯಕ್ಖಾದಿಭಾವೇನ ಸೋ ಭವಮಾನೋ ಅಭಿಸಮ್ಭುಣೇಯ್ಯ। ಅಯಂ ಪನ ಅಪ್ಪಾನುಭಾವತಾಯ ಪಿಸಾಚರೂಪೋ ಕಿಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ಅಜ್ಜ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಿಂ ಯಕ್ಖೋ’’ತಿಆದಿ।
354. Saha atthānusāsanaṃ agāranti sandhāgāraṃ, rājakulānaṃ santhāpanaagārantipi sandhāgāraṃ, tasmiṃ santhāgāreti attho. Ekasmiṃ kāle tādise kāle rājakiccānaṃ santhānamettha vicārentīti sandhāgāraṃ, tasmiṃ santhāgāretipi attho. Patiṭṭhitanti ‘‘aniccaṃ anattā’’ti ca paṭiññātaṃ. Idāneva piṭṭhiṃ parivattentoti bhagavato nalāṭaṃ anoloketvā vimukhabhāvaṃ āpajjanto. Surāghareti surāsampādakagehe. Piṭṭhakilañjanti piṭṭhaṭhapanakiḷañjaṃ. Vālanti caṅgavāraṃ. Sāṇasāṭakakaraṇatthanti sāṇasāṭakaṃ karonti etenāti sāṇasāṭakakaraṇaṃ, suttaṃ, tadatthaṃ. Sāṇavākā etesu santīti sāṇavākā, sāṇadaṇḍā. Te gahetvā sāṇānaṃ dhovanasadisaṃ kīḷitajātaṃ yathā ‘‘uddālapupphabhañjikā, sāṇabhañjikā’’ti ca. Kiṃ so bhavamānoti kīdiso hutvā so bhavamāno, kiṃ honto loke aggapuggalassa sammāsambuddhassa vādāropanaṃ nāma tato uttaritarasūraguṇo eva yakkhādibhāvena so bhavamāno abhisambhuṇeyya. Ayaṃ pana appānubhāvatāya pisācarūpo kiṃ ettakaṃ kālaṃ niddāyanto ajja pabujjhitvā evaṃ vadatīti adhippāyo. Tenāha ‘‘kiṃ yakkho’’tiādi.
೩೫೫. ಮಹಾಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಸಮಯೇತಿ ಮಹತಿ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಕಾಲೇ, ಗಗನಮಜ್ಝೇ ಸೂರಿಯಗತವೇಲಾಯ। ದಿವಾಪಧಾನಿಕಾ ಪಧಾನಾನುಯುಞ್ಜಕಾ। ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ದಿವಾವಿಹಾರೂಪಗಮನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಕಾತಬ್ಬವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ। ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋತಿ ಭಗವತಿ ಗಾರವಬಹುಮಾನಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ಉಭೋ ಹತ್ಥೇ ಕಮಲಮಕುಲಾಕಾರೇ ಕತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪ್ಪ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ।
355.Mahāmajjhanhikasamayeti mahati majjhanhikakāle, gaganamajjhe sūriyagatavelāya. Divāpadhānikā padhānānuyuñjakā. Vattaṃ dassetvāti pacchābhattaṃ divāvihārūpagamanato pubbe kātabbavattaṃ dassetvā paṭipajjitvā. Bhagavantaṃ dassentoti bhagavati gāravabahumānaṃ vibhāvento ubho hatthe kamalamakulākāre katvā ukkhippa bhagavantaṃ dassento.
ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ತಂ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಗಣನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಂ ‘‘ಮಹತಿಯಾ ಲಿಚ್ಛವಿಪರಿಸಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಿಂ ಸೀಸೇನ ಭೂಮಿಂ ಪಹರನ್ತೇನೇವ ವನ್ದನಾ ಕತಾ ಹೋತಿ? ಕೇರಾಟಿಕಾತಿ ಸಠಾ। ಮೋಚೇನ್ತಾತಿ ಭಿಕ್ಖಾದಾನತೋ ಮೋಚೇನ್ತಾ। ಅವಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡೋ ವಿಯಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾಖಿತ್ತಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡೋ ವಿಯ। ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪಂ ವಚನಂ ಅಸಲ್ಲಪೇನ್ತೋ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ।
Taṃ sandhāyāti taṃ aparicchinnagaṇanaṃ sandhāya evaṃ ‘‘mahatiyā licchaviparisāyā’’ti vuttaṃ. Kiṃ sīsena bhūmiṃ paharanteneva vandanā katā hoti? Kerāṭikāti saṭhā. Mocentāti bhikkhādānato mocentā. Avakkhittamattikāpiṇḍo viyāti heṭṭhākhittamattikāpiṇḍo viya. Yattha katthacīti attano anurūpaṃ vacanaṃ asallapento yattha katthaci.
೩೫೬. ದಿಸ್ಸತಿ ‘‘ಇದಂ ಇಮಸ್ಸ ಫಲ’’ನ್ತಿ ಅಪದಿಸ್ಸತಿ ಏತೇನಾತಿ ದೇಸೋ, ಕಾರಣಂ, ತದೇವ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನತಾಯ ಓಕಾಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಞ್ಚಿದೇವ ದೇಸನ್ತಿ ಕಞ್ಚಿ ಓಕಾಸಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ। ಓಕಾಸೋ ಠಾನನ್ತಿ ಚ ಕಾರಣಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಅನವಕಾಸೋ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೬೧; ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೨೮-೧೩೧; ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೬೮-೨೯೫; ವಿಭ॰ ೮೦೯)। ಯದಾಕಙ್ಖಸೀತಿ ನ ವದನ್ತಿ ಅನವಸೇಸಧಮ್ಮವಿಸಯತ್ತಾ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ। ತುಮ್ಹನ್ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ। ಯಕ್ಖ…ಪೇ॰… ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪುಚ್ಛಾವುಸೋ, ಯದಾಕಙ್ಖಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೬; ಸು॰ ನಿ॰ ಆಳವಕಸುತ್ತ) ಪುಚ್ಛಾವಚನಾನಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ।
356. Dissati ‘‘idaṃ imassa phala’’nti apadissati etenāti deso, kāraṇaṃ, tadeva tassa pavattiṭṭhānatāya okāsoti āha ‘‘kañcideva desanti kañci okāsaṃ kiñci kāraṇa’’nti. Okāso ṭhānanti ca kāraṇaṃ vuccati ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso’’tiādīsu (dī. ni. 3.161; ma. ni. 3.128-131; a. ni. 1.268-295; vibha. 809). Yadākaṅkhasīti na vadanti anavasesadhammavisayattā paṭiññāya. Tumhanti tumhākaṃ. Yakkha…pe… paribbājakānanti ettha ‘‘pucchāvuso, yadākaṅkhasī’’tiādīni (saṃ. ni. 1.246; su. ni. āḷavakasutta) pucchāvacanāni yathākkamaṃ yojetabbāni.
ಞತ್ವಾ ಸಯಂ ಲೋಕಮಿಮಂ ಪರಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ನಿರಯಂ ಸಗ್ಗಞ್ಚ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆಹ।
Ñatvāsayaṃ lokamimaṃ parañcāti idaṃ mahāsatto nirayaṃ saggañca tesaṃ paccakkhato dassetvā āha.
ತಗ್ಘ ತೇ ಅಹಮಕ್ಖಿಸ್ಸಂ, ಯಥಾಪಿ ಕುಸಲೋ ತಥಾತಿ ಯಥಾ ಪಕಾರೇನ ಸುಕುಸಲೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಜಾನಾತಿ ಕಥೇತಿ, ತಥಾ ಅಹಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ಕಾರಣಂ ಅಕಾರಣಞ್ಚ ಅವಿಜಾನನ್ತೋ ರಾಜಾನಂ ಕರೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಅಹಂ ಪನ ತೇ ಅಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಹ ‘‘ರಾಜಾ ಚ ಖೋ…ಪೇ॰… ನ ವಾ’’ತಿ।
Taggha te ahamakkhissaṃ, yathāpi kusalo tathāti yathā pakārena sukusalo sabbaññū jānāti katheti, tathā ahaṃ kathessāmi. Tassa pana kāraṇaṃ akāraṇañca avijānanto rājānaṃ karotu vā mā vā, ahaṃ pana te akkhissāmīti āha ‘‘rājā ca kho…pe… na vā’’ti.
ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಕಥೇನ್ತೋತಿ ತೇಪರಿವಟ್ಟಕಥಾಯ ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಮ್ಪೇಸ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಇಧ ಪನ ಅಞ್ಞಥಾ ಸಾವಕೇನ ಅಸ್ಸಜಿನಾ ಕಥಿತಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನಾತಿ ವಚನೋಕಾಸಪರಿಹರಣತ್ಥಂ ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಅನಿಚ್ಚಾನತ್ತಲಕ್ಖಣಮೇವ ಕಥೇನ್ತೇನ ಭಗವತಾ – ‘‘ರೂಪಂ ಅನತ್ತಾ ಯಾವ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಚ್ಚಕೋ ತಂ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಉಪಮಾಯ ಅತ್ಥಞಾಪನೇ ಉಪಮಾಪಮಾಣಂ ಯಥಾ ‘‘ಗೋ ವಿಯ ಗವಯೋ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉಪಮೇಯ್ಯಂ ಕತ್ವಾ ಉಪಮಾಪಮಾಣೇನ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಕಾಮೋ ಆಹ ‘‘ಉಪಮಾ ಮಂ, ಭೋ ಗೋತಮ, ಪಟಿಭಾತೀ’’ತಿ, ಉಪಮಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಪಮಾಯಪಿಧೇಕಚ್ಚೇ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸಾ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಆಜಾನನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಭಗವಾ ಉಪಮಾಸತೇನ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾಪಿ ಪಮಾಣೇನ ತವ ಅತ್ತಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ನ ಲಬ್ಭಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಯ ಪಮಾಣಸ್ಸಪಿ ಅನುಪಲಬ್ಭನತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಭಾತು ತಂ ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನಾ’’ತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಅತ್ತಾ ನಾಮ ಕೋಚಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ನ ಉಪಲಬ್ಭತಿ ಏಕಂಸೇನ ಅನುಪಲದ್ಧಿತೋ, ಏವಸ್ಸ ಞಾಪಕಪುಗ್ಗಲಂ ಪಮಾಣಮ್ಪಿ ನ ಉಪಲಬ್ಭತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಆಹರ ತಂ ಉಪಮಂ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ’’ತಿ, ನ ತೇನ ತವ ಅತ್ತವಾದೋ ಪತಿಟ್ಠಂ ಲಭತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Kathitaniyāmeneva kathentoti teparivaṭṭakathāya dukkhalakkhaṇampesa kathessati, idha pana aññathā sāvakena assajinā kathitaṃ, aññathā samaṇena gotamenāti vacanokāsapariharaṇatthaṃ dukkhalakkhaṇaṃ anāmasitvā therena kathitaniyāmeneva aniccānattalakkhaṇameva kathentena bhagavatā – ‘‘rūpaṃ anattā yāva viññāṇaṃ anattā’’ti vutte saccako taṃ asampaṭicchanto upamāya atthañāpane upamāpamāṇaṃ yathā ‘‘go viya gavayo’’ti attānaṃ upameyyaṃ katvā upamāpamāṇena patiṭṭhāpetukāmo āha ‘‘upamā maṃ, bho gotama, paṭibhātī’’ti, upamaṃ te karissāmi, upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānantīti adhippāyo. Bhagavā upamāsatena, aññena vāpi pamāṇena tava attā patiṭṭhāpetuṃ na labbhā attano viya pamāṇassapi anupalabbhanatoti āha ‘‘paṭibhātu taṃ aggivessanā’’ti. Yathā hi attā nāma koci paramatthato na upalabbhati ekaṃsena anupaladdhito, evassa ñāpakapuggalaṃ pamāṇampi na upalabbhati. Tenāha ‘‘āhara taṃupamaṃ vissattho’’ti, na tena tava attavādo patiṭṭhaṃ labhatīti adhippāyo.
ಯಂ ದಿಟ್ಠಂ ಕಾಯಿಕಂ ವಾ ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಂ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೇ ಉಪಲಬ್ಭತಿ, ತೇನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ರೂಪತ್ತಾಯಂ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ, ತಥಾ ಯಂ ದಿಟ್ಠಂ ಸುಖದುಕ್ಖಪಟಿಸಂವೇದನಂ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೇ ಉಪಲಬ್ಭತಿ, ಯಂ ದಿಟ್ಠಂ ನೀಲಾದಿಸಞ್ಜಾನನಂ, ಯಂ ದಿಟ್ಠಂ ರಜ್ಜನದುಸ್ಸನಾದಿ, ಯಂ ದಿಟ್ಠಂ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿವಿಜಾನನಂ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೇ ಉಪಲಬ್ಭತಿ, ತೇನ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ವಿಞ್ಞಾಣತ್ತಾಯಂ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋತಿ। ಏವಂ ರೂಪಾದಿಲಕ್ಖಣೋ ಅತ್ತಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಾಯೇ ಕಲ್ಯಾಣಪಾಪಕಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಪಾಕಂ ಸುಖದುಕ್ಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ, ಏವಞ್ಚೇತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞಥಾ ಕಮ್ಮಫಲಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ದೀಪೇತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತೇತಿ ಸತ್ತಾ। ಪತಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ನಿಸ್ಸಾಯ। ‘‘ರೂಪತ್ತಾಯಂ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿಆದಿನಾ ರೂಪಾದಿಧಮ್ಮೇ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ರೂಪೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿಆದಿಂ ವದನ್ತೋ ಅಯಂ ನಿಗಣ್ಠೋ ಅತ್ತನೋ ವಾದಂ ಭಿನ್ದತಿ ಪತಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ, ಪತಿಟ್ಠಾಯಕಸ್ಸ ಚ ಅಭೇದದೀಪನತೋ। ರೂಪಾದಯೋ ವೇದನಾದಿಸಭಾವಾ ಅತ್ತಾ ತನ್ನಿಸ್ಸಯೇನ ಪುಞ್ಞಾದಿಕಿರಿಯಾಸಮುಪಲದ್ಧಿತೋ ಇಧ ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುಞ್ಞಾದಿಕಿರಿಯಾ ಸಮುಪಲಬ್ಭತಿ, ತೇ ರೂಪಾದಯೋ ಸತ್ತಸಞ್ಞಿತಾ ಅತ್ತಸಭಾವಾ ದಿಟ್ಠಾ ಯಥಾ ತಂ ದೇವತಾದೀಸು, ಯೇ ಪನ ಸತ್ತಸಞ್ಞಿತಾ ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ಅಸತ್ತಸಭಾವಾ ದಿಟ್ಠಾ ಯಥಾ ತಂ ಕಟ್ಠಕಲಿಙ್ಗರಾದೀಸೂತಿ ಏವಂ ಸಾಧೇತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಂ ಸಹೇತುಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ನಿಗಣ್ಠೋ ನಿದಸ್ಸನಂ ಆನೇಸೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅತಿವಿಯ ಸಕಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪಮಂ ಆಹರೀ’’ತಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ‘‘ಬಲಕರಣೀಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಪುರಿಸಪ್ಪಯೋಗಾ ವಿಯ ಬೀಜಗಾಮಭೂತಗಾಮಾಪಿ ಸಜೀವಾ ಏವಾತಿ ಲದ್ಧೀತಿ ತೇ ಸದಿಸೂದಾಹರಣಭಾವೇನ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಪನ ಯೇ ಜೀವಸ್ಸ ಆಧಾರಣಭಾವೇನ ಸಹಿತೇನ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಭಾವೇನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಾ, ತೇ ಸಜೀವಾತಿ ಇಚ್ಛಿತಾ, ನ ಕೇವಲೇನ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಭಾವೇನ। ಏವಂ ಸತಿ ‘‘ಬಲಕರಣೀಯಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇನ ವಿಸದಿಸೂದಾಹರಣಭಾವೇನ ಉಪನೀತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Yaṃ diṭṭhaṃ kāyikaṃ vā puññāpuññaṃ purisapuggale upalabbhati, tena viññāyati rūpattāyaṃ purisapuggalo, tathā yaṃ diṭṭhaṃ sukhadukkhapaṭisaṃvedanaṃ purisapuggale upalabbhati, yaṃ diṭṭhaṃ nīlādisañjānanaṃ, yaṃ diṭṭhaṃ rajjanadussanādi, yaṃ diṭṭhaṃ ārammaṇapaṭivijānanaṃ purisapuggale upalabbhati, tena viññāyati viññāṇattāyaṃ purisapuggaloti. Evaṃ rūpādilakkhaṇo attā tattha tattha kāye kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākaṃ sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedeti, evañcetaṃ sampaṭicchitabbaṃ, aññathā kammaphalasambandho na yujjeyyāti imamatthaṃ dassento ‘‘iminā kiṃ dīpetī’’tiādimāha. Tattha teti sattā. Patiṭṭhāyāti nissāya. ‘‘Rūpattāyaṃ purisapuggalo’’tiādinā rūpādidhamme ‘‘attā’’ti vatvā puna ‘‘rūpe patiṭṭhāyā’’tiādiṃ vadanto ayaṃ nigaṇṭho attano vādaṃ bhindati patiṭṭhānassa, patiṭṭhāyakassa ca abhedadīpanato. Rūpādayo vedanādisabhāvā attā tannissayena puññādikiriyāsamupaladdhito idha yaṃ nissāya puññādikiriyā samupalabbhati, te rūpādayo sattasaññitā attasabhāvā diṭṭhā yathā taṃ devatādīsu, ye pana sattasaññitā tato aññe asattasabhāvā diṭṭhā yathā taṃ kaṭṭhakaliṅgarādīsūti evaṃ sādhetabbaṃ atthaṃ sahetuṃ katvā dassento nigaṇṭho nidassanaṃ ānesīti āha ‘‘ativiya sakāraṇaṃ katvā upamaṃ āharī’’ti. Tassa pana ‘‘balakaraṇīyā’’ti vuttapurisappayogā viya bījagāmabhūtagāmāpi sajīvā evāti laddhīti te sadisūdāharaṇabhāvena vuttāti daṭṭhabbaṃ. Sace pana ye jīvassa ādhāraṇabhāvena sahitena pavattetabbabhāvena sallakkhetabbā, te sajīvāti icchitā, na kevalena pavattetabbabhāvena. Evaṃ sati ‘‘balakaraṇīyā kammantā’’ti vadantena visadisūdāharaṇabhāvena upanītanti daṭṭhabbaṃ.
ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ಅತ್ತವಾದಭಞ್ಜನಸ್ಸ ಅನತ್ತತಾಪತಿಟ್ಠಾಪನಸ್ಸ ಚ ಸುಗತಾವೇಣಿಕತ್ತಾ। ಯಂ ಪನೇತರಹಿ ಸಾಸನಿಕಾ ಯಥಾಸತ್ತಿ ತದುಭಯಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಬುದ್ಧೇಹಿ ದಿನ್ನನಯೇ ಠತ್ವಾ ತೇಸಂ ದೇಸನಾನುಸಾರತೋ। ನಿವತ್ತೇತ್ವಾತಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ, ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಕಲಂ ವೇಸಾಲಿನ್ತಿ ಸಬ್ಬವೇಸಾಲಿವಾಸಿನಂ ಜನಂ ನಿಸ್ಸಯೂಪಚಾರೇನ ನಿಸ್ಸಿತಂ ವದತಿ ಯಥಾ ‘‘ಗಾಮೋ ಆಗತೋ’’ತಿ। ಸಂವಟ್ಟಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತ್ವಾ, ಏಕಜ್ಝಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Samattho nāma natthi attavādabhañjanassa anattatāpatiṭṭhāpanassa ca sugatāveṇikattā. Yaṃ panetarahi sāsanikā yathāsatti tadubhayaṃ karonti, taṃ buddhehi dinnanaye ṭhatvā tesaṃ desanānusārato. Nivattetvāti nīharitvā, visuṃ katvāti attho. Sakalaṃ vesālinti sabbavesālivāsinaṃ janaṃ nissayūpacārena nissitaṃ vadati yathā ‘‘gāmo āgato’’ti. Saṃvaṭṭitvāti sampiṇḍitvā, ekajjhaṃ gahetvāti attho.
೩೫೭. ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ತಂ ವಾದಂ ನ ಅವಜಾನಾತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಕಾರೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಘಾತಿ-ಸದ್ದೋ ಹಿಂಸನತ್ಥೋ, ತತೋ ಚ ಸದ್ದವಿದೂ ಅರಹತ್ಥಂ ತಾಯ-ಸದ್ದಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಘಾತೇತಾಯನ್ತಿ ರೂಪಸಿದ್ಧಿಂ ಇಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಘಾತಾರಹ’’ನ್ತಿ। ಜಾಪೇತಾಯನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ವತ್ತಿತುಞ್ಚ ಮರಹತೀತಿ ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ದೀಪೇತೀತಿ ‘‘ವತ್ತತಿ’’ಇಚ್ಚೇವ ಅವತ್ವಾ ‘‘ವತ್ತಿತುಞ್ಚ ಮರಹತೀ’’ತಿ ದುತಿಯೇನ ಪದೇನ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ದೀಪೇತಿ।
357.Patiṭṭhapetvāti yathā taṃ vādaṃ na avajānāti, evaṃ paṭiññaṃ kāretvāti attho. Ghāti-saddo hiṃsanattho, tato ca saddavidū arahatthaṃ tāya-saddaṃ uppādetvā ghātetāyanti rūpasiddhiṃ icchantīti āha ‘‘ghātāraha’’nti. Jāpetāyantiādīsupi eseva nayo. Vattituñca marahatīti ma-kāro padasandhikaro. Visesetvā dīpetīti ‘‘vattati’’icceva avatvā ‘‘vattituñca marahatī’’ti dutiyena padena bhagavatā vuttaṃ visesetvā dīpeti.
ಪಾಸಾದಿಕಂ ಅಭಿರೂಪನ್ತಿ ಅಭಿಮತರೂಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸಬ್ಬಾವಯವಂ। ತತೋ ಏವ ಸುಸಜ್ಜಿತಂ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಸುಟ್ಠು ಸಜ್ಜಿತಾಕಾರಮೇವ। ಏವಂವಿಧನ್ತಿ ಯಾದಿಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ದುಬ್ಬಣ್ಣ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇತಿ ‘‘ವತ್ತತಿ ತೇ ತಸ್ಮಿಂ ರೂಪೇ ವಸೋ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಕಾರಣಗ್ಗಹಣೇ। ಕಾರಣಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ಗಹಿತಂ ‘‘ವತ್ತತಿ…ಪೇ॰… ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ। ತೇನೇತಂ ದಸ್ಸೇತಿ ರೂಪಂ ಅನತ್ತಾ ಅವಸವತ್ತನತೋ, ಯಞ್ಹಿ ವಸೇ ನ ವತ್ತತಿ, ತಂ ಅನತ್ತಕಮೇವ ದಿಟ್ಠಂ ಯಥಾ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ। ವಾದನ್ತಿ ದೋಸಂ ನಿಗ್ಗಹಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸತಿ। ಸತ್ತಧಾ ಮುದ್ಧಾ ಫಲತೀತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಸಾಕಚ್ಛಾಹಿ ತಥಾಗತೇ, ಪುಚ್ಛನ್ತೇ ಅಬ್ಯಾಕರಣೇನ ವಿಹೇಸಾಯ ಕಯಿರಮಾನತ್ತಾ ತತಿಯೇ ವಾರೇ ಧಮ್ಮತಾವಸೇನ ವಿಹೇಸಕಸ್ಸ ಸತ್ತಧಾ ಮುದ್ಧಾ ಫಲತಿ ಯಥಾ ತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುಖಭಾವೂಪಗಮನೇ। ವಜಿರಪಾಣಿ ಪನ ಕಸ್ಮಾ ಠಿತೋ ಹೋತೀತಿ? ಭಗವಾ ವಿಯ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೋ ಮಹನ್ತಂ ಭಯಾನಕಂ ರೂಪಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ತಾಸೇತ್ವಾ ಇಮಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಮೀತಿ ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಆಕಾಸೇ ವಜಿರಂ ಆಹರನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ನ ಮುದ್ಧಂ ಫಾಲೇತುಕಾಮೋ। ನ ಹಿ ಭಗವತೋ ಪುರತೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಅನತ್ಥೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವಾ ಏಕಂಸತೋ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಮೇವ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಪುಚ್ಛಿತೇ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ।
Pāsādikaṃ abhirūpanti abhimatarūpasampannaṃ sabbāvayavaṃ. Tato eva susajjitaṃ sabbakālaṃ suṭṭhu sajjitākārameva. Evaṃvidhanti yādisaṃ sandhāya vuttaṃ, taṃ dasseti ‘‘dubbaṇṇa’’ntiādinā. Imasmiṃ ṭhāneti ‘‘vattati te tasmiṃ rūpe vaso’’ti etasmiṃ kāraṇaggahaṇe. Kāraṇañhetaṃ bhagavatā gahitaṃ ‘‘vattati…pe… mā ahosī’’ti. Tenetaṃ dasseti rūpaṃ anattā avasavattanato, yañhi vase na vattati, taṃ anattakameva diṭṭhaṃ yathā taṃ sampatti. Vādanti dosaṃ niggahaṃ āropessati. Sattadhā muddhā phalatīti sahadhammikasākacchāhi tathāgate, pucchante abyākaraṇena vihesāya kayiramānattā tatiye vāre dhammatāvasena vihesakassa sattadhā muddhā phalati yathā taṃ sabbaññupaṭiññāya bhagavato sammukhabhāvūpagamane. Vajirapāṇi pana kasmā ṭhito hotīti? Bhagavā viya anukampamāno mahantaṃ bhayānakaṃ rūpaṃ māpetvā tāsetvā imaṃ diṭṭhiṃ vissajjāpemīti tassa purato ākāse vajiraṃ āharanto tiṭṭhati, na muddhaṃ phāletukāmo. Na hi bhagavato purato kassaci anattho nāma hoti. Yasmā pana bhagavā ekaṃsato sahadhammikameva pañhaṃ pucchati, tasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pucchite’’icceva vuttaṃ.
ಆದಿತ್ತನ್ತಿ ದಿಪ್ಪಮಾನಂ। ಅಕ್ಖಿನಾಸಾದೀನೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಏಳಕಸೀಸಸದಿಸಕೇಸಮಸ್ಸುಆದೀನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘‘ದಿಟ್ಠಿವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ನಯಿದಂ ಯದಿಚ್ಛಾವಸೇನ ಆಗಮನಂ, ಅಥ ಖೋ ಆದಿತೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಪಟಿಞ್ಞಾವಸೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನ್ತಿ ವಜಿರಪಾಣಿಂ। ತಂ ಸಚ್ಚಕಸ್ಸ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಪರಿವತ್ತನಕಾರಣಂ। ಅಞ್ಞೇಪಿ ನು ಖೋತಿಆದಿ ಸಚ್ಚಕಸ್ಸ ವೀಮಂಸಕಭಾವದಸ್ಸನಂ। ಅವೀಮಂಸಕೇನ ಹಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಯಕ್ಖೋತಿ ವದೇಯ್ಯ, ತೇನಸ್ಸ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ ಸಿಯಾ, ಅಯಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಭೀತಭಾವಂ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾಮೇ ಯಕ್ಖಂ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಯ್ಹಮೇವ ಭಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ತೀರೇತ್ವಾ ಯುತ್ತಪ್ಪತ್ತವಸೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ।
Ādittanti dippamānaṃ. Akkhināsādīnīti ādi-saddena eḷakasīsasadisakesamassuādīnaṃ saṅgaṇhāti. ‘‘Diṭṭhivissajjāpanattha’’nti vatvā nayidaṃ yadicchāvasena āgamanaṃ, atha kho ādito mahābrahmānaṃ purato katvā attanā katapaṭiññāvasenāti dassento ‘‘apicā’’tiādimāha. Nti vajirapāṇiṃ. Taṃ saccakassa paṭiññāya parivattanakāraṇaṃ. Aññepi nu khotiādi saccakassa vīmaṃsakabhāvadassanaṃ. Avīmaṃsakena hi taṃ disvā mahāyakkhoti vadeyya, tenassa asāruppaṃ siyā, ayaṃ pana aññesaṃ abhītabhāvaṃ upadhāretvā ‘‘addhāme yakkhaṃ na passanti, tasmā mayhameva bhayaṃ uppanna’’nti tīretvā yuttappattavasena paṭipajji.
೩೫೮. ಉಪಧಾರೇತ್ವಾತಿ ಬ್ಯಾಕಾತಬ್ಬಮತ್ಥಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ। ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣೇಸುಪಿ ಸಞ್ಞಾಯ ವಿಯ ನಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ‘‘ಅಕುಸಲಾ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ಮಾ ಅಹೋಸಿ, ಅಕುಸಲಾ ದೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಪ್ಪದಟ್ಠವಿಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಸಪ್ಪದಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಸರೀರಪದೇಸೇ ಪತಿತಂ ವಿಸಂ। ಅಲ್ಲೀನೋತಿ ಸಂಸಿಲಿಟ್ಠೋ। ಉಪಗತೋತಿ ನ ಅಪಗತೋ। ಅಜ್ಝೋಸಿತೋತಿ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಠಿತೋ। ಪರಿತೋ ಜಾನೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಅಸೇಸೇತ್ವಾ ಜಾನೇಯ್ಯ। ಪರಿಕ್ಖೇಪೇತ್ವಾತಿ ಆಯತಿಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಧಮ್ಮತಾಪಾದನವಸೇನ ಸಬ್ಬಸೋ ಖೇಪೇತ್ವಾ। ತಥಾಭೂತೋ ಚಸ್ಸ ಖಯವಯಂ ಉಪನೇತಿ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಖಯಂ ವಯಂ ಅನುಪ್ಪಾದಂ ಉಪನೇತ್ವಾ’’ತಿ।
358.Upadhāretvāti byākātabbamatthaṃ sallakkhetvā. Eseva nayoti saṅkhāraviññāṇesupi saññāya viya nayoti attho. Vuttavipariyāyenāti ‘‘akusalā dukkhā vedanā mā ahosi, akusalā domanassasampayuttā saññā mā ahosī’’tiādinā nayena attho veditabbo. Sappadaṭṭhavisanti sabbasattānaṃ sappadaṭṭhaṭṭhāne sarīrapadese patitaṃ visaṃ. Allīnoti saṃsiliṭṭho. Upagatoti na apagato. Ajjhositoti gilitvā pariniṭṭhapetvā ṭhito. Parito jāneyyāti samantato sabbaso kiñcipi asesetvā jāneyya. Parikkhepetvāti āyatiṃ anuppattidhammatāpādanavasena sabbaso khepetvā. Tathābhūto cassa khayavayaṃ upaneti nāmāti āha ‘‘khayaṃ vayaṃ anuppādaṃ upanetvā’’ti.
೩೫೯. ಅತ್ತನೋ ವಾದಸ್ಸ ಅಸಾರಭಾವತೋ, ಯಥಾಪರಿಕಪ್ಪಿತಸ್ಸ ವಾ ಸಾರಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಅನ್ತೋಸಾರವಿರಹಿತೋ ರಿತ್ತೋ। ವಿಪ್ಪಕಾರನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸೀಲಾಚಾರಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ ವಿರೂಪತಂ ಸಾಪರಾಧತಂ ಸಾವಜ್ಜತಂ ತೇಸಂ ಉಪರಿ ಆರೋಪೇತ್ವಾ। ಸಿನ್ನಪತ್ತೋತಿ ತನುಕಪತ್ತೋ। ವಿಫಾರಿತನ್ತಿ ವಿಫಾಳಿತಂ।
359. Attano vādassa asārabhāvato, yathāparikappitassa vā sārassa abhāvato antosāravirahito ritto. Vippakāranti diṭṭhiyā sīlācārassa ca vasena virūpataṃ sāparādhataṃ sāvajjataṃ tesaṃ upari āropetvā. Sinnapattoti tanukapatto. Viphāritanti viphāḷitaṃ.
ಅಸಾರಕರುಕ್ಖಪರಿಚಿತೋತಿ ಪಲಾಸಾದಿಅಸಾರರುಕ್ಖಕೋಟ್ಟನೇ ಕತಪರಿಚಯೋ। ಥದ್ಧಭಾವನ್ತಿ ವಿಪಕ್ಕಭಾವಂ, ತಿಕ್ಖಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನತ್ಥೀತಿ ಸದಾ ನತ್ಥೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಪರಿಸತೀತಿ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ । ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಗಣ್ಠಿಕಂ ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಸರೀರಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯನ್ತಾರುಳ್ಹಸ್ಸ ವಿಯಾತಿ ಬ್ಯಾಕರಣತ್ಥಂ ವಾಯಮಯನ್ತಂ ಆರುಳ್ಹಸ್ಸ ವಿಯ।
Asārakarukkhaparicitoti palāsādiasārarukkhakoṭṭane kataparicayo. Thaddhabhāvanti vipakkabhāvaṃ, tikkhabhāvanti attho. Natthīti sadā natthīti na vattabbaṃ. Parisatīti catuparisamajjhe . Tathā hi ‘‘gaṇṭhikaṃ paṭimuñcitvā paṭicchannasarīrā’’ti vuttaṃ. Yantāruḷhassa viyāti byākaraṇatthaṃ vāyamayantaṃ āruḷhassa viya.
೩೬೦. ದಿಟ್ಠಿವಿಸೂಕಾನೀತಿ ದಿಟ್ಠಿಕಿಞ್ಚಕಾನಿ। ದಿಟ್ಠಿಸಞ್ಚರಿತಾನೀತಿ ದಿಟ್ಠಿತಾಳನಾನಿ। ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಫನ್ದಿತಾನೀತಿ ದಿಟ್ಠಿಇಞ್ಜಿತಾನಿ। ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಞತ್ವಾತಿ ತೇಸಂ ಲಿಚ್ಛವಿಕುಮಾರಾನಂ ಇಞ್ಜಿತೇನೇವ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಜಾನಿತ್ವಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇಮೇ’’ತಿಆದಿ।
360.Diṭṭhivisūkānīti diṭṭhikiñcakāni. Diṭṭhisañcaritānīti diṭṭhitāḷanāni. Diṭṭhivipphanditānīti diṭṭhiiñjitāni. Tesaṃ adhippāyaṃ ñatvāti tesaṃ licchavikumārānaṃ iñjiteneva ajjhāsayaṃ jānitvā. Tenāha ‘‘ime’’tiādi.
೩೬೧. ಯಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಗತೇ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇ ವಿಸಾರದೋ ಹೋತಿ ಪರೇಹಿ ಅಸಂಹಾರಿಯೋ, ತಂ ಞಾಣಂ ವಿಸಾರದಸ್ಸ ಭಾವೋತಿ ಕತ್ವಾ ವೇಸಾರಜ್ಜನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಞಾಣಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿ। ತತೋ ಏವಮಸ್ಸ ನ ಪರೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯೋ। ನ ಪರೋ ಪತ್ತಿಯೋ ಸದ್ದಹಾತಬ್ಬೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಪರಪ್ಪತ್ತಿಯೋ। ಕಾಮಂ ಸಚ್ಚಕೋ ಸೇಕ್ಖಭೂಮಿ ಅಸೇಕ್ಖಭೂಮೀತಿ ಇದಂ ಸಾಸನವೋಹಾರಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ಪಸ್ಸತೀತಿ ಪನ ದಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ವಿಪ್ಪಕತಭಾವಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನ ಏತ್ತಾವತಾ ಭಿಕ್ಖುಕಿಚ್ಚಂ ಪರಿಯೋಸಿತ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಪುನ ‘‘ಕಿತ್ತಾವತಾ ಪನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಂ ಆರಭಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಸ್ಸತೀತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ।
361. Yasmiṃ adhigate puggalo satthusāsane visārado hoti parehi asaṃhāriyo, taṃ ñāṇaṃ visāradassa bhāvoti katvā vesārajjanti āha ‘‘vesārajjappattoti ñāṇappatto’’ti. Tato evamassa na paro paccetabbo etassa atthīti aparappaccayo. Na paro pattiyo saddahātabbo etassa atthīti aparappattiyo. Kāmaṃ saccako sekkhabhūmi asekkhabhūmīti idaṃ sāsanavohāraṃ na jānāti. Passatīti pana dassanakiriyāya vippakatabhāvassa vuttattā ‘‘na ettāvatā bhikkhukiccaṃ pariyosita’’nti aññāsi, tasmā puna ‘‘kittāvatā panā’’ti pucchaṃ ārabhi. Tena vuttaṃ ‘‘passatīti vuttattā’’tiādi.
ಯಥಾಭೂತಂ ಪಸ್ಸತೀತಿ ದಸ್ಸನಂ, ವಿಸಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಅನುತ್ತರಿಯಂ, ದಸ್ಸನಮೇವ ಅನುತ್ತರಿಯನ್ತಿ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ, ದಸ್ಸನೇಸು ವಾ ಅನುತ್ತರಿಯಂ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಲೋಕಿಯಪಞ್ಞಾತಿ ಚೇತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಾ ಹಿ ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಪಞ್ಞಾಹಿ ವಿಸಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ‘‘ಅನುತ್ತರಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಲೋಕಿಯಪಟಿಪದಾನುತ್ತರಿಯೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇದಾನಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋವ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಅನುತ್ತರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸುದ್ಧಲೋಕುತ್ತರಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸತಿಪಿ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುತ್ತರಭಾವೇ ಉಕ್ಕಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೇನ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ ತತೋ ಉತ್ತರಿತರಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ದಸ್ಸನಾನುತ್ತರಿಯಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ’’ತಿ। ಸೇಸಾನಿ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನೀತಿ ಸೇಸಾನಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ। ತಾನಿ ಹಿ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಾನಿ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ। ಅಗ್ಗಫಲವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಸ್ಸ ಫಲವಿಮುತ್ತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಂ। ಖೀಣಾಸವಸ್ಸಾತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಖೀಯಮಾನಾಸವಸ್ಸ। ನಿಬ್ಬಾನದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಿಸಮಯಮಾಹ। ತತ್ಥ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನೀತಿ ಅಟ್ಠ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ। ಚತುಸಚ್ಚನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಞೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಚ್ಚಾನುಗತಸಮ್ಮೋಹವಿದ್ಧಂಸನೇನೇವ ಹಿ ಭಗವತೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಞೇಯ್ಯಾವರಣಪ್ಪಹಾನಂ। ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೋತಿ ನಿರುದ್ಧಕಿಲೇಸವಿಸೇವನೋ।
Yathābhūtaṃ passatīti dassanaṃ, visiṭṭhaṭṭhena anuttariyaṃ, dassanameva anuttariyanti dassanānuttariyaṃ, dassanesu vā anuttariyaṃ dassanānuttariyaṃ. Lokiyapaññāti cettha vipassanāpaññā veditabbā. Sā hi sabbalokiyapaññāhi visiṭṭhaṭṭhena ‘‘anuttarā’’ti vuttā. Lokiyapaṭipadānuttariyesupi eseva nayo. Idāni nippariyāyatova tividhampi anuttariyaṃ dassetuṃ ‘‘suddhalokuttaramevā’’tiādi vuttaṃ. Satipi sabbesampi lokuttaradhammānaṃ anuttarabhāve ukkaṭṭhaniddesena aggamaggapaññā tato uttaritarassa abhāvato dassanānuttariyaṃ. Tenāha ‘‘arahattamaggasammādiṭṭhī’’ti. Sesāni maggaṅgānīti sesāni arahattamaggaṅgāni. Tāni hi matthakappattāni nibbānagāminī paṭipadāti. Aggaphalavimuttīti aggamaggassa phalavimutti arahattaphalaṃ. Khīṇāsavassāti sabbaso khīyamānāsavassa. Nibbānadassananti aggamaggasammādiṭṭhiyā sacchikiriyābhisamayamāha. Tattha maggaṅgānīti aṭṭha maggaṅgāni. Catusaccantogadhattā sabbassa ñeyyadhammassa ‘‘cattāri saccāni buddho’’ti vuttaṃ. Saccānugatasammohaviddhaṃsaneneva hi bhagavato sabbaso ñeyyāvaraṇappahānaṃ. Nibbisevanoti niruddhakilesavisevano.
೩೬೨. ಧಂಸೀತಿ ಅನುದ್ಧಂಸನಸೀಲಾ। ಅನುಪಹತನ್ತಿ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಸಕಲನ್ತಿ ಅನೂನಂ। ಕಾಯಙ್ಗನ್ತಿ ಕಾಯಮೇವ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ಕಾಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅಙ್ಗಂ ಸೀಸಾದಿಅವಯವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥಾ ‘‘ಹೋತು, ಸಾಧೂ’’ತಿ ಏವಮಿದಂ ವಾಚಾಯ ಅವಯವೋ ವಾಚಙ್ಗನ್ತಿ।
362.Dhaṃsīti anuddhaṃsanasīlā. Anupahatanti avikkhittaṃ. Sakalanti anūnaṃ. Kāyaṅganti kāyameva aṅganti vadanti, kāyasaṅkhātaṃ aṅgaṃ sīsādiavayavanti attho. Tathā ‘‘hotu, sādhū’’ti evamidaṃ vācāya avayavo vācaṅganti.
೩೬೩. ಆಹರನ್ತೀತಿ ಅಭಿಹರನ್ತಿ। ಪುಞ್ಞನ್ತಿ ಪುಞ್ಞಫಲಸಙ್ಖಾತೋ ಆನುಭಾವೋ। ಪುಞ್ಞಫಲಮ್ಪಿ ಹಿ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ‘‘ಪುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಕುಸಲಾನಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾದಾನಹೇತು ಏವಮಿದಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೮೦)। ತೇನಾಹ ‘‘ಆಯತಿಂ ವಿಪಾಕಕ್ಖನ್ಧಾ’’ತಿ। ಪುಞ್ಞಮಹೀತಿ ಮಹತಿ ಪುಞ್ಞಫಲವಿಭೂತಿ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಮಕುಟಚಾಮರಾದಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿಪಾಕಕ್ಖನ್ಧಾನಂಯೇವ ಪರಿವಾರೋ’’ತಿ। ಲಿಚ್ಛವೀಹಿ ಪೇಸಿತೇನ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯೇನ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಸಸಾವಕಸಙ್ಘೋ ಮಯಾ ಪರಿವಿಸಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಲಿಚ್ಛವೀನಮೇವ ತಂ ಪುಞ್ಞಂ ಹೋತೀತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಂ ದಾಯಕಾನಂ ಸುಖಾಯ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಸಚ್ಚಕೇನ ದಾನಂ ದಿನ್ನಂ, ನ ಲಿಚ್ಛವೀಹಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಸಚ್ಚಕಸ್ಸ ಸತಿಂ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ಯಂ ಖೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇತಿ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ। ನಿಗಣ್ಠಸ್ಸ ಮತೇನ ವಿನಾಯೇವಾತಿ ಸಚ್ಚಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇನ ವಿನಾ ಏವ ತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಂ ಖೇತ್ತಗತಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅತ್ತನೋ ದಿನ್ನಂ ದಕ್ಖಿಣಂ…ಪೇ॰… ನಿಯ್ಯಾತೇಸೀ’’ತಿ।
363.Āharantīti abhiharanti. Puññanti puññaphalasaṅkhāto ānubhāvo. Puññaphalampi hi uttarapadalopena ‘‘puñña’’nti vuccati – ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.80). Tenāha ‘‘āyatiṃ vipākakkhandhā’’ti. Puññamahīti mahati puññaphalavibhūti setacchattamakuṭacāmarādi. Tena vuttaṃ ‘‘vipākakkhandhānaṃyeva parivāro’’ti. Licchavīhi pesitena khādanīyabhojanīyena samaṇo gotamo sasāvakasaṅgho mayā parivisito, tasmā licchavīnameva taṃ puññaṃ hotīti. Tenāha ‘‘taṃ dāyakānaṃ sukhāya hotū’’ti. Yasmā pana bhagavato bhikkhusaṅghassa ca saccakena dānaṃ dinnaṃ, na licchavīhi, tasmā bhagavā saccakassa satiṃ parivattento ‘‘yaṃ kho’’tiādimāha. Tena vuttaṃ ‘‘iti bhagavā’’tiādi. Nigaṇṭhassa matena vināyevāti saccakassa cittena vinā eva tassa dakkhiṇaṃ khettagataṃ katvā dasseti. Tenāha ‘‘attano dinnaṃ dakkhiṇaṃ…pe… niyyātesī’’ti.
ಚೂಳಸಚ್ಚಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Cūḷasaccakasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೫. ಚೂಳಸಚ್ಚಕಸುತ್ತಂ • 5. Cūḷasaccakasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೫. ಚೂಳಸಚ್ಚಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 5. Cūḷasaccakasuttavaṇṇanā
