Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
൫. ചൂളസച്ചകസുത്തവണ്ണനാ
5. Cūḷasaccakasuttavaṇṇanā
൩൫൩. ഹംസവട്ടകച്ഛന്നേനാതി ഹംസവട്ടകപടിച്ഛന്നേന, ഹംസമണ്ഡലാകാരേനാതി അത്ഥോ.
353.Haṃsavaṭṭakacchannenāti haṃsavaṭṭakapaṭicchannena, haṃsamaṇḍalākārenāti attho.
വദന്തി ഏതേനാതി വാദോ, മഗ്ഗോ. കിം വദന്തി? ഉത്തരം. വാദാനം സതാനി വാദസതാനി. ‘‘നിഗണ്ഠോ പഞ്ചവാദസതാനി, നിഗണ്ഠീ പഞ്ചവാദസതാനീ’’തി ഏവം നിഗണ്ഠോ ച നിഗണ്ഠീ ച പഞ്ച പഞ്ച വാദസതാനി ഉഗ്ഗഹേത്വാ വിചരന്താ. കിരിയതോ തേ പുച്ഛിംസു, ലിങ്ഗതോ പന നിഗണ്ഠഭാവോ ഞാതോ. തേനാഹ ‘‘അഹം വാദം ആരോപേസ്സാമീ’’തി.
Vadanti etenāti vādo, maggo. Kiṃ vadanti? Uttaraṃ. Vādānaṃ satāni vādasatāni. ‘‘Nigaṇṭho pañcavādasatāni, nigaṇṭhī pañcavādasatānī’’ti evaṃ nigaṇṭhoca nigaṇṭhī ca pañca pañca vādasatāni uggahetvā vicarantā. Kiriyato te pucchiṃsu, liṅgato pana nigaṇṭhabhāvo ñāto. Tenāha ‘‘ahaṃ vādaṃ āropessāmī’’ti.
ജഗ്ഗന്തോ സമ്മജ്ജനാദിവസേന. ദിവാതരന്തി അതിദിവം. ‘‘കസ്സ പുച്ഛാ, കസ്സ വിസ്സജ്ജനം ഹോതൂ’’തി പരിബ്ബാജികാഹി വുത്തേ ഥേരോ ആഹ ‘‘പുച്ഛാ നാമ അമ്ഹാകം പത്താ’’തി. പുച്ഛാ വാദാനം പുബ്ബപക്ഖോ, യസ്മാ തുമ്ഹേ വാദപസുതാ വാദാഭിരതാ ധജം പഗ്ഗയ്ഹ വിചരഥ, തസ്മാ വാദാനം പുബ്ബപക്ഖോ അമ്ഹാകം പത്തോ, ഏവം സന്തേപി തുമ്ഹാകം മാതുഗാമഭാവതോ പുബ്ബപക്ഖം ദേമാതി ആഹ ‘‘തുമ്ഹേ പന മാതുഗാമാ നാമ പഠമം പുച്ഛഥാ’’തി. താ പരിബ്ബാജികാ ഏകേകാ അഡ്ഢതേയ്യസതവാദമഗ്ഗം പുച്ഛന്തിയോ വാദസഹസ്സം പുച്ഛിംസു. യഥാ നിസിതസ്സ ഖഗ്ഗസ്സ കുമുദനാളച്ഛേദനേ കിമത്ഥി ഭാരിയം, ഏവം പടിസമ്ഭിദാപ്പത്തസ്സ സാവകേസു പഞ്ഞവന്താനം അഗ്ഗഭാവേ ഠിതസ്സ ധമ്മസേനാപതിനോ പുഥുജ്ജനപരികപ്പിതപഞ്ഹവിസ്സജ്ജനേ കിമത്ഥി ഭാരിയം. തേനാഹ ‘‘ഥേരോ ഖഗ്ഗേനാ’’തിആദി. തത്ഥ നിജ്ജടം നിഗ്ഗണ്ഠിം കത്വാതി യഥാ താ പുന തത്ഥ ജടം ഗണ്ഠിം കാതും ന വിസഹന്തി, തഥാ വിജടേത്വാ കഥേസി. അയം ഥേരോ ചതുരങ്ഗസമന്നാഗതേ അന്ധകാരേ സഹസ്സവട്ടികം ദീപേന്തോ വിയ അഞ്ഞേസം അവിസയേ അന്ധകാരഭൂതേ പഞ്ഹേ പുച്ഛിതമത്തേയേവ വിസ്സജ്ജേസീതി ഥേരസ്സ പഞ്ഞാവേയ്യത്തിയം ദിസ്വാ സയഞ്ച അന്തിമഭവികതായ കോഹഞ്ഞേ ഠാതും അസക്കോന്തിയോ ‘‘ഏത്തകമേവ, ഭന്തേ, മയം ജാനാമാ’’തി ആഹംസു. ഥേരസ്സ വിസയന്തി ഥേരസ്സ പഞ്ഞാവിസയം.
Jagganto sammajjanādivasena. Divātaranti atidivaṃ. ‘‘Kassa pucchā, kassa vissajjanaṃ hotū’’ti paribbājikāhi vutte thero āha ‘‘pucchā nāma amhākaṃ pattā’’ti. Pucchā vādānaṃ pubbapakkho, yasmā tumhe vādapasutā vādābhiratā dhajaṃ paggayha vicaratha, tasmā vādānaṃ pubbapakkho amhākaṃ patto, evaṃ santepi tumhākaṃ mātugāmabhāvato pubbapakkhaṃ demāti āha ‘‘tumhe pana mātugāmā nāma paṭhamaṃ pucchathā’’ti. Tā paribbājikā ekekā aḍḍhateyyasatavādamaggaṃ pucchantiyo vādasahassaṃ pucchiṃsu. Yathā nisitassa khaggassa kumudanāḷacchedane kimatthi bhāriyaṃ, evaṃ paṭisambhidāppattassa sāvakesu paññavantānaṃ aggabhāve ṭhitassa dhammasenāpatino puthujjanaparikappitapañhavissajjane kimatthi bhāriyaṃ. Tenāha ‘‘thero khaggenā’’tiādi. Tattha nijjaṭaṃ niggaṇṭhiṃ katvāti yathā tā puna tattha jaṭaṃ gaṇṭhiṃ kātuṃ na visahanti, tathā vijaṭetvā kathesi. Ayaṃ thero caturaṅgasamannāgate andhakāre sahassavaṭṭikaṃ dīpento viya aññesaṃ avisaye andhakārabhūte pañhe pucchitamatteyeva vissajjesīti therassa paññāveyyattiyaṃ disvā sayañca antimabhavikatāya kohaññe ṭhātuṃ asakkontiyo ‘‘ettakameva, bhante, mayaṃ jānāmā’’ti āhaṃsu. Therassa visayanti therassa paññāvisayaṃ.
നേവ അന്തം ന കോടിം അദ്ദസംസൂതി ഏകന്തി വത്തബ്ബസ്സ ബഹുഭാവതോ തസ്സാ പുച്ഛായ അത്ഥോ ഏവമന്തോ ഏവമവസാനകോടീതി ന പസ്സിംസു ന ജാനിംസു. ഥേരോ താസം അജ്ഝാസയം ഓലോകേന്തോ പബ്ബജ്ജാരുചിം ദിസ്വാ ആഹ ‘‘ഇദാനി കിം കരിസ്സഥാ’’തി? ഉത്തരിതരപഞ്ഞോതി വാദമഗ്ഗപരിചയേന മേധാവിതായ ച യാദിസാ താസം പഞ്ഞാ, തതോ ഉത്തരിതരപഞ്ഞോ.
Neva antaṃ na koṭiṃ addasaṃsūti ekanti vattabbassa bahubhāvato tassā pucchāya attho evamanto evamavasānakoṭīti na passiṃsu na jāniṃsu. Thero tāsaṃ ajjhāsayaṃ olokento pabbajjāruciṃ disvā āha ‘‘idāni kiṃ karissathā’’ti? Uttaritarapaññoti vādamaggaparicayena medhāvitāya ca yādisā tāsaṃ paññā, tato uttaritarapañño.
കഥാമഗ്ഗോതി വാദമഗ്ഗോ. തസ്മാ തേഹി തേഹി പരപ്പവാദാദീഹി ഭസ്സം വാദമഗ്ഗം പകാരേഹി വദേതീതി ഭസ്സപ്പവാദകോ. പണ്ഡിതവാദോതി അഹം പണ്ഡിതോ നിപുണോ ബഹുസ്സുതോതി ഏവംവാദീ. യം യം നക്ഖത്താചാരേന ആദിസതീതി നക്ഖത്തഗതിയാ കാലഞാണേന ‘‘അസുകദിവസേ ചന്ദഗ്ഗാഹോ ഭവിസ്സതി, സൂരിയഗ്ഗാഹോ ഭവിസ്സതീ’’തിആദിനാ യം യം ആദേസം ഭണതി. സാധുലദ്ധികോ ഞാണസമ്പത്തിയാ സുന്ദരോ. ആരോപിതോതി പടിഞ്ഞാഹേതുനിദസ്സനാദിദോസം ഉപരി ആരോപിതോ വാദോ സ്വാരോപിതോ. ദോസപദം ആരോപേന്തേന വാദിനാ പരവാദിമ്ഹി അഭിഭുയ്യ തസ്സ ധാതുക്ഖോഭോപി സിയാ, ചിത്തവിക്ഖേപേന യേന ദോസോ തേന സങ്കപ്പിതോ സമ്പവേധിതോതി. ഥൂണന്തി സരീരം ഖോഭിതന്തി കത്വാ. ഥൂണന്തി ഹി ലോഹിതപിത്തസേമ്ഹാനം അധിവചനം സബ്ബങ്ഗസരീരധാരണതോ. അപിച ഥൂണപദോ നാമ അത്ഥി കഥാമഗ്ഗോ വാദമഗ്ഗം ഗണ്ഹന്താനം. സച്ചകോ പന കോഹഞ്ഞേ ഠത്വാ അത്തനോ വാദപ്പഭേദവസേന പരേ വിമ്ഹാപേന്തോ ‘‘ഥൂണം ചേപാഹ’’ന്തിആദിമാഹ. സാവകാനം വിനയം നാമ സിക്ഖാപദം, തഞ്ച ധമ്മദേസനാ ഹോതീതി ഏസാ ഏവ ചസ്സ അനുസാസനീതി വിനയനാദിമുഖേന സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ മതം സാസനം പുച്ഛന്തോ സച്ചകോ ‘‘കഥം പന, ഭോ, അസ്സജീ’’തിആദിമാഹ. അഥസ്സ ഥേരോ ‘‘ലക്ഖണത്തയകഥാ നാമ അനഞ്ഞസാധാരണാ ബുദ്ധാവേണികാ ധമ്മദേസനാ, തത്ര ച മയാ അനിച്ചകഥായ സമുട്ഠാപിതായ തം അസഹന്തോ സച്ചകോ തുച്ഛമാനേന പടപടായന്തോ കുരുമാനോ ലിച്ഛവീ ഗഹേത്വാ ഭഗവതോ സന്തികം ആഗമിസ്സതി, അഥസ്സ ഭഗവാ വാദം മദ്ദിത്വാ അനിച്ചന്തി പതിട്ഠപേന്തോ ധമ്മം കഥേസ്സതി, തദാ ഭവിസ്സതി വിജഹിതവാദോ സമ്മാപടിപത്തിയാ പതിട്ഠിതോ’’തി ചിന്തേത്വാ അനിച്ചാനത്തലക്ഖണപടിസംയുത്തം ഭഗവതോ അനുസാസനം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഏവം, ഭോ, അഗ്ഗിവേസ്സനാ’’തിആദിമാഹ.
Kathāmaggoti vādamaggo. Tasmā tehi tehi parappavādādīhi bhassaṃ vādamaggaṃ pakārehi vadetīti bhassappavādako. Paṇḍitavādoti ahaṃ paṇḍito nipuṇo bahussutoti evaṃvādī. Yaṃ yaṃ nakkhattācārena ādisatīti nakkhattagatiyā kālañāṇena ‘‘asukadivase candaggāho bhavissati, sūriyaggāho bhavissatī’’tiādinā yaṃ yaṃ ādesaṃ bhaṇati. Sādhuladdhiko ñāṇasampattiyā sundaro. Āropitoti paṭiññāhetunidassanādidosaṃ upari āropito vādo svāropito. Dosapadaṃ āropentena vādinā paravādimhi abhibhuyya tassa dhātukkhobhopi siyā, cittavikkhepena yena doso tena saṅkappito sampavedhitoti. Thūṇanti sarīraṃ khobhitanti katvā. Thūṇanti hi lohitapittasemhānaṃ adhivacanaṃ sabbaṅgasarīradhāraṇato. Apica thūṇapado nāma atthi kathāmaggo vādamaggaṃ gaṇhantānaṃ. Saccako pana kohaññe ṭhatvā attano vādappabhedavasena pare vimhāpento ‘‘thūṇaṃ cepāha’’ntiādimāha. Sāvakānaṃ vinayaṃ nāma sikkhāpadaṃ, tañca dhammadesanā hotīti esā eva cassa anusāsanīti vinayanādimukhena sammāsambuddhassa mataṃ sāsanaṃ pucchanto saccako ‘‘kathaṃ pana, bho, assajī’’tiādimāha. Athassa thero ‘‘lakkhaṇattayakathā nāma anaññasādhāraṇā buddhāveṇikā dhammadesanā, tatra ca mayā aniccakathāya samuṭṭhāpitāya taṃ asahanto saccako tucchamānena paṭapaṭāyanto kurumāno licchavī gahetvā bhagavato santikaṃ āgamissati, athassa bhagavā vādaṃ madditvā aniccanti patiṭṭhapento dhammaṃ kathessati, tadā bhavissati vijahitavādo sammāpaṭipattiyā patiṭṭhito’’ti cintetvā aniccānattalakkhaṇapaṭisaṃyuttaṃ bhagavato anusāsanaṃ dassento ‘‘evaṃ, bho, aggivessanā’’tiādimāha.
കസ്മാ പനേത്ഥ ദുക്ഖലക്ഖണം അഗ്ഗഹിതന്തി ആഹ ‘‘ഥേരോ പനാ’’തിആദി. ‘‘ഉപാരമ്ഭസ്സ ഓകാസോ ഹോതീ’’തി സങ്ഖേപതോ വുത്തം വിവരിതും ‘‘മഗ്ഗഫലാനീ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ പരിയായേനാതി സങ്ഖാരദുക്ഖതാപരിയായേന. അയന്തി സച്ചകോ. നയിദം തുമ്ഹാകം സാസനം നാമാതി യത്ഥ തുമ്ഹേ അവട്ഠിതാ, ഇദം തുമ്ഹാകം സബ്ബഞ്ഞുസാസനം നാമ ന ഹോതി ദുക്ഖതോ അനിസ്സരണത്താ, അഥ ഖോ മഹാആഘാതനം നാമേതം, മഹാദുക്ഖനിദ്ദിട്ഠത്താ പന നിരയുസ്സദോ നാമ ഉസ്സദനിരയോ നാമ, തസ്മാ നത്തി നാമ തുമ്ഹാകം സുഖാസാ. ഉട്ഠായുട്ഠായാതി ഉസ്സുക്കം കത്വാ, ദുക്ഖമേവ ജീരാപേന്താ സബ്ബസോ ദുക്ഖമേവ അനുഭവന്താ, ആഹിണ്ഡഥ വിചരഥാതി. സബ്ബമിദം തസ്സ മിച്ഛാപരികപ്പിതമേവ. കസ്മാ? ദുക്ഖസച്ചൂപസഞ്ഹിതായേവ ഹേത്ഥ നിപ്പരിയായകഥാ നാമ. തസ്സ ഹി പരിഞ്ഞത്ഥം ഭഗവതി ബ്രഹ്മചരിയം വുസ്സതി. മഗ്ഗഫലാനി സങ്ഖാരഭാവേന ‘‘യദനിച്ചം, തം ദുക്ഖ’’ന്തി പരിയായതോ ദുക്ഖം, ന നിപ്പരിയായതോ. തേനാഹ ‘‘തസ്മാ’’തിആദി. സോതും അയുത്തം മിച്ഛാവാദത്താതി അധിപ്പായോ.
Kasmā panettha dukkhalakkhaṇaṃ aggahitanti āha ‘‘thero panā’’tiādi. ‘‘Upārambhassa okāso hotī’’ti saṅkhepato vuttaṃ vivarituṃ ‘‘maggaphalānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha pariyāyenāti saṅkhāradukkhatāpariyāyena. Ayanti saccako. Nayidaṃ tumhākaṃ sāsanaṃ nāmāti yattha tumhe avaṭṭhitā, idaṃ tumhākaṃ sabbaññusāsanaṃ nāma na hoti dukkhato anissaraṇattā, atha kho mahāāghātanaṃ nāmetaṃ, mahādukkhaniddiṭṭhattā pana nirayussado nāma ussadanirayo nāma, tasmā natti nāma tumhākaṃ sukhāsā. Uṭṭhāyuṭṭhāyāti ussukkaṃ katvā, dukkhameva jīrāpentā sabbaso dukkhameva anubhavantā, āhiṇḍatha vicarathāti. Sabbamidaṃ tassa micchāparikappitameva. Kasmā? Dukkhasaccūpasañhitāyeva hettha nippariyāyakathā nāma. Tassa hi pariññatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussati. Maggaphalāni saṅkhārabhāvena ‘‘yadaniccaṃ, taṃ dukkha’’nti pariyāyato dukkhaṃ, na nippariyāyato. Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi. Sotuṃ ayuttaṃ micchāvādattāti adhippāyo.
൩൫൪. സഹ അത്ഥാനുസാസനം അഗാരന്തി സന്ധാഗാരം, രാജകുലാനം സന്ഥാപനഅഗാരന്തിപി സന്ധാഗാരം, തസ്മിം സന്ഥാഗാരേതി അത്ഥോ. ഏകസ്മിം കാലേ താദിസേ കാലേ രാജകിച്ചാനം സന്ഥാനമേത്ഥ വിചാരേന്തീതി സന്ധാഗാരം, തസ്മിം സന്ഥാഗാരേതിപി അത്ഥോ. പതിട്ഠിതന്തി ‘‘അനിച്ചം അനത്താ’’തി ച പടിഞ്ഞാതം. ഇദാനേവ പിട്ഠിം പരിവത്തേന്തോതി ഭഗവതോ നലാടം അനോലോകേത്വാ വിമുഖഭാവം ആപജ്ജന്തോ. സുരാഘരേതി സുരാസമ്പാദകഗേഹേ. പിട്ഠകിലഞ്ജന്തി പിട്ഠഠപനകിളഞ്ജം. വാലന്തി ചങ്ഗവാരം. സാണസാടകകരണത്ഥന്തി സാണസാടകം കരോന്തി ഏതേനാതി സാണസാടകകരണം, സുത്തം, തദത്ഥം. സാണവാകാ ഏതേസു സന്തീതി സാണവാകാ, സാണദണ്ഡാ. തേ ഗഹേത്വാ സാണാനം ധോവനസദിസം കീളിതജാതം യഥാ ‘‘ഉദ്ദാലപുപ്ഫഭഞ്ജികാ, സാണഭഞ്ജികാ’’തി ച. കിം സോ ഭവമാനോതി കീദിസോ ഹുത്വാ സോ ഭവമാനോ, കിം ഹോന്തോ ലോകേ അഗ്ഗപുഗ്ഗലസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ വാദാരോപനം നാമ തതോ ഉത്തരിതരസൂരഗുണോ ഏവ യക്ഖാദിഭാവേന സോ ഭവമാനോ അഭിസമ്ഭുണേയ്യ. അയം പന അപ്പാനുഭാവതായ പിസാചരൂപോ കിം ഏത്തകം കാലം നിദ്ദായന്തോ അജ്ജ പബുജ്ഝിത്വാ ഏവം വദതീതി അധിപ്പായോ. തേനാഹ ‘‘കിം യക്ഖോ’’തിആദി.
354. Saha atthānusāsanaṃ agāranti sandhāgāraṃ, rājakulānaṃ santhāpanaagārantipi sandhāgāraṃ, tasmiṃ santhāgāreti attho. Ekasmiṃ kāle tādise kāle rājakiccānaṃ santhānamettha vicārentīti sandhāgāraṃ, tasmiṃ santhāgāretipi attho. Patiṭṭhitanti ‘‘aniccaṃ anattā’’ti ca paṭiññātaṃ. Idāneva piṭṭhiṃ parivattentoti bhagavato nalāṭaṃ anoloketvā vimukhabhāvaṃ āpajjanto. Surāghareti surāsampādakagehe. Piṭṭhakilañjanti piṭṭhaṭhapanakiḷañjaṃ. Vālanti caṅgavāraṃ. Sāṇasāṭakakaraṇatthanti sāṇasāṭakaṃ karonti etenāti sāṇasāṭakakaraṇaṃ, suttaṃ, tadatthaṃ. Sāṇavākā etesu santīti sāṇavākā, sāṇadaṇḍā. Te gahetvā sāṇānaṃ dhovanasadisaṃ kīḷitajātaṃ yathā ‘‘uddālapupphabhañjikā, sāṇabhañjikā’’ti ca. Kiṃ so bhavamānoti kīdiso hutvā so bhavamāno, kiṃ honto loke aggapuggalassa sammāsambuddhassa vādāropanaṃ nāma tato uttaritarasūraguṇo eva yakkhādibhāvena so bhavamāno abhisambhuṇeyya. Ayaṃ pana appānubhāvatāya pisācarūpo kiṃ ettakaṃ kālaṃ niddāyanto ajja pabujjhitvā evaṃ vadatīti adhippāyo. Tenāha ‘‘kiṃ yakkho’’tiādi.
൩൫൫. മഹാമജ്ഝന്ഹികസമയേതി മഹതി മജ്ഝന്ഹികകാലേ, ഗഗനമജ്ഝേ സൂരിയഗതവേലായ. ദിവാപധാനികാ പധാനാനുയുഞ്ജകാ. വത്തം ദസ്സേത്വാതി പച്ഛാഭത്തം ദിവാവിഹാരൂപഗമനതോ പുബ്ബേ കാതബ്ബവത്തം ദസ്സേത്വാ പടിപജ്ജിത്വാ. ഭഗവന്തം ദസ്സേന്തോതി ഭഗവതി ഗാരവബഹുമാനം വിഭാവേന്തോ ഉഭോ ഹത്ഥേ കമലമകുലാകാരേ കത്വാ ഉക്ഖിപ്പ ഭഗവന്തം ദസ്സേന്തോ.
355.Mahāmajjhanhikasamayeti mahati majjhanhikakāle, gaganamajjhe sūriyagatavelāya. Divāpadhānikā padhānānuyuñjakā. Vattaṃ dassetvāti pacchābhattaṃ divāvihārūpagamanato pubbe kātabbavattaṃ dassetvā paṭipajjitvā. Bhagavantaṃ dassentoti bhagavati gāravabahumānaṃ vibhāvento ubho hatthe kamalamakulākāre katvā ukkhippa bhagavantaṃ dassento.
തം സന്ധായാതി തം അപരിച്ഛിന്നഗണനം സന്ധായ ഏവം ‘‘മഹതിയാ ലിച്ഛവിപരിസായാ’’തി വുത്തം. കിം സീസേന ഭൂമിം പഹരന്തേനേവ വന്ദനാ കതാ ഹോതി? കേരാടികാതി സഠാ. മോചേന്താതി ഭിക്ഖാദാനതോ മോചേന്താ. അവക്ഖിത്തമത്തികാപിണ്ഡോ വിയാതി ഹേട്ഠാഖിത്തമത്തികാപിണ്ഡോ വിയ. യത്ഥ കത്ഥചീതി അത്തനോ അനുരൂപം വചനം അസല്ലപേന്തോ യത്ഥ കത്ഥചി.
Taṃ sandhāyāti taṃ aparicchinnagaṇanaṃ sandhāya evaṃ ‘‘mahatiyā licchaviparisāyā’’ti vuttaṃ. Kiṃ sīsena bhūmiṃ paharanteneva vandanā katā hoti? Kerāṭikāti saṭhā. Mocentāti bhikkhādānato mocentā. Avakkhittamattikāpiṇḍo viyāti heṭṭhākhittamattikāpiṇḍo viya. Yattha katthacīti attano anurūpaṃ vacanaṃ asallapento yattha katthaci.
൩൫൬. ദിസ്സതി ‘‘ഇദം ഇമസ്സ ഫല’’ന്തി അപദിസ്സതി ഏതേനാതി ദേസോ, കാരണം, തദേവ തസ്സ പവത്തിട്ഠാനതായ ഓകാസോതി ആഹ ‘‘കഞ്ചിദേവ ദേസന്തി കഞ്ചി ഓകാസം കിഞ്ചി കാരണ’’ന്തി. ഓകാസോ ഠാനന്തി ച കാരണം വുച്ചതി ‘‘അട്ഠാനമേതം അനവകാസോ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൩.൧൬൧; മ॰ നി॰ ൩.൧൨൮-൧൩൧; അ॰ നി॰ ൧.൨൬൮-൨൯൫; വിഭ॰ ൮൦൯). യദാകങ്ഖസീതി ന വദന്തി അനവസേസധമ്മവിസയത്താ പടിഞ്ഞായ. തുമ്ഹന്തി തുമ്ഹാകം. യക്ഖ…പേ॰… പരിബ്ബാജകാനന്തി ഏത്ഥ ‘‘പുച്ഛാവുസോ, യദാകങ്ഖസീ’’തിആദീനി (സം॰ നി॰ ൧.൨൪൬; സു॰ നി॰ ആളവകസുത്ത) പുച്ഛാവചനാനി യഥാക്കമം യോജേതബ്ബാനി.
356. Dissati ‘‘idaṃ imassa phala’’nti apadissati etenāti deso, kāraṇaṃ, tadeva tassa pavattiṭṭhānatāya okāsoti āha ‘‘kañcideva desanti kañci okāsaṃ kiñci kāraṇa’’nti. Okāso ṭhānanti ca kāraṇaṃ vuccati ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso’’tiādīsu (dī. ni. 3.161; ma. ni. 3.128-131; a. ni. 1.268-295; vibha. 809). Yadākaṅkhasīti na vadanti anavasesadhammavisayattā paṭiññāya. Tumhanti tumhākaṃ. Yakkha…pe… paribbājakānanti ettha ‘‘pucchāvuso, yadākaṅkhasī’’tiādīni (saṃ. ni. 1.246; su. ni. āḷavakasutta) pucchāvacanāni yathākkamaṃ yojetabbāni.
ഞത്വാ സയം ലോകമിമം പരഞ്ചാതി ഇദം മഹാസത്തോ നിരയം സഗ്ഗഞ്ച തേസം പച്ചക്ഖതോ ദസ്സേത്വാ ആഹ.
Ñatvāsayaṃ lokamimaṃ parañcāti idaṃ mahāsatto nirayaṃ saggañca tesaṃ paccakkhato dassetvā āha.
തഗ്ഘ തേ അഹമക്ഖിസ്സം, യഥാപി കുസലോ തഥാതി യഥാ പകാരേന സുകുസലോ സബ്ബഞ്ഞൂ ജാനാതി കഥേതി, തഥാ അഹം കഥേസ്സാമി. തസ്സ പന കാരണം അകാരണഞ്ച അവിജാനന്തോ രാജാനം കരോതു വാ മാ വാ, അഹം പന തേ അക്ഖിസ്സാമീതി ആഹ ‘‘രാജാ ച ഖോ…പേ॰… ന വാ’’തി.
Taggha te ahamakkhissaṃ, yathāpi kusalo tathāti yathā pakārena sukusalo sabbaññū jānāti katheti, tathā ahaṃ kathessāmi. Tassa pana kāraṇaṃ akāraṇañca avijānanto rājānaṃ karotu vā mā vā, ahaṃ pana te akkhissāmīti āha ‘‘rājā ca kho…pe… na vā’’ti.
കഥിതനിയാമേനേവ കഥേന്തോതി തേപരിവട്ടകഥായ ദുക്ഖലക്ഖണമ്പേസ കഥേസ്സതി, ഇധ പന അഞ്ഞഥാ സാവകേന അസ്സജിനാ കഥിതം, അഞ്ഞഥാ സമണേന ഗോതമേനാതി വചനോകാസപരിഹരണത്ഥം ദുക്ഖലക്ഖണം അനാമസിത്വാ ഥേരേന കഥിതനിയാമേനേവ അനിച്ചാനത്തലക്ഖണമേവ കഥേന്തേന ഭഗവതാ – ‘‘രൂപം അനത്താ യാവ വിഞ്ഞാണം അനത്താ’’തി വുത്തേ സച്ചകോ തം അസമ്പടിച്ഛന്തോ ഉപമായ അത്ഥഞാപനേ ഉപമാപമാണം യഥാ ‘‘ഗോ വിയ ഗവയോ’’തി അത്താനം ഉപമേയ്യം കത്വാ ഉപമാപമാണേന പതിട്ഠാപേതുകാമോ ആഹ ‘‘ഉപമാ മം, ഭോ ഗോതമ, പടിഭാതീ’’തി, ഉപമം തേ കരിസ്സാമി, ഉപമായപിധേകച്ചേ വിഞ്ഞൂ പുരിസാ ഭാസിതസ്സ അത്ഥം ആജാനന്തീതി അധിപ്പായോ. ഭഗവാ ഉപമാസതേന, അഞ്ഞേന വാപി പമാണേന തവ അത്താ പതിട്ഠാപേതും ന ലബ്ഭാ അത്തനോ വിയ പമാണസ്സപി അനുപലബ്ഭനതോതി ആഹ ‘‘പടിഭാതു തം അഗ്ഗിവേസ്സനാ’’തി. യഥാ ഹി അത്താ നാമ കോചി പരമത്ഥതോ ന ഉപലബ്ഭതി ഏകംസേന അനുപലദ്ധിതോ, ഏവസ്സ ഞാപകപുഗ്ഗലം പമാണമ്പി ന ഉപലബ്ഭതി. തേനാഹ ‘‘ആഹര തം ഉപമം വിസ്സത്ഥോ’’തി, ന തേന തവ അത്തവാദോ പതിട്ഠം ലഭതീതി അധിപ്പായോ.
Kathitaniyāmeneva kathentoti teparivaṭṭakathāya dukkhalakkhaṇampesa kathessati, idha pana aññathā sāvakena assajinā kathitaṃ, aññathā samaṇena gotamenāti vacanokāsapariharaṇatthaṃ dukkhalakkhaṇaṃ anāmasitvā therena kathitaniyāmeneva aniccānattalakkhaṇameva kathentena bhagavatā – ‘‘rūpaṃ anattā yāva viññāṇaṃ anattā’’ti vutte saccako taṃ asampaṭicchanto upamāya atthañāpane upamāpamāṇaṃ yathā ‘‘go viya gavayo’’ti attānaṃ upameyyaṃ katvā upamāpamāṇena patiṭṭhāpetukāmo āha ‘‘upamā maṃ, bho gotama, paṭibhātī’’ti, upamaṃ te karissāmi, upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānantīti adhippāyo. Bhagavā upamāsatena, aññena vāpi pamāṇena tava attā patiṭṭhāpetuṃ na labbhā attano viya pamāṇassapi anupalabbhanatoti āha ‘‘paṭibhātu taṃ aggivessanā’’ti. Yathā hi attā nāma koci paramatthato na upalabbhati ekaṃsena anupaladdhito, evassa ñāpakapuggalaṃ pamāṇampi na upalabbhati. Tenāha ‘‘āhara taṃupamaṃ vissattho’’ti, na tena tava attavādo patiṭṭhaṃ labhatīti adhippāyo.
യം ദിട്ഠം കായികം വാ പുഞ്ഞാപുഞ്ഞം പുരിസപുഗ്ഗലേ ഉപലബ്ഭതി, തേന വിഞ്ഞായതി രൂപത്തായം പുരിസപുഗ്ഗലോ, തഥാ യം ദിട്ഠം സുഖദുക്ഖപടിസംവേദനം പുരിസപുഗ്ഗലേ ഉപലബ്ഭതി, യം ദിട്ഠം നീലാദിസഞ്ജാനനം, യം ദിട്ഠം രജ്ജനദുസ്സനാദി, യം ദിട്ഠം ആരമ്മണപടിവിജാനനം പുരിസപുഗ്ഗലേ ഉപലബ്ഭതി, തേന വിഞ്ഞായതി വിഞ്ഞാണത്തായം പുരിസപുഗ്ഗലോതി. ഏവം രൂപാദിലക്ഖണോ അത്താ തത്ഥ തത്ഥ കായേ കല്യാണപാപകാനം കമ്മാനം വിപാകം സുഖദുക്ഖം പടിസംവേദേതി, ഏവഞ്ചേതം സമ്പടിച്ഛിതബ്ബം, അഞ്ഞഥാ കമ്മഫലസമ്ബന്ധോ ന യുജ്ജേയ്യാതി ഇമമത്ഥം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഇമിനാ കിം ദീപേതീ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ തേതി സത്താ. പതിട്ഠായാതി നിസ്സായ. ‘‘രൂപത്തായം പുരിസപുഗ്ഗലോ’’തിആദിനാ രൂപാദിധമ്മേ ‘‘അത്താ’’തി വത്വാ പുന ‘‘രൂപേ പതിട്ഠായാ’’തിആദിം വദന്തോ അയം നിഗണ്ഠോ അത്തനോ വാദം ഭിന്ദതി പതിട്ഠാനസ്സ, പതിട്ഠായകസ്സ ച അഭേദദീപനതോ. രൂപാദയോ വേദനാദിസഭാവാ അത്താ തന്നിസ്സയേന പുഞ്ഞാദികിരിയാസമുപലദ്ധിതോ ഇധ യം നിസ്സായ പുഞ്ഞാദികിരിയാ സമുപലബ്ഭതി, തേ രൂപാദയോ സത്തസഞ്ഞിതാ അത്തസഭാവാ ദിട്ഠാ യഥാ തം ദേവതാദീസു, യേ പന സത്തസഞ്ഞിതാ തതോ അഞ്ഞേ അസത്തസഭാവാ ദിട്ഠാ യഥാ തം കട്ഠകലിങ്ഗരാദീസൂതി ഏവം സാധേതബ്ബം അത്ഥം സഹേതും കത്വാ ദസ്സേന്തോ നിഗണ്ഠോ നിദസ്സനം ആനേസീതി ആഹ ‘‘അതിവിയ സകാരണം കത്വാ ഉപമം ആഹരീ’’തി. തസ്സ പന ‘‘ബലകരണീയാ’’തി വുത്തപുരിസപ്പയോഗാ വിയ ബീജഗാമഭൂതഗാമാപി സജീവാ ഏവാതി ലദ്ധീതി തേ സദിസൂദാഹരണഭാവേന വുത്താതി ദട്ഠബ്ബം. സചേ പന യേ ജീവസ്സ ആധാരണഭാവേന സഹിതേന പവത്തേതബ്ബഭാവേന സല്ലക്ഖേതബ്ബാ, തേ സജീവാതി ഇച്ഛിതാ, ന കേവലേന പവത്തേതബ്ബഭാവേന. ഏവം സതി ‘‘ബലകരണീയാ കമ്മന്താ’’തി വദന്തേന വിസദിസൂദാഹരണഭാവേന ഉപനീതന്തി ദട്ഠബ്ബം.
Yaṃ diṭṭhaṃ kāyikaṃ vā puññāpuññaṃ purisapuggale upalabbhati, tena viññāyati rūpattāyaṃ purisapuggalo, tathā yaṃ diṭṭhaṃ sukhadukkhapaṭisaṃvedanaṃ purisapuggale upalabbhati, yaṃ diṭṭhaṃ nīlādisañjānanaṃ, yaṃ diṭṭhaṃ rajjanadussanādi, yaṃ diṭṭhaṃ ārammaṇapaṭivijānanaṃ purisapuggale upalabbhati, tena viññāyati viññāṇattāyaṃ purisapuggaloti. Evaṃ rūpādilakkhaṇo attā tattha tattha kāye kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākaṃ sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedeti, evañcetaṃ sampaṭicchitabbaṃ, aññathā kammaphalasambandho na yujjeyyāti imamatthaṃ dassento ‘‘iminā kiṃ dīpetī’’tiādimāha. Tattha teti sattā. Patiṭṭhāyāti nissāya. ‘‘Rūpattāyaṃ purisapuggalo’’tiādinā rūpādidhamme ‘‘attā’’ti vatvā puna ‘‘rūpe patiṭṭhāyā’’tiādiṃ vadanto ayaṃ nigaṇṭho attano vādaṃ bhindati patiṭṭhānassa, patiṭṭhāyakassa ca abhedadīpanato. Rūpādayo vedanādisabhāvā attā tannissayena puññādikiriyāsamupaladdhito idha yaṃ nissāya puññādikiriyā samupalabbhati, te rūpādayo sattasaññitā attasabhāvā diṭṭhā yathā taṃ devatādīsu, ye pana sattasaññitā tato aññe asattasabhāvā diṭṭhā yathā taṃ kaṭṭhakaliṅgarādīsūti evaṃ sādhetabbaṃ atthaṃ sahetuṃ katvā dassento nigaṇṭho nidassanaṃ ānesīti āha ‘‘ativiya sakāraṇaṃ katvā upamaṃ āharī’’ti. Tassa pana ‘‘balakaraṇīyā’’ti vuttapurisappayogā viya bījagāmabhūtagāmāpi sajīvā evāti laddhīti te sadisūdāharaṇabhāvena vuttāti daṭṭhabbaṃ. Sace pana ye jīvassa ādhāraṇabhāvena sahitena pavattetabbabhāvena sallakkhetabbā, te sajīvāti icchitā, na kevalena pavattetabbabhāvena. Evaṃ sati ‘‘balakaraṇīyā kammantā’’ti vadantena visadisūdāharaṇabhāvena upanītanti daṭṭhabbaṃ.
സമത്ഥോ നാമ നത്ഥി അത്തവാദഭഞ്ജനസ്സ അനത്തതാപതിട്ഠാപനസ്സ ച സുഗതാവേണികത്താ. യം പനേതരഹി സാസനികാ യഥാസത്തി തദുഭയം കരോന്തി, തം ബുദ്ധേഹി ദിന്നനയേ ഠത്വാ തേസം ദേസനാനുസാരതോ. നിവത്തേത്വാതി നീഹരിത്വാ, വിസും കത്വാതി അത്ഥോ. സകലം വേസാലിന്തി സബ്ബവേസാലിവാസിനം ജനം നിസ്സയൂപചാരേന നിസ്സിതം വദതി യഥാ ‘‘ഗാമോ ആഗതോ’’തി. സംവട്ടിത്വാതി സമ്പിണ്ഡിത്വാ, ഏകജ്ഝം ഗഹേത്വാതി അത്ഥോ.
Samattho nāma natthi attavādabhañjanassa anattatāpatiṭṭhāpanassa ca sugatāveṇikattā. Yaṃ panetarahi sāsanikā yathāsatti tadubhayaṃ karonti, taṃ buddhehi dinnanaye ṭhatvā tesaṃ desanānusārato. Nivattetvāti nīharitvā, visuṃ katvāti attho. Sakalaṃ vesālinti sabbavesālivāsinaṃ janaṃ nissayūpacārena nissitaṃ vadati yathā ‘‘gāmo āgato’’ti. Saṃvaṭṭitvāti sampiṇḍitvā, ekajjhaṃ gahetvāti attho.
൩൫൭. പതിട്ഠപേത്വാതി യഥാ തം വാദം ന അവജാനാതി, ഏവം പടിഞ്ഞം കാരേത്വാതി അത്ഥോ. ഘാതി-സദ്ദോ ഹിംസനത്ഥോ, തതോ ച സദ്ദവിദൂ അരഹത്ഥം തായ-സദ്ദം ഉപ്പാദേത്വാ ഘാതേതായന്തി രൂപസിദ്ധിം ഇച്ഛന്തീതി ആഹ ‘‘ഘാതാരഹ’’ന്തി. ജാപേതായന്തിആദീസുപി ഏസേവ നയോ. വത്തിതുഞ്ച മരഹതീതി മ-കാരോ പദസന്ധികരോ. വിസേസേത്വാ ദീപേതീതി ‘‘വത്തതി’’ഇച്ചേവ അവത്വാ ‘‘വത്തിതുഞ്ച മരഹതീ’’തി ദുതിയേന പദേന ഭഗവതാ വുത്തം വിസേസേത്വാ ദീപേതി.
357.Patiṭṭhapetvāti yathā taṃ vādaṃ na avajānāti, evaṃ paṭiññaṃ kāretvāti attho. Ghāti-saddo hiṃsanattho, tato ca saddavidū arahatthaṃ tāya-saddaṃ uppādetvā ghātetāyanti rūpasiddhiṃ icchantīti āha ‘‘ghātāraha’’nti. Jāpetāyantiādīsupi eseva nayo. Vattituñca marahatīti ma-kāro padasandhikaro. Visesetvā dīpetīti ‘‘vattati’’icceva avatvā ‘‘vattituñca marahatī’’ti dutiyena padena bhagavatā vuttaṃ visesetvā dīpeti.
പാസാദികം അഭിരൂപന്തി അഭിമതരൂപസമ്പന്നം സബ്ബാവയവം. തതോ ഏവ സുസജ്ജിതം സബ്ബകാലം സുട്ഠു സജ്ജിതാകാരമേവ. ഏവംവിധന്തി യാദിസം സന്ധായ വുത്തം, തം ദസ്സേതി ‘‘ദുബ്ബണ്ണ’’ന്തിആദിനാ. ഇമസ്മിം ഠാനേതി ‘‘വത്തതി തേ തസ്മിം രൂപേ വസോ’’തി ഏതസ്മിം കാരണഗ്ഗഹണേ. കാരണഞ്ഹേതം ഭഗവതാ ഗഹിതം ‘‘വത്തതി…പേ॰… മാ അഹോസീ’’തി. തേനേതം ദസ്സേതി രൂപം അനത്താ അവസവത്തനതോ, യഞ്ഹി വസേ ന വത്തതി, തം അനത്തകമേവ ദിട്ഠം യഥാ തം സമ്പത്തി. വാദന്തി ദോസം നിഗ്ഗഹം ആരോപേസ്സതി. സത്തധാ മുദ്ധാ ഫലതീതി സഹധമ്മികസാകച്ഛാഹി തഥാഗതേ, പുച്ഛന്തേ അബ്യാകരണേന വിഹേസായ കയിരമാനത്താ തതിയേ വാരേ ധമ്മതാവസേന വിഹേസകസ്സ സത്തധാ മുദ്ധാ ഫലതി യഥാ തം സബ്ബഞ്ഞുപടിഞ്ഞായ ഭഗവതോ സമ്മുഖഭാവൂപഗമനേ. വജിരപാണി പന കസ്മാ ഠിതോ ഹോതീതി? ഭഗവാ വിയ അനുകമ്പമാനോ മഹന്തം ഭയാനകം രൂപം മാപേത്വാ താസേത്വാ ഇമം ദിട്ഠിം വിസ്സജ്ജാപേമീതി തസ്സ പുരതോ ആകാസേ വജിരം ആഹരന്തോ തിട്ഠതി, ന മുദ്ധം ഫാലേതുകാമോ. ന ഹി ഭഗവതോ പുരതോ കസ്സചി അനത്ഥോ നാമ ഹോതി. യസ്മാ പന ഭഗവാ ഏകംസതോ സഹധമ്മികമേവ പഞ്ഹം പുച്ഛതി, തസ്മാ അട്ഠകഥായം ‘‘പുച്ഛിതേ’’ഇച്ചേവ വുത്തം.
Pāsādikaṃ abhirūpanti abhimatarūpasampannaṃ sabbāvayavaṃ. Tato eva susajjitaṃ sabbakālaṃ suṭṭhu sajjitākārameva. Evaṃvidhanti yādisaṃ sandhāya vuttaṃ, taṃ dasseti ‘‘dubbaṇṇa’’ntiādinā. Imasmiṃ ṭhāneti ‘‘vattati te tasmiṃ rūpe vaso’’ti etasmiṃ kāraṇaggahaṇe. Kāraṇañhetaṃ bhagavatā gahitaṃ ‘‘vattati…pe… mā ahosī’’ti. Tenetaṃ dasseti rūpaṃ anattā avasavattanato, yañhi vase na vattati, taṃ anattakameva diṭṭhaṃ yathā taṃ sampatti. Vādanti dosaṃ niggahaṃ āropessati. Sattadhā muddhā phalatīti sahadhammikasākacchāhi tathāgate, pucchante abyākaraṇena vihesāya kayiramānattā tatiye vāre dhammatāvasena vihesakassa sattadhā muddhā phalati yathā taṃ sabbaññupaṭiññāya bhagavato sammukhabhāvūpagamane. Vajirapāṇi pana kasmā ṭhito hotīti? Bhagavā viya anukampamāno mahantaṃ bhayānakaṃ rūpaṃ māpetvā tāsetvā imaṃ diṭṭhiṃ vissajjāpemīti tassa purato ākāse vajiraṃ āharanto tiṭṭhati, na muddhaṃ phāletukāmo. Na hi bhagavato purato kassaci anattho nāma hoti. Yasmā pana bhagavā ekaṃsato sahadhammikameva pañhaṃ pucchati, tasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pucchite’’icceva vuttaṃ.
ആദിത്തന്തി ദിപ്പമാനം. അക്ഖിനാസാദീനീതി ആദി-സദ്ദേന ഏളകസീസസദിസകേസമസ്സുആദീനം സങ്ഗണ്ഹാതി. ‘‘ദിട്ഠിവിസ്സജ്ജാപനത്ഥ’’ന്തി വത്വാ നയിദം യദിച്ഛാവസേന ആഗമനം, അഥ ഖോ ആദിതോ മഹാബ്രഹ്മാനം പുരതോ കത്വാ അത്തനാ കതപടിഞ്ഞാവസേനാതി ദസ്സേന്തോ ‘‘അപിചാ’’തിആദിമാഹ. ന്തി വജിരപാണിം. തം സച്ചകസ്സ പടിഞ്ഞായ പരിവത്തനകാരണം. അഞ്ഞേപി നു ഖോതിആദി സച്ചകസ്സ വീമംസകഭാവദസ്സനം. അവീമംസകേന ഹി തം ദിസ്വാ മഹായക്ഖോതി വദേയ്യ, തേനസ്സ അസാരുപ്പം സിയാ, അയം പന അഞ്ഞേസം അഭീതഭാവം ഉപധാരേത്വാ ‘‘അദ്ധാമേ യക്ഖം ന പസ്സന്തി, തസ്മാ മയ്ഹമേവ ഭയം ഉപ്പന്ന’’ന്തി തീരേത്വാ യുത്തപ്പത്തവസേന പടിപജ്ജി.
Ādittanti dippamānaṃ. Akkhināsādīnīti ādi-saddena eḷakasīsasadisakesamassuādīnaṃ saṅgaṇhāti. ‘‘Diṭṭhivissajjāpanattha’’nti vatvā nayidaṃ yadicchāvasena āgamanaṃ, atha kho ādito mahābrahmānaṃ purato katvā attanā katapaṭiññāvasenāti dassento ‘‘apicā’’tiādimāha. Nti vajirapāṇiṃ. Taṃ saccakassa paṭiññāya parivattanakāraṇaṃ. Aññepi nu khotiādi saccakassa vīmaṃsakabhāvadassanaṃ. Avīmaṃsakena hi taṃ disvā mahāyakkhoti vadeyya, tenassa asāruppaṃ siyā, ayaṃ pana aññesaṃ abhītabhāvaṃ upadhāretvā ‘‘addhāme yakkhaṃ na passanti, tasmā mayhameva bhayaṃ uppanna’’nti tīretvā yuttappattavasena paṭipajji.
൩൫൮. ഉപധാരേത്വാതി ബ്യാകാതബ്ബമത്ഥം സല്ലക്ഖേത്വാ. ഏസേവ നയോതി സങ്ഖാരവിഞ്ഞാണേസുപി സഞ്ഞായ വിയ നയോതി അത്ഥോ. വുത്തവിപരിയായേനാതി ‘‘അകുസലാ ദുക്ഖാ വേദനാ മാ അഹോസി, അകുസലാ ദോമനസ്സസമ്പയുത്താ സഞ്ഞാ മാ അഹോസീ’’തിആദിനാ നയേന അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. സപ്പദട്ഠവിസന്തി സബ്ബസത്താനം സപ്പദട്ഠട്ഠാനേ സരീരപദേസേ പതിതം വിസം. അല്ലീനോതി സംസിലിട്ഠോ. ഉപഗതോതി ന അപഗതോ. അജ്ഝോസിതോതി ഗിലിത്വാ പരിനിട്ഠപേത്വാ ഠിതോ. പരിതോ ജാനേയ്യാതി സമന്തതോ സബ്ബസോ കിഞ്ചിപി അസേസേത്വാ ജാനേയ്യ. പരിക്ഖേപേത്വാതി ആയതിം അനുപ്പത്തിധമ്മതാപാദനവസേന സബ്ബസോ ഖേപേത്വാ. തഥാഭൂതോ ചസ്സ ഖയവയം ഉപനേതി നാമാതി ആഹ ‘‘ഖയം വയം അനുപ്പാദം ഉപനേത്വാ’’തി.
358.Upadhāretvāti byākātabbamatthaṃ sallakkhetvā. Eseva nayoti saṅkhāraviññāṇesupi saññāya viya nayoti attho. Vuttavipariyāyenāti ‘‘akusalā dukkhā vedanā mā ahosi, akusalā domanassasampayuttā saññā mā ahosī’’tiādinā nayena attho veditabbo. Sappadaṭṭhavisanti sabbasattānaṃ sappadaṭṭhaṭṭhāne sarīrapadese patitaṃ visaṃ. Allīnoti saṃsiliṭṭho. Upagatoti na apagato. Ajjhositoti gilitvā pariniṭṭhapetvā ṭhito. Parito jāneyyāti samantato sabbaso kiñcipi asesetvā jāneyya. Parikkhepetvāti āyatiṃ anuppattidhammatāpādanavasena sabbaso khepetvā. Tathābhūto cassa khayavayaṃ upaneti nāmāti āha ‘‘khayaṃ vayaṃ anuppādaṃ upanetvā’’ti.
൩൫൯. അത്തനോ വാദസ്സ അസാരഭാവതോ, യഥാപരികപ്പിതസ്സ വാ സാരസ്സ അഭാവതോ അന്തോസാരവിരഹിതോ രിത്തോ. വിപ്പകാരന്തി ദിട്ഠിയാ സീലാചാരസ്സ ച വസേന വിരൂപതം സാപരാധതം സാവജ്ജതം തേസം ഉപരി ആരോപേത്വാ. സിന്നപത്തോതി തനുകപത്തോ. വിഫാരിതന്തി വിഫാളിതം.
359. Attano vādassa asārabhāvato, yathāparikappitassa vā sārassa abhāvato antosāravirahito ritto. Vippakāranti diṭṭhiyā sīlācārassa ca vasena virūpataṃ sāparādhataṃ sāvajjataṃ tesaṃ upari āropetvā. Sinnapattoti tanukapatto. Viphāritanti viphāḷitaṃ.
അസാരകരുക്ഖപരിചിതോതി പലാസാദിഅസാരരുക്ഖകോട്ടനേ കതപരിചയോ. ഥദ്ധഭാവന്തി വിപക്കഭാവം, തിക്ഖഭാവന്തി അത്ഥോ. നത്ഥീതി സദാ നത്ഥീതി ന വത്തബ്ബം. പരിസതീതി ചതുപരിസമജ്ഝേ . തഥാ ഹി ‘‘ഗണ്ഠികം പടിമുഞ്ചിത്വാ പടിച്ഛന്നസരീരാ’’തി വുത്തം. യന്താരുള്ഹസ്സ വിയാതി ബ്യാകരണത്ഥം വായമയന്തം ആരുള്ഹസ്സ വിയ.
Asārakarukkhaparicitoti palāsādiasārarukkhakoṭṭane kataparicayo. Thaddhabhāvanti vipakkabhāvaṃ, tikkhabhāvanti attho. Natthīti sadā natthīti na vattabbaṃ. Parisatīti catuparisamajjhe . Tathā hi ‘‘gaṇṭhikaṃ paṭimuñcitvā paṭicchannasarīrā’’ti vuttaṃ. Yantāruḷhassa viyāti byākaraṇatthaṃ vāyamayantaṃ āruḷhassa viya.
൩൬൦. ദിട്ഠിവിസൂകാനീതി ദിട്ഠികിഞ്ചകാനി. ദിട്ഠിസഞ്ചരിതാനീതി ദിട്ഠിതാളനാനി. ദിട്ഠിവിപ്ഫന്ദിതാനീതി ദിട്ഠിഇഞ്ജിതാനി. തേസം അധിപ്പായം ഞത്വാതി തേസം ലിച്ഛവികുമാരാനം ഇഞ്ജിതേനേവ അജ്ഝാസയം ജാനിത്വാ. തേനാഹ ‘‘ഇമേ’’തിആദി.
360.Diṭṭhivisūkānīti diṭṭhikiñcakāni. Diṭṭhisañcaritānīti diṭṭhitāḷanāni. Diṭṭhivipphanditānīti diṭṭhiiñjitāni. Tesaṃ adhippāyaṃ ñatvāti tesaṃ licchavikumārānaṃ iñjiteneva ajjhāsayaṃ jānitvā. Tenāha ‘‘ime’’tiādi.
൩൬൧. യസ്മിം അധിഗതേ പുഗ്ഗലോ സത്ഥുസാസനേ വിസാരദോ ഹോതി പരേഹി അസംഹാരിയോ, തം ഞാണം വിസാരദസ്സ ഭാവോതി കത്വാ വേസാരജ്ജന്തി ആഹ ‘‘വേസാരജ്ജപ്പത്തോതി ഞാണപ്പത്തോ’’തി. തതോ ഏവമസ്സ ന പരോ പച്ചേതബ്ബോ ഏതസ്സ അത്ഥീതി അപരപ്പച്ചയോ. ന പരോ പത്തിയോ സദ്ദഹാതബ്ബോ ഏതസ്സ അത്ഥീതി അപരപ്പത്തിയോ. കാമം സച്ചകോ സേക്ഖഭൂമി അസേക്ഖഭൂമീതി ഇദം സാസനവോഹാരം ന ജാനാതി. പസ്സതീതി പന ദസ്സനകിരിയായ വിപ്പകതഭാവസ്സ വുത്തത്താ ‘‘ന ഏത്താവതാ ഭിക്ഖുകിച്ചം പരിയോസിത’’ന്തി അഞ്ഞാസി, തസ്മാ പുന ‘‘കിത്താവതാ പനാ’’തി പുച്ഛം ആരഭി. തേന വുത്തം ‘‘പസ്സതീതി വുത്തത്താ’’തിആദി.
361. Yasmiṃ adhigate puggalo satthusāsane visārado hoti parehi asaṃhāriyo, taṃ ñāṇaṃ visāradassa bhāvoti katvā vesārajjanti āha ‘‘vesārajjappattoti ñāṇappatto’’ti. Tato evamassa na paro paccetabbo etassa atthīti aparappaccayo. Na paro pattiyo saddahātabbo etassa atthīti aparappattiyo. Kāmaṃ saccako sekkhabhūmi asekkhabhūmīti idaṃ sāsanavohāraṃ na jānāti. Passatīti pana dassanakiriyāya vippakatabhāvassa vuttattā ‘‘na ettāvatā bhikkhukiccaṃ pariyosita’’nti aññāsi, tasmā puna ‘‘kittāvatā panā’’ti pucchaṃ ārabhi. Tena vuttaṃ ‘‘passatīti vuttattā’’tiādi.
യഥാഭൂതം പസ്സതീതി ദസ്സനം, വിസിട്ഠട്ഠേന അനുത്തരിയം, ദസ്സനമേവ അനുത്തരിയന്തി ദസ്സനാനുത്തരിയം, ദസ്സനേസു വാ അനുത്തരിയം ദസ്സനാനുത്തരിയം. ലോകിയപഞ്ഞാതി ചേത്ഥ വിപസ്സനാപഞ്ഞാ വേദിതബ്ബാ. സാ ഹി സബ്ബലോകിയപഞ്ഞാഹി വിസിട്ഠട്ഠേന ‘‘അനുത്തരാ’’തി വുത്താ. ലോകിയപടിപദാനുത്തരിയേസുപി ഏസേവ നയോ. ഇദാനി നിപ്പരിയായതോവ തിവിധമ്പി അനുത്തരിയം ദസ്സേതും ‘‘സുദ്ധലോകുത്തരമേവാ’’തിആദി വുത്തം. സതിപി സബ്ബേസമ്പി ലോകുത്തരധമ്മാനം അനുത്തരഭാവേ ഉക്കട്ഠനിദ്ദേസേന അഗ്ഗമഗ്ഗപഞ്ഞാ തതോ ഉത്തരിതരസ്സ അഭാവതോ ദസ്സനാനുത്തരിയം. തേനാഹ ‘‘അരഹത്തമഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠീ’’തി. സേസാനി മഗ്ഗങ്ഗാനീതി സേസാനി അരഹത്തമഗ്ഗങ്ഗാനി. താനി ഹി മത്ഥകപ്പത്താനി നിബ്ബാനഗാമിനീ പടിപദാതി. അഗ്ഗഫലവിമുത്തീതി അഗ്ഗമഗ്ഗസ്സ ഫലവിമുത്തി അരഹത്തഫലം. ഖീണാസവസ്സാതി സബ്ബസോ ഖീയമാനാസവസ്സ. നിബ്ബാനദസ്സനന്തി അഗ്ഗമഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠിയാ സച്ഛികിരിയാഭിസമയമാഹ. തത്ഥ മഗ്ഗങ്ഗാനീതി അട്ഠ മഗ്ഗങ്ഗാനി. ചതുസച്ചന്തോഗധത്താ സബ്ബസ്സ ഞേയ്യധമ്മസ്സ ‘‘ചത്താരി സച്ചാനി ബുദ്ധോ’’തി വുത്തം. സച്ചാനുഗതസമ്മോഹവിദ്ധംസനേനേവ ഹി ഭഗവതോ സബ്ബസോ ഞേയ്യാവരണപ്പഹാനം. നിബ്ബിസേവനോതി നിരുദ്ധകിലേസവിസേവനോ.
Yathābhūtaṃ passatīti dassanaṃ, visiṭṭhaṭṭhena anuttariyaṃ, dassanameva anuttariyanti dassanānuttariyaṃ, dassanesu vā anuttariyaṃ dassanānuttariyaṃ. Lokiyapaññāti cettha vipassanāpaññā veditabbā. Sā hi sabbalokiyapaññāhi visiṭṭhaṭṭhena ‘‘anuttarā’’ti vuttā. Lokiyapaṭipadānuttariyesupi eseva nayo. Idāni nippariyāyatova tividhampi anuttariyaṃ dassetuṃ ‘‘suddhalokuttaramevā’’tiādi vuttaṃ. Satipi sabbesampi lokuttaradhammānaṃ anuttarabhāve ukkaṭṭhaniddesena aggamaggapaññā tato uttaritarassa abhāvato dassanānuttariyaṃ. Tenāha ‘‘arahattamaggasammādiṭṭhī’’ti. Sesāni maggaṅgānīti sesāni arahattamaggaṅgāni. Tāni hi matthakappattāni nibbānagāminī paṭipadāti. Aggaphalavimuttīti aggamaggassa phalavimutti arahattaphalaṃ. Khīṇāsavassāti sabbaso khīyamānāsavassa. Nibbānadassananti aggamaggasammādiṭṭhiyā sacchikiriyābhisamayamāha. Tattha maggaṅgānīti aṭṭha maggaṅgāni. Catusaccantogadhattā sabbassa ñeyyadhammassa ‘‘cattāri saccāni buddho’’ti vuttaṃ. Saccānugatasammohaviddhaṃsaneneva hi bhagavato sabbaso ñeyyāvaraṇappahānaṃ. Nibbisevanoti niruddhakilesavisevano.
൩൬൨. ധംസീതി അനുദ്ധംസനസീലാ. അനുപഹതന്തി അവിക്ഖിത്തം. സകലന്തി അനൂനം. കായങ്ഗന്തി കായമേവ അങ്ഗന്തി വദന്തി, കായസങ്ഖാതം അങ്ഗം സീസാദിഅവയവന്തി അത്ഥോ. തഥാ ‘‘ഹോതു, സാധൂ’’തി ഏവമിദം വാചായ അവയവോ വാചങ്ഗന്തി.
362.Dhaṃsīti anuddhaṃsanasīlā. Anupahatanti avikkhittaṃ. Sakalanti anūnaṃ. Kāyaṅganti kāyameva aṅganti vadanti, kāyasaṅkhātaṃ aṅgaṃ sīsādiavayavanti attho. Tathā ‘‘hotu, sādhū’’ti evamidaṃ vācāya avayavo vācaṅganti.
൩൬൩. ആഹരന്തീതി അഭിഹരന്തി. പുഞ്ഞന്തി പുഞ്ഞഫലസങ്ഖാതോ ആനുഭാവോ. പുഞ്ഞഫലമ്പി ഹി ഉത്തരപദലോപേന ‘‘പുഞ്ഞ’’ന്തി വുച്ചതി – ‘‘കുസലാനം, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മാനം സമാദാനഹേതു ഏവമിദം പുഞ്ഞം പവഡ്ഢതീ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൩.൮൦). തേനാഹ ‘‘ആയതിം വിപാകക്ഖന്ധാ’’തി. പുഞ്ഞമഹീതി മഹതി പുഞ്ഞഫലവിഭൂതി സേതച്ഛത്തമകുടചാമരാദി. തേന വുത്തം ‘‘വിപാകക്ഖന്ധാനംയേവ പരിവാരോ’’തി. ലിച്ഛവീഹി പേസിതേന ഖാദനീയഭോജനീയേന സമണോ ഗോതമോ സസാവകസങ്ഘോ മയാ പരിവിസിതോ, തസ്മാ ലിച്ഛവീനമേവ തം പുഞ്ഞം ഹോതീതി. തേനാഹ ‘‘തം ദായകാനം സുഖായ ഹോതൂ’’തി. യസ്മാ പന ഭഗവതോ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ച സച്ചകേന ദാനം ദിന്നം, ന ലിച്ഛവീഹി, തസ്മാ ഭഗവാ സച്ചകസ്സ സതിം പരിവത്തേന്തോ ‘‘യം ഖോ’’തിആദിമാഹ. തേന വുത്തം ‘‘ഇതി ഭഗവാ’’തിആദി. നിഗണ്ഠസ്സ മതേന വിനായേവാതി സച്ചകസ്സ ചിത്തേന വിനാ ഏവ തസ്സ ദക്ഖിണം ഖേത്തഗതം കത്വാ ദസ്സേതി. തേനാഹ ‘‘അത്തനോ ദിന്നം ദക്ഖിണം…പേ॰… നിയ്യാതേസീ’’തി.
363.Āharantīti abhiharanti. Puññanti puññaphalasaṅkhāto ānubhāvo. Puññaphalampi hi uttarapadalopena ‘‘puñña’’nti vuccati – ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.80). Tenāha ‘‘āyatiṃ vipākakkhandhā’’ti. Puññamahīti mahati puññaphalavibhūti setacchattamakuṭacāmarādi. Tena vuttaṃ ‘‘vipākakkhandhānaṃyeva parivāro’’ti. Licchavīhi pesitena khādanīyabhojanīyena samaṇo gotamo sasāvakasaṅgho mayā parivisito, tasmā licchavīnameva taṃ puññaṃ hotīti. Tenāha ‘‘taṃ dāyakānaṃ sukhāya hotū’’ti. Yasmā pana bhagavato bhikkhusaṅghassa ca saccakena dānaṃ dinnaṃ, na licchavīhi, tasmā bhagavā saccakassa satiṃ parivattento ‘‘yaṃ kho’’tiādimāha. Tena vuttaṃ ‘‘iti bhagavā’’tiādi. Nigaṇṭhassa matena vināyevāti saccakassa cittena vinā eva tassa dakkhiṇaṃ khettagataṃ katvā dasseti. Tenāha ‘‘attano dinnaṃ dakkhiṇaṃ…pe… niyyātesī’’ti.
ചൂളസച്ചകസുത്തവണ്ണനായ ലീനത്ഥപ്പകാസനാ സമത്താ.
Cūḷasaccakasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൫. ചൂളസച്ചകസുത്തം • 5. Cūḷasaccakasuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ൫. ചൂളസച്ചകസുത്തവണ്ണനാ • 5. Cūḷasaccakasuttavaṇṇanā