| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੯. ਚੂਲ਼ਸਕੁਲੁਦਾਯਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Cūḷasakuludāyisuttavaṇṇanā
੨੭੧. ਪਞ੍ਹੋਤਿ ਞਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਿਤੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਤਦੇવ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਕਾਰਣਂ। ਉਪਟ੍ਠਾਤੂਤਿ ਞਾਣਸ੍ਸ ਗੋਚਰਭਾવਂ ਉਪਗਚ੍ਛਤੁ। ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨਾਤਿ ਯੇਨ ਤੁਯ੍ਹਂ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਉਪਟ੍ਠਹੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਪਨ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਤੇਨ ਹਿ…ਪੇ॰… ਦੀਪੇਤੀ’’ਤਿ। ਏਕਙ੍ਗਣਾਨੀਤਿ ਪਿਧਾਨਾਭਾવੇਨ ਏਕਙ੍ਗਣਸਦਿਸਾਨਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਾਕਟਾਨੀ’’ਤਿ।
271.Pañhoti ñātuṃ icchito attho, tadeva dhammadesanāya nimittabhāvato kāraṇaṃ. Upaṭṭhātūti ñāṇassa gocarabhāvaṃ upagacchatu. Yena kāraṇenāti yena tuyhaṃ upaṭṭhitena kāraṇena dhammadesanā upaṭṭhaheyya, taṃ pana paribbājakassa ajjhāsayavasena tathā vuttaṃ. Tenāha ‘‘etena hi…pe… dīpetī’’ti. Ekaṅgaṇānīti pidhānābhāvena ekaṅgaṇasadisāni. Tenāha ‘‘pākaṭānī’’ti.
ਜਾਨਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤਥਾਭਾવਂ ਸਯਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ। ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸੁਸ੍ਸੂਸਤੀਤਿ ‘‘ਤਥਾਭੂਤਂਯੇવ ਮਂ ਤਥਾ ਅવੋਚਾ’’ਤਿ ਸਾਦਰਂ ਸੁਸ੍ਸੂਸਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਲਾਭਿਨੋ ਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਲਾਭਤੋ। ਏવਮਾਹਾਤਿ ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਉਦਾਯਿ, ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ’’ਤਿ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ‘‘ਸੋ વਾ ਮਂ ਅਪਰਨ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਅવੋਚ।
Jānantoti attano tathābhāvaṃ sayaṃ jānanto. Sakkaccaṃ sussūsatīti ‘‘tathābhūtaṃyeva maṃ tathā avocā’’ti sādaraṃ sussūsati. Tasmāti dibbacakkhulābhino anāgataṃsañāṇalābhato. Evamāhāti ‘‘yo kho, udāyi, dibbena cakkhunā’’ti ārabhitvā ‘‘so vā maṃ aparantaṃ ārabbha pañhaṃ puccheyyā’’ti evaṃ avoca.
ਇਤਰਨ੍ਤਿ ਅવਸਿਟ੍ਠਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવਾਤਿ ‘‘ਯੋ ਹਿ ਲਾਭੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਅਤੀਤੇਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਸ੍ਸ વਿਸਯਭੂਤੇ ਅਤ੍ਥੇ। ਅਨਾਗਤੇਤਿ ਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਸ੍ਸ વਿਸਯਭੂਤੇ ਅਨਾਗਤੇ ਅਤ੍ਥੇ।
Itaranti avasiṭṭhaṃ imasmiṃ ṭhāne vattabbaṃ. Vuttanayamevāti ‘‘yo hi lābhī’’tiādinā vuttanayameva. Atīteti pubbenivāsānussatiñāṇassa visayabhūte atthe. Anāgateti anāgataṃsañāṇassa visayabhūte anāgate atthe.
ਪਂਸੁਪਦੇਸੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਤੋ ਪਂਸੁਸਮੋਕਿਣ੍ਣਸਰੀਰਤਾਯ ਪਂਸੁਪਿਸਾਚਕਂ। ਏਕਂ ਮੂਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਦੀਘਸੋ ਹੇਟ੍ਠਿਮਨ੍ਤੇਨ ਚਤੁਰਙ੍ਗੁਲਂ, ਉਪਰਿਮਨ੍ਤੇਨ વਿਦਤ੍ਥਿਕਂ ਰੁਕ੍ਖਗਚ੍ਛਲਤਾਦੀਸੁ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਏਕਂ ਮੂਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਜਾਤਿਕਾਨਂ ਅਦਿਸ੍ਸਮਾਨਕਾਯੋ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ ਕਿਰ ਨੇਸਂ ਜਾਤਿਸਿਦ੍ਧਾ ਧਮ੍ਮਤਾ। ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਮੂਲવਸੇਨ ਅਦਿਸ੍ਸਮਾਨਕਤਾਯ। ਨ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਞਾਣੇਨ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।
Paṃsupadese nibbattanato paṃsusamokiṇṇasarīratāya paṃsupisācakaṃ. Ekaṃ mūlaṃ gahetvāti dīghaso heṭṭhimantena caturaṅgulaṃ, uparimantena vidatthikaṃ rukkhagacchalatādīsu yassa kassaci ekaṃ mūlaṃ gahetvā aññajātikānaṃ adissamānakāyo hoti. Ayaṃ kira nesaṃ jātisiddhā dhammatā. Tatrāti tassa mūlavasena adissamānakatāya. Na dissati ñāṇena na passati.
੨੭੨. ਨ ਚ ਅਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਮਤ੍ਥਂ ਸਾ વਾਚਾ ਸਰੂਪਤੋ ਨ ਚ ਦੀਪੇਯ੍ਯ, ਕੇવਲਂ વਾਚਾਮਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਪਟਿਹਰਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇ ਨੇਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਪਟਿਹਾਰਿਯ-ਸਦ੍ਦਦ੍વਾਰੇਨ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ ਭਾવਤ੍ਥੋ, ਸੋવ ਪਾਟਿਹੀਰਕੋ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਯੇਨ, ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਸ੍ਸ ਪਾਟਿਹੀਰਕਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਾਟਿਹੀਰਕਤਂ, ਤ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਦਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਦੇવਲੋਕੇ ਖਨ੍ਧਾ વਿਯ ਜੋਤੇਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ – ‘‘ਦਿਬ੍ਬੋ ਰੂਪੀ ਮਨੋਮਯੋ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗੀ ਅਹੀਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
272.Na ca atthaṃ dīpeyyāti adhippetamatthaṃ sā vācā sarūpato na ca dīpeyya, kevalaṃ vācāmattamevāti adhippāyo. Paṭiharitabbaṭṭhena parasantāne netabbaṭṭhena paṭihāriya-saddadvārena viññātabbo bhāvattho, sova pāṭihīrako niruttinayena, natthi etassa pāṭihīrakanti appāṭihīrakataṃ, ta-saddena padaṃ vaḍḍhetvā tathā vuttaṃ, aniyyānaṃ. Tenāha ‘‘niratthakaṃ sampajjatī’’ti. Subhakiṇhadevaloke khandhā viya jotetīti iminā – ‘‘dibbo rūpī manomayo sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo attā’’ti imamatthaṃ dasseti.
੨੭੩. ਸਉਪਸਗ੍ਗਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਉਪਸਗ੍ਗੇਨ વਿਨਾਪਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਦ੍ਧੇਤਿ ਉਬ੍ਬਿਦ੍ਧੇ’’ਤਿ। ਸਾ ਚਸ੍ਸ ਉਬ੍ਬਿਦ੍ਧਤਾ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸવਿਗਮੇਨ ਸੁਚਿਭਾવੇਨ ਉਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਮੇਘવਿਗਮੇਨ ਦੂਰੀਭੂਤੇ’’ਤਿ। ਇਨ੍ਦਨੀਲਮਣਿ વਿਯ ਦਿਬ੍ਬਤਿ ਜੋਤੇਤੀਤਿ ਦੇવੋ, ਆਕਾਸੋ। ‘‘ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਸਮਯੇ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ વਿਹਿਤવਚਨਾਨਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਂਯੋਗਾਭਾવਾ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪੁਣ੍ਣਮਾਸਿਯਞ੍ਹਿ ਗਗਨਮਜ੍ਝਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ વਾ ਪਚ੍ਛਤੋ વਾ ਅਨ੍ਤੇ ਠਿਤੇ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤੇ ਸਮਯੋ ਭਿਨ੍ਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਮਜ੍ਝੇ ਏવ ਪਨ ਠਿਤੋ ਅਭਿਨ੍ਨੋ ਨਾਮ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਭਿਨ੍ਨੇ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਸਮਯੇ’’ਤਿ।
273. Saupasaggapadassa attho upasaggena vināpi viññāyatīti āha ‘‘viddheti ubbiddhe’’ti. Sā cassa ubbiddhatā upakkilesavigamena sucibhāvena upaṭṭhānanti āha ‘‘meghavigamena dūrībhūte’’ti. Indanīlamaṇi viya dibbati jotetīti devo, ākāso. ‘‘Aḍḍharattasamaye’’ti vattabbe bhummatthe vihitavacanānaṃ accantasaṃyogābhāvā upayogavacanaṃ veditabbaṃ. Puṇṇamāsiyañhi gaganamajjhassa purato vā pacchato vā ante ṭhite aḍḍharatte samayo bhinno nāma hoti, majjhe eva pana ṭhito abhinno nāma. Tenāha ‘‘abhinne aḍḍharattasamaye’’ti.
ਯੇ ਅਨੁਭੋਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਦੇવਾ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਆਭਾ ਅਨੁਭੋਨ੍ਤਿ વਿਨਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ વਲ਼ਞ੍ਜਨ੍ਤਿ ਚ ਤੇਹਿ ਦੇવੇਹਿ ਬਹੂ ਚੇવ ਬਹੁਤਰਾ ਚ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਆਭਾ ਅਨਨੁਭੋਨ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਰੀਰੋਭਾਸੇਨੇવ ਆਲੋਕਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
Ye anubhontīti ye devā candimasūriyānaṃ ābhā anubhonti vinibhuñjanti vaḷañjanti ca tehi devehi bahū ceva bahutarā ca candimasūriyānaṃ ābhā ananubhonto. Tenāha – ‘‘attano sarīrobhāseneva ālokaṃ pharitvā viharantī’’ti.
੨੭੪. ਪੁਚ੍ਛਾਮੂਲ਼੍ਹੋ ਪਨ ਜਾਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਪਰਮੋ વਣ੍ਣੋ’’ਤਿ ਗਹਿਤਪਦਸ੍ਸ વਿਧਮਨੇਨ। ਅਚੇਲਕਪਾਲ਼ਿਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਚੇਲਕੋ ਹੋਤਿ ਮੁਤ੍ਤਾਚਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੯੪) ਅਚੇਲਕਪਟਿਪਤ੍ਤਿਦੀਪਕਗਨ੍ਥਂ, ਗਨ੍ਥਸੀਸੇਨੇવ ਤੇਨ ਪਕਾਸਿਤવਾਦਾਨਿ વਦਤਿ। ਸੁਰਾਮੇਰਯਪਾਨਮਨੁਯੁਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸੁਰਾਪਾਨਤੋ વਿਰਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਂ ਚਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਤਾਪੇਨ੍ਤੀ ਸਂવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸੁਰਾਪਾਨવਿਰਤਿ (ਤਪੋ, ਸੋਯੇવ ਗੁਣੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਰਾਪਾਨવਿਰਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ)।
274.Pucchāmūḷho pana jāto ‘‘ayaṃ paramo vaṇṇo’’ti gahitapadassa vidhamanena. Acelakapāḷinti ‘‘acelako hoti muttācāro’’tiādinayappavattaṃ (dī. ni. 1.394) acelakapaṭipattidīpakaganthaṃ, ganthasīseneva tena pakāsitavādāni vadati. Surāmerayapānamanuyuttapuggalassa surāpānato virati tassa kāyaṃ cittañca tāpentī saṃvattatīti surāpānavirati (tapo, soyeva guṇo. Tenāha ‘‘surāpānaviratīti attho’’ti).
੨੭੫. ਏਕਨ੍ਤਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਸੁਖਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਏਕਨ੍ਤਸੁਖਂ। ਪਞ੍ਚਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ‘‘ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸੀਲਾਚਾਰਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਨ ਜਾਨਿਂਸੂਤਿ ਸਮ੍ਮੋਸੇਨ ਅਨੁਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ ਤਦਤ੍ਥਂ ਨ ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇਨ ਕਿਰ વਿਹਤਤੇਜਾਨਿ ਮਹਾਨੁਭਾવਾਨਿ ਮਨ੍ਤਪਦਾਨਿ વਿਯ ਬਾਹਿਰਕਾਨਂ ਯੋਗਾવਚਰਗਨ੍ਥੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਗਾવਚਰਪਟਿਪਦਾ ਨਸ੍ਸਤਿ। ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਂਸੂਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਮਤ੍ਤਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਤੋਤਿ ਕਾਰਣੋਪਚਾਰੇਨ ਫਲਂ વਦਤਿ, ਫਲਭੂਤਤੋ ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਤੋ।
275. Ekantaṃ accantameva sukhaṃ assāti ekantasukhaṃ. Pañcasu dhammesūti ‘‘pāṇātipātā paṭiviratī’’tiādīsu pañcasu sīlācāradhammesu. Na jāniṃsūti sammosena anupaṭṭhahanti tadatthaṃ na bujjhanti. Buddhuppādena kira vihatatejāni mahānubhāvāni mantapadāni viya bāhirakānaṃ yogāvacaraganthena saddhiṃ yogāvacarapaṭipadā nassati. Uggaṇhiṃsūti ‘‘pañca pubbabhāgadhamme’’tiādivacanamattaṃ uggaṇhiṃsu. Tatiyajjhānatoti kāraṇopacārena phalaṃ vadati, phalabhūtato tatiyajjhānato.
੨੭੬. ਏਕਨ੍ਤਸੁਖਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਪਟਿਲਾਭੇਨ ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਪਟਿਲਾਭਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ। ਏਕਨ੍ਤਸੁਖੇ ਲੋਕੇ ਅਨਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਏવ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਭਾਜਨਲੋਕਸ੍ਸ ਚ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ।
276. Ekantasukhassa lokassa paṭilābhena pattiyā tattha nibbatti paṭilābhasacchikiriyā. Ekantasukhe loke anabhinibbattitvā eva iddhiyā tattha gantvā tassa sattalokassa bhājanalokassa ca paccakkhato dassanaṃ paccakkhasacchikiriyā. Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
੨੭੭. ਉਦਞ੍ਚਨਿਕੋਤਿ ਉਦਞ੍ਚਨੋ। વਿਞ੍ਝੁਪਬ੍ਬਤਪਸ੍ਸੇ ਗਾਮਾਨਂ ਅਨਿવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਤਿਂਸਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਠਾਨਂ ਅਟવੀ ਨਾਮ, ਤਤ੍ਥ ਸੇਨਾਸਨਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਟવਿਸੇਨਾਸਨੇ ਪਧਾਨਕਮ੍ਮਿਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਬਹੂਨਂ ਤਤ੍ਥ ਨਿવਾਸੇਨ ਏਕਂ ਪਧਾਨਘਰਂ ਅਹੋਸਿ।
277.Udañcanikoti udañcano. Viñjhupabbatapasse gāmānaṃ aniviṭṭhattā tiṃsayojanamattaṃ ṭhānaṃ aṭavī nāma, tattha senāsanaṃ, tasmiṃ aṭavisenāsane padhānakammikānaṃ bhikkhūnaṃ bahūnaṃ tattha nivāsena ekaṃ padhānagharaṃ ahosi.
ਚੂਲ਼ਸਕੁਲੁਦਾਯਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Cūḷasakuludāyisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੯. ਚੂਲ਼ਸਕੁਲੁਦਾਯਿਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Cūḷasakuludāyisuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੯. ਚੂਲ਼ਸਕੁਲੁਦਾਯਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Cūḷasakuludāyisuttavaṇṇanā
