Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៤៣០] ៤. ចូឡសុវជាតកវណ្ណនា
[430] 4. Cūḷasuvajātakavaṇṇanā
សន្តិ រុក្ខាតិ ឥទំ សត្ថា សាវត្ថិយំ ជេតវនេ វិហរន្តោ វេរញ្ជកណ្ឌំ អារព្ភ កថេសិ។ សត្ថរិ វេរញ្ជាយំ វស្សំ វសិត្វា អនុបុព្ពេន សាវត្ថិំ អនុប្បត្តេ ភិក្ខូ ធម្មសភាយំ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ ‘‘អាវុសោ, តថាគតោ ខត្តិយសុខុមាលោ ពុទ្ធសុខុមាលោ មហន្តេន ឥទ្ធានុភាវេន សមន្នាគតោបិ វេរញ្ជព្រាហ្មណេន និមន្តិតោ តេមាសំ វសន្តោ មារាវដ្ដនវសេន តស្ស សន្តិកា ឯកទិវសម្បិ ភិក្ខំ អលភិត្វា លោលុប្បចារំ បហាយ តេមាសំ បត្ថបុលកបិដ្ឋោទកេន យាបេន្តោ អញ្ញត្ថ ន អគមាសិ, អហោ តថាគតានំ អប្បិច្ឆសន្តុដ្ឋភាវោ’’តិ។ សត្ថា អាគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ ‘‘អនច្ឆរិយំ, ភិក្ខវេ, តថាគតស្ស ឥទានិ លោលុប្បចារប្បហានំ, បុព្ពេបិ តិរច្ឆានយោនិយំ និព្ពត្តោបិ លោលុប្បចារំ បហាសិ’’ន្តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។ សព្ពម្បិ វត្ថុ បុរិមនយេនេវ វិត្ថារេតព្ពំ។
Santirukkhāti idaṃ satthā sāvatthiyaṃ jetavane viharanto verañjakaṇḍaṃ ārabbha kathesi. Satthari verañjāyaṃ vassaṃ vasitvā anupubbena sāvatthiṃ anuppatte bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, tathāgato khattiyasukhumālo buddhasukhumālo mahantena iddhānubhāvena samannāgatopi verañjabrāhmaṇena nimantito temāsaṃ vasanto mārāvaṭṭanavasena tassa santikā ekadivasampi bhikkhaṃ alabhitvā loluppacāraṃ pahāya temāsaṃ patthapulakapiṭṭhodakena yāpento aññattha na agamāsi, aho tathāgatānaṃ appicchasantuṭṭhabhāvo’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, tathāgatassa idāni loluppacārappahānaṃ, pubbepi tiracchānayoniyaṃ nibbattopi loluppacāraṃ pahāsi’’nti vatvā atītaṃ āhari. Sabbampi vatthu purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
៣០.
30.
‘‘សន្តិ រុក្ខា ហរិបត្តា, ទុមា នេកផលា ពហូ;
‘‘Santi rukkhā haripattā, dumā nekaphalā bahū;
កស្មា នុ សុក្ខេ កោឡាបេ, សុវស្ស និរតោ មនោ។
Kasmā nu sukkhe koḷāpe, suvassa nirato mano.
៣១.
31.
‘‘ផលស្ស ឧបភុញ្ជិម្ហា, នេកវស្សគណេ ពហូ;
‘‘Phalassa upabhuñjimhā, nekavassagaṇe bahū;
អផលម្បិ វិទិត្វាន, សាវ មេត្តិ យថា បុរេ។
Aphalampi viditvāna, sāva metti yathā pure.
៣២.
32.
‘‘សុក្ខញ្ច រុក្ខំ កោឡាបំ, ឱបត្តមផលំ ទុមំ;
‘‘Sukkhañca rukkhaṃ koḷāpaṃ, opattamaphalaṃ dumaṃ;
ឱហាយ សកុណា យន្តិ, កិំ ទោសំ បស្សសេ ទិជ។
Ohāya sakuṇā yanti, kiṃ dosaṃ passase dija.
៣៣.
33.
‘‘យេ ផលត្ថា សម្ភជន្តិ, អផលោតិ ជហន្តិ នំ;
‘‘Ye phalatthā sambhajanti, aphaloti jahanti naṃ;
អត្តត្ថបញ្ញា ទុម្មេធា, តេ ហោន្តិ បក្ខបាតិនោ។
Attatthapaññā dummedhā, te honti pakkhapātino.
៣៤.
34.
‘‘សាធុ សក្ខិ កតំ ហោតិ, មេត្តិ សំសតិ សន្ថវោ;
‘‘Sādhu sakkhi kataṃ hoti, metti saṃsati santhavo;
សចេតំ ធម្មំ រោចេសិ, បាសំសោសិ វិជានតំ។
Sacetaṃ dhammaṃ rocesi, pāsaṃsosi vijānataṃ.
៣៥.
35.
‘‘សោ តេ សុវ វរំ ទម្មិ, បត្តយាន វិហង្គម;
‘‘So te suva varaṃ dammi, pattayāna vihaṅgama;
វរំ វរស្សុ វក្កង្គ, យំ កិញ្ចិ មនសិច្ឆសិ។
Varaṃ varassu vakkaṅga, yaṃ kiñci manasicchasi.
៣៦.
36.
‘‘អបិ នាម នំ បស្សេយ្យំ, សបត្តំ សផលំ ទុមំ;
‘‘Api nāma naṃ passeyyaṃ, sapattaṃ saphalaṃ dumaṃ;
ទលិទ្ទោវ និធិំ លទ្ធា, នន្ទេយ្យាហំ បុនប្បុនំ។
Daliddova nidhiṃ laddhā, nandeyyāhaṃ punappunaṃ.
៣៧.
37.
‘‘តតោ អមតមាទាយ, អភិសិញ្ចិ មហីរុហំ;
‘‘Tato amatamādāya, abhisiñci mahīruhaṃ;
តស្ស សាខា វិរូហិំសុ, សីតច្ឆាយា មនោរមា។
Tassa sākhā virūhiṃsu, sītacchāyā manoramā.
៣៨.
38.
‘‘ឯវំ សក្ក សុខី ហោហិ, សហ សព្ពេហិ ញាតិភិ;
‘‘Evaṃ sakka sukhī hohi, saha sabbehi ñātibhi;
យថាហមជ្ជ សុខិតោ, ទិស្វាន សផលំ ទុមំ។
Yathāhamajja sukhito, disvāna saphalaṃ dumaṃ.
៣៩.
39.
‘‘សុវស្ស ច វរំ ទត្វា, កត្វាន សផលំ ទុមំ;
‘‘Suvassa ca varaṃ datvā, katvāna saphalaṃ dumaṃ;
បក្កាមិ សហ ភរិយាយ, ទេវានំ នន្ទនំ វន’’ន្តិ។ –
Pakkāmi saha bhariyāya, devānaṃ nandanaṃ vana’’nti. –
បញ្ហបដិបញ្ហាបិ អត្ថោបិ បុរិមនយេនេវ វេទិតព្ពា, អនុត្តានបទមេវ បន វណ្ណយិស្សាម។
Pañhapaṭipañhāpi atthopi purimanayeneva veditabbā, anuttānapadameva pana vaṇṇayissāma.
ហរិបត្តាតិ នីលបត្តសច្ឆន្នា។ កោឡាបេតិ វាតេ បហរន្តេ អាកោដិតសទ្ទំ វិយ មុញ្ចមានេ និស្សារេ។ សុវស្សាតិ អាយស្មតោ សុវរាជស្ស កស្មា ឯវរូបេ រុក្ខេ មនោ និរតោ។ ផលស្សាតិ ផលំ អស្ស រុក្ខស្ស។ នេកវស្សគណេតិ អនេកវស្សគណេ។ ពហូតិ សមានេបិ អនេកសតេ ន ទ្វេ តយោ, អថ ខោ ពហូវ។ វិទិត្វានាតិ ហំសរាជ ឥទានិ អម្ហាកំ ឥមំ រុក្ខំ អផលំ វិទិត្វាបិ យថា បុរេ ឯតេន សទ្ធិំ មេត្តិ, សាវ មេត្តិ, តញ្ហិ មយំ ន ភិន្ទាម, មេត្តិំ ភិន្ទន្តា ហិ អនរិយា អសប្បុរិសា នាម ហោន្តីតិ បកាសេន្តោ ឯវមាហ។
Haripattāti nīlapattasacchannā. Koḷāpeti vāte paharante ākoṭitasaddaṃ viya muñcamāne nissāre. Suvassāti āyasmato suvarājassa kasmā evarūpe rukkhe mano nirato. Phalassāti phalaṃ assa rukkhassa. Nekavassagaṇeti anekavassagaṇe. Bahūti samānepi anekasate na dve tayo, atha kho bahūva. Viditvānāti haṃsarāja idāni amhākaṃ imaṃ rukkhaṃ aphalaṃ viditvāpi yathā pure etena saddhiṃ metti, sāva metti, tañhi mayaṃ na bhindāma, mettiṃ bhindantā hi anariyā asappurisā nāma hontīti pakāsento evamāha.
ឱបត្តន្តិ អវបត្តំ និប្បត្តំ បតិតបត្តំ។ កិំ ទោសំ បស្សសេតិ អញ្ញេ សកុណា ឯតំ ឱហាយ អញ្ញត្ថ គច្ឆន្តិ, ត្វំ ឯវំ គមនេ កិំ នាម ទោសំ បស្សសិ។ យេ ផលត្ថាតិ យេ បក្ខិនោ ផលត្ថាយ ផលការណា សម្ភជន្តិ ឧបគច្ឆន្តិ, អផលោតិ ញត្វា ឯតំ ជហន្តិ។ អត្តត្ថបញ្ញាតិ អត្តនោ អត្ថាយ បញ្ញា, បរំ អនោលោកេត្វា អត្តនិយេវ វា ឋិតា ឯតេសំ បញ្ញាតិ អត្តត្ថបញ្ញា។ បក្ខបាតិនោតិ តេ អត្តនោយេវ វុឌ្ឍិំ បច្ចាសីសមានា មិត្តបក្ខំ បាតេន្តិ នាសេន្តីតិ បក្ខបាតិនោ នាម ហោន្តិ។ អត្តបក្ខេយេវ វា បតន្តីតិ បក្ខបាតិនោ។
Opattanti avapattaṃ nippattaṃ patitapattaṃ. Kiṃ dosaṃ passaseti aññe sakuṇā etaṃ ohāya aññattha gacchanti, tvaṃ evaṃ gamane kiṃ nāma dosaṃ passasi. Ye phalatthāti ye pakkhino phalatthāya phalakāraṇā sambhajanti upagacchanti, aphaloti ñatvā etaṃ jahanti. Attatthapaññāti attano atthāya paññā, paraṃ anoloketvā attaniyeva vā ṭhitā etesaṃ paññāti attatthapaññā. Pakkhapātinoti te attanoyeva vuḍḍhiṃ paccāsīsamānā mittapakkhaṃ pātenti nāsentīti pakkhapātino nāma honti. Attapakkheyeva vā patantīti pakkhapātino.
អបិ នាម នន្តិ ហំសរាជ, សចេ មេ មនោរថោ និប្ផជ្ជេយ្យ, តយា ទិន្នោ វរោ សម្បជ្ជេយ្យ, អបិ នាម អហំ ឥមំ រុក្ខំ សបត្តំ សផលំ បុន បស្សេយ្យំ, តតោ ទលិទ្ទោ និធិំ លភិត្វាវ បុនប្បុនំ ឯតំ អភិនន្ទេយ្យំ, តំ ទិស្វាវ បមោទេយ្យំ។ អមតមាទាយាតិ អត្តនោ អានុភាវេន ឋិតោ គង្គោទកំ គហេត្វា អភិសិញ្ចយីតិ អត្ថោ។ ឥមស្មិំ ជាតកេ ឥមាយ សទ្ធិំ ទ្វេ អភិសម្ពុទ្ធគាថា ហោន្តិ។
Apināma nanti haṃsarāja, sace me manoratho nipphajjeyya, tayā dinno varo sampajjeyya, api nāma ahaṃ imaṃ rukkhaṃ sapattaṃ saphalaṃ puna passeyyaṃ, tato daliddo nidhiṃ labhitvāva punappunaṃ etaṃ abhinandeyyaṃ, taṃ disvāva pamodeyyaṃ. Amatamādāyāti attano ānubhāvena ṭhito gaṅgodakaṃ gahetvā abhisiñcayīti attho. Imasmiṃ jātake imāya saddhiṃ dve abhisambuddhagāthā honti.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា សក្កោ អនុរុទ្ធោ អហោសិ, សុវរាជា បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sakko anuruddho ahosi, suvarājā pana ahameva ahosi’’nti.
ចូឡសុវជាតកវណ្ណនា ចតុត្ថា។
Cūḷasuvajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៤៣០. ចូឡសុវជាតកំ • 430. Cūḷasuvajātakaṃ