Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၄၃၀] ၄. စူဠသုဝဇာတကဝဏ္ဏနာ
[430] 4. Cūḷasuvajātakavaṇṇanā
သန္တိ ရုက္ခာတိ ဣဒံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သတ္ထရိ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝသ္သံ ဝသိတ္ဝာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တေ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော, တထာဂတော ခတ္တိယသုခုမာလော ဗုဒ္ဓသုခုမာလော မဟန္တေန ဣဒ္ဓာနုဘာဝေန သမန္နာဂတောပိ ဝေရဉ္ဇဗ္ရာဟ္မဏေန နိမန္တိတော တေမာသံ ဝသန္တော မာရာဝဋ္ဋနဝသေန တသ္သ သန္တိကာ ဧကဒိဝသမ္ပိ ဘိက္ခံ အလဘိတ္ဝာ လောလုပ္ပစာရံ ပဟာယ တေမာသံ ပတ္ထပုလကပိဋ္ဌောဒကေန ယာပေန္တော အညတ္ထ န အဂမာသိ, အဟော တထာဂတာနံ အပ္ပိစ္ဆသန္တုဋ္ဌဘာဝော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနစ္ဆရိယံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတသ္သ ဣဒာနိ လောလုပ္ပစာရပ္ပဟာနံ, ပုဗ္ဗေပိ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တောပိ လောလုပ္ပစာရံ ပဟာသိ’’န္တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဝတ္ထု ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
Santirukkhāti idaṃ satthā sāvatthiyaṃ jetavane viharanto verañjakaṇḍaṃ ārabbha kathesi. Satthari verañjāyaṃ vassaṃ vasitvā anupubbena sāvatthiṃ anuppatte bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, tathāgato khattiyasukhumālo buddhasukhumālo mahantena iddhānubhāvena samannāgatopi verañjabrāhmaṇena nimantito temāsaṃ vasanto mārāvaṭṭanavasena tassa santikā ekadivasampi bhikkhaṃ alabhitvā loluppacāraṃ pahāya temāsaṃ patthapulakapiṭṭhodakena yāpento aññattha na agamāsi, aho tathāgatānaṃ appicchasantuṭṭhabhāvo’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, tathāgatassa idāni loluppacārappahānaṃ, pubbepi tiracchānayoniyaṃ nibbattopi loluppacāraṃ pahāsi’’nti vatvā atītaṃ āhari. Sabbampi vatthu purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
၃၀.
30.
‘‘သန္တိ ရုက္ခာ ဟရိပတ္တာ၊ ဒုမာ နေကဖလာ ဗဟူ။
‘‘Santi rukkhā haripattā, dumā nekaphalā bahū;
ကသ္မာ နု သုက္ခေ ကောဠာပေ၊ သုဝသ္သ နိရတော မနော။
Kasmā nu sukkhe koḷāpe, suvassa nirato mano.
၃၁.
31.
‘‘ဖလသ္သ ဥပဘုဉ္ဇိမ္ဟာ၊ နေကဝသ္သဂဏေ ဗဟူ။
‘‘Phalassa upabhuñjimhā, nekavassagaṇe bahū;
အဖလမ္ပိ ဝိဒိတ္ဝာန၊ သာဝ မေတ္တိ ယထာ ပုရေ။
Aphalampi viditvāna, sāva metti yathā pure.
၃၂.
32.
‘‘သုက္ခဉ္စ ရုက္ခံ ကောဠာပံ၊ ဩပတ္တမဖလံ ဒုမံ။
‘‘Sukkhañca rukkhaṃ koḷāpaṃ, opattamaphalaṃ dumaṃ;
ဩဟာယ သကုဏာ ယန္တိ၊ ကိံ ဒောသံ ပသ္သသေ ဒိဇ။
Ohāya sakuṇā yanti, kiṃ dosaṃ passase dija.
၃၃.
33.
‘‘ယေ ဖလတ္ထာ သမ္ဘဇန္တိ၊ အဖလောတိ ဇဟန္တိ နံ။
‘‘Ye phalatthā sambhajanti, aphaloti jahanti naṃ;
အတ္တတ္ထပညာ ဒုမ္မေဓာ၊ တေ ဟောန္တိ ပက္ခပာတိနော။
Attatthapaññā dummedhā, te honti pakkhapātino.
၃၄.
34.
‘‘သာဓု သက္ခိ ကတံ ဟောတိ၊ မေတ္တိ သံသတိ သန္ထဝော။
‘‘Sādhu sakkhi kataṃ hoti, metti saṃsati santhavo;
သစေတံ ဓမ္မံ ရောစေသိ၊ ပာသံသောသိ ဝိဇာနတံ။
Sacetaṃ dhammaṃ rocesi, pāsaṃsosi vijānataṃ.
၃၅.
35.
‘‘သော တေ သုဝ ဝရံ ဒမ္မိ၊ ပတ္တယာန ဝိဟင္ဂမ။
‘‘So te suva varaṃ dammi, pattayāna vihaṅgama;
ဝရံ ဝရသ္သု ဝက္ကင္ဂ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ။
Varaṃ varassu vakkaṅga, yaṃ kiñci manasicchasi.
၃၆.
36.
‘‘အပိ နာမ နံ ပသ္သေယ္ယံ၊ သပတ္တံ သဖလံ ဒုမံ။
‘‘Api nāma naṃ passeyyaṃ, sapattaṃ saphalaṃ dumaṃ;
ဒလိဒ္ဒောဝ နိဓိံ လဒ္ဓာ၊ နန္ဒေယ္ယာဟံ ပုနပ္ပုနံ။
Daliddova nidhiṃ laddhā, nandeyyāhaṃ punappunaṃ.
၃၇.
37.
‘‘တတော အမတမာဒာယ၊ အဘိသိဉ္စိ မဟီရုဟံ။
‘‘Tato amatamādāya, abhisiñci mahīruhaṃ;
တသ္သ သာခာ ဝိရူဟိံသု၊ သီတစ္ဆာယာ မနောရမာ။
Tassa sākhā virūhiṃsu, sītacchāyā manoramā.
၃၈.
38.
‘‘ဧဝံ သက္က သုခီ ဟောဟိ၊ သဟ သဗ္ဗေဟိ ဉာတိဘိ။
‘‘Evaṃ sakka sukhī hohi, saha sabbehi ñātibhi;
ယထာဟမဇ္ဇ သုခိတော၊ ဒိသ္ဝာန သဖလံ ဒုမံ။
Yathāhamajja sukhito, disvāna saphalaṃ dumaṃ.
၃၉.
39.
‘‘သုဝသ္သ စ ဝရံ ဒတ္ဝာ၊ ကတ္ဝာန သဖလံ ဒုမံ။
‘‘Suvassa ca varaṃ datvā, katvāna saphalaṃ dumaṃ;
ပက္ကာမိ သဟ ဘရိယာယ၊ ဒေဝာနံ နန္ဒနံ ဝန’’န္တိ။ –
Pakkāmi saha bhariyāya, devānaṃ nandanaṃ vana’’nti. –
ပဉ္ဟပဋိပဉ္ဟာပိ အတ္ထောပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ, အနုတ္တာနပဒမေဝ ပန ဝဏ္ဏယိသ္သာမ။
Pañhapaṭipañhāpi atthopi purimanayeneva veditabbā, anuttānapadameva pana vaṇṇayissāma.
ဟရိပတ္တာတိ နီလပတ္တသစ္ဆန္နာ။ ကောဠာပေတိ ဝာတေ ပဟရန္တေ အာကောဋိတသဒ္ဒံ ဝိယ မုဉ္စမာနေ နိသ္သာရေ။ သုဝသ္သာတိ အာယသ္မတော သုဝရာဇသ္သ ကသ္မာ ဧဝရူပေ ရုက္ခေ မနော နိရတော။ ဖလသ္သာတိ ဖလံ အသ္သ ရုက္ခသ္သ။ နေကဝသ္သဂဏေတိ အနေကဝသ္သဂဏေ။ ဗဟူတိ သမာနေပိ အနေကသတေ န ဒ္ဝေ တယော, အထ ခော ဗဟူဝ။ ဝိဒိတ္ဝာနာတိ ဟံသရာဇ ဣဒာနိ အမ္ဟာကံ ဣမံ ရုက္ခံ အဖလံ ဝိဒိတ္ဝာပိ ယထာ ပုရေ ဧတေန သဒ္ဓိံ မေတ္တိ, သာဝ မေတ္တိ, တဉ္ဟိ မယံ န ဘိန္ဒာမ, မေတ္တိံ ဘိန္ဒန္တာ ဟိ အနရိယာ အသပ္ပုရိသာ နာမ ဟောန္တီတိ ပကာသေန္တော ဧဝမာဟ။
Haripattāti nīlapattasacchannā. Koḷāpeti vāte paharante ākoṭitasaddaṃ viya muñcamāne nissāre. Suvassāti āyasmato suvarājassa kasmā evarūpe rukkhe mano nirato. Phalassāti phalaṃ assa rukkhassa. Nekavassagaṇeti anekavassagaṇe. Bahūti samānepi anekasate na dve tayo, atha kho bahūva. Viditvānāti haṃsarāja idāni amhākaṃ imaṃ rukkhaṃ aphalaṃ viditvāpi yathā pure etena saddhiṃ metti, sāva metti, tañhi mayaṃ na bhindāma, mettiṃ bhindantā hi anariyā asappurisā nāma hontīti pakāsento evamāha.
ဩပတ္တန္တိ အဝပတ္တံ နိပ္ပတ္တံ ပတိတပတ္တံ။ ကိံ ဒောသံ ပသ္သသေတိ အညေ သကုဏာ ဧတံ ဩဟာယ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ, တ္ဝံ ဧဝံ ဂမနေ ကိံ နာမ ဒောသံ ပသ္သသိ။ ယေ ဖလတ္ထာတိ ယေ ပက္ခိနော ဖလတ္ထာယ ဖလကာရဏာ သမ္ဘဇန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ, အဖလောတိ ဉတ္ဝာ ဧတံ ဇဟန္တိ။ အတ္တတ္ထပညာတိ အတ္တနော အတ္ထာယ ပညာ, ပရံ အနောလောကေတ္ဝာ အတ္တနိယေဝ ဝာ ဌိတာ ဧတေသံ ပညာတိ အတ္တတ္ထပညာ။ ပက္ခပာတိနောတိ တေ အတ္တနောယေဝ ဝုဍ္ဎိံ ပစ္စာသီသမာနာ မိတ္တပက္ခံ ပာတေန္တိ နာသေန္တီတိ ပက္ခပာတိနော နာမ ဟောန္တိ။ အတ္တပက္ခေယေဝ ဝာ ပတန္တီတိ ပက္ခပာတိနော။
Opattanti avapattaṃ nippattaṃ patitapattaṃ. Kiṃ dosaṃ passaseti aññe sakuṇā etaṃ ohāya aññattha gacchanti, tvaṃ evaṃ gamane kiṃ nāma dosaṃ passasi. Ye phalatthāti ye pakkhino phalatthāya phalakāraṇā sambhajanti upagacchanti, aphaloti ñatvā etaṃ jahanti. Attatthapaññāti attano atthāya paññā, paraṃ anoloketvā attaniyeva vā ṭhitā etesaṃ paññāti attatthapaññā. Pakkhapātinoti te attanoyeva vuḍḍhiṃ paccāsīsamānā mittapakkhaṃ pātenti nāsentīti pakkhapātino nāma honti. Attapakkheyeva vā patantīti pakkhapātino.
အပိ နာမ နန္တိ ဟံသရာဇ, သစေ မေ မနောရထော နိပ္ဖဇ္ဇေယ္ယ, တယာ ဒိန္နော ဝရော သမ္ပဇ္ဇေယ္ယ, အပိ နာမ အဟံ ဣမံ ရုက္ခံ သပတ္တံ သဖလံ ပုန ပသ္သေယ္ယံ, တတော ဒလိဒ္ဒော နိဓိံ လဘိတ္ဝာဝ ပုနပ္ပုနံ ဧတံ အဘိနန္ဒေယ္ယံ, တံ ဒိသ္ဝာဝ ပမောဒေယ္ယံ။ အမတမာဒာယာတိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဌိတော ဂင္ဂောဒကံ ဂဟေတ္ဝာ အဘိသိဉ္စယီတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ ဇာတကေ ဣမာယ သဒ္ဓိံ ဒ္ဝေ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂာထာ ဟောန္တိ။
Apināma nanti haṃsarāja, sace me manoratho nipphajjeyya, tayā dinno varo sampajjeyya, api nāma ahaṃ imaṃ rukkhaṃ sapattaṃ saphalaṃ puna passeyyaṃ, tato daliddo nidhiṃ labhitvāva punappunaṃ etaṃ abhinandeyyaṃ, taṃ disvāva pamodeyyaṃ. Amatamādāyāti attano ānubhāvena ṭhito gaṅgodakaṃ gahetvā abhisiñcayīti attho. Imasmiṃ jātake imāya saddhiṃ dve abhisambuddhagāthā honti.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ သက္ကော အနုရုဒ္ဓော အဟောသိ, သုဝရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sakko anuruddho ahosi, suvarājā pana ahameva ahosi’’nti.
စူဠသုဝဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။
Cūḷasuvajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၄၃၀. စူဠသုဝဇာတကံ • 430. Cūḷasuvajātakaṃ