| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
೭. ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
7. Cūḷataṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā
೩೯೦. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೇತಿ ಪುಬ್ಬಾರಾಮಸಙ್ಖಾತೇ ವಿಹಾರೇ ಮಿಗಾರಮಾತುಯಾ ಪಾಸಾದೇ। ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬೀಕಥಾಅತೀತೇ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಏಕಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಪದುಮುತ್ತರಂ ಭಗವನ್ತಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಅನಾಗತೇ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಪತ್ಥನಮಕಾಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವೇಸು ಚೇವ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಧನಞ್ಜಯಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗಹೇ ಸುಮನದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಜಾತಕಾಲೇ ಚಸ್ಸಾ ವಿಸಾಖಾತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸಾ ಯದಾ ಭಗವಾ ಭದ್ದಿಯನಗರಂ ಅಗಮಾಸಿ, ತದಾ ಪಞ್ಚಹಿ ದಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪಠಮದಸ್ಸನಮ್ಹಿಯೇವ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅಹೋಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಪುಣ್ಣವಡ್ಢನಕುಮಾರಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗತಾ, ತತ್ಥ ನಂ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ಮಾತಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಿಗಾರಮಾತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
390.Evaṃme sutanti cūḷataṇhāsaṅkhayasuttaṃ. Tattha pubbārāme migāramātupāsādeti pubbārāmasaṅkhāte vihāre migāramātuyā pāsāde. Tatrāyaṃ anupubbīkathāatīte satasahassakappamatthake ekā upāsikā padumuttaraṃ bhagavantaṃ nimantetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa satasahassaṃ dānaṃ datvā bhagavato pādamūle nipajjitvā, ‘‘anāgate tumhādisassa buddhassa aggupaṭṭhāyikā homī’’ti patthanamakāsi. Sā kappasatasahassaṃ devesu ceva manussesu ca saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle bhaddiyanagare meṇḍakaseṭṭhiputtassa dhanañjayassa seṭṭhino gahe sumanadeviyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Jātakāle cassā visākhāti nāmaṃ akaṃsu. Sā yadā bhagavā bhaddiyanagaraṃ agamāsi, tadā pañcahi dārikāsatehi saddhiṃ bhagavato paccuggamanaṃ katvā paṭhamadassanamhiyeva sotāpannā ahosi. Aparabhāge sāvatthiyaṃ migāraseṭṭhiputtassa puṇṇavaḍḍhanakumārassa gehaṃ gatā, tattha naṃ migāraseṭṭhi mātiṭṭhāne ṭhapesi, tasmā migāramātāti vuccati.
ಪತಿಕುಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಚಸ್ಸಾ ಪಿತಾ ಮಹಾಲತಾಪಿಳನ್ಧನಂ ನಾಮ ಕಾರಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪಿಳನ್ಧನೇ ಚತಸ್ಸೋ ವಜಿರನಾಳಿಯೋ ಉಪಯೋಗಂ ಅಗಮಂಸು, ಮುತ್ತಾನಂ ಏಕಾದಸ ನಾಳಿಯೋ, ಪವಾಳಾನಂ ದ್ವಾವೀಸತಿ ನಾಳಿಯೋ, ಮಣೀನಂ ತೇತ್ತಿಂಸ ನಾಳಿಯೋ, ಇತಿ ಏತೇಹಿ ಚ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಸತ್ತವಣ್ಣೇಹಿ ರತನೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಂ ಸೀಸೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಂ ಯಾವ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಭಸ್ಸತಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಧಾರಯಮಾನಾವ ನಂ ಇತ್ಥೀ ಧಾರೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಪಸಾಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನವಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ಭಗವತೋ ವಿಹಾರಂ ಕಾರಯಮಾನಾ ಕರೀಸಮತ್ತೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಪಾಸಾದಂ ಕಾರೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಉಪರಿಭೂಮಿಯಂ ಪಞ್ಚ ಗಬ್ಭಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಯಂ ಪಞ್ಚಾತಿ ಗಬ್ಭಸಹಸ್ಸಪ್ಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ‘‘ಸುದ್ಧಪಾಸಾದೋವ ನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ದ್ವಿಕೂಟಗೇಹಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಚೂಳಪಾಸಾದಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ದೀಘಸಾಲಸತಾನಿ ಚ ಕಾರಾಪೇಸಿ। ವಿಹಾರಮಹೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Patikulaṃ gacchantiyā cassā pitā mahālatāpiḷandhanaṃ nāma kārāpesi. Tasmiṃ piḷandhane catasso vajiranāḷiyo upayogaṃ agamaṃsu, muttānaṃ ekādasa nāḷiyo, pavāḷānaṃ dvāvīsati nāḷiyo, maṇīnaṃ tettiṃsa nāḷiyo, iti etehi ca aññehi ca sattavaṇṇehi ratanehi niṭṭhānaṃ agamāsi. Taṃ sīse paṭimukkaṃ yāva pādapiṭṭhiyā bhassati, pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhārayamānāva naṃ itthī dhāretuṃ sakkoti. Sā aparabhāge dasabalassa aggupaṭṭhāyikā hutvā taṃ pasādhanaṃ vissajjetvā navahi koṭīhi bhagavato vihāraṃ kārayamānā karīsamatte bhūmibhāge pāsādaṃ kāresi. Tassa uparibhūmiyaṃ pañca gabbhasatāni honti, heṭṭhābhūmiyaṃ pañcāti gabbhasahassappaṭimaṇḍito ahosi. Sā ‘‘suddhapāsādova na sobhatī’’ti taṃ parivāretvā pañca dvikūṭagehasatāni, pañca cūḷapāsādasatāni, pañca dīghasālasatāni ca kārāpesi. Vihāramaho catūhi māsehi niṭṭhānaṃ agamāsi.
ಮಾತುಗಾಮತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಾಯ ವಿಸಾಖಾಯ ವಿಯ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಧನಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪುರಿಸತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸ ಚ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ವಿಯ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಧನಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸೋ ಹಿ ಚತುಪಞ್ಞಾಸಕೋಟಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ದಕ್ಖಿಣಭಾಗೇ ಅನುರಾಧಪುರಸ್ಸ ಮಹಾವಿಹಾರಸದಿಸೇ ಠಾನೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರಂ ನಾಮ ಕಾರೇಸಿ। ವಿಸಾಖಾ, ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಪಾಚೀನಭಾಗೇ ಉತ್ತಮದೇವೀವಿಹಾರಸದಿಸೇ ಠಾನೇ ಪುಬ್ಬಾರಾಮಂ ನಾಮ ಕಾರೇಸಿ। ಭಗವಾ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕುಲಾನಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೋ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ವಿಹಾರೇಸು ನಿಬದ್ಧವಾಸಂ ವಸಿ। ಏಕಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ಜೇತವನೇ ವಸತಿ, ಏಕಂ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಯೇ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಹರತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೇ’’ತಿ।
Mātugāmattabhāve ṭhitāya visākhāya viya aññissā buddhasāsane dhanapariccāgo nāma natthi, purisattabhāve ṭhitassa ca anāthapiṇḍikassa viya aññassa buddhasāsane dhanapariccāgo nāma natthi. So hi catupaññāsakoṭiyo vissajjetvā sāvatthiyā dakkhiṇabhāge anurādhapurassa mahāvihārasadise ṭhāne jetavanamahāvihāraṃ nāma kāresi. Visākhā, sāvatthiyā pācīnabhāge uttamadevīvihārasadise ṭhāne pubbārāmaṃ nāma kāresi. Bhagavā imesaṃ dvinnaṃ kulānaṃ anukampāya sāvatthiṃ nissāya viharanto imesu dvīsu vihāresu nibaddhavāsaṃ vasi. Ekaṃ antovassaṃ jetavane vasati, ekaṃ pubbārāme, etasmiṃ pana samaye bhagavā pubbārāme viharati. Tena vuttaṃ – ‘‘pubbārāme migāramātupāsāde’’ti.
ಕಿತ್ತಾವತಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇತಿ ಕಿತ್ತಕೇನ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ। ಸಂಖಿತ್ತೇನ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಕಿತ್ತಾವತಾ ಹೋತಿ? ಯಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಮೇ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪಟಿಪದಂ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ದೇಸೇಥಾತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅಚ್ಚನ್ತನಿಟ್ಠೋತಿ ಖಯವಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅನ್ತಂ ಅತೀತಾತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಾ। ಅಚ್ಚನ್ತಾ ನಿಟ್ಠಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಚ್ಚನ್ತನಿಟ್ಠೋ, ಏಕನ್ತನಿಟ್ಠೋ ಸತತನಿಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಯೋಗಕ್ಖೇಮೀತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಯೋಗಕ್ಖೇಮೀ, ನಿಚ್ಚಯೋಗಕ್ಖೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ನಿಚ್ಚಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಪರಿಯೋಸಾನಮಸ್ಸಾತಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅಚ್ಚನ್ತಪರಿಯೋಸಾನೋ। ಸೇಟ್ಠೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ ದೇವಾನಞ್ಚ ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಸೇಟ್ಠೋ ಉತ್ತಮೋ। ಏವರೂಪೋ ಭಿಕ್ಖು ಕಿತ್ತಾವತಾ ಹೋತಿ, ಖಿಪ್ಪಮೇತಸ್ಸ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಕಥೇಥಾತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಯಾಚತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಏವಂ ವೇಗಾಯತೀತಿ? ಕೀಳಂ ಅನುಭವಿತುಕಾಮತಾಯ।
Kittāvatānu kho, bhanteti kittakena nu kho, bhante. Saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimutto hotīti taṇhāsaṅkhaye nibbāne taṃ ārammaṇaṃ katvā vimuttacittatāya taṇhāsaṅkhayavimutto nāma saṃkhittena kittāvatā hoti? Yāya paṭipattiyā taṇhāsaṅkhayavimutto hoti, taṃ me khīṇāsavassa bhikkhuno pubbabhāgappaṭipadaṃ saṃkhittena desethāti pucchati. Accantaniṭṭhoti khayavayasaṅkhātaṃ antaṃ atītāti accantā. Accantā niṭṭhā assāti accantaniṭṭho, ekantaniṭṭho satataniṭṭhoti attho. Accantaṃ yogakkhemīti accantayogakkhemī, niccayogakkhemīti attho. Accantaṃ brahmacārīti accantabrahmacārī, niccabrahmacārīti attho. Accantaṃ pariyosānamassāti purimanayeneva accantapariyosāno. Seṭṭho devamanussānanti devānañca manussānañca seṭṭho uttamo. Evarūpo bhikkhu kittāvatā hoti, khippametassa saṅkhepeneva paṭipattiṃ kathethāti bhagavantaṃ yācati. Kasmā panesa evaṃ vegāyatīti? Kīḷaṃ anubhavitukāmatāya.
ಅಯಂ ಕಿರ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಮಹಾರಾಜೂಹಿ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಆರಕ್ಖಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ದೇವಸಙ್ಘೇನ ಪರಿವುತೋ ಅಡ್ಢತಿಯಾಹಿ ನಾಟಕಕೋಟೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏರಾವಣಂ ಆರುಯ್ಹ ಉಯ್ಯಾನದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ – ‘‘ಕಿತ್ತಕೇನ ನು ಖೋ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಆಗಮನಿಯಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋ ಅತಿವಿಯ ಸಸ್ಸಿರಿಕೋ, ಸಚಾಹಂ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾವ ಉಯ್ಯಾನಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಛದ್ವಾರಿಕೇಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇಹಿ ನಿಮ್ಮಥಿತೋ ನ ಪುನ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸ್ಸಾಮಿ , ತಿಟ್ಠತು ತಾವ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಾ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಹಿತಪಞ್ಹೋ ಉಯ್ಯಾನೇ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ತೇಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಆರಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಠಿತಾ, ಪರಿಚಾರಿಕದೇವಸಙ್ಘಾಪಿ ನಾಟಕಾನಿಪಿ ಏರಾವಣೋಪಿ ನಾಗರಾಜಾ ತತ್ಥೇವ ಉಯ್ಯಾನದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಏವಮೇಸ ಕೀಳಂ ಅನುಭವಿತುಕಾಮತಾಯ ವೇಗಾಯನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।
Ayaṃ kira uyyānakīḷaṃ āṇāpetvā catūhi mahārājūhi catūsu disāsu ārakkhaṃ gāhāpetvā dvīsu devalokesu devasaṅghena parivuto aḍḍhatiyāhi nāṭakakoṭīhi saddhiṃ erāvaṇaṃ āruyha uyyānadvāre ṭhito imaṃ pañhaṃ sallakkhesi – ‘‘kittakena nu kho taṇhāsaṅkhayavimuttassa khīṇāsavassa saṅkhepato āgamaniyapubbabhāgapaṭipadā hotī’’ti. Athassa etadahosi – ‘‘ayaṃ pañho ativiya sassiriko, sacāhaṃ imaṃ pañhaṃ anuggaṇhitvāva uyyānaṃ pavisissāmi, chadvārikehi ārammaṇehi nimmathito na puna imaṃ pañhaṃ sallakkhessāmi , tiṭṭhatu tāva uyyānakīḷā, satthu santikaṃ gantvā imaṃ pañhaṃ pucchitvā uggahitapañho uyyāne kīḷissāmī’’ti hatthikkhandhe antarahito bhagavato santike pāturahosi. Tepi cattāro mahārājāno ārakkhaṃ gahetvā ṭhitaṭṭhāneyeva ṭhitā, paricārikadevasaṅghāpi nāṭakānipi erāvaṇopi nāgarājā tattheva uyyānadvāre aṭṭhāsi, evamesa kīḷaṃ anubhavitukāmatāya vegāyanto evamāha.
ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಲಂ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯ ನಾಲಂ ನ ಪರಿಯತ್ತಾ ನ ಸಮತ್ಥಾ ನ ಯುತ್ತಾ, ಕಸ್ಮಾ? ಗಹಿತಾಕಾರೇನ ಅತಿಟ್ಠನತೋ। ತೇ ಹಿ ನಿಚ್ಚಾತಿ ಗಹಿತಾಪಿ ಅನಿಚ್ಚಾವ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಸುಖಾತಿ ಗಹಿತಾಪಿ ದುಕ್ಖಾವ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅತ್ತಾತಿ ಗಹಿತಾಪಿ ಅನತ್ತಾವ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಾಲಂ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯ। ಅಭಿಜಾನಾತೀತಿ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾತಿ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಯ ಅಭಿಜಾನಾತಿ। ಪರಿಜಾನಾತೀತಿ ತಥೇವ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ ಪರಿಜಾನಾತಿ। ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವೇದನನ್ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಮ್ಪಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ವೇದನಂ ಅನುಭವತಿ। ಇಮಿನಾ ಭಗವಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ವೇದನಾವಸೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಚೇ ಪನ ವೇದನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಕಥಿತಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಥೇತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ಹೇಟ್ಠಾ ಪನ ಕಥಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ, ತೇ ಹಿ ಉಪ್ಪಾದವಯಟ್ಠೇನ ಅನಿಚ್ಚಾ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ದಸ್ಸನಞಾಣಂ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ । ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ವಿಹರತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ।
Sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyāti ettha sabbe dhammā nāma pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo. Te sabbepi taṇhādiṭṭhivasena abhinivesāya nālaṃ na pariyattā na samatthā na yuttā, kasmā? Gahitākārena atiṭṭhanato. Te hi niccāti gahitāpi aniccāva sampajjanti, sukhāti gahitāpi dukkhāva sampajjanti, attāti gahitāpi anattāva sampajjanti, tasmā nālaṃ abhinivesāya. Abhijānātīti aniccaṃ dukkhaṃ anattāti ñātapariññāya abhijānāti. Parijānātīti tatheva tīraṇapariññāya parijānāti. Yaṃkiñci vedananti antamaso pañcaviññāṇasampayuttampi yaṃkiñci appamattakampi vedanaṃ anubhavati. Iminā bhagavā sakkassa devānamindassa vedanāvasena nibbattetvā arūpapariggahaṃ dasseti. Sace pana vedanākammaṭṭhānaṃ heṭṭhā na kathitaṃ bhaveyya, imasmiṃ ṭhāne kathetabbaṃ siyā. Heṭṭhā pana kathitaṃ, tasmā satipaṭṭhāne vuttanayeneva veditabbaṃ. Aniccānupassīti ettha aniccaṃ veditabbaṃ, aniccānupassanā veditabbā, aniccānupassī veditabbo. Tattha aniccanti pañcakkhandhā, te hi uppādavayaṭṭhena aniccā. Aniccānupassanāti pañcakkhandhānaṃ khayato vayato dassanañāṇaṃ. Aniccānupassīti tena ñāṇena samannāgato puggalo . Tasmā ‘‘aniccānupassī viharatī’’ti aniccato anupassanto viharatīti ayamettha attho.
ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೇ ವಿರಾಗಾ ಖಯವಿರಾಗೋ ಚ ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗೋ ಚ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಖಯವಯತೋ ಅನುಪಸ್ಸನಾಪಿ, ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿರಾಗತೋ ದಸ್ಸನಮಗ್ಗಞಾಣಮ್ಪಿ ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾ। ತದುಭಯಸಮಾಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀ’’ತಿ, ವಿರಾಗತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸಿಮ್ಹಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ, ನಿರೋಧೋಪಿ ಹಿ ಖಯನಿರೋಧೋ ಚ ಅಚ್ಚನ್ತನಿರೋಧೋ ಚಾತಿ ದುವಿಧೋಯೇವ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ ವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಸೋ ಚ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ । ತತ್ಥ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಸಾ ಹಿ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಚ ಖನ್ಧೇ ಚ ವೋಸ್ಸಜ್ಜತಿ। ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಸೋ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ। ದ್ವೀಹಿಪಿ ವಾ ಕಾರಣೇಹಿ ವೋಸ್ಸಗ್ಗೋಯೇವ, ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಖನ್ಧಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಞ್ಚ ವೋಸ್ಸಜ್ಜನತೋ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಪಕ್ಖನ್ದನತೋ। ತಸ್ಮಾ ಕಿಲೇಸೇ ಚ ಖನ್ಧೇ ಚ ಪರಿಚ್ಚಜತೀತಿ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ, ನಿರೋಧೇ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಮಗ್ಗೇ ಸಮೇತಿ। ತದುಭಯಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ ಇಮಾಯ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ’’ತಿ। ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖಾರಗತಂ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ನ ಉಪಾದಿಯತಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ಪರಾಮಸತಿ। ಅನುಪಾದಿಯಂ ನ ಪರಿತಸ್ಸತೀತಿ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಣ್ಹಾಪರಿತಸ್ಸನಾಯ ನ ಪರಿತಸ್ಸತಿ। ಪಚ್ಚತ್ತಞ್ಞೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತೀತಿ ಸಯಮೇವ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ। ಖೀಣಾ ಜಾತೀತಿಆದಿನಾ ಪನಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾವ ದಸ್ಸಿತಾ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪಟಿಪದಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಸಲ್ಲಹುಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಂಖಿತ್ತೇನೇವ ಖಿಪ್ಪಂ ಕಥೇಸಿ।
Virāgānupassīti ettha dve virāgā khayavirāgo ca accantavirāgo ca. Tattha saṅkhārānaṃ khayavayato anupassanāpi, accantavirāgaṃ nibbānaṃ virāgato dassanamaggañāṇampi virāgānupassanā. Tadubhayasamāṅgīpuggalo virāgānupassī nāma, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘virāgānupassī’’ti, virāgato anupassantoti attho. Nirodhānupassimhipi eseva nayo, nirodhopi hi khayanirodho ca accantanirodho cāti duvidhoyeva. Paṭinissaggānupassīti ettha paṭinissaggo vuccati vossaggo, so ca pariccāgavossaggo pakkhandanavossaggoti duvidho hoti . Tattha pariccāgavossaggoti vipassanā, sā hi tadaṅgavasena kilese ca khandhe ca vossajjati. Pakkhandanavossaggoti maggo, so hi nibbānaṃ ārammaṇaṃ ārammaṇato pakkhandati. Dvīhipi vā kāraṇehi vossaggoyeva, samucchedavasena khandhānaṃ kilesānañca vossajjanato, nibbānañca pakkhandanato. Tasmā kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo, nirodhe nibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggoti ubhayampetaṃ magge sameti. Tadubhayasamaṅgīpuggalo imāya paṭinissaggānupassanāya samannāgatattā paṭinissaggānupassī nāma hoti. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘paṭinissaggānupassī’’ti. Na kiñci loke upādiyatīti kiñci ekampi saṅkhāragataṃ taṇhāvasena na upādiyati na gaṇhāti na parāmasati. Anupādiyaṃ na paritassatīti aggaṇhanto taṇhāparitassanāya na paritassati. Paccattaññeva parinibbāyatīti sayameva kilesaparinibbānena parinibbāyati. Khīṇā jātītiādinā panassa paccavekkhaṇāva dassitā. Iti bhagavā sakkassa devānamindassa saṃkhittena khīṇāsavassa pubbabhāgappaṭipadaṃ pucchito sallahukaṃ katvā saṃkhitteneva khippaṃ kathesi.
೩೯೧. ಅವಿದೂರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ಅನನ್ತರೇ ಕೂಟಾಗಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಅಭಿಸಮೇಚ್ಚಾತಿ ಞಾಣೇನ ಅಭಿಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ, ಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏಸ ಜಾನಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿ, ಉದಾಹು ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ಏವಮಹೋಸೀತಿ? ಥೇರೋ ಕಿರ ನ ಭಗವತೋ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪನ ದೇವರಞ್ಞೋ, ‘‘ಏವಮೇತಂ ಭಗವಾ ಏವಮೇತಂ ಸುಗತಾ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ಕಿರ ದೇವರಾಜಾ ಮಹತಾ ಸದ್ದೇನ ಅನುಮೋದಿ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ನ ಭಗವತೋ ಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸೀತಿ? ಯಥಾಪರಿಸವಿಞ್ಞಾಪಕತ್ತಾ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಏಕಾಬದ್ಧಾಯ ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಾಯಪಿ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ದೋ ಸುಯ್ಯತಿ, ಪರಿಯನ್ತಂ ಪನ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ನ ನಿಚ್ಛರತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಏವರೂಪಾ ಮಧುರಕಥಾ ಮಾ ನಿರತ್ಥಕಾ ಅಗಮಾಸೀತಿ। ತದಾ ಭಗವಾ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೇ ಸತ್ತರತನಮಯೇ ಕೂಟಾಗಾರೇ ಸಿರಿಗಬ್ಭಮ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಕೂಟಾಗಾರಂ, ವಾಮಪಸ್ಸೇ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ, ಅನ್ತರೇ ಛಿದ್ದವಿವರೋಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಥೇರೋ ನ ಭಗವತೋ ಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಸಕ್ಕಸ್ಸೇವ ಅಸ್ಸೋಸೀತಿ।
391.Avidūre nisinno hotīti anantare kūṭāgāre nisinno hoti. Abhisameccāti ñāṇena abhisamāgantvā, jānitvāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – kiṃ nu kho esa jānitvā anumodi, udāhu ajānitvā vāti. Kasmā panassa evamahosīti? Thero kira na bhagavato pañhavissajjanasaddaṃ assosi, sakkassa pana devarañño, ‘‘evametaṃ bhagavā evametaṃ sugatā’’ti anumodanasaddaṃ assosi. Sakko kira devarājā mahatā saddena anumodi. Atha kasmā na bhagavato saddaṃ assosīti? Yathāparisaviññāpakattā. Buddhānañhi dhammaṃ kathentānaṃ ekābaddhāya cakkavāḷapariyantāyapi parisāya saddo suyyati, pariyantaṃ pana muñcitvā aṅgulimattampi bahiddhā na niccharati. Kasmā? Evarūpā madhurakathā mā niratthakā agamāsīti. Tadā bhagavā migāramātupāsāde sattaratanamaye kūṭāgāre sirigabbhamhi nisinno hoti, tassa dakkhiṇapasse sāriputtattherassa vasanakūṭāgāraṃ, vāmapasse mahāmoggallānassa, antare chiddavivarokāso natthi, tasmā thero na bhagavato saddaṃ assosi, sakkasseva assosīti.
ಪಞ್ಚಹಿ ತೂರಿಯಸತೇಹೀತಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಾನಂ ತೂರಿಯಾನಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಸತೇಹಿ। ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ ತೂರಿಯಂ ನಾಮ ಆತತಂ ವಿತತಂ ಆತತವಿತತಂ ಸುಸಿರಂ ಘನನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ತತ್ಥ ಆತತಂ ನಾಮ ಚಮ್ಮಪರಿಯೋನದ್ಧೇಸು ಭೇರಿಆದೀಸು ಏಕತಲತೂರಿಯಂ। ವಿತತಂ ನಾಮ ಉಭಯತಲಂ। ಆತತವಿತತಂ ನಾಮ ತನ್ತಿಬದ್ಧಪಣವಾದಿ। ಸುಸಿರಂ ವಂಸಾದಿ। ಘನಂ ಸಮ್ಮಾದಿ। ಸಮಪ್ಪಿತೋತಿ ಉಪಗತೋ। ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಪರಿಚಾರೇತೀತಿ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ತತೋ ತತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚಾರೇತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಜ್ಜಮಾನೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ತೂರಿಯಸತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವತೀ। ಪಟಿಪಣಾಮೇತ್ವಾತಿ ಅಪನೇತ್ವಾ, ನಿಸ್ಸದ್ದಾನಿ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥೇವ ಹಿ ಇದಾನಿ ಸದ್ಧಾ ರಾಜಾನೋ ಗರುಭಾವನಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಅಯ್ಯೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಮಾ, ತಾತಾ, ಗಾಯಥ, ಮಾ ವಾದೇಥ, ಮಾ ನಚ್ಚಥಾ’’ತಿ ನಾಟಕಾನಿ ಪಟಿವಿನೇನ್ತಿ, ಸಕ್ಕೋಪಿ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಕಾಸಿ। ಚಿರಸ್ಸಂ ಖೋ, ಮಾರಿಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಇಮಂ ಪರಿಯಾಯಮಕಾಸೀತಿ ಏವರೂಪಂ ಲೋಕೇ ಪಕತಿಯಾ ಪಿಯಸಮುದಾಹಾರವಚನಂ ಹೋತಿ, ಲೋಕಿಯಾ ಹಿ ಚಿರಸ್ಸಂ ಆಗತಮ್ಪಿ ಅನಾಗತಪುಬ್ಬಮ್ಪಿ ಮನಾಪಜಾತಿಯಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ, – ‘‘ಕುತೋ ಭವಂ ಆಗತೋ, ಚಿರಸ್ಸಂ ಭವಂ ಆಗತೋ, ಕಥಂ ತೇ ಇಧಾಗಮನಮಗ್ಗೋ ಞಾತೋ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹೋಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಆಗತಪುಬ್ಬತ್ತಾಯೇವ ಏವಮಾಹ। ಥೇರೋ ಹಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ದೇವಚಾರಿಕಂ ಗಚ್ಛತಿಯೇವ। ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಯಮಕಾಸೀತಿ ವಾರಮಕಾಸಿ। ಯದಿದಂ ಇಧಾಗಮನಾಯಾತಿ ಯೋ ಅಯಂ ಇಧಾಗಮನಾಯ ವಾರೋ, ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಚಿರಸ್ಸಮಕಾಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇದಮಾಸನಂ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಿಕಂ ಮಣಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಪಞ್ಞಪಾಪೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ।
Pañcahitūriyasatehīti pañcaṅgikānaṃ tūriyānaṃ pañcahi satehi. Pañcaṅgikaṃ tūriyaṃ nāma ātataṃ vitataṃ ātatavitataṃ susiraṃ ghananti imehi pañcahi aṅgehi samannāgataṃ. Tattha ātataṃ nāma cammapariyonaddhesu bheriādīsu ekatalatūriyaṃ. Vitataṃ nāma ubhayatalaṃ. Ātatavitataṃ nāma tantibaddhapaṇavādi. Susiraṃ vaṃsādi. Ghanaṃ sammādi. Samappitoti upagato. Samaṅgībhūtoti tasseva vevacanaṃ. Paricāretīti taṃ sampattiṃ anubhavanto tato tato indriyāni cāreti. Idaṃ vuttaṃ hoti – parivāretvā vajjamānehi pañcahi tūriyasatehi samannāgato hutvā dibbasampattiṃ anubhavatī. Paṭipaṇāmetvāti apanetvā, nissaddāni kārāpetvāti attho. Yatheva hi idāni saddhā rājāno garubhāvaniyaṃ bhikkhuṃ disvā – ‘‘asuko nāma ayyo āgacchati, mā, tātā, gāyatha, mā vādetha, mā naccathā’’ti nāṭakāni paṭivinenti, sakkopi theraṃ disvā evamakāsi. Cirassaṃ kho, mārisa moggallāna, imaṃ pariyāyamakāsīti evarūpaṃ loke pakatiyā piyasamudāhāravacanaṃ hoti, lokiyā hi cirassaṃ āgatampi anāgatapubbampi manāpajātiyaṃ āgataṃ disvā, – ‘‘kuto bhavaṃ āgato, cirassaṃ bhavaṃ āgato, kathaṃ te idhāgamanamaggo ñāto maggamūḷhosī’’tiādīni vadanti. Ayaṃ pana āgatapubbattāyeva evamāha. Thero hi kālena kālaṃ devacārikaṃ gacchatiyeva. Tattha pariyāyamakāsīti vāramakāsi. Yadidaṃ idhāgamanāyāti yo ayaṃ idhāgamanāya vāro, taṃ, bhante, cirassamakāsīti vuttaṃ hoti. Idamāsanaṃ paññattanti yojanikaṃ maṇipallaṅkaṃ paññapāpetvā evamāha.
೩೯೨. ಬಹುಕಿಚ್ಚಾ ಬಹುಕರಣೀಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಯೇಸಂ ಬಹೂನಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ, ತೇ ಬಹುಕಿಚ್ಚಾ। ಬಹುಕರಣೀಯಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಅಪ್ಪೇವ ಸಕೇನ ಕರಣೀಯೇನಾತಿ ಸಕರಣೀಯಮೇವ ಅಪ್ಪಂ ಮನ್ದಂ, ನ ಬಹು, ದೇವಾನಂ ಕರಣೀಯಂ ಪನ ಬಹು, ಪಥವಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖಮಾತುಗಾಮಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಟ್ಟಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಛಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಯಮೇನ್ತೋ ಆಹ – ಅಪಿಚ ದೇವಾನಂಯೇವ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಕರಣೀಯೇನಾತಿ। ದೇವಾನಞ್ಹಿ ಧೀತಾ ಚ ಪುತ್ತಾ ಚ ಅಙ್ಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಸಯನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ತಾಸಂ ಮಣ್ಡನಪಸಾಧನಕಾರಿಕಾ ದೇವಧೀತಾ ಸಯನಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಾ ಅನ್ತೋವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಟ್ಟಕರಣಂ ನತ್ಥಿ। ಯೇ ಪನ ಸೀಮನ್ತರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ತೇ ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಕಾ ತವ ಸನ್ತಕಾ’’ತಿ ನಿಚ್ಛೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಅಟ್ಟಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಾನಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಸೋ ಯಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ ಆಸನ್ನತರಂ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋತಿ ವದತಿ। ಸಚೇ ದ್ವೇಪಿ ಸಮಟ್ಠಾನೇ ಹೋನ್ತಿ, ಯಸ್ಸ ವಿಮಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಠಿತೋ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಕೋತಿ ವದತಿ। ಸಚೇ ಏಕಮ್ಪಿ ನ ಓಲೋಕೇತಿ, ತಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಕಲಹುಪಚ್ಛೇದನತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕರೋತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ, ‘‘ದೇವಾನಂಯೇವ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಕರಣೀಯೇನಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಪಿಚಸ್ಸ ಏವರೂಪಂ ಕೀಳಾಕಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ಕರಣೀಯಮೇವ।
392.Bahukiccā bahukaraṇīyāti ettha yesaṃ bahūni kiccāni, te bahukiccā. Bahukaraṇīyāti tasseva vevacanaṃ. Appeva sakena karaṇīyenāti sakaraṇīyameva appaṃ mandaṃ, na bahu, devānaṃ karaṇīyaṃ pana bahu, pathavito paṭṭhāya hi kapparukkhamātugāmādīnaṃ atthāya aṭṭā sakkassa santike chijjanti, tasmā niyamento āha – apica devānaṃyeva tāvatiṃsānaṃ karaṇīyenāti. Devānañhi dhītā ca puttā ca aṅke nibbattanti, pādaparicārikā itthiyo sayane nibbattanti, tāsaṃ maṇḍanapasādhanakārikā devadhītā sayanaṃ parivāretvā nibbattanti, veyyāvaccakarā antovimāne nibbattanti, etesaṃ atthāya aṭṭakaraṇaṃ natthi. Ye pana sīmantare nibbattanti, te ‘‘mama santakā tava santakā’’ti nicchetuṃ asakkontā aṭṭaṃ karonti, sakkaṃ devarājānaṃ pucchanti, so yassa vimānaṃ āsannataraṃ, tassa santakoti vadati. Sace dvepi samaṭṭhāne honti, yassa vimānaṃ olokento ṭhito, tassa santakoti vadati. Sace ekampi na oloketi, taṃ ubhinnaṃ kalahupacchedanatthaṃ attano santakaṃ karoti. Taṃ sandhāya, ‘‘devānaṃyeva tāvatiṃsānaṃ karaṇīyenā’’ti āha. Apicassa evarūpaṃ kīḷākiccampi karaṇīyameva.
ಯಂ ನೋ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಅನ್ತರಧಾಯತೀತಿ ಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೀಘಮೇವ ಅನ್ಧಕಾರೇ ರೂಪಗತಂ ವಿಯ ನ ದಿಸ್ಸತಿ। ಇಮಿನಾ – ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತಂ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಮೀ’’ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಥೇರೋ – ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಯಕ್ಖೋ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖಣಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ, ಪಸ್ಸೇನ ಪರಿಹರತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ – ‘‘ದೇವಾ ನಾಮ ಮಹಾಮೂಳ್ಹಾ ಹೋನ್ತಿ। ಛದ್ವಾರಿಕೇಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇಹಿ ನಿಮ್ಮಥೀಯಮಾನಾ ಅತ್ತನೋ ಭುತ್ತಾಭುತ್ತಭಾವಮ್ಪಿ ಪೀತಾಪೀತಭಾವಮ್ಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಇಧ ಕತಮೇತ್ಥ ಪಮುಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಕೇಚಿ ಪನಾಹು – ‘‘ಥೇರೋ ಏತಸ್ಸ ಗರು ಭಾವನಿಯೋ, ತಸ್ಮಾ ‘ಇದಾನೇವ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಹಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ, ಇದಾನೇವ ನಾಟಕಾನಂ ಅನ್ತರಂ ಪವಿಟ್ಠೋತಿ ಏವಂ ಮಂ ಥೇರೋ ತಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಭಯೇನ ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ। ಏತಂ ಪನ ಕೋಹಞ್ಞಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಏವರೂಪಂ ಕೋಹಞ್ಞಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮೂಳ್ಹಭಾವೇನೇವ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಉಪರಿ ಕಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸೀತಿ? ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸಸಂವೇಗಂ ಜನಯಿತ್ವಾ ತಮಂ ನೀಹರಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸೀತಿ।
Yaṃno khippameva antaradhāyatīti yaṃ amhākaṃ sīghameva andhakāre rūpagataṃ viya na dissati. Iminā – ‘‘ahaṃ, bhante, taṃ pañhavissajjanaṃ na sallakkhemī’’ti dīpeti. Thero – ‘‘kasmā nu kho ayaṃ yakkho asallakkhaṇabhāvaṃ dīpeti, passena pariharatī’’ti āvajjanto – ‘‘devā nāma mahāmūḷhā honti. Chadvārikehi ārammaṇehi nimmathīyamānā attano bhuttābhuttabhāvampi pītāpītabhāvampi na jānanti, idha katamettha pamussantī’’ti aññāsi. Keci panāhu – ‘‘thero etassa garu bhāvaniyo, tasmā ‘idāneva loke aggapuggalassa santike pañhaṃ uggahetvā āgato, idāneva nāṭakānaṃ antaraṃ paviṭṭhoti evaṃ maṃ thero tajjeyyā’ti bhayena evamāhā’’ti. Etaṃ pana kohaññaṃ nāma hoti, na ariyasāvakassa evarūpaṃ kohaññaṃ nāma hoti, tasmā mūḷhabhāveneva na sallakkhesīti veditabbaṃ. Upari kasmā sallakkhesīti? Thero tassa somanassasaṃvegaṃ janayitvā tamaṃ nīhari, tasmā sallakkhesīti.
ಇದಾನಿ ಸಕ್ಕೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಏವಂ ಭೂತಕಾರಣಂ ಥೇರಸ್ಸ ಆರೋಚೇತುಂ ಭೂತಪುಬ್ಬನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಮುಪಬ್ಯೂಳ್ಹೋತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತೋ ರಾಸಿಭೂತೋ। ಅಸುರಾ ಪರಾಜಿನಿಂಸೂತಿ ಅಸುರಾ ಪರಾಜಯಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಕದಾ ಪನೇತೇ ಪರಾಜಿತಾತಿ? ಸಕ್ಕಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೇ। ಸಕ್ಕೋ ಕಿರ ಅನನ್ತರೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಮಚಲಗಾಮೇ ಮಘೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಅಹೋಸಿ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ, ಬೋಧಿಸತ್ತಚರಿಯಾ ವಿಯಸ್ಸ ಚರಿಯಾ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ತೇತ್ತಿಂಸ ಪುರಿಸೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಲ್ಯಾಣಮಕಾಸಿ। ಏಕದಿವಸಂ ಅತ್ತನೋವ ಪಞ್ಞಾಯ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸನ್ನಿಪತಿತಟ್ಠಾನೇ ಕಚವರಂ ಉಭಯತೋ ಅಪಬ್ಬಹಿತ್ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ಅತಿರಮಣೀಯಮಕಾಸಿ, ಪುನ ತತ್ಥೇವ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇಸಿ, ಪುನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ಸಾಲಂ ಕಾರೇಸಿ। ಗಾಮತೋ ಚ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಾವುತಮ್ಪಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನಮ್ಪಿ ತಿಗಾವುತಮ್ಪಿ ಯೋಜನಮ್ಪಿ ವಿಚರಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸಹಾಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸಮಂ ಸಮಂ ಅಕಾಸಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸೇತುಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ಸೇತುಂ, ಮಣ್ಡಪಸಾಲಾಪೋಕ್ಖರಣೀಮಾಲಾಗಚ್ಛರೋಪನಾದೀನಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ಮಣ್ಡಪಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಮಕಂಸು । ಮಘೋ ಸತ್ತ ವತಪದಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಾಯೇಹಿ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
Idāni sakko pubbe attano evaṃ bhūtakāraṇaṃ therassa ārocetuṃ bhūtapubbantiādimāha. Tattha samupabyūḷhoti sannipatito rāsibhūto. Asurā parājiniṃsūti asurā parājayaṃ pāpuṇiṃsu. Kadā panete parājitāti? Sakkassa nibbattakāle. Sakko kira anantare attabhāve magadharaṭṭhe macalagāme magho nāma māṇavo ahosi, paṇḍito byatto, bodhisattacariyā viyassa cariyā ahosi. So tettiṃsa purise gahetvā kalyāṇamakāsi. Ekadivasaṃ attanova paññāya upaparikkhitvā gāmamajjhe mahājanassa sannipatitaṭṭhāne kacavaraṃ ubhayato apabbahitvā taṃ ṭhānaṃ atiramaṇīyamakāsi, puna tattheva maṇḍapaṃ kāresi, puna gacchante kāle sālaṃ kāresi. Gāmato ca nikkhamitvā gāvutampi aḍḍhayojanampi tigāvutampi yojanampi vicaritvā tehi sahāyehi saddhiṃ visamaṃ samaṃ akāsi. Te sabbepi ekacchandā tattha tattha setuyuttaṭṭhānesu setuṃ, maṇḍapasālāpokkharaṇīmālāgaccharopanādīnaṃ yuttaṭṭhānesu maṇḍapādīni karontā bahuṃ puññamakaṃsu . Magho satta vatapadāni pūretvā kāyassa bhedā saddhiṃ sahāyehi tāvatiṃsabhavane nibbatti.
ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಸುರಗಣಾ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ ಪಟಿವಸನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇ ತೇ ದೇವಾನಂ ಸಮಾನಾಯುಕಾ ಸಮಾನವಣ್ಣಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಸಕ್ಕಂ ಸಪರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧುನಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ನವಕದೇವಪುತ್ತಾ ಆಗತಾತಿ ಮಹಾಪಾನಂ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋ ದೇವಪುತ್ತಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಕುಸಲಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ನ ಪರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಧಾರಣಂ ಕತಂ, ತುಮ್ಹೇ ಗಣ್ಡಪಾನಂ ಮಾ ಪಿವಿತ್ಥ ಪೀತಮತ್ತಮೇವ ಕರೋಥಾ’’ತಿ। ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು। ಬಾಲಅಸುರಾ ಗಣ್ಡಪಾನಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮತ್ತಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ತೇ ಪಾದೇಸು ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಿನೇರುಪಾದೇ ಖಿಪಾಪೇಸಿ, ಸಿನೇರುಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಅಸುರಭವನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕಪ್ಪಮಾಣಮೇವ। ತತ್ಥ ಅಸುರಾ ವಸನ್ತಿ। ತೇಸಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಪಾಟಲಿ ನಾಮ ರುಕ್ಖೋ ಅತ್ಥಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫನಕಾಲೇ ಜಾನನ್ತಿ – ‘‘ನಾಯಂ ತಾವತಿಂಸಾ, ಸಕ್ಕೇನ ವಞ್ಚಿತಾ ಮಯ’’ನ್ತಿ। ತೇ ಗಣ್ಹಥ ನನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸಿನೇರುಂ ಪರಿಹರಮಾನಾ ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇ ವಮ್ಮಿಕಪಾದತೋ ವಮ್ಮಿಕಮಕ್ಖಿಕಾ ವಿಯ ಅಭಿರುಹಿಂಸು। ತತ್ಥ ಕಾಲೇನ ದೇವಾ ಜಿನನ್ತಿ, ಕಾಲೇನ ಅಸುರಾ। ಯದಾ ದೇವಾನಂ ಜಯೋ ಹೋತಿ, ಅಸುರೇ ಯಾವ ಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠಾ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ। ಯದಾ ಅಸುರಾನಂ ಜಯೋ ಹೋತಿ, ದೇವೇ ಯಾವ ವೇದಿಕಪಾದಾ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಙ್ಗಾಮೇ ದೇವಾನಂ ಜಯೋ ಅಹೋಸಿ, ದೇವಾ ಅಸುರೇ ಯಾವ ಸಮುದ್ದಪಿಟ್ಠಾ ಅನುಬನ್ಧಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋ ಅಸುರೇ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇಸಿ। ಏವಂ ಆರಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ವೇದಿಕಪಾದೇ ವಜಿರಹತ್ಥಾ ಇನ್ದಪಟಿಮಾಯೋ ಠಪೇಸಿ। ಅಸುರಾ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಾ ಪಟಿಮಾಯೋ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಸಕ್ಕೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ತತೋವ ನಿವತ್ತನ್ತಿ। ತತೋ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾತಿ ವಿಜಿತಟ್ಠಾನತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ। ಪರಿಚಾರಿಕಾಯೋತಿ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದಿಕಮ್ಮಕಾರಿಕಾಯೋ।
Tasmiṃ kāle asuragaṇā tāvatiṃsadevaloke paṭivasanti. Sabbe te devānaṃ samānāyukā samānavaṇṇā ca honti, te sakkaṃ saparisaṃ disvā adhunā nibbattā navakadevaputtā āgatāti mahāpānaṃ sajjayiṃsu. Sakko devaputtānaṃ saññaṃ adāsi – ‘‘amhehi kusalaṃ karontehi na parehi saddhiṃ sādhāraṇaṃ kataṃ, tumhe gaṇḍapānaṃ mā pivittha pītamattameva karothā’’ti. Te tathā akaṃsu. Bālaasurā gaṇḍapānaṃ pivitvā mattā niddaṃ okkamiṃsu. Sakko devānaṃ saññaṃ datvā te pādesu gāhāpetvā sinerupāde khipāpesi, sinerussa heṭṭhimatale asurabhavanaṃ nāma atthi, tāvatiṃsadevalokappamāṇameva. Tattha asurā vasanti. Tesampi cittapāṭali nāma rukkho atthi. Te tassa pupphanakāle jānanti – ‘‘nāyaṃ tāvatiṃsā, sakkena vañcitā maya’’nti. Te gaṇhatha nanti vatvā sineruṃ pariharamānā deve vuṭṭhe vammikapādato vammikamakkhikā viya abhiruhiṃsu. Tattha kālena devā jinanti, kālena asurā. Yadā devānaṃ jayo hoti, asure yāva samuddapiṭṭhā anubandhanti. Yadā asurānaṃ jayo hoti, deve yāva vedikapādā anubandhanti. Tasmiṃ pana saṅgāme devānaṃ jayo ahosi, devā asure yāva samuddapiṭṭhā anubandhiṃsu. Sakko asure palāpetvā pañcasu ṭhānesu ārakkhaṃ ṭhapesi. Evaṃ ārakkhaṃ datvā vedikapāde vajirahatthā indapaṭimāyo ṭhapesi. Asurā kālena kālaṃ uṭṭhahitvā tā paṭimāyo disvā, ‘‘sakko appamatto tiṭṭhatī’’ti tatova nivattanti. Tato paṭinivattitvāti vijitaṭṭhānato nivattitvā. Paricārikāyoti mālāgandhādikammakārikāyo.
೩೯೩. ವೇಸ್ಸವಣೋ ಚ ಮಹಾರಾಜಾತಿ ಸೋ ಕಿರ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವಲ್ಲಭೋ, ಬಲವವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಕ್ಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಪುರಕ್ಖತ್ವಾತಿ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ। ಪವಿಸಿಂಸೂತಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪನ ಉಪಡ್ಢಪಿಹಿತಾನಿ ದ್ವಾರಾನಿ ಕತ್ವಾ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ಇದಮ್ಪಿ, ಮಾರಿಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಪಸ್ಸ ವೇಜಯನ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ರಾಮಣೇಯ್ಯಕನ್ತಿ, ಮಾರಿಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಇದಮ್ಪಿ ವೇಜಯನ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ಪಸ್ಸ, ಸುವಣ್ಣತ್ಥಮ್ಭೇ ಪಸ್ಸ, ರಜತತ್ಥಮ್ಭೇ ಮಣಿತ್ಥಮ್ಭೇ ಪವಾಳತ್ಥಮ್ಭೇ ಲೋಹಿತಙ್ಗತ್ಥಮ್ಭೇ ಮಸಾರಗಲ್ಲತ್ಥಮ್ಭೇ ಮುತ್ತತ್ಥಮ್ಭೇ ಸತ್ತರತನತ್ಥಮ್ಭೇ, ತೇಸಂಯೇವ ಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯೇ ಘಟಕೇ ವಾಳರೂಪಕಾನಿ ಚ ಪಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಥಮ್ಭಪನ್ತಿಯೋ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಯಥಾ ತಂ ಪುಬ್ಬೇಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಉಪಭೋಗಟ್ಠಾನೇನ ಸೋಭಿತಬ್ಬಂ, ಏವಮೇವಂ ಸೋಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತಿಬಾಳ್ಹಂ ಖೋ ಅಯಂ ಯಕ್ಖೋ ಪಮತ್ತೋ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಾಸಾದೇ ನಾಟಕಪರಿವಾರೇನ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಸೇನ ಅತಿವಿಯ ಮತ್ತೋ।
393.Vessavaṇo ca mahārājāti so kira sakkassa vallabho, balavavissāsiko, tasmā sakkena saddhiṃ agamāsi. Purakkhatvāti purato katvā. Pavisiṃsūti pavisitvā pana upaḍḍhapihitāni dvārāni katvā olokayamānā aṭṭhaṃsu. Idampi, mārisa moggallāna, passa vejayantassa pāsādassa rāmaṇeyyakanti, mārisa moggallāna, idampi vejayantassa pāsādassa rāmaṇeyyakaṃ passa, suvaṇṇatthambhe passa, rajatatthambhe maṇitthambhe pavāḷatthambhe lohitaṅgatthambhe masāragallatthambhe muttatthambhe sattaratanatthambhe, tesaṃyeva suvaṇṇādimaye ghaṭake vāḷarūpakāni ca passāti evaṃ thambhapantiyo ādiṃ katvā rāmaṇeyyakaṃ dassento evamāha. Yathā taṃ pubbekatapuññassāti yathā pubbe katapuññassa upabhogaṭṭhānena sobhitabbaṃ, evamevaṃ sobhatīti attho. Atibāḷhaṃkho ayaṃ yakkho pamatto viharatīti attano pāsāde nāṭakaparivārena sampattiyā vasena ativiya matto.
ಇದ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರಂ ಅಭಿಸಙ್ಖಾಸೀತಿ ಇದ್ಧಿಮಕಾಸಿ। ಆಪೋಕಸಿಣಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಪತಿಟ್ಠಿತೋಕಾಸಂ ಉದಕಂ ಹೋತೂತಿ ಇದ್ಧಿಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಪಾಸಾದಕಣ್ಣಿಕೇ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠಕೇನ ಪಹರಿ। ಸೋ ಪಾಸಾದೋ ಯಥಾ ನಾಮ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇ ಠಪಿತಪತ್ತಂ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಪಹಟಂ ಅಪರಾಪರಂ ಕಮ್ಪತಿ ಚಲತಿ ನ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ। ಏವಮೇವಂ ಸಂಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪವೇಧಿ, ಥಮ್ಭಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟಕಣ್ಣಿಕಗೋಪಾನಸಿಆದೀನಿ ಕರಕರಾತಿ ಸದ್ದಂ ಮುಞ್ಚನ್ತಾನಿ ಪತಿತುಂ ವಿಯ ಆರದ್ಧಾನಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸಙ್ಕಮ್ಪೇಸಿ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪೇಸಿ ಸಮ್ಪವೇಧೇಸೀ’’ತಿ। ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಜಾತಾತಿ ಅಹೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಅಹೋ ಅಬ್ಭುತನ್ತಿ ಏವಂ ಸಞ್ಜಾತಅಚ್ಛರಿಯಅಬ್ಭುತಾ ಚೇವ ಸಞ್ಜಾತತುಟ್ಠಿನೋ ಚ ಅಹೇಸುಂ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವಸೋಮನಸ್ಸಾ। ಸಂವಿಗ್ಗನ್ತಿ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಂ। ಲೋಮಹಟ್ಠಜಾತನ್ತಿ ಜಾತಲೋಮಹಂಸಂ, ಕಞ್ಚನಭಿತ್ತಿಯಂ ಠಪಿತಮಣಿನಾಗದನ್ತೇಹಿ ವಿಯ ಉದ್ಧಗ್ಗೇಹಿ ಲೋಮೇಹಿ ಆಕಿಣ್ಣಸರೀರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲೋಮಹಂಸೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಸೋಮನಸ್ಸೇನಪಿ ಹೋತಿ ದೋಮನಸ್ಸೇನಪಿ, ಇಧ ಪನ ಸೋಮನಸ್ಸೇನ ಜಾತೋ। ಥೇರೋ ಹಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸೋಮನಸ್ಸವೇಗೇನ ಸಂವೇಜೇತುಂ ತಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಮಕಾಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋಮನಸ್ಸವೇಗೇನ ಸಂವಿಗ್ಗಲೋಮಹಟ್ಠಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsīti iddhimakāsi. Āpokasiṇaṃ samāpajjitvā pāsādapatiṭṭhitokāsaṃ udakaṃ hotūti iddhiṃ adhiṭṭhāya pāsādakaṇṇike pādaṅguṭṭhakena pahari. So pāsādo yathā nāma udakapiṭṭhe ṭhapitapattaṃ mukhavaṭṭiyaṃ aṅguliyā pahaṭaṃ aparāparaṃ kampati calati na santiṭṭhati. Evamevaṃ saṃkampi sampakampi sampavedhi, thambhapiṭṭhasaṅghāṭakaṇṇikagopānasiādīni karakarāti saddaṃ muñcantāni patituṃ viya āraddhāni. Tena vuttaṃ – ‘‘saṅkampesi sampakampesi sampavedhesī’’ti. Acchariyabbhutacittajātāti aho acchariyaṃ, aho abbhutanti evaṃ sañjātaacchariyaabbhutā ceva sañjātatuṭṭhino ca ahesuṃ uppannabalavasomanassā. Saṃvigganti ubbiggaṃ. Lomahaṭṭhajātanti jātalomahaṃsaṃ, kañcanabhittiyaṃ ṭhapitamaṇināgadantehi viya uddhaggehi lomehi ākiṇṇasarīranti attho. Lomahaṃso ca nāmesa somanassenapi hoti domanassenapi, idha pana somanassena jāto. Thero hi sakkassa somanassavegena saṃvejetuṃ taṃ pāṭihāriyamakāsi. Tasmā somanassavegena saṃviggalomahaṭṭhaṃ viditvāti attho.
೩೯೪. ಇಧಾಹಂ, ಮಾರಿಸಾತಿ ಇದಾನಿಸ್ಸ ಯಸ್ಮಾ ಥೇರೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಸಂವೇಗಂ ಜನಯಿತ್ವಾ ತಮಂ ವಿನೋದಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ। ಏಸೋ ನು ತೇ, ಮಾರಿಸ, ಸೋ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾತಿ, ಮಾರಿಸ, ತ್ವಂ ಕುಹಿಂ ಗತೋಸೀತಿ ವುತ್ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕನ್ತಿ ವದೇಸಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ದೇವಲೋಕೇ ಏಕಪಾದಕೇನ ವಿಯ ತಿಟ್ಠಸಿ, ಯಂ ತ್ವಂ ಏವಂ ವದೇಸಿ, ಏಸೋ ನು ತೇ, ಮಾರಿಸ, ಸೋ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಮೇ ಏಸೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಥೇರೋ ಅನಗಾರಿಯೋ ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ, ಸಕ್ಕೋ ಅಗಾರಿಯೋ, ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಸೇನ ಪನೇತೇ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ಅಹೋ ನೂನ ತೇ ಸೋ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ತಾವ ತೇ ಏವಂಮಹಿದ್ಧಿಕೋ, ಸೋ ಪನ ತೇ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾ ಅಹೋ ನೂನ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋತಿ ಸತ್ಥು ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯದಸ್ಸನೇ ಜಾತಾಭಿಲಾಪಾ ಹುತ್ವಾ ಏವಮಾಹಂಸು।
394.Idhāhaṃ, mārisāti idānissa yasmā therena somanassasaṃvegaṃ janayitvā tamaṃ vinoditaṃ, tasmā sallakkhetvā evamāha. Eso nu te, mārisa, so bhagavā satthāti, mārisa, tvaṃ kuhiṃ gatosīti vutte mayhaṃ satthu santikanti vadesi, imasmiṃ devaloke ekapādakena viya tiṭṭhasi, yaṃ tvaṃ evaṃ vadesi, eso nu te, mārisa, so bhagavā satthāti pucchiṃsu. Sabrahmacārī me esoti ettha kiñcāpi thero anagāriyo abhinīhārasampanno aggasāvako, sakko agāriyo, maggabrahmacariyavasena panete sabrahmacārino honti, tasmā evamāha. Ahonūna te so bhagavā satthāti sabrahmacārī tāva te evaṃmahiddhiko, so pana te bhagavā satthā aho nūna mahiddhikoti satthu iddhipāṭihāriyadassane jātābhilāpā hutvā evamāhaṃsu.
೩೯೫. ಞಾತಞ್ಞತರಸ್ಸಾತಿ ಪಞ್ಞಾತಞ್ಞತರಸ್ಸ, ಸಕ್ಕೋ ಹಿ ಪಞ್ಞಾತಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಕಟಮೇವ, ದೇಸನಂ ಪನ ಭಗವಾ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾವ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸೀತಿ।
395.Ñātaññatarassāti paññātaññatarassa, sakko hi paññātānaṃ aññataro. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva, desanaṃ pana bhagavā yathānusandhināva niṭṭhāpesīti.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Cūḷataṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೭. ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತಂ • 7. Cūḷataṇhāsaṅkhayasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೭. ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 7. Cūḷataṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā
