| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
၄. စူဠဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ
4. Cūḷavedallasuttavaṇṇanā
၄၆၀. ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠဝေဒလ္လသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိသာခော ဥပာသကောတိ ဝိသာခောတိ ဧဝံနာမကော ဥပာသကော။ ယေန ဓမ္မဒိန္နာတိ ယေန ဓမ္မဒိန္နာ နာမ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင္ကမိ။ ကော ပနာယံ ဝိသာခော? ကာ ဓမ္မဒိန္နာ? ကသ္မာ ဥပသင္ကမီတိ? ဝိသာခော နာမ ဓမ္မဒိန္နာယ ဂိဟိကာလေ ဃရသာမိကော။ သော ယဒာ ဘဂဝာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတ္ဝာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော ယသာဒယော ကုလပုတ္တေ ဝိနေတ္ဝာ ဥရုဝေလံ ပတ္ဝာ တတ္ထ ဇဋိလသဟသ္သံ ဝိနေတ္ဝာ ပုရာဏဇဋိလေဟိ ခီဏာသဝဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟံ ဂန္တ္ဝာ ဗုဒ္ဓဒသ္သနတ္ထံ ဒ္ဝာဒသနဟုတာယ ပရိသာယ သဒ္ဓိံ အာဂတသ္သ ဗိမ္ဗိသာရမဟာရာဇသ္သ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တဒာ ရညာ သဒ္ဓိံ အာဂတေသု ဒ္ဝာဒသနဟုတေသု ဧကံ နဟုတံ ဥပာသကတ္တံ ပဋိဝေဒေသိ, ဧကာဒသ နဟုတာနိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု သဒ္ဓိံ ရညာ ဗိမ္ဗိသာရေန။ အယံ ဥပာသကော တေသံ အညတရော, တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဌမဒသ္သနေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ, ပုန ဧကဒိဝသံ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ သကဒာဂာမိဖလံ ပတ္ဝာ, တတော အပရဘာဂေပိ ဧကဒိဝသံ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ အနာဂာမိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ သော အနာဂာမီ ဟုတ္ဝာ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တော ယထာ အညေသု ဒိဝသေသု ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော သိတံ ကုရုမာနော အာဂစ္ဆတိ, ဧဝံ အနာဂန္တ္ဝာ သန္တိန္ဒ္ရိယော သန္တမာနသော ဟုတ္ဝာ အဂမာသိ။
460.Evaṃme sutanti cūḷavedallasuttaṃ. Tattha visākho upāsakoti visākhoti evaṃnāmako upāsako. Yena dhammadinnāti yena dhammadinnā nāma bhikkhunī tenupasaṅkami. Ko panāyaṃ visākho? Kā dhammadinnā? Kasmā upasaṅkamīti? Visākho nāma dhammadinnāya gihikāle gharasāmiko. So yadā bhagavā sammāsambodhiṃ abhisambujjhitvā pavattavaradhammacakko yasādayo kulaputte vinetvā uruvelaṃ patvā tattha jaṭilasahassaṃ vinetvā purāṇajaṭilehi khīṇāsavabhikkhūhi saddhiṃ rājagahaṃ gantvā buddhadassanatthaṃ dvādasanahutāya parisāya saddhiṃ āgatassa bimbisāramahārājassa dhammaṃ desesi. Tadā raññā saddhiṃ āgatesu dvādasanahutesu ekaṃ nahutaṃ upāsakattaṃ paṭivedesi, ekādasa nahutāni sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu saddhiṃ raññā bimbisārena. Ayaṃ upāsako tesaṃ aññataro, tehi saddhiṃ paṭhamadassaneva sotāpattiphale patiṭṭhāya, puna ekadivasaṃ dhammaṃ sutvā sakadāgāmiphalaṃ patvā, tato aparabhāgepi ekadivasaṃ dhammaṃ sutvā anāgāmiphale patiṭṭhito. So anāgāmī hutvā gehaṃ āgacchanto yathā aññesu divasesu ito cito ca olokento sitaṃ kurumāno āgacchati, evaṃ anāgantvā santindriyo santamānaso hutvā agamāsi.
ဓမ္မဒိန္နာ သီဟပဉ္ဇရံ ဥဂ္ဃာဋေတ္ဝာ ဝီထိံ ဩလောကယမာနာ တသ္သ အာဂမနာကာရံ ဒိသ္ဝာ, ‘‘ကိံ နု ခော ဧတ’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ တသ္သ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကုရုမာနာ သောပာနသီသေ ဌတ္ဝာ ဩလမ္ဗနတ္ထံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ ဥပာသကော အတ္တနော ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇေသိ။ သာ ‘‘ပာတရာသဘောဇနကာလေ ဇာနိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပာသကော ပုဗ္ဗေ တာယ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇတိ။ တံ ဒိဝသံ ပန တံ အနပလောကေတ္ဝာ ယောဂာဝစရဘိက္ခု ဝိယ ဧကကောဝ ဘုဉ္ဇိ။ သာ, ‘‘သာယန္ဟကာလေ ဇာနိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပာသကော တံဒိဝသံ သိရိဂဗ္ဘံ န ပာဝိသိ, အညံ ဂဗ္ဘံ ပဋိဇဂ္ဂာပေတ္ဝာ ကပ္ပိယမဉ္စကံ ပညပာပေတ္ဝာ နိပဇ္ဇိ။ ဥပာသိကာ, ‘‘ကိံ နု ခ္ဝသ္သ ဗဟိဒ္ဓာ ပတ္ထနာ အတ္ထိ, ဥဒာဟု ကေနစိဒေဝ ပရိဘေဒကေန ဘိန္နော, ဥဒာဟု မယ္ဟေဝ ကောစိ ဒောသော အတ္ထီ’’တိ ဗလဝဒောမနသ္သာ ဟုတ္ဝာ, ‘‘ဧကံ ဒ္ဝေ ဒိဝသေ ဝသိတကာလေ သက္ကာ ဉာတု’’န္တိ တသ္သ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ အဋ္ဌာသိ။
Dhammadinnā sīhapañjaraṃ ugghāṭetvā vīthiṃ olokayamānā tassa āgamanākāraṃ disvā, ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti cintetvā tassa paccuggamanaṃ kurumānā sopānasīse ṭhatvā olambanatthaṃ hatthaṃ pasāresi. Upāsako attano hatthaṃ samiñjesi. Sā ‘‘pātarāsabhojanakāle jānissāmī’’ti cintesi. Upāsako pubbe tāya saddhiṃ ekato bhuñjati. Taṃ divasaṃ pana taṃ anapaloketvā yogāvacarabhikkhu viya ekakova bhuñji. Sā, ‘‘sāyanhakāle jānissāmī’’ti cintesi. Upāsako taṃdivasaṃ sirigabbhaṃ na pāvisi, aññaṃ gabbhaṃ paṭijaggāpetvā kappiyamañcakaṃ paññapāpetvā nipajji. Upāsikā, ‘‘kiṃ nu khvassa bahiddhā patthanā atthi, udāhu kenacideva paribhedakena bhinno, udāhu mayheva koci doso atthī’’ti balavadomanassā hutvā, ‘‘ekaṃ dve divase vasitakāle sakkā ñātu’’nti tassa upaṭṭhānaṃ gantvā vanditvā aṭṭhāsi.
ဥပာသကော, ‘‘ကိံ ဓမ္မဒိန္နေ အကာလေ အာဂတာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အာမ အယ္ယပုတ္တ, အာဂတာမ္ဟိ, န တ္ဝံ ယထာ ပုရာဏော, ကိံ နု တေ ဗဟိဒ္ဓာ ပတ္ထနာ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ ဓမ္မဒိန္နေတိ။ အညော ကောစိ ပရိဘေဒကော အတ္ထီတိ? အယမ္ပိ နတ္ထီတိ။ ဧဝံ သန္တေ မယ္ဟေဝ ကောစိ ဒောသော ဘဝိသ္သတီတိ။ တုယ္ဟမ္ပိ ဒောသော နတ္ထီတိ။ အထ ကသ္မာ မယာ သဒ္ဓိံ ယထာ ပကတိယာ အာလာပသလ္လာပမတ္တမ္ပိ န ကရောထာတိ? သော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ လောကုတ္တရဓမ္မော နာမ ဂရု ဘာရိယော န ပကာသေတတဗ္ဗော, သစေ ခော ပနာဟံ န ကထေသ္သာမိ, အယံ ဟဒယံ ဖာလေတ္ဝာ ဧတ္ထေဝ ကာလံ ကရေယ္ယာ’’တိ တသ္သာနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ကထေသိ – ‘‘ဓမ္မဒိန္နေ အဟံ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နာမ အဓိဂတော, တံ အဓိဂတသ္သ ဧဝရူပာ လောကိယကိရိယာ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ တ္ဝံ ဣစ္ဆသိ, တဝ စတ္တာလီသ ကောဋိယော မမ စတ္တာလီသ ကောဋိယောတိ အသီတိကောဋိဓနံ အတ္ထိ, ဧတ္ထ ဣသ္သရာ ဟုတ္ဝာ မမ မာတိဋ္ဌာနေ ဝာ ဘဂိနိဋ္ဌာနေ ဝာ ဌတ္ဝာ ဝသ။ တယာ ဒိန္နေန ဘတ္တပိဏ္ဍမတ္တကေန အဟံ ယာပေသ္သာမိ။ အထေဝံ န ကရောသိ, ဣမေ ဘောဂေ ဂဟေတ္ဝာ ကုလဂေဟံ ဂစ္ဆ, အထာပိ တေ ဗဟိဒ္ဓာ ပတ္ထနာ နတ္ထိ, အဟံ တံ ဘဂိနိဋ္ဌာနေ ဝာ ဓိတုဋ္ဌာနေ ဝာ ဌပေတ္ဝာ ပောသေသ္သာမီ’’တိ။
Upāsako, ‘‘kiṃ dhammadinne akāle āgatāsī’’ti pucchi. Āma ayyaputta, āgatāmhi, na tvaṃ yathā purāṇo, kiṃ nu te bahiddhā patthanā atthīti? Natthi dhammadinneti. Añño koci paribhedako atthīti? Ayampi natthīti. Evaṃ sante mayheva koci doso bhavissatīti. Tuyhampi doso natthīti. Atha kasmā mayā saddhiṃ yathā pakatiyā ālāpasallāpamattampi na karothāti? So cintesi – ‘‘ayaṃ lokuttaradhammo nāma garu bhāriyo na pakāsetatabbo, sace kho panāhaṃ na kathessāmi, ayaṃ hadayaṃ phāletvā ettheva kālaṃ kareyyā’’ti tassānuggahatthāya kathesi – ‘‘dhammadinne ahaṃ satthu dhammadesanaṃ sutvā lokuttaradhammaṃ nāma adhigato, taṃ adhigatassa evarūpā lokiyakiriyā na vaṭṭati. Yadi tvaṃ icchasi, tava cattālīsa koṭiyo mama cattālīsa koṭiyoti asītikoṭidhanaṃ atthi, ettha issarā hutvā mama mātiṭṭhāne vā bhaginiṭṭhāne vā ṭhatvā vasa. Tayā dinnena bhattapiṇḍamattakena ahaṃ yāpessāmi. Athevaṃ na karosi, ime bhoge gahetvā kulagehaṃ gaccha, athāpi te bahiddhā patthanā natthi, ahaṃ taṃ bhaginiṭṭhāne vā dhituṭṭhāne vā ṭhapetvā posessāmī’’ti.
သာ စိန္တေသိ – ‘‘ပကတိပုရိသော ဧဝံ ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ အဒ္ဓာ ဧတေန လောကုတ္တရဝရဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓော။ သော ပန ဓမ္မော ကိံ ပုရိသေဟေဝ ပဋိဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော, ဥဒာဟု မာတုဂာမောပိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သက္ကောတီ’’တိ ဝိသာခံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကိံ နု ခော ဧသော ဓမ္မော ပုရိသေဟေဝ လဘိတဗ္ဗော, မာတုဂာမေနပိ သက္ကာ လဒ္ဓု’’န္တိ? ကိံ ဝဒေသိ ဓမ္မဒိန္နေ, ယေ ပဋိပန္နကာ, တေ ဧတသ္သ ဒာယာဒာ, ယသ္သ ယသ္သ ဥပနိသ္သယော အတ္ထိ, သော သော ဧတံ ပဋိလဘတီတိ။ ဧဝံ သန္တေ မယ္ဟံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာထာတိ။ သာဓု ဘဒ္ဒေ, အဟမ္ပိ တံ ဧတသ္မိံယေဝ မဂ္ဂေ ယောဇေတုကာမော, မနံ ပန တေ အဇာနမာနော န ကထေမီတိ တာဝဒေဝ ဗိမ္ဗိသာရသ္သ ရညော သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ အဋ္ဌာသိ။
Sā cintesi – ‘‘pakatipuriso evaṃ vattā nāma natthi. Addhā etena lokuttaravaradhammo paṭividdho. So pana dhammo kiṃ puriseheva paṭibujjhitabbo, udāhu mātugāmopi paṭivijjhituṃ sakkotī’’ti visākhaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho eso dhammo puriseheva labhitabbo, mātugāmenapi sakkā laddhu’’nti? Kiṃ vadesi dhammadinne, ye paṭipannakā, te etassa dāyādā, yassa yassa upanissayo atthi, so so etaṃ paṭilabhatīti. Evaṃ sante mayhaṃ pabbajjaṃ anujānāthāti. Sādhu bhadde, ahampi taṃ etasmiṃyeva magge yojetukāmo, manaṃ pana te ajānamāno na kathemīti tāvadeva bimbisārassa rañño santikaṃ gantvā vanditvā aṭṭhāsi.
ရာဇာ , ‘‘ကိံ, ဂဟပတိ, အကာလေ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဓမ္မဒိန္နာ, ‘‘မဟာရာဇ, ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’’တိ ဝဒတီတိ။ ကိံ ပနသ္သ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ? အညံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ, သောဝဏ္ဏသိဝိကံ ဒေဝ, လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ နဂရဉ္စ ပဋိဇဂ္ဂာပေတုန္တိ။ ရာဇာ သောဝဏ္ဏသိဝိကံ ဒတ္ဝာ နဂရံ ပဋိဇဂ္ဂာပေသိ။ ဝိသာခော ဓမ္မဒိန္နံ ဂန္ဓောဒကေန နဟာပေတ္ဝာ သဗ္ဗာလင္ကာရေဟိ အလင္ကာရာပေတ္ဝာ သောဝဏ္ဏသိဝိကာယ နိသီဒာပေတ္ဝာ ဉာတိဂဏေန ပရိဝာရာပေတ္ဝာ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇယမာနော နဂရဝာသနံ ကရောန္တော ဝိယ ဘိက္ခုနိဥပသ္သယံ ဂန္တ္ဝာ, ‘‘ဓမ္မဒိန္နံ ပဗ္ဗာဇေထာယ္ယေ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခုနိယော ‘‘ဧကံ ဝာ ဒ္ဝေ ဝာ ဒောသေ သဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဂဟပတီ’’တိ အာဟံသု။ နတ္ထယ္ယေ ကောစိ ဒောသော, သဒ္ဓာယ ပဗ္ဗဇတီတိ။ အထေကာ ဗ္ယတ္တာ ထေရီ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတ္ဝာ ကေသေ ဩဟာရေတ္ဝာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဝိသာခော, ‘‘အဘိရမယ္ယေ, သ္ဝာက္ခာတော ဓမ္မော’’တိ ဝန္ဒိတ္ဝာ ပက္ကာမိ။
Rājā , ‘‘kiṃ, gahapati, akāle āgatosī’’ti pucchi. Dhammadinnā, ‘‘mahārāja, pabbajissāmī’’ti vadatīti. Kiṃ panassa laddhuṃ vaṭṭatīti? Aññaṃ kiñci natthi, sovaṇṇasivikaṃ deva, laddhuṃ vaṭṭati nagarañca paṭijaggāpetunti. Rājā sovaṇṇasivikaṃ datvā nagaraṃ paṭijaggāpesi. Visākho dhammadinnaṃ gandhodakena nahāpetvā sabbālaṅkārehi alaṅkārāpetvā sovaṇṇasivikāya nisīdāpetvā ñātigaṇena parivārāpetvā gandhapupphādīhi pūjayamāno nagaravāsanaṃ karonto viya bhikkhuniupassayaṃ gantvā, ‘‘dhammadinnaṃ pabbājethāyye’’ti āha. Bhikkhuniyo ‘‘ekaṃ vā dve vā dose sahituṃ vaṭṭati gahapatī’’ti āhaṃsu. Natthayye koci doso, saddhāya pabbajatīti. Athekā byattā therī tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā kese ohāretvā pabbājesi. Visākho, ‘‘abhiramayye, svākkhāto dhammo’’ti vanditvā pakkāmi.
တသ္သာ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ လာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေနေဝ ပလိဗုဒ္ဓာ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ ဩကာသံ န လဘတိ။ အထာစရိယ-ဥပဇ္ဈာယထေရိယော ဂဟေတ္ဝာ ဇနပဒံ ဂန္တ္ဝာ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု စိတ္တရုစိတံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတ္ဝာ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ အာရဒ္ဓာ, အဘိနီဟာရသမ္ပန္နတ္တာ ပန နာတိစိရံ ကိလမိတ္ထ။
Tassā pabbajitadivasato paṭṭhāya lābhasakkāro uppajji. Teneva palibuddhā samaṇadhammaṃ kātuṃ okāsaṃ na labhati. Athācariya-upajjhāyatheriyo gahetvā janapadaṃ gantvā aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu cittarucitaṃ kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā samaṇadhammaṃ kātuṃ āraddhā, abhinīhārasampannattā pana nāticiraṃ kilamittha.
ဣတော ပဋ္ဌာယ ဟိ သတသဟသ္သကပ္ပမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရော နာမ သတ္ထာ လောကေ ဥဒပာဒိ။ တဒာ ဧသာ ဧကသ္မိံ ကုလေ ဒာသီ ဟုတ္ဝာ အတ္တနော ကေသေ ဝိက္ကိဏိတ္ဝာ သုဇာတတ္ထေရသ္သ နာမ အဂ္ဂသာဝကသ္သ ဒာနံ ဒတ္ဝာ ပတ္ထနမကာသိ။ သာ တာယ ပတ္ထနာဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိယာ နာတိစိရံ ကိလမိတ္ထ, ကတိပာဟေနေဝ အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ယေနတ္ထေန သာသနေ ပဗ္ဗဇိတာ, သော မတ္ထကံ ပတ္တော, ကိံ မေ ဇနပဒဝာသေန, မယ္ဟံ ဉာတကာပိ ပုညာနိ ကရိသ္သန္တိ, ဘိက္ခုနိသင္ဃောပိ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိသ္သတိ, ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဘိက္ခုနိသင္ဃံ ဂဟေတ္ဝာ ရာဇဂဟမေဝ အဂမာသိ။ ဝိသာခော, ‘‘ဓမ္မဒိန္နာ ကိရ အာဂတာ’’တိ သုတ္ဝာ, ‘‘ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ နစိရသ္သေဝ ဇနပဒံ ဂတာ, ဂန္တ္ဝာပိ နစိရသ္သေဝ ပစ္စာဂတာ, ကိံ နု ခော ဘဝိသ္သတိ, ဂန္တ္ဝာ ဇာနိသ္သာမီ’’တိ ဒုတိယဂမနေန ဘိက္ခုနိဥပသ္သယံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော ဝိသာခော ဥပာသကော ယေန ဓမ္မဒိန္နာ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင္ကမီ’’တိ။
Ito paṭṭhāya hi satasahassakappamatthake padumuttaro nāma satthā loke udapādi. Tadā esā ekasmiṃ kule dāsī hutvā attano kese vikkiṇitvā sujātattherassa nāma aggasāvakassa dānaṃ datvā patthanamakāsi. Sā tāya patthanābhinīhārasampattiyā nāticiraṃ kilamittha, katipāheneva arahattaṃ patvā cintesi – ‘‘ahaṃ yenatthena sāsane pabbajitā, so matthakaṃ patto, kiṃ me janapadavāsena, mayhaṃ ñātakāpi puññāni karissanti, bhikkhunisaṅghopi paccayehi na kilamissati, rājagahaṃ gacchāmī’’ti bhikkhunisaṅghaṃ gahetvā rājagahameva agamāsi. Visākho, ‘‘dhammadinnā kira āgatā’’ti sutvā, ‘‘pabbajitvā nacirasseva janapadaṃ gatā, gantvāpi nacirasseva paccāgatā, kiṃ nu kho bhavissati, gantvā jānissāmī’’ti dutiyagamanena bhikkhuniupassayaṃ agamāsi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho visākho upāsako yena dhammadinnā bhikkhunī tenupasaṅkamī’’ti.
ဧတဒဝောစာတိ ဧတံ သက္ကာယောတိအာဒိဝစနံ အဝောစ။ ကသ္မာ အဝောစာတိ? ဧဝံ ကိရသ္သ အဟောသိ – ‘‘အဘိရမသိ နာဘိရမသိ, အယ္ယေ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆနံ နာမ န ပဏ္ဍိတကိစ္စံ, ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓေ ဥပနေတ္ဝာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိသ္သာမိ, ပဉ္ဟဗ္ယာကရဏေန တသ္သာ အဘိရတိံ ဝာ အနဘိရတိံ ဝာ ဇာနိသ္သာမီတိ, တသ္မာ အဝောစ။ တံ သုတ္ဝာဝ ဓမ္မဒိန္နာ အဟံ, အာဝုသော ဝိသာခ, အစိရပဗ္ဗဇိတာ သကာယံ ဝာ ပရကာယံ ဝာ ကုတော ဇာနိသ္သာမီတိ ဝာ, အညတ္ထေရိယော ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပုစ္ဆာတိ ဝာ အဝတ္ဝာ ဥပနိက္ခိတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆမာနာ ဝိယ, ဧကပာသကဂဏ္ဌိံ မောစေန္တီ ဝိယ ဂဟနဋ္ဌာနေ ဟတ္ထိမဂ္ဂံ နီဟရမာနာ ဝိယ ခဂ္ဂမုခေန သမုဂ္ဂံ ဝိဝရမာနာ ဝိယ စ ပဋိသမ္ဘိဒာဝိသယေ ဌတ္ဝာ ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇမာနာ, ပဉ္စ ခော ဣမေ, အာဝုသော ဝိသာခ, ဥပာဒာနက္ခန္ဓာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဉ္စာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒော။ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာတိ ဥပာဒာနာနံ ပစ္စယဘူတာ ခန္ဓာတိ ဧဝမာဒိနာ နယေနေတ္ထ ဥပာဒာနက္ခန္ဓကထာ ဝိတ္ထာရေတ္ဝာ ကထေတဗ္ဗာ။ သာ ပနေသာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာ ဧဝာတိ တတ္ထ ဝိတ္တာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သက္ကာယသမုဒယာဒီသုပိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဟေဋ္ဌာ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တမေဝ။
Etadavocāti etaṃ sakkāyotiādivacanaṃ avoca. Kasmā avocāti? Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘abhiramasi nābhiramasi, ayye’’ti evaṃ pucchanaṃ nāma na paṇḍitakiccaṃ, pañcupādānakkhandhe upanetvā pañhaṃ pucchissāmi, pañhabyākaraṇena tassā abhiratiṃ vā anabhiratiṃ vā jānissāmīti, tasmā avoca. Taṃ sutvāva dhammadinnā ahaṃ, āvuso visākha, acirapabbajitā sakāyaṃ vā parakāyaṃ vā kuto jānissāmīti vā, aññattheriyo upasaṅkamitvā pucchāti vā avatvā upanikkhittaṃ sampaṭicchamānā viya, ekapāsakagaṇṭhiṃ mocentī viya gahanaṭṭhāne hatthimaggaṃ nīharamānā viya khaggamukhena samuggaṃ vivaramānā viya ca paṭisambhidāvisaye ṭhatvā pañhaṃ vissajjamānā, pañca kho ime, āvuso visākha, upādānakkhandhātiādimāha. Tattha pañcāti gaṇanaparicchedo. Upādānakkhandhāti upādānānaṃ paccayabhūtā khandhāti evamādinā nayenettha upādānakkhandhakathā vitthāretvā kathetabbā. Sā panesā visuddhimagge vitthāritā evāti tattha vittāritanayeneva veditabbā. Sakkāyasamudayādīsupi yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā tattha tattha vuttameva.
ဣဒံ ပန စတုသစ္စဗ္ယာကရဏံ သုတ္ဝာ ဝိသာခော ထေရိယာ အဘိရတဘာဝံ အညာသိ။ ယော ဟိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဟောတိ အနဘိရတော, သော ဧဝံ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတပဉ္ဟံ သဏ္ဍာသေန ဧကေကံ ပလိတံ ဂဏ္ဟန္တော ဝိယ, သိနေရုပာဒတော ဝာလုကံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိယ ဝိသ္သဇ္ဇေတုံ န သက္ကောတိ။ ယသ္မာ ပန ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ လောကေ စန္ဒိမသူရိယာ ဝိယ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပာကဋာနိ, ပရိသမဇ္ဈေ ဂတော ဟိ ဘဂဝာပိ မဟာထေရာပိ သစ္စာနေဝ ပကာသေန္တိ; ဘိက္ခုသင္ဃောပိ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ကုလပုတ္တေ စတ္တာရိ နာမ ကိံ, စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနီတိ ပဉ္ဟံ ဥဂ္ဂဏ္ဟာပေတိ။ အယဉ္စ ဓမ္မဒိန္နာ ဥပာယကောသလ္လေ ဌိတာ ပဏ္ဍိတာ ဗ္ယတ္တာ နယံ ဂဟေတ္ဝာ သုတေနပိ ကထေတုံ သမတ္ထာ, တသ္မာ ‘‘န သက္ကာ ဧတိသ္သာ ဧတ္တာဝတာ သစ္စာနံ ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝော ဉာတုံ, သစ္စဝိနိဗ္ဘောဂပဉ္ဟဗ္ယာကရဏေန သက္ကာ ဉာတု’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာနိ ဒ္ဝေ သစ္စာနိ ပဋိနိဝတ္တေတ္ဝာ ဂုဠ္ဟံ ကတ္ဝာ ဂဏ္ဌိပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိသ္သာမီတိ ပုစ္ဆန္တော တညေဝ နု ခော, အယ္ယေတိအာဒိမာဟ။
Idaṃ pana catusaccabyākaraṇaṃ sutvā visākho theriyā abhiratabhāvaṃ aññāsi. Yo hi buddhasāsane ukkaṇṭhito hoti anabhirato, so evaṃ pucchitapucchitapañhaṃ saṇḍāsena ekekaṃ palitaṃ gaṇhanto viya, sinerupādato vālukaṃ uddharanto viya vissajjetuṃ na sakkoti. Yasmā pana imāni cattāri saccāni loke candimasūriyā viya buddhasāsane pākaṭāni, parisamajjhe gato hi bhagavāpi mahātherāpi saccāneva pakāsenti; bhikkhusaṅghopi pabbajitadivasato paṭṭhāya kulaputte cattāri nāma kiṃ, cattāri ariyasaccānīti pañhaṃ uggaṇhāpeti. Ayañca dhammadinnā upāyakosalle ṭhitā paṇḍitā byattā nayaṃ gahetvā sutenapi kathetuṃ samatthā, tasmā ‘‘na sakkā etissā ettāvatā saccānaṃ paṭividdhabhāvo ñātuṃ, saccavinibbhogapañhabyākaraṇena sakkā ñātu’’nti cintetvā heṭṭhā kathitāni dve saccāni paṭinivattetvā guḷhaṃ katvā gaṇṭhipañhaṃ pucchissāmīti pucchanto taññeva nu kho, ayyetiādimāha.
တသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနေ န ခော, အာဝုသော ဝိသာခ, တညေဝ ဥပာဒာနန္တိ ဥပာဒာနသ္သ သင္ခာရက္ခန္ဓေကဒေသဘာဝတော န တံယေဝ ဥပာဒာနံ တေ ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ, နာပိ အညတ္ရ ပဉ္စဟိ ဥပာဒာနက္ခန္ဓေဟိ ဥပာဒာနံ။ ယဒိ ဟိ တညေဝ သိယာ, ရူပာဒိသဘာဝမ္ပိ ဥပာဒာနံ သိယာ။ ယဒိ အညတ္ရ သိယာ, ပရသမယေ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော အနုသယော ဝိယ ပဏ္ဏတ္တိ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ စ ခန္ဓဝိနိမုတ္တံ ဝာ သိယာ, ဆဋ္ဌော ဝာ ခန္ဓော ပညပေတဗ္ဗော ဘဝေယ္ယ, တသ္မာ ဧဝံ ဗ္ယာကာသိ။ တသ္သာ ဗ္ယာကရဏံ သုတ္ဝာ ‘‘အဓိဂတပတိဋ္ဌာ အယ’’န္တိ ဝိသာခော နိဋ္ဌမဂမာသိ။ န ဟိ သက္ကာ အခီဏာသဝေန အသမ္ဗဒ္ဓေန အဝိတ္ထာယန္တေန ပဒီပသဟသ္သံ ဇာလေန္တေန ဝိယ ဧဝရူပော ဂုဠ္ဟော ပဋိစ္ဆန္နော တိလက္ခဏာဟတော ဂမ္ဘီရော ပဉ္ဟော ဝိသ္သဇ္ဇေတုံ။ နိဋ္ဌံ ဂန္တ္ဝာ ပန, ‘‘အယံ ဓမ္မဒိန္နာ သာသနေ လဒ္ဓပတိဋ္ဌာ အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒာ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တာ ဘဝမတ္ထကေ ဌိတာ မဟာခီဏာသဝာ, သမတ္ထာ မယ္ဟံ ပုစ္ဆိတပဉ္ဟံ ကထေတုံ, ဣဒာနိ ပန နံ ဩဝတ္တိကသာရံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ တံ ပုစ္ဆန္တော, ကထံ ပနာယ္ယေတိအာဒိမာဟ။
Tassa vissajjane na kho, āvuso visākha, taññeva upādānanti upādānassa saṅkhārakkhandhekadesabhāvato na taṃyeva upādānaṃ te pañcupādānakkhandhā, nāpi aññatra pañcahi upādānakkhandhehi upādānaṃ. Yadi hi taññeva siyā, rūpādisabhāvampi upādānaṃ siyā. Yadi aññatra siyā, parasamaye cittavippayutto anusayo viya paṇṇatti viya nibbānaṃ viya ca khandhavinimuttaṃ vā siyā, chaṭṭho vā khandho paññapetabbo bhaveyya, tasmā evaṃ byākāsi. Tassā byākaraṇaṃ sutvā ‘‘adhigatapatiṭṭhā aya’’nti visākho niṭṭhamagamāsi. Na hi sakkā akhīṇāsavena asambaddhena avitthāyantena padīpasahassaṃ jālentena viya evarūpo guḷho paṭicchanno tilakkhaṇāhato gambhīro pañho vissajjetuṃ. Niṭṭhaṃ gantvā pana, ‘‘ayaṃ dhammadinnā sāsane laddhapatiṭṭhā adhigatapaṭisambhidā vesārajjappattā bhavamatthake ṭhitā mahākhīṇāsavā, samatthā mayhaṃ pucchitapañhaṃ kathetuṃ, idāni pana naṃ ovattikasāraṃ pañhaṃ pucchissāmī’’ti cintetvā taṃ pucchanto, kathaṃ panāyyetiādimāha.
၄၆၁. တသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနေ အသ္သုတဝာတိအာဒိ မူလပရိယာယေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ရူပံ အတ္တတော သမနုပသ္သတီတိ, ‘‘ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပသ္သတိ။ ယံ ရူပံ သော အဟံ, ယော အဟံ တံ ရူပန္တိ ရူပဉ္စ အတ္တဉ္စ အဒ္ဝယံ သမနုပသ္သတိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ တေလပ္ပဒီပသ္သ ဈာယတော ယာ အစ္စိ သော ဝဏ္ဏော, ယော ဝဏ္ဏော သာ အစ္စီတိ အစ္စိဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ အဒ္ဝယံ သမနုပသ္သတိ။ ဧဝမေဝ ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပသ္သတိ။ပေ.။ အဒ္ဝယံ သမနုပသ္သတီ’’တိ (ပဋိ. မ. ၁.၁၃၁) ဧဝံ ရူပံ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိပသ္သနာယ ပသ္သတိ။ ရူပဝန္တံ ဝာ အတ္တာနန္တိ အရူပံ အတ္တာတိ ဂဟေတ္ဝာ ဆာယာဝန္တံ ရုက္ခံ ဝိယ တံ အတ္တာနံ ရူပဝန္တံ သမနုပသ္သတိ။ အတ္တနိ ဝာ ရူပန္တိ အရူပမေဝ အတ္တာတိ ဂဟေတ္ဝာ ပုပ္ဖသ္မိံ ဂန္ဓံ ဝိယ အတ္တနိ ရူပံ သမနုပသ္သတိ။ ရူပသ္မိံ ဝာ အတ္တာနန္တိ အရူပမေဝ အတ္တာတိ ဂဟေတ္ဝာ ကရဏ္ဍာယ မဏိံ ဝိယ အတ္တာနံ ရူပသ္မိံ သမနုပသ္သတိ။ ဝေဒနံ အတ္တတောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
461. Tassa vissajjane assutavātiādi mūlapariyāye vitthāritameva. Rūpaṃ attato samanupassatīti, ‘‘idhekacco rūpaṃ attato samanupassati. Yaṃ rūpaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ rūpanti rūpañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi nāma telappadīpassa jhāyato yā acci so vaṇṇo, yo vaṇṇo sā accīti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva idhekacco rūpaṃ attato samanupassati…pe… advayaṃ samanupassatī’’ti (paṭi. ma. 1.131) evaṃ rūpaṃ attāti diṭṭhipassanāya passati. Rūpavantaṃ vā attānanti arūpaṃ attāti gahetvā chāyāvantaṃ rukkhaṃ viya taṃ attānaṃ rūpavantaṃ samanupassati. Attani vā rūpanti arūpameva attāti gahetvā pupphasmiṃ gandhaṃ viya attani rūpaṃ samanupassati. Rūpasmiṃ vā attānanti arūpameva attāti gahetvā karaṇḍāya maṇiṃ viya attānaṃ rūpasmiṃ samanupassati. Vedanaṃ attatotiādīsupi eseva nayo.
တတ္ထ, ရူပံ အတ္တတော သမနုပသ္သတီတိ သုဒ္ဓရူပမေဝ အတ္တာတိ ကထိတံ။ ရူပဝန္တံ ဝာ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝာ ရူပံ, ရူပသ္မိံ ဝာ အတ္တာနံ။ ဝေဒနံ အတ္တတော။ သညံ။ သင္ခာရေ။ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပသ္သတီတိ ဣမေသု သတ္တသု ဌာနေသု အရူပံ အတ္တာတိ ကထိတံ။ ဝေဒနာဝန္တံ ဝာ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝာ ဝေဒနံ, ဝေဒနာယ ဝာ အတ္တာနန္တိ ဧဝံ စတူသု ခန္ဓေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဝသေန ဒ္ဝာဒသသု ဌာနေသု ရူပာရူပမိသ္သကော အတ္တာ ကထိတော။ တတ္ထ ရူပံ အတ္တတော သမနုပသ္သတိ။ ဝေဒနံ။ သညံ။ သင္ခာရေ။ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပသ္သတီတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ကထိတာ, အဝသေသေသု သသ္သတဒိဋ္ဌီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ပန္နရသ ဘဝဒိဋ္ဌိယော, ပဉ္စ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိယော ဟောန္တိ။ န ရူပံ အတ္တတောတိ ဧတ္ထ ရူပံ အတ္တာတိ န သမနုပသ္သတိ။ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ပန သမနုပသ္သတိ။ န ရူပဝန္တံ အတ္တာနံ။ပေ.။ န ဝိညာဏသ္မိံ အတ္တာနန္တိ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ကေနစိ ပရိယာယေန အတ္တတော န သမနုပသ္သတိ, သဗ္ဗာကာရေန ပန အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာတိ သမနုပသ္သတိ။
Tattha, rūpaṃ attato samanupassatīti suddharūpameva attāti kathitaṃ. Rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ attato… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatīti imesu sattasu ṭhānesu arūpaṃ attāti kathitaṃ. Vedanāvantaṃ vā attānaṃ, attani vā vedanaṃ, vedanāya vā attānanti evaṃ catūsu khandhesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ vasena dvādasasu ṭhānesu rūpārūpamissako attā kathito. Tattha rūpaṃ attato samanupassati… vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatīti imesu pañcasu ṭhānesu ucchedadiṭṭhi kathitā, avasesesu sassatadiṭṭhīti. Evamettha pannarasa bhavadiṭṭhiyo, pañca vibhavadiṭṭhiyo honti. Na rūpaṃ attatoti ettha rūpaṃ attāti na samanupassati. Aniccaṃ dukkhaṃ anattāti pana samanupassati. Na rūpavantaṃ attānaṃ…pe… na viññāṇasmiṃ attānanti ime pañcakkhandhe kenaci pariyāyena attato na samanupassati, sabbākārena pana aniccā dukkhā anattāti samanupassati.
ဧတ္တာဝတာ ထေရိယာ, ‘‘ဧဝံ ခော, အာဝုသော ဝိသာခ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပုရိမပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေန္တိယာ ဧတ္တကေန ဂမနံ ဟောတိ, အာဂမနံ ဟောတိ, ဂမနာဂမနံ ဟောတိ, ဝဋ္ဋံ ဝတ္တတီတိ ဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပာပေတ္ဝာ ဒသ္သိတံ။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော ဝိသာခ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဟောတီတိ ပစ္ဆိမံ ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေန္တိယာ ဧတ္တကေန ဂမနံ န ဟောတိ, အာဂမနံ န ဟောတိ, ဂမနာဂမနံ န ဟောတိ, ဝဋ္ဋံ နာမ န ဝတ္တတီတိ ဝိဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပာပေတ္ဝာ ဒသ္သိတံ။
Ettāvatā theriyā, ‘‘evaṃ kho, āvuso visākha, sakkāyadiṭṭhi hotī’’ti evaṃ purimapañhaṃ vissajjentiyā ettakena gamanaṃ hoti, āgamanaṃ hoti, gamanāgamanaṃ hoti, vaṭṭaṃ vattatīti vaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā dassitaṃ. Evaṃ kho, āvuso visākha, sakkāyadiṭṭhi na hotīti pacchimaṃ pañhaṃ vissajjentiyā ettakena gamanaṃ na hoti, āgamanaṃ na hoti, gamanāgamanaṃ na hoti, vaṭṭaṃ nāma na vattatīti vivaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā dassitaṃ.
၄၆၂. ကတမော ပနာယ္ယေ, အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂောတိ အယံ ပဉ္ဟော ထေရိယာ ပဋိပုစ္ဆိတ္ဝာ ဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗော ဘဝေယ္ယ – ‘‘ဥပာသက, တယာ ဟေဋ္ဌာ မဂ္ဂော ပုစ္ဆိတော, ဣဓ ကသ္မာ မဂ္ဂမေဝ ပုစ္ဆသီ’’တိ။ သာ ပန အတ္တနော ဗ္ယတ္တတာယ ပဏ္ဍိစ္စေန တသ္သ အဓိပ္ပာယံ သလ္လက္ခေသိ – ‘‘ဣမိနာ ဥပာသကေန ဟေဋ္ဌာ ပဋိပတ္တိဝသေန မဂ္ဂော ပုစ္ဆိတော ဘဝိသ္သတိ, ဣဓ ပန တံ သင္ခတာသင္ခတလောကိယလောကုတ္တရသင္ဂဟိတာသင္ဂဟိတဝသေန ပုစ္ဆိတုကာမော ဘဝိသ္သတီ’’တိ။ တသ္မာ အပ္ပဋိပုစ္ဆိတ္ဝာဝ ယံ ယံ ပုစ္ဆိ, တံ တံ ဝိသ္သဇ္ဇေသိ။ တတ္ထ သင္ခတောတိ စေတိတော ကပ္ပိတော ပကပ္ပိတော အာယူဟိတော ကတော နိဗ္ဗတ္တိတော သမာပဇ္ဇန္တေန သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗော။ တီဟိ စ ခော, အာဝုသော ဝိသာခ, ခန္ဓေဟိ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော သင္ဂဟိတောတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ မဂ္ဂော သပ္ပဒေသော, တယော ခန္ဓာ နိပ္ပဒေသာ, တသ္မာ အယံ သပ္ပဒေသတ္တာ နဂရံ ဝိယ ရဇ္ဇေန နိပ္ပဒေသေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင္ဂဟိတော။ တတ္ထ သမ္မာဝာစာဒယော တယော သီလမေဝ, တသ္မာ တေ သဇာတိတော သီလက္ခန္ဓေန သင္ဂဟိတာတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ပာဠိယံ သီလက္ခန္ဓေတိ ဘုမ္မေန ဝိယ နိဒ္ဒေသော ကတော, အတ္ထော ပန ကရဏဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာဝာယာမာဒီသု ပန တီသု သမာဓိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ။ ဝီရိယေ ပန ပဂ္ဂဟကိစ္စံ သာဓေန္တေ သတိယာ စ အပိလာပနကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ လဒ္ဓူပကာရော ဟုတ္ဝာ သက္ကောတိ။
462.Katamo panāyye, ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti ayaṃ pañho theriyā paṭipucchitvā vissajjetabbo bhaveyya – ‘‘upāsaka, tayā heṭṭhā maggo pucchito, idha kasmā maggameva pucchasī’’ti. Sā pana attano byattatāya paṇḍiccena tassa adhippāyaṃ sallakkhesi – ‘‘iminā upāsakena heṭṭhā paṭipattivasena maggo pucchito bhavissati, idha pana taṃ saṅkhatāsaṅkhatalokiyalokuttarasaṅgahitāsaṅgahitavasena pucchitukāmo bhavissatī’’ti. Tasmā appaṭipucchitvāva yaṃ yaṃ pucchi, taṃ taṃ vissajjesi. Tattha saṅkhatoti cetito kappito pakappito āyūhito kato nibbattito samāpajjantena samāpajjitabbo. Tīhi ca kho, āvuso visākha, khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahitoti ettha yasmā maggo sappadeso, tayo khandhā nippadesā, tasmā ayaṃ sappadesattā nagaraṃ viya rajjena nippadesehi tīhi khandhehi saṅgahito. Tattha sammāvācādayo tayo sīlameva, tasmā te sajātito sīlakkhandhena saṅgahitāti. Kiñcāpi hi pāḷiyaṃ sīlakkhandheti bhummena viya niddeso kato, attho pana karaṇavasena veditabbo. Sammāvāyāmādīsu pana tīsu samādhi attano dhammatāya ārammaṇe ekaggabhāvena appetuṃ na sakkoti. Vīriye pana paggahakiccaṃ sādhente satiyā ca apilāpanakiccaṃ sādhentiyā laddhūpakāro hutvā sakkoti.
တတ္ရာယံ ဥပမာ – ယထာ ဟိ ‘‘နက္ခတ္တံ ကီဠိသ္သာမာ’’တိ ဥယ္ယာနံ ပဝိဋ္ဌေသု တီသု သဟာယေသု ဧကော သုပုပ္ဖိတံ စမ္ပကရုက္ခံ ဒိသ္ဝာ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတ္ဝာပိ ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယ္ယ။ အထသ္သ ဒုတိယော ဩနမိတ္ဝာ ပိဋ္ဌိံ ဒဒေယ္ယ, သော တသ္သ ပိဋ္ဌိယံ ဌတ္ဝာပိ ကမ္ပမာနော ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယ္ယ ။ အထသ္သ ဣတရော အံသကူဋံ ဥပနာမေယ္ယ, သော ဧကသ္သ ပိဋ္ဌိယံ ဌတ္ဝာ ဧကသ္သ အံသကူဋံ ဩလုဗ္ဘ ယထာရုစိ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတ္ဝာ ပိဠန္ဓိတ္ဝာ နက္ခတ္တံ ကီဠေယ္ယ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကတော ဥယ္ယာနံ ပဝိဋ္ဌာ တယော သဟာယကာ ဝိယ ဟိ ဧကတော ဇာတာ သမ္မာဝာယာမာဒယော တယော ဓမ္မာ။ သုပုပ္ဖိတစမ္ပကော ဝိယ အာရမ္မဏံ။ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတ္ဝာပိ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော ဝိယ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ အသက္ကောန္တော သမာဓိ။ ပိဋ္ဌိံ ဒတ္ဝာ ဩနတသဟာယော ဝိယ ဝာယာမော။ အံသကူဋံ ဒတ္ဝာ ဌိတသဟာယော ဝိယ သတိ။ ယထာ တေသု ဧကသ္သ ပိဋ္ဌိယံ ဌတ္ဝာ ဧကသ္သ အံသကူဋံ ဩလုဗ္ဘ ဣတရော ယထာရုစိ ပုပ္ဖံ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ, ဧဝမေဝံ ဝီရိယေ ပဂ္ဂဟကိစ္စံ သာဓေန္တေ, သတိယာ စ အပိလာပနကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ လဒ္ဓုပကာရော သမာဓိ သက္ကောတိ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ။ တသ္မာ သမာဓိယေဝေတ္ထ သဇာတိတော သမာဓိက္ခန္ဓေန သင္ဂဟိတော။ ဝာယာမသတိယော ပန ကိရိယတော သင္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။
Tatrāyaṃ upamā – yathā hi ‘‘nakkhattaṃ kīḷissāmā’’ti uyyānaṃ paviṭṭhesu tīsu sahāyesu eko supupphitaṃ campakarukkhaṃ disvā hatthaṃ ukkhipitvāpi gahetuṃ na sakkuṇeyya. Athassa dutiyo onamitvā piṭṭhiṃ dadeyya, so tassa piṭṭhiyaṃ ṭhatvāpi kampamāno gahetuṃ na sakkuṇeyya . Athassa itaro aṃsakūṭaṃ upanāmeyya, so ekassa piṭṭhiyaṃ ṭhatvā ekassa aṃsakūṭaṃ olubbha yathāruci pupphāni ocinitvā piḷandhitvā nakkhattaṃ kīḷeyya. Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. Ekato uyyānaṃ paviṭṭhā tayo sahāyakā viya hi ekato jātā sammāvāyāmādayo tayo dhammā. Supupphitacampako viya ārammaṇaṃ. Hatthaṃ ukkhipitvāpi gahetuṃ asakkonto viya attano dhammatāya ārammaṇe ekaggabhāvena appetuṃ asakkonto samādhi. Piṭṭhiṃ datvā onatasahāyo viya vāyāmo. Aṃsakūṭaṃ datvā ṭhitasahāyo viya sati. Yathā tesu ekassa piṭṭhiyaṃ ṭhatvā ekassa aṃsakūṭaṃ olubbha itaro yathāruci pupphaṃ gahetuṃ sakkoti, evamevaṃ vīriye paggahakiccaṃ sādhente, satiyā ca apilāpanakiccaṃ sādhentiyā laddhupakāro samādhi sakkoti ārammaṇe ekaggabhāvena appetuṃ. Tasmā samādhiyevettha sajātito samādhikkhandhena saṅgahito. Vāyāmasatiyo pana kiriyato saṅgahitā honti.
သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင္ကပ္ပေသုပိ ပညာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ န သက္ကောတိ, ဝိတက္ကေ ပန အာကောဋေတ္ဝာ အာကောဋေတ္ဝာ ဒေန္တေ သက္ကောတိ။ ကထံ? ယထာ ဟိ ဟေရညိကော ကဟာပဏံ ဟတ္ထေ ဌပေတ္ဝာ သဗ္ဗဘာဂေသု ဩလောကေတုကာမော သမာနောပိ န စက္ခုဒလေနေဝ ပရိဝတ္တေတုံ သက္ကောတိ, အင္ဂုလိပဗ္ဗေဟိ ပန ပရိဝတ္တေတ္ဝာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေတုံ သက္ကောတိ။ ဧဝမေဝ န ပညာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အနိစ္စာဒိဝသေန အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ, အဘိနိရောပနလက္ခဏေန ပန အာဟနနပရိယာဟနနရသေန ဝိတက္ကေန အာကောဋေန္တေန ဝိယ ပရိဝတ္တေန္တေန ဝိယ စ အာဒာယာ ဒိန္နမေဝ ဝိနိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ။ တသ္မာ ဣဓာပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယေဝ သဇာတိတော ပညာက္ခန္ဓေန သင္ဂဟိတာ။ သမ္မာသင္ကပ္ပော ပန ကိရိယတော သင္ဂဟိတော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ မဂ္ဂော သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တီဟိ စ ခော, အာဝုသော ဝိသာခ, ခန္ဓေဟိ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော သင္ဂဟိတော’’တိ။
Sammādiṭṭhisammāsaṅkappesupi paññā attano dhammatāya aniccaṃ dukkhaṃ anattāti ārammaṇaṃ nicchetuṃ na sakkoti, vitakke pana ākoṭetvā ākoṭetvā dente sakkoti. Kathaṃ? Yathā hi heraññiko kahāpaṇaṃ hatthe ṭhapetvā sabbabhāgesu oloketukāmo samānopi na cakkhudaleneva parivattetuṃ sakkoti, aṅgulipabbehi pana parivattetvā ito cito ca oloketuṃ sakkoti. Evameva na paññā attano dhammatāya aniccādivasena ārammaṇaṃ nicchetuṃ sakkoti, abhiniropanalakkhaṇena pana āhananapariyāhananarasena vitakkena ākoṭentena viya parivattentena viya ca ādāyā dinnameva vinicchetuṃ sakkoti. Tasmā idhāpi sammādiṭṭhiyeva sajātito paññākkhandhena saṅgahitā. Sammāsaṅkappo pana kiriyato saṅgahito hoti. Iti imehi tīhi khandhehi maggo saṅgahaṃ gacchati. Tena vuttaṃ – ‘‘tīhi ca kho, āvuso visākha, khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahito’’ti.
ဣဒာနိ ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ မဂ္ဂသမာဓိံ သနိမိတ္တံ သပရိက္ခာရံ ပုစ္ဆန္တော, ကတမော ပနာယ္ယေတိအာဒိမာဟ။ တသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ မဂ္ဂက္ခဏေ စတုကိစ္စသာဓနဝသေန ဥပ္ပန္နာ သတိ, သာ သမာဓိသ္သ ပစ္စယတ္ထေန နိမိတ္တံ။ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ စတုကိစ္စသာဓနဝသေနေဝ ဥပ္ပန္နံ ဝီရိယံ, တံ ပရိဝာရဋ္ဌေန ပရိက္ခာရော ဟောတိ။ တေသံယေဝ ဓမ္မာနန္တိ တေသံ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ။ အာသေဝနာတိအာဒီသု ဧကစိတ္တက္ခဏိကာယေဝ အာသေဝနာဒယော ဝုတ္တာတိ။
Idāni ekacittakkhaṇikaṃ maggasamādhiṃ sanimittaṃ saparikkhāraṃ pucchanto, katamo panāyyetiādimāha. Tassa vissajjane cattāro satipaṭṭhānā maggakkhaṇe catukiccasādhanavasena uppannā sati, sā samādhissa paccayatthena nimittaṃ. Cattāro sammappadhānā catukiccasādhanavaseneva uppannaṃ vīriyaṃ, taṃ parivāraṭṭhena parikkhāro hoti. Tesaṃyeva dhammānanti tesaṃ maggasampayuttadhammānaṃ. Āsevanātiādīsu ekacittakkhaṇikāyeva āsevanādayo vuttāti.
ဝိတဏ္ဍဝာဒီ ပန, ‘‘ဧကစိတ္တက္ခဏိကော နာမ မဂ္ဂော နတ္ထိ, ‘ဧဝံ ဘာဝေယ္ယ သတ္တ ဝသ္သာနီ’တိ ဟိ ဝစနတော သတ္တပိ ဝသ္သာနိ မဂ္ဂဘာဝနာ ဟောတိ, ကိလေသာ ပန လဟု ဆိဇ္ဇန္တာ သတ္တဟိ ဉာဏေဟိ ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝဒတိ။ သော ‘‘သုတ္တံ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အဒ္ဓာ အညံ အပသ္သန္တော, ‘‘ယာ တေသံယေဝ ဓမ္မာနံ အာသေဝနာ ဘာဝနာ ဗဟုလီကမ္မ’’န္တိ ဣဒမေဝ သုတ္တံ အာဟရိတ္ဝာ, ‘‘အညေန စိတ္တေန အာသေဝတိ, အညေန ဘာဝေတိ, အညေန ဗဟုလီကရောတီ’’တိ ဝက္ခတိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကိံ ပနိဒံ, သုတ္တံ နေယ္ယတ္ထံ နီတတ္ထ’’န္တိ။ တတော ဝက္ခတိ – ‘‘နီတတ္ထံ ယထာ သုတ္တံ တထေဝ အတ္ထော’’တိ။ တသ္သ ဣဒံ ဥတ္တရံ – ဧဝံ သန္တေ ဧကံ စိတ္တံ အာသေဝမာနံ ဥပ္ပန္နံ, အပရမ္ပိ အာသေဝမာနံ, အပရမ္ပိ အာသေဝမာနန္တိ ဧဝံ ဒိဝသမ္ပိ အာသေဝနာဝ ဘဝိသ္သတိ, ကုတော ဘာဝနာ, ကုတော ဗဟုလီကမ္မံ? ဧကံ ဝာ ဘာဝယမာနံ ဥပ္ပန္နံ အပရမ္ပိ ဘာဝယမာနံ အပရမ္ပိ ဘာဝယမာနန္တိ ဧဝံ ဒိဝသမ္ပိ ဘာဝနာဝ ဘဝိသ္သတိ, ကုတော အာသေဝနာ ကုတော ဗဟုလီကမ္မံ? ဧကံ ဝာ ဗဟုလီကရောန္တံ ဥပ္ပန္နံ, အပရမ္ပိ ဗဟုလီကရောန္တံ, အပရမ္ပိ ဗဟုလီကရောန္တန္တိ ဧဝံ ဒိဝသမ္ပိ ဗဟုလီကမ္မမေဝ ဘဝိသ္သတိ ကုတော အာသေဝနာ, ကုတော ဘာဝနာတိ။
Vitaṇḍavādī pana, ‘‘ekacittakkhaṇiko nāma maggo natthi, ‘evaṃ bhāveyya satta vassānī’ti hi vacanato sattapi vassāni maggabhāvanā hoti, kilesā pana lahu chijjantā sattahi ñāṇehi chijjantī’’ti vadati. So ‘‘suttaṃ āharā’’ti vattabbo. Addhā aññaṃ apassanto, ‘‘yā tesaṃyeva dhammānaṃ āsevanā bhāvanā bahulīkamma’’nti idameva suttaṃ āharitvā, ‘‘aññena cittena āsevati, aññena bhāveti, aññena bahulīkarotī’’ti vakkhati. Tato vattabbo – ‘‘kiṃ panidaṃ, suttaṃ neyyatthaṃ nītattha’’nti. Tato vakkhati – ‘‘nītatthaṃ yathā suttaṃ tatheva attho’’ti. Tassa idaṃ uttaraṃ – evaṃ sante ekaṃ cittaṃ āsevamānaṃ uppannaṃ, aparampi āsevamānaṃ, aparampi āsevamānanti evaṃ divasampi āsevanāva bhavissati, kuto bhāvanā, kuto bahulīkammaṃ? Ekaṃ vā bhāvayamānaṃ uppannaṃ aparampi bhāvayamānaṃ aparampi bhāvayamānanti evaṃ divasampi bhāvanāva bhavissati, kuto āsevanā kuto bahulīkammaṃ? Ekaṃ vā bahulīkarontaṃ uppannaṃ, aparampi bahulīkarontaṃ, aparampi bahulīkarontanti evaṃ divasampi bahulīkammameva bhavissati kuto āsevanā, kuto bhāvanāti.
အထ ဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘‘ဧကေန စိတ္တေန အာသေဝတိ, ဒ္ဝီဟိ ဘာဝေတိ, တီဟိ ဗဟုလီကရောတိ။ ဒ္ဝီဟိ ဝာ အာသေဝတိ, တီဟိ ဘာဝေတိ, ဧကေန ဗဟုလီကရောတိ ။ တီဟိ ဝာ အာသေဝတိ, ဧကေန ဘာဝေတိ, ဒ္ဝီဟိ ဗဟုလီကရောတီ’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘မာ သုတ္တံ မေ လဒ္ဓန္တိ ယံ ဝာ တံ ဝာ အဝစ။ ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေန္တေန နာမ အာစရိယသ္သ သန္တိကေ ဝသိတ္ဝာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ အတ္ထရသံ ဝိဒိတ္ဝာ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာဝ အယံ အာသေဝနာ, ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ ဘာဝနာ, ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ ဗဟုလီကမ္မံ။ ခယဂာမိလောကုတ္တရမဂ္ဂော ဗဟုလစိတ္တက္ခဏိကော နာမ နတ္ထိ, ‘ဧကစိတ္တက္ခဏိကောယေဝာ’တိ သညာပေတဗ္ဗော။ သစေ သဉ္ဇာနာတိ, သဉ္ဇာနာတု, နော စေ သဉ္ဇာနာတိ, ဂစ္ဆ ပာတောဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတ္ဝာ ယာဂုံ ပိဝာဟီ’’တိ ဥယ္ယောဇေတဗ္ဗော။
Atha vā evaṃ vadeyya – ‘‘ekena cittena āsevati, dvīhi bhāveti, tīhi bahulīkaroti. Dvīhi vā āsevati, tīhi bhāveti, ekena bahulīkaroti . Tīhi vā āsevati, ekena bhāveti, dvīhi bahulīkarotī’’ti. So vattabbo – ‘‘mā suttaṃ me laddhanti yaṃ vā taṃ vā avaca. Pañhaṃ vissajjentena nāma ācariyassa santike vasitvā buddhavacanaṃ uggaṇhitvā attharasaṃ viditvā vattabbaṃ hoti. Ekacittakkhaṇikāva ayaṃ āsevanā, ekacittakkhaṇikā bhāvanā, ekacittakkhaṇikaṃ bahulīkammaṃ. Khayagāmilokuttaramaggo bahulacittakkhaṇiko nāma natthi, ‘ekacittakkhaṇikoyevā’ti saññāpetabbo. Sace sañjānāti, sañjānātu, no ce sañjānāti, gaccha pātova vihāraṃ pavisitvā yāguṃ pivāhī’’ti uyyojetabbo.
၄၆၃. ကတိ ပနာယ္ယေ သင္ခာရာတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ယေ သင္ခာရေ နိရောဓေတ္ဝာ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇတိ, တေ ပုစ္ဆိသ္သာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ တေနေဝသ္သ အဓိပ္ပာယံ ဉတ္ဝာ ထေရီ, ပုညာဘိသင္ခာရာဒီသု အနေကေသု သင္ခာရေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ, ကာယသင္ခာရာဒယောဝ အာစိက္ခန္တီ, တယောမေ , အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာယပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ကာယေန သင္ခရီယတိ ကရီယတိ နိဗ္ဗတ္တီယတီတိ ကာယသင္ခာရော။ ဝာစံ သင္ခရောတိ ကရောတိ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဝစီသင္ခာရော။ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓတ္တာ စိတ္တေန သင္ခရီယတိ ကရီယတိ နိဗ္ဗတ္တီယတီတိ စိတ္တသင္ခာရော။ ကတမော ပနာယ္ယေတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ဣမေ သင္ခာရာ အညမညမိသ္သာ အာလုဠိတာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ။ တထာ ဟိ, ကာယဒ္ဝာရေ အာဒာနဂဟဏမုဉ္စနစောပနာနိ ပာပေတ္ဝာ ဥပ္ပန္နာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစေတနာ ဒ္ဝာဒသ အကုသလစေတနာတိ ဧဝံ ကုသလာကုသလာ ဝီသတိ စေတနာပိ အသ္သာသပသ္သာသာပိ ကာယသင္ခာရာတ္ဝေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ဝစီဒ္ဝာရေ ဟနုသံစောပနံ ဝစီဘေဒံ ပာပေတ္ဝာ ဥပ္ပန္နာ ဝုတ္တပ္ပကာရာဝ ဝီသတိ စေတနာပိ ဝိတက္ကဝိစာရာပိ ဝစီသင္ခာရောတ္ဝေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ကာယဝစီဒ္ဝာရေသု စောပနံ အပတ္တာ ရဟော နိသိန္နသ္သ စိန္တယတော ဥပ္ပန္နာ ကုသလာကုသလာ ဧကူနတိံသ စေတနာပိ သညာ စ ဝေဒနာ စာတိ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာပိ စိတ္တသင္ခာရောတ္ဝေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ဣမေ သင္ခာရာ အညမညမိသ္သာ အာလုဠိတာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ။ တေ ပာကဋေ ဝိဘူတေ ကတ္ဝာ ကထာပေသ္သာမီတိ ပုစ္ဆတိ။
463.Kati panāyye saṅkhārāti idha kiṃ pucchati? Ye saṅkhāre nirodhetvā nirodhaṃ samāpajjati, te pucchissāmīti pucchati. Tenevassa adhippāyaṃ ñatvā therī, puññābhisaṅkhārādīsu anekesu saṅkhāresu vijjamānesupi, kāyasaṅkhārādayova ācikkhantī, tayome, āvusotiādimāha. Tattha kāyapaṭibaddhattā kāyena saṅkharīyati karīyati nibbattīyatīti kāyasaṅkhāro. Vācaṃ saṅkharoti karoti nibbattetīti vacīsaṅkhāro. Cittapaṭibaddhattā cittena saṅkharīyati karīyati nibbattīyatīti cittasaṅkhāro. Katamo panāyyeti idha kiṃ pucchati? Ime saṅkhārā aññamaññamissā āluḷitā avibhūtā duddīpanā. Tathā hi, kāyadvāre ādānagahaṇamuñcanacopanāni pāpetvā uppannā aṭṭha kāmāvacarakusalacetanā dvādasa akusalacetanāti evaṃ kusalākusalā vīsati cetanāpi assāsapassāsāpi kāyasaṅkhārātveva vuccanti. Vacīdvāre hanusaṃcopanaṃ vacībhedaṃ pāpetvā uppannā vuttappakārāva vīsati cetanāpi vitakkavicārāpi vacīsaṅkhārotveva vuccanti. Kāyavacīdvāresu copanaṃ apattā raho nisinnassa cintayato uppannā kusalākusalā ekūnatiṃsa cetanāpi saññā ca vedanā cāti ime dve dhammāpi cittasaṅkhārotveva vuccanti. Evaṃ ime saṅkhārā aññamaññamissā āluḷitā avibhūtā duddīpanā. Te pākaṭe vibhūte katvā kathāpessāmīti pucchati.
ကသ္မာ ပနာယ္ယေတိ ဣဓ ကာယသင္ခာရာဒိနာမသ္သ ပဒတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ တသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနေ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓာတိ ကာယနိသ္သိတာ, ကာယေ သတိ ဟောန္တိ, အသတိ န ဟောန္တိ။ စိတ္တပ္ပဋိဗဒ္ဓာတိ စိတ္တနိသ္သိတာ, စိတ္တေ သတိ ဟောန္တိ, အသတိ န ဟောန္တိ။
Kasmā panāyyeti idha kāyasaṅkhārādināmassa padatthaṃ pucchati. Tassa vissajjane kāyappaṭibaddhāti kāyanissitā, kāye sati honti, asati na honti. Cittappaṭibaddhāti cittanissitā, citte sati honti, asati na honti.
၄၆၄. ဣဒာနိ ကိံ နု ခော ဧသာ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဝလဉ္ဇေတိ, န ဝလဉ္ဇေတိ။ စိဏ္ဏဝသီ ဝာ တတ္ထ နော စိဏ္ဏဝသီတိ ဇာနနတ္ထံ ပုစ္ဆန္တော, ကထံ ပနာယ္ယေ, သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိ ဟောတီတိအာဒိမာဟ။ တသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနေ သမာပဇ္ဇိသ္သန္တိ ဝာ သမာပဇ္ဇာမီတိ ဝာ ပဒဒ္ဝယေန နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိကာလော ကထိတော။ သမာပန္နောတိ ပဒေန အန္တောနိရောဓော။ တထာ ပုရိမေဟိ ဒ္ဝီဟိ ပဒေဟိ သစိတ္တကကာလော ကထိတော, ပစ္ဆိမေန အစိတ္တကကာလော။ ပုဗ္ဗေဝ တထာ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတီတိ နိရောဓသမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အဒ္ဓာနပရိစ္ဆေဒကာလေယေဝ, ဧတ္တကံ ကာလံ အစိတ္တကော ဘဝိသ္သာမီတိ အဒ္ဓာနပရိစ္ဆေဒစိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ။ ယံ တံ တထတ္တာယ ဥပနေတီတိ ယံ ဧဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ, တံ ပုဂ္ဂလံ တထတ္တာယ အစိတ္တကဘာဝာယ ဥပနေတိ။
464. Idāni kiṃ nu kho esā saññāvedayitanirodhaṃ valañjeti, na valañjeti. Ciṇṇavasī vā tattha no ciṇṇavasīti jānanatthaṃ pucchanto, kathaṃ panāyye, saññāvedayitanirodhasamāpatti hotītiādimāha. Tassa vissajjane samāpajjissanti vā samāpajjāmīti vā padadvayena nevasaññānāsaññāyatanasamāpattikālo kathito. Samāpannoti padena antonirodho. Tathā purimehi dvīhi padehi sacittakakālo kathito, pacchimena acittakakālo. Pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hotīti nirodhasamāpattito pubbe addhānaparicchedakāleyeva, ettakaṃ kālaṃ acittako bhavissāmīti addhānaparicchedacittaṃ bhāvitaṃ hoti. Yaṃ taṃ tathattāya upanetīti yaṃ evaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, taṃ puggalaṃ tathattāya acittakabhāvāya upaneti.
ပဌမံ နိရုဇ္ဈတိ ဝစီသင္ခာရောတိ သေသသင္ခာရေဟိ ပဌမံ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော ကာယသင္ခာရောတိ တတော ပရံ ကာယသင္ခာရော စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော စိတ္တသင္ခာရောတိ တတော ပရံ စိတ္တသင္ခာရော အန္တောနိရောဓေ နိရုဇ္ဈတိ။ ဝုဋ္ဌဟိသ္သန္တိ ဝာ ဝုဋ္ဌဟာမီတိ ဝာ ပဒဒ္ဝယေန အန္တောနိရောဓကာလော ကထိတော။ ဝုဋ္ဌိတောတိ ပဒေန ဖလသမာပတ္တိကာလော။ တထာ ပုရိမေဟိ ဒ္ဝီဟိ ပဒေဟိ အစိတ္တကကာလော ကထိတော, ပစ္ဆိမေန သစိတ္တကကာလော။ ပုဗ္ဗေဝ တထာ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတီတိ နိရောဓသမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အဒ္ဓာနပရိစ္ဆေဒကာလေယေဝ ဧတ္တကံ ကာလံ အစိတ္တကော ဟုတ္ဝာ တတော ပရံ သစိတ္တကော ဘဝိသ္သာမီတိ အဒ္ဓာနပရိစ္ဆေဒစိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ။ ယံ တံ တထတ္တာယ ဥပနေတီတိ ယံ ဧဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ, တံ ပုဂ္ဂလံ တထတ္တာယ သစိတ္တကဘာဝာယ ဥပနေတိ။ ဣတိ ဟေဋ္ဌာ နိရောဓသမာပဇ္ဇနကာလော ဂဟိတော, ဣဓ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနကာလော။
Paṭhamaṃ nirujjhati vacīsaṅkhāroti sesasaṅkhārehi paṭhamaṃ dutiyajjhāneyeva nirujjhati. Tato kāyasaṅkhāroti tato paraṃ kāyasaṅkhāro catutthajjhāne nirujjhati. Tato cittasaṅkhāroti tato paraṃ cittasaṅkhāro antonirodhe nirujjhati. Vuṭṭhahissanti vā vuṭṭhahāmīti vā padadvayena antonirodhakālo kathito. Vuṭṭhitoti padena phalasamāpattikālo. Tathā purimehi dvīhi padehi acittakakālo kathito, pacchimena sacittakakālo. Pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hotīti nirodhasamāpattito pubbe addhānaparicchedakāleyeva ettakaṃ kālaṃ acittako hutvā tato paraṃ sacittako bhavissāmīti addhānaparicchedacittaṃ bhāvitaṃ hoti. Yaṃ taṃ tathattāya upanetīti yaṃ evaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, taṃ puggalaṃ tathattāya sacittakabhāvāya upaneti. Iti heṭṭhā nirodhasamāpajjanakālo gahito, idha nirodhato vuṭṭhānakālo.
ဣဒာနိ နိရောဓကထံ ကထေတုံ ဝာရောတိ နိရောဓကထာ ကထေတဗ္ဗာ သိယာ, သာ ပနေသာ, ‘‘ဒ္ဝီဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ တယော စ သင္ခာရာနံ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိယာ သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ ဝသီဘာဝတာပညာ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဉာဏ’’န္တိ မာတိကံ ဌပေတ္ဝာ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာ။ တသ္မာ တတ္ထ ကထိတနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ ။ ကော ပနာယံ နိရောဓော နာမ? စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ပဋိသင္ခာ အပ္ပဝတ္တိ။ အထ ကိမတ္ထမေတံ သမာပဇ္ဇန္တီတိ။ သင္ခာရာနံ ပဝတ္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတာ သတ္တာဟံ အစိတ္တကာ ဟုတ္ဝာ သုခံ ဝိဟရိသ္သာမ, ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ နာမေတံ, ယဒိဒံ နိရောဓောတိ ဧတဒတ္ထံ သမာပဇ္ဇန္တိ။
Idāni nirodhakathaṃ kathetuṃ vāroti nirodhakathā kathetabbā siyā, sā panesā, ‘‘dvīhi balehi samannāgatattā tayo ca saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā soḷasahi ñāṇacariyāhi navahi samādhicariyāhi vasībhāvatāpaññā nirodhasamāpattiyā ñāṇa’’nti mātikaṃ ṭhapetvā sabbākārena visuddhimagge kathitā. Tasmā tattha kathitanayeneva gahetabbā . Ko panāyaṃ nirodho nāma? Catunnaṃ khandhānaṃ paṭisaṅkhā appavatti. Atha kimatthametaṃ samāpajjantīti. Saṅkhārānaṃ pavatte ukkaṇṭhitā sattāhaṃ acittakā hutvā sukhaṃ viharissāma, diṭṭhadhammanibbānaṃ nāmetaṃ, yadidaṃ nirodhoti etadatthaṃ samāpajjanti.
ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တသင္ခာရောတိ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တသ္သ ဟိ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တံ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံသမ္ပယုတ္တံ သညဉ္စ ဝေဒနဉ္စ သန္ဓာယ, ‘‘ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တသင္ခာရော’’တိ အာဟ။ တတော ကာယသင္ခာရောတိ တတော ပရံ ဘဝင္ဂသမယေ ကာယသင္ခာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိံ ပန ဖလသမာပတ္တိ အသ္သာသပသ္သာသေ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ? သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဣမသ္သ ပန စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဖလသမာပတ္တိ, သာ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ ကိံ ဝာ ဧတေန ဖလသမာပတ္တိ ပဌမဇ္ဈာနိကာ ဝာ ဟောတု, ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဝာ, သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတသ္သ ဘိက္ခုနော အသ္သာသပသ္သာသာ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဟောန္တိ။ တေသံ အဗ္ဗောဟာရိကဘာဝော သဉ္ဇီဝတ္ထေရဝတ္ထုနာ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဉ္ဇီဝတ္ထေရသ္သ ဟိ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ကိံသုကပုပ္ဖသဒိသေ ဝီတစ္စိတင္ဂာရေ မဒ္ဒမာနသ္သ ဂစ္ဆတော စီဝရေ အံသုမတ္တမ္ပိ န ဈာယိ, ဥသုမာကာရမတ္တမ္ပိ နာဟောသိ, သမာပတ္တိဖလံ နာမေတန္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝမေဝံ သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတသ္သ ဘိက္ခုနော အသ္သာသပသ္သာသာ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဟောန္တီတိ ဘဝင္ဂသမယေနေဝေတံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Paṭhamaṃ uppajjati cittasaṅkhāroti nirodhā vuṭṭhahantassa hi phalasamāpatticittaṃ paṭhamaṃ uppajjati. Taṃsampayuttaṃ saññañca vedanañca sandhāya, ‘‘paṭhamaṃ uppajjati cittasaṅkhāro’’ti āha. Tato kāyasaṅkhāroti tato paraṃ bhavaṅgasamaye kāyasaṅkhāro uppajjati. Kiṃ pana phalasamāpatti assāsapassāse na samuṭṭhāpetīti? Samuṭṭhāpeti. Imassa pana catutthajjhānikā phalasamāpatti, sā na samuṭṭhāpeti. Kiṃ vā etena phalasamāpatti paṭhamajjhānikā vā hotu, dutiyatatiyacatutthajjhānikā vā, santāya samāpattiyā vuṭṭhitassa bhikkhuno assāsapassāsā abbohārikā honti. Tesaṃ abbohārikabhāvo sañjīvattheravatthunā veditabbo. Sañjīvattherassa hi samāpattito vuṭṭhāya kiṃsukapupphasadise vītaccitaṅgāre maddamānassa gacchato cīvare aṃsumattampi na jhāyi, usumākāramattampi nāhosi, samāpattiphalaṃ nāmetanti vadanti. Evamevaṃ santāya samāpattiyā vuṭṭhitassa bhikkhuno assāsapassāsā abbohārikā hontīti bhavaṅgasamayenevetaṃ kathitanti veditabbaṃ.
တတော ဝစီသင္ခာရောတိ တတော ပရံ ကိရိယမယပဝတ္တဝဠဉ္ဇနကာလေ ဝစီသင္ခာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိံ ဘဝင္ဂံ ဝိတက္ကဝိစာရေ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ? သမုဋ္ဌာပေတိ။ တံသမုဋ္ဌာနာ ပန ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝာစံ အဘိသင္ခာတုံ န သက္ကောန္တီတိ ကိရိယမယပဝတ္တဝဠဉ္ဇနကာလေနေဝတံ ကထိတံ။ သုညတော ဖသ္သောတိအာဒယော သဂုဏေနာပိ အာရမ္မဏေနာပိ ကထေတဗ္ဗာ။ သဂုဏေန တာဝ သုညတာ နာမ ဖလသမာပတ္တိ, တာယ သဟဇာတံ ဖသ္သံ သန္ဓာယ သုညတော ဖသ္သောတိ ဝုတ္တံ။ အနိမိတ္တာပဏိဟိတေသုပိဧသေဝ နယော။ အာရမ္မဏေန ပန နိဗ္ဗာနံ ရာဂာဒီဟိ သုညတ္တာ သုညံ နာမ, ရာဂနိမိတ္တာဒီနံ အဘာဝာ အနိမိတ္တံ, ရာဂဒောသမောဟပ္ပဏိဓီနံ အဘာဝာ အပ္ပဏိဟိတံ။ သုညတံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ဥပ္ပန္နဖလသမာပတ္တိယံ ဖသ္သော သုညတော နာမ။ အနိမိတ္တာပဏိဟိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။
Tato vacīsaṅkhāroti tato paraṃ kiriyamayapavattavaḷañjanakāle vacīsaṅkhāro uppajjati. Kiṃ bhavaṅgaṃ vitakkavicāre na samuṭṭhāpetīti? Samuṭṭhāpeti. Taṃsamuṭṭhānā pana vitakkavicārā vācaṃ abhisaṅkhātuṃ na sakkontīti kiriyamayapavattavaḷañjanakālenevataṃ kathitaṃ. Suññato phassotiādayo saguṇenāpi ārammaṇenāpi kathetabbā. Saguṇena tāva suññatā nāma phalasamāpatti, tāya sahajātaṃ phassaṃ sandhāya suññato phassoti vuttaṃ. Animittāpaṇihitesupieseva nayo. Ārammaṇena pana nibbānaṃ rāgādīhi suññattā suññaṃ nāma, rāganimittādīnaṃ abhāvā animittaṃ, rāgadosamohappaṇidhīnaṃ abhāvā appaṇihitaṃ. Suññataṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannaphalasamāpattiyaṃ phasso suññato nāma. Animittāpaṇihitesupi eseva nayo.
အပရာ အာဂမနိယကထာ နာမ ဟောတိ, သုညတာ, အနိမိတ္တာ, အပ္ပဏိဟိတာတိ ဟိ ဝိပသ္သနာပိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု သင္ခာရေ အနိစ္စတော ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ အနိစ္စတော ဒိသ္ဝာ အနိစ္စတော ဝုဋ္ဌာတိ, တသ္သ ဝုဋ္ဌာနဂာမိနိဝိပသ္သနာ အနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ ယော ဒုက္ခတော ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဒုက္ခတော ဒိသ္ဝာ ဒုက္ခတော ဝုဋ္ဌာတိ, တသ္သ အပ္ပဏိဟိတာ နာမ။ ယော အနတ္တတော ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ အနတ္တတော ဒိသ္ဝာ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌာတိ, တသ္သ သုညတာ နာမ။ တတ္ထ အနိမိတ္တဝိပသ္သနာယ မဂ္ဂော အနိမိတ္တော နာမ, အနိမိတ္တမဂ္ဂသ္သ ဖလံ အနိမိတ္တံ နာမ။ အနိမိတ္တဖလသမာပတ္တိသဟဇာတေ ဖသ္သေ ဖုသန္တေ အနိမိတ္တော ဖသ္သော ဖုသတီတိ ဝုစ္စတိ။ အပ္ပဏိဟိတသုညတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာဂမနိယေန ကထိတေ ပန သုညတော ဝာ ဖသ္သော အနိမိတ္တော ဝာ ဖသ္သော အပ္ပဏိဟိတော ဝာ ဖသ္သောတိ ဝိကပ္ပော အာပဇ္ဇေယ္ယ, တသ္မာ သဂုဏေန စေဝ အာရမ္မဏေန စ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္ဟိ တယော ဖသ္သာ ဖုသန္တီတိ သမေတိ။
Aparā āgamaniyakathā nāma hoti, suññatā, animittā, appaṇihitāti hi vipassanāpi vuccati. Tattha yo bhikkhu saṅkhāre aniccato pariggahetvā aniccato disvā aniccato vuṭṭhāti, tassa vuṭṭhānagāminivipassanā animittā nāma hoti. Yo dukkhato pariggahetvā dukkhato disvā dukkhato vuṭṭhāti, tassa appaṇihitā nāma. Yo anattato pariggahetvā anattato disvā anattato vuṭṭhāti, tassa suññatā nāma. Tattha animittavipassanāya maggo animitto nāma, animittamaggassa phalaṃ animittaṃ nāma. Animittaphalasamāpattisahajāte phasse phusante animitto phasso phusatīti vuccati. Appaṇihitasuññatesupi eseva nayo. Āgamaniyena kathite pana suññato vā phasso animitto vā phasso appaṇihito vā phassoti vikappo āpajjeyya, tasmā saguṇena ceva ārammaṇena ca kathetabbaṃ. Evañhi tayo phassā phusantīti sameti.
ဝိဝေကနိန္နန္တိအာဒီသု နိဗ္ဗာနံ ဝိဝေကော နာမ, တသ္မိံ ဝိဝေကေ နိန္နံ ဩနတန္တိ ဝိဝေကနိန္နံ။ အညတော အာဂန္တ္ဝာ ယေန ဝိဝေကော, တေန ဝင္ကံ ဝိယ ဟုတ္ဝာ ဌိတန္တိ ဝိဝေကပောဏံ။ ယေန ဝိဝေကော, တေန ပတမာနံ ဝိယ ဌိတန္တိ ဝိဝေကပဗ္ဘာရံ။
Vivekaninnantiādīsu nibbānaṃ viveko nāma, tasmiṃ viveke ninnaṃ onatanti vivekaninnaṃ. Aññato āgantvā yena viveko, tena vaṅkaṃ viya hutvā ṭhitanti vivekapoṇaṃ. Yena viveko, tena patamānaṃ viya ṭhitanti vivekapabbhāraṃ.
၄၆၅. ဣဒာနိ ယာ ဝေဒနာ နိရောဓေတ္ဝာ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ, တာ ပုစ္ဆိသ္သာမီတိ ပုစ္ဆန္တော ကတိ ပနာယ္ယေ, ဝေဒနာတိ အာဟ။ ကာယိကံ ဝာတိအာဒီသု ပဉ္စဒ္ဝာရိကံ သုခံ ကာယိကံ နာမ, မနောဒ္ဝာရိကံ စေတသိကံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သုခန္တိ သဘာဝနိဒ္ဒေသော။ သာတန္တိ တသ္သေဝ မဓုရဘာဝဒီပကံ ဝေဝစနံ။ ဝေဒယိတန္တိ ဝေဒယိတဘာဝဒီပကံ, သဗ္ဗဝေဒနာနံ သာဓာရဏဝစနံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဌိတိသုခာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခာတိအာဒီသု သုခာယ ဝေဒနာယ အတ္ထိဘာဝော သုခံ, နတ္ထိဘာဝော ဒုက္ခံ။ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ အတ္ထိဘာဝော ဒုက္ခံ, နတ္ထိဘာဝော သုခံ။ အဒုက္ခမသုခာယ ဝေဒနာယ ဇာနနဘာဝော သုခံ, အဇာနနဘာဝော ဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။
465. Idāni yā vedanā nirodhetvā nirodhasamāpattiṃ samāpajjati, tā pucchissāmīti pucchanto kati panāyye, vedanāti āha. Kāyikaṃ vātiādīsu pañcadvārikaṃ sukhaṃ kāyikaṃ nāma, manodvārikaṃ cetasikaṃ nāmāti veditabbaṃ. Tattha sukhanti sabhāvaniddeso. Sātanti tasseva madhurabhāvadīpakaṃ vevacanaṃ. Vedayitanti vedayitabhāvadīpakaṃ, sabbavedanānaṃ sādhāraṇavacanaṃ. Sesapadesupi eseva nayo. Ṭhitisukhā vipariṇāmadukkhātiādīsu sukhāya vedanāya atthibhāvo sukhaṃ, natthibhāvo dukkhaṃ. Dukkhāya vedanāya atthibhāvo dukkhaṃ, natthibhāvo sukhaṃ. Adukkhamasukhāya vedanāya jānanabhāvo sukhaṃ, ajānanabhāvo dukkhanti attho.
ကိံ အနုသယော အနုသေတီတိ ကတမော အနုသယော အနုသေတိ။ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန သယိတော ဝိယ ဟောတီတိ အနုသယပုစ္ဆံ ပုစ္ဆတိ။ န ခော, အာဝုသော ဝိသာခ, သဗ္ဗာယ သုခာယ ဝေဒနာယ ရာဂာနုသယော အနုသေတီတိ န သဗ္ဗာယ သုခာယ ဝေဒနာယ ရာဂာနုသယော အနုသေတိ။ န သဗ္ဗာယ သုခာယ ဝေဒနာယ သော အပ္ပဟီနော, န သဗ္ဗံ သုခံ ဝေဒနံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကိံ ပဟာတဗ္ဗန္တိ အယံ ပဟာနပုစ္ဆာ နာမ။
Kiṃ anusayo anusetīti katamo anusayo anuseti. Appahīnaṭṭhena sayito viya hotīti anusayapucchaṃ pucchati. Na kho, āvuso visākha, sabbāya sukhāya vedanāya rāgānusayo anusetīti na sabbāya sukhāya vedanāya rāgānusayo anuseti. Na sabbāya sukhāya vedanāya so appahīno, na sabbaṃ sukhaṃ vedanaṃ ārabbha uppajjatīti attho. Esa nayo sabbattha. Kiṃ pahātabbanti ayaṃ pahānapucchā nāma.
ရာဂံ တေန ပဇဟတီတိ ဧတ္ထ ဧကေနေဝ ဗ္ယာကရဏေန ဒ္ဝေ ပုစ္ဆာ ဝိသ္သဇ္ဇေသိ။ ဣဓ ဘိက္ခု ရာဂာနုသယံ ဝိက္ခမ္ဘေတ္ဝာ ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ, ဈာနဝိက္ခမ္ဘိတံ ရာဂာနုသယံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အနာဂာမိမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတေတိ။ သော အနာဂာမိမဂ္ဂေန ပဟီနောပိ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာဝ ပဌမဇ္ဈာနေ နာနုသေတိ နာမ။ တေနာဟ – ‘‘န တတ္ထ ရာဂာနုသယော အနုသေတီ’’တိ။ တဒာယတနန္တိ တံ အာယတနံ, ပရမသ္သာသဘာဝေန ပတိဋ္ဌာနဘူတံ အရဟတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ အနုတ္တရေသူတိ ဧဝံ အနုတ္တရာ ဝိမောက္ခာတိ လဒ္ဓနာမေ အရဟတ္တေ။ ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတောတိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေန္တသ္သ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟာပစ္စယာ ဒောမနသ္သန္တိ ပတ္ထနာယ ပဋ္ဌပနမူလကံ ဒောမနသ္သံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံ ပနေတံ န ပတ္ထနာယ ပဋ္ဌပနမူလကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပတ္ထေတ္ဝာ အလဘန္တသ္သ ပန အလာဘမူလကံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ, ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟာပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒောမနသ္သံ နာမ ဧကန္တေန အကုသလံ, ဣဒံ ပန သေဝိတဗ္ဗံ ဒောမနသ္သံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ယောဂိနော ဟိ တေမာသိကံ ဆမာသိကံ ဝာ နဝမာသိကံ ဝာ ပဋိပဒံ ဂဏ္ဟန္တိ။ တေသု ယော တံ တံ ပဋိပဒံ ဂဟေတ္ဝာ အန္တောကာလပရိစ္ဆေဒေယေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိသ္သာမီတိ ဃဋေန္တော ဝာယမန္တော န သက္ကောတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလေန ပာပုဏိတုံ, တသ္သ ဗလဝဒောမနသ္သံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အာဠိန္ဒိကဝာသိမဟာဖုသ္သဒေဝတ္ထေရသ္သ ဝိယ အသ္သုဓာရာ ပဝတ္တန္တိ။ ထေရော ကိရ ဧကူနဝီသတိဝသ္သာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေသိ။ တသ္သ, ‘‘ဣမသ္မိံ ဝာရေ အရဟတ္တံ ဂဏ္ဟိသ္သာမိ, ဣမသ္မိံ ဝာရေ ဝိသုဒ္ဓိပဝာရဏံ ပဝာရေသ္သာမီ’’တိ မာနသံ ဗန္ဓိတ္ဝာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တသ္သေဝ ဧကူနဝီသတိဝသ္သာနိ အတိက္ကန္တာနိ။ ပဝာရဏာဒိဝသေ အာဂတေ ထေရသ္သ အသ္သုပာတေန မုတ္တဒိဝသော နာမ နာဟောသိ။ ဝီသတိမေ ပန ဝသ္သေ အရဟတ္တံ ပာဏုဏိ။
Rāgaṃ tena pajahatīti ettha ekeneva byākaraṇena dve pucchā vissajjesi. Idha bhikkhu rāgānusayaṃ vikkhambhetvā paṭhamajjhānaṃ samāpajjati, jhānavikkhambhitaṃ rāgānusayaṃ tathā vikkhambhitameva katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā anāgāmimaggena samugghāteti. So anāgāmimaggena pahīnopi tathā vikkhambhitattāva paṭhamajjhāne nānuseti nāma. Tenāha – ‘‘na tattha rāgānusayo anusetī’’ti. Tadāyatananti taṃ āyatanaṃ, paramassāsabhāvena patiṭṭhānabhūtaṃ arahattanti attho. Iti anuttaresūti evaṃ anuttarā vimokkhāti laddhanāme arahatte. Pihaṃ upaṭṭhāpayatoti patthanaṃ paṭṭhapentassa. Uppajjati pihāpaccayā domanassanti patthanāya paṭṭhapanamūlakaṃ domanassaṃ uppajjati. Taṃ panetaṃ na patthanāya paṭṭhapanamūlakaṃ uppajjati, patthetvā alabhantassa pana alābhamūlakaṃ uppajjamānaṃ, ‘‘uppajjati pihāpaccayā’’ti vuttaṃ. Tattha kiñcāpi domanassaṃ nāma ekantena akusalaṃ, idaṃ pana sevitabbaṃ domanassaṃ vaṭṭatīti vadanti. Yogino hi temāsikaṃ chamāsikaṃ vā navamāsikaṃ vā paṭipadaṃ gaṇhanti. Tesu yo taṃ taṃ paṭipadaṃ gahetvā antokālaparicchedeyeva arahattaṃ pāpuṇissāmīti ghaṭento vāyamanto na sakkoti yathāparicchinnakālena pāpuṇituṃ, tassa balavadomanassaṃ uppajjati, āḷindikavāsimahāphussadevattherassa viya assudhārā pavattanti. Thero kira ekūnavīsativassāni gatapaccāgatavattaṃ pūresi. Tassa, ‘‘imasmiṃ vāre arahattaṃ gaṇhissāmi, imasmiṃ vāre visuddhipavāraṇaṃ pavāressāmī’’ti mānasaṃ bandhitvā samaṇadhammaṃ karontasseva ekūnavīsativassāni atikkantāni. Pavāraṇādivase āgate therassa assupātena muttadivaso nāma nāhosi. Vīsatime pana vasse arahattaṃ pāṇuṇi.
ပဋိဃံ တေန ပဇဟတီတိ ဧတ္ထ ဒောမနသ္သေနေဝ ပဋိဃံ ပဇဟတိ။ န ဟိ ပဋိဃေနေဝ ပဋိဃပ္ပဟာနံ, ဒောမနသ္သေန ဝာ ဒောမနသ္သပ္ပဟာနံ နာမ အတ္ထိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု တေမာသိကာဒီသု အညတရံ ပဋိပဒံ ဂဟေတ္ဝာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘ပသ္သ ဘိက္ခု, ကိံ တုယ္ဟံ သီလေန ဟီနဋ္ဌာနံ အတ္ထိ, ဥဒာဟု ဝီရိယေန, ဥဒာဟု ပညာယ, နနု တေ သီလံ သုပရိသုဒ္ဓံ ဝီရိယံ သုပဂ္ဂဟိတံ ပညာ သူရာ ဟုတ္ဝာ ဝဟတီ’’တိ။ သော ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခိတ္ဝာ, ‘‘န ဒာနိ ပုန ဣမသ္သ ဒောမနသ္သသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ ဒသ္သာမီ’’တိ ဝီရိယံ ဒဠ္ဟံ ကတ္ဝာ အန္တောတေမာသေ ဝာ အန္တောဆမာသေ ဝာ အန္တောနဝမာသေ ဝာ အနာဂာမိမဂ္ဂေန တံ သမုဂ္ဃာတေတိ။ ဣမိနာ ပရိယာယေန ပဋိဃေနေဝ ပဋိဃံ, ဒောမနသ္သေနေဝ ဒောမနသ္သံ ပဇဟတိ နာမ။
Paṭighaṃtena pajahatīti ettha domanasseneva paṭighaṃ pajahati. Na hi paṭigheneva paṭighappahānaṃ, domanassena vā domanassappahānaṃ nāma atthi. Ayaṃ pana bhikkhu temāsikādīsu aññataraṃ paṭipadaṃ gahetvā iti paṭisañcikkhati – ‘‘passa bhikkhu, kiṃ tuyhaṃ sīlena hīnaṭṭhānaṃ atthi, udāhu vīriyena, udāhu paññāya, nanu te sīlaṃ suparisuddhaṃ vīriyaṃ supaggahitaṃ paññā sūrā hutvā vahatī’’ti. So evaṃ paṭisañcikkhitvā, ‘‘na dāni puna imassa domanassassa uppajjituṃ dassāmī’’ti vīriyaṃ daḷhaṃ katvā antotemāse vā antochamāse vā antonavamāse vā anāgāmimaggena taṃ samugghāteti. Iminā pariyāyena paṭigheneva paṭighaṃ, domanasseneva domanassaṃ pajahati nāma.
န တတ္ထ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီတိ တတ္ထ ဧဝရူပေ ဒောမနသ္သေ ပဋိဃာနုသယော နာနုသေတိ။ န တံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပဟီနောဝ တတ္ထ ပဋိဃာနုသယောတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇံ တေန ပဇဟတီတိ ဣဓ ဘိက္ခု အဝိဇ္ဇာနုသယံ ဝိက္ခမ္ဘေတ္ဝာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ, ဈာနဝိက္ခမ္ဘိတံ အဝိဇ္ဇာနုသယံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတေတိ။ သော အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီနောပိ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နာနုသေတိ နာမ။ တေနာဟ – ‘‘န တတ္ထ အဝိဇ္ဇာနုသယော အနုသေတီ’’တိ။
Na tattha paṭighānusayo anusetīti tattha evarūpe domanasse paṭighānusayo nānuseti. Na taṃ ārabbha uppajjati, pahīnova tattha paṭighānusayoti attho. Avijjaṃ tena pajahatīti idha bhikkhu avijjānusayaṃ vikkhambhetvā catutthajjhānaṃ samāpajjati, jhānavikkhambhitaṃ avijjānusayaṃ tathā vikkhambhitameva katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattamaggena samugghāteti. So arahattamaggena pahīnopi tathā vikkhambhitattāva catutthajjhāne nānuseti nāma. Tenāha – ‘‘na tattha avijjānusayo anusetī’’ti.
၄၆၆. ဣဒာနိ ပဋိဘာဂပုစ္ဆံ ပုစ္ဆန္တော သုခာယ ပနာယ္ယေတိအာဒိမာဟ။ တသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနေ ယသ္မာ သုခသ္သ ဒုက္ခံ, ဒုက္ခသ္သ စ သုခံ ပစ္စနီကံ, တသ္မာ ဒ္ဝီသု ဝေဒနာသု ဝိသဘာဂပဋိဘာဂော ကထိတော။ ဥပေက္ခာ ပန အန္ဓကာရာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ, အဝိဇ္ဇာပိ တာဒိသာဝာတိ တေနေတ္ထ သဘာဂပဋိဘာဂော ကထိတော။ ယတ္တကေသု ပန ဌာနေသု အဝိဇ္ဇာ တမံ ကရောတိ, တတ္တကေသု ဝိဇ္ဇာ တမံ ဝိနောဒေတီတိ ဝိသဘာဂပဋိဘာဂော ကထိတော။ အဝိဇ္ဇာယ ခော, အာဝုသောတိ ဧတ္ထ ဥဘောပေတေ ဓမ္မာ အနာသဝာ လောကုတ္တရာတိ သဘာဂပဋိဘာဂောဝ ကထိတော။ ဝိမုတ္တိယာ ခော, အာဝုသောတိ ဧတ္ထ အနာသဝဋ္ဌေန လောကုတ္တရဋ္ဌေန အဗ္ယာကတဋ္ဌေန စ သဘာဂပဋိဘာဂောဝ ကထိတော။ အစ္စယာသီတိ ဧတ္ထ ပဉ္ဟံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဂတောသီတိ အတ္ထော။ နာသက္ခိ ပဉ္ဟာနံ ပရိယန္တံ ဂဟေတုန္တိ ပဉ္ဟာနံ ပရိစ္ဆေဒပမာဏံ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ, အပ္ပဋိဘာဂဓမ္မသ္သ ပဋိဘာဂံ ပုစ္ဆိ။ နိဗ္ဗာနံ နာမေတံ အပ္ပဋိဘာဂံ , န သက္ကာ နီလံ ဝာ ပီတကံ ဝာတိ ကေနစိ ဓမ္မေန သဒ္ဓိံ ပဋိဘာဂံ ကတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ။ တဉ္စ တ္ဝံ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆသီတိ အတ္ထော။
466. Idāni paṭibhāgapucchaṃ pucchanto sukhāya panāyyetiādimāha. Tassa vissajjane yasmā sukhassa dukkhaṃ, dukkhassa ca sukhaṃ paccanīkaṃ, tasmā dvīsu vedanāsu visabhāgapaṭibhāgo kathito. Upekkhā pana andhakārā avibhūtā duddīpanā, avijjāpi tādisāvāti tenettha sabhāgapaṭibhāgo kathito. Yattakesu pana ṭhānesu avijjā tamaṃ karoti, tattakesu vijjā tamaṃ vinodetīti visabhāgapaṭibhāgo kathito. Avijjāya kho, āvusoti ettha ubhopete dhammā anāsavā lokuttarāti sabhāgapaṭibhāgova kathito. Vimuttiyā kho, āvusoti ettha anāsavaṭṭhena lokuttaraṭṭhena abyākataṭṭhena ca sabhāgapaṭibhāgova kathito. Accayāsīti ettha pañhaṃ atikkamitvā gatosīti attho. Nāsakkhi pañhānaṃ pariyantaṃ gahetunti pañhānaṃ paricchedapamāṇaṃ gahetuṃ nāsakkhi, appaṭibhāgadhammassa paṭibhāgaṃ pucchi. Nibbānaṃ nāmetaṃ appaṭibhāgaṃ , na sakkā nīlaṃ vā pītakaṃ vāti kenaci dhammena saddhiṃ paṭibhāgaṃ katvā dassetuṃ. Tañca tvaṃ iminā adhippāyena pucchasīti attho.
ဧတ္တာဝတာ စာယံ ဥပာသကော ယထာ နာမ သတ္တမေ ဃရေ သလာကဘတ္တံ လဘိတ္ဝာ ဂတော ဘိက္ခု သတ္တ ဃရာနိ အတိက္ကမ္မ အဋ္ဌမသ္သ ဒ္ဝာရေ ဌိတော သဗ္ဗာနိပိ သတ္တ ဂေဟာနိ ဝိရဒ္ဓောဝ န အညာသိ, ဧဝမေဝံ အပ္ပဋိဘာဂဓမ္မသ္သ ပဋိဘာဂံ ပုစ္ဆန္တော သဗ္ဗာသုပိ သတ္တသု သပ္ပဋိဘာဂပုစ္ဆာသု ဝိရဒ္ဓောဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဗ္ဗာနောဂဓန္တိ နိဗ္ဗာနဗ္ဘန္တရံ နိဗ္ဗာနံ အနုပဝိဋ္ဌံ။ နိဗ္ဗာနပရာယနန္တိ နိဗ္ဗာနံ ပရံ အယနမသ္သ ပရာ ဂတိ, န တတော ပရံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနံ အဝသာနံ အသ္သာတိ နိဗ္ဗာနပရိယောသာနံ။
Ettāvatā cāyaṃ upāsako yathā nāma sattame ghare salākabhattaṃ labhitvā gato bhikkhu satta gharāni atikkamma aṭṭhamassa dvāre ṭhito sabbānipi satta gehāni viraddhova na aññāsi, evamevaṃ appaṭibhāgadhammassa paṭibhāgaṃ pucchanto sabbāsupi sattasu sappaṭibhāgapucchāsu viraddhova hotīti veditabbo. Nibbānogadhanti nibbānabbhantaraṃ nibbānaṃ anupaviṭṭhaṃ. Nibbānaparāyananti nibbānaṃ paraṃ ayanamassa parā gati, na tato paraṃ gacchatīti attho. Nibbānaṃ pariyosānaṃ avasānaṃ assāti nibbānapariyosānaṃ.
၄၆၇. ပဏ္ဍိတာတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ, ဓာတုကုသလာ အာယတနကုသလာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလာ ဌာနာဋ္ဌာနကုသလာတိ အတ္ထော။ မဟာပညာတိ မဟန္တေ အတ္ထေ မဟန္တေ ဓမ္မေ မဟန္တာ နိရုတ္တိယော မဟန္တာနိ ပဋိဘာနာနိ ပရိဂ္ဂဏ္ဟနသမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတာ။ ယထာ တံ ဓမ္မဒိန္နာယာတိ ယထာ ဓမ္မဒိန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဗ္ယာကတံ, အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝံ ဗ္ယာကရေယ္ယန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ပန အယံ သုတ္တန္တော ဇိနဘာသိတော နာမ ဇာတော, န သာဝကဘာသိတော။ ယထာ ဟိ ရာဇယုတ္တေဟိ လိခိတံ ပဏ္ဏံ ယာဝ ရာဇမုဒ္ဒိကာယ န လဉ္ဆိတံ ဟောတိ, န တာဝ ရာဇပဏ္ဏန္တိ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတိ; လဉ္ဆိတမတ္တံ ပန ရာဇပဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ, တထာ, ‘‘အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝ ဗ္ယာကရေယ္ယ’’န္တိ ဣမာယ ဇိနဝစနမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတတ္တာ အယံ သုတ္တန္တော အာဟစ္စဝစနေန ဇိနဘာသိတော နာမ ဇာတော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝာတိ။
467.Paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā, dhātukusalā āyatanakusalā paṭiccasamuppādakusalā ṭhānāṭṭhānakusalāti attho. Mahāpaññāti mahante atthe mahante dhamme mahantā niruttiyo mahantāni paṭibhānāni pariggaṇhanasamatthāya paññāya samannāgatā. Yathā taṃ dhammadinnāyāti yathā dhammadinnāya bhikkhuniyā byākataṃ, ahampi taṃ evamevaṃ byākareyyanti. Ettāvatā ca pana ayaṃ suttanto jinabhāsito nāma jāto, na sāvakabhāsito. Yathā hi rājayuttehi likhitaṃ paṇṇaṃ yāva rājamuddikāya na lañchitaṃ hoti, na tāva rājapaṇṇanti saṅkhyaṃ gacchati; lañchitamattaṃ pana rājapaṇṇaṃ nāma hoti, tathā, ‘‘ahampi taṃ evameva byākareyya’’nti imāya jinavacanamuddikāya lañchitattā ayaṃ suttanto āhaccavacanena jinabhāsito nāma jāto. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
စူဠဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Cūḷavedallasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၄. စူဠဝေဒလ္လသုတ္တံ • 4. Cūḷavedallasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၄. စူဠဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 4. Cūḷavedallasuttavaṇṇanā
