| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
३. चुन्दसुत्तवण्णना
3. Cundasuttavaṇṇanā
३७९. पुब्बे सावत्थितो वेळुवगामस्स गतत्ता वुत्तं ‘‘आगतमग्गेनेव पटिनिवत्तन्तो’’ति। सत्तन्नन्ति उपसेनो, रेवतो, खदिरवनियो, चुन्दो, समणुद्देसो अहन्ति चतुन्नं, चाला, उपचाला, सीसूपचालाति, तिस्सन्नन्ति इमेसं सत्तन्नं अरहन्तानं। नत्थि नु खोति एत्थापि ‘‘ओलोकेन्तो’’ति आनेत्वा सम्बन्धो सीहावलोकनञायेन। भविस्सन्ति मे वत्तारो हरितुं नासक्खीति सम्बन्धो। इदं दानि पच्छिमदस्सनन्ति भूतकथनमत्तं, न तत्थ सालयतादस्सनं यथा तथागतस्स वेसालिया निक्खमित्वा नागापलोकितं।
379. Pubbe sāvatthito veḷuvagāmassa gatattā vuttaṃ ‘‘āgatamaggeneva paṭinivattanto’’ti. Sattannanti upaseno, revato, khadiravaniyo, cundo, samaṇuddeso ahanti catunnaṃ, cālā, upacālā, sīsūpacālāti, tissannanti imesaṃ sattannaṃ arahantānaṃ. Natthi nu khoti etthāpi ‘‘olokento’’ti ānetvā sambandho sīhāvalokanañāyena. Bhavissanti me vattāro harituṃ nāsakkhīti sambandho. Idaṃ dāni pacchimadassananti bhūtakathanamattaṃ, na tattha sālayatādassanaṃ yathā tathāgatassa vesāliyā nikkhamitvā nāgāpalokitaṃ.
तस्स तस्स विसेसस्स अधिट्ठानवसेनेव इद्धिभेददस्सनं इद्धिविकुब्बनं। सीहस्स विजम्भनादिवसेन कीळित्वा नादसदिसी अयं धम्मकथाति वुत्तं ‘‘सीहविकीळितो धम्मपरियायो’’ति। गमनकालो मय्हन्तीति एत्थ इति-सद्दो परिसमापने। तेन थेरेन यथारम्भस्स वचनपबन्धस्स समापितभावं जोतेति। एस नयो सेसेसुपि एदिसेसु सब्बट्ठानेसु। युगन्धरादयो परिभण्डपब्बताति वेदितब्बा। एकप्पहारेनेवाति एकप्पहारेन इव। स्वायं इव-सद्दो न सक्कोमीति एत्थ आनेत्वा सम्बन्धितब्बो।
Tassa tassa visesassa adhiṭṭhānavaseneva iddhibhedadassanaṃ iddhivikubbanaṃ. Sīhassa vijambhanādivasena kīḷitvā nādasadisī ayaṃ dhammakathāti vuttaṃ ‘‘sīhavikīḷito dhammapariyāyo’’ti. Gamanakālo mayhantīti ettha iti-saddo parisamāpane. Tena therena yathārambhassa vacanapabandhassa samāpitabhāvaṃ joteti. Esa nayo sesesupi edisesu sabbaṭṭhānesu. Yugandharādayo paribhaṇḍapabbatāti veditabbā. Ekappahārenevāti ekappahārena iva. Svāyaṃ iva-saddo na sakkomīti ettha ānetvā sambandhitabbo.
पटिपादेस्सामीति ठितकायं पटिपादेस्सामि। पत्थनाकाले अनोमदस्सिस्स भगवतो वचनसुतानुसारेन ञाणेन दिट्ठमत्ततं सन्धाय ‘‘तं पठमदस्सन’’न्ति वुत्तं। धारेतुं असक्कोन्ती गुणसारं। एस मग्गोति एसो जातानं सत्तानं मरणनिट्ठितो पन्थो। पुनपि एवंभाविनो नाम सङ्खाराति सङ्खारा नाम एवंभाविनो, मरणपरियोसानाति अत्थो। एत्तकन्ति एत्तकं कालं। सङ्कड्ढित्वा संहरित्वा। मुखं पिधायाति मुखं छादेत्वा। अग्घिकसतानीति मकुळङ्कुरचेतियसतानि।
Paṭipādessāmīti ṭhitakāyaṃ paṭipādessāmi. Patthanākāle anomadassissa bhagavato vacanasutānusārena ñāṇena diṭṭhamattataṃ sandhāya ‘‘taṃ paṭhamadassana’’nti vuttaṃ. Dhāretuṃ asakkontī guṇasāraṃ. Esa maggoti eso jātānaṃ sattānaṃ maraṇaniṭṭhito pantho. Punapi evaṃbhāvino nāma saṅkhārāti saṅkhārā nāma evaṃbhāvino, maraṇapariyosānāti attho. Ettakanti ettakaṃ kālaṃ. Saṅkaḍḍhitvā saṃharitvā. Mukhaṃ pidhāyāti mukhaṃ chādetvā. Agghikasatānīti makuḷaṅkuracetiyasatāni.
पुरिमदिवसेति अतीतदिवसे। यस्मा धम्मसेनापतिनो अरहत्तप्पत्तदिवसेयेव सत्थु सावकसन्निपातो अहोसि, तस्मा ‘‘पूरितसावकसन्निपातो एस भिक्खू’’ति वुत्तं। पञ्च जातिसतानीति भुम्मत्थे, अच्चन्तसंयोगे वा उपयोगवचनं।
Purimadivaseti atītadivase. Yasmā dhammasenāpatino arahattappattadivaseyeva satthu sāvakasannipāto ahosi, tasmā ‘‘pūritasāvakasannipāto esa bhikkhū’’ti vuttaṃ. Pañca jātisatānīti bhummatthe, accantasaṃyoge vā upayogavacanaṃ.
कळोपिहत्थोति विलीवमयभाजनहत्थो। ‘‘चम्ममयभाजनहत्थो’’ति च वदन्ति। पुरन्तरेति नगरमज्झे। वनेति अरञ्ञे।
Kaḷopihatthoti vilīvamayabhājanahattho. ‘‘Cammamayabhājanahattho’’ti ca vadanti. Purantareti nagaramajjhe. Vaneti araññe.
ओसक्कनाकारविरहितोति धम्मदेसनाय सङ्कोचहेतुविरहितो। विसारदोति सारदविरहितो। धम्मोजन्ति धम्मरसं, ओजवन्तं देसनाधम्मन्ति अत्थो। धम्मभोगन्ति धम्मपरिभोगं, परेहि सद्धिं संविभजनवसेन पवत्तं धम्मसम्भोगन्ति देसनाधम्ममेव वदति। तेन वुत्तं ‘‘उभयेनपि धम्मपरिभोगोव कथितो’’ति।
Osakkanākāravirahitoti dhammadesanāya saṅkocahetuvirahito. Visāradoti sāradavirahito. Dhammojanti dhammarasaṃ, ojavantaṃ desanādhammanti attho. Dhammabhoganti dhammaparibhogaṃ, parehi saddhiṃ saṃvibhajanavasena pavattaṃ dhammasambhoganti desanādhammameva vadati. Tena vuttaṃ ‘‘ubhayenapi dhammaparibhogova kathito’’ti.
पियायितब्बतो पियेहि। मनस्स वड्ढनतो मनापेहि। जातियाति खत्तियादिजातिया। नानाभावो असहभावो विसुंभावो। अञ्ञथाभावो अञ्ञथत्तं। सरीरन्ति रूपधम्मकायसङ्खातं सरीरं। रूपकाये हि भिज्जन्ते भिज्जन्तेव। सो भिज्जेय्याति सो महन्ततरो खन्धो भिज्जेय्य।
Piyāyitabbato piyehi. Manassa vaḍḍhanato manāpehi. Jātiyāti khattiyādijātiyā. Nānābhāvo asahabhāvo visuṃbhāvo. Aññathābhāvo aññathattaṃ. Sarīranti rūpadhammakāyasaṅkhātaṃ sarīraṃ. Rūpakāye hi bhijjante bhijjanteva. So bhijjeyyāti so mahantataro khandho bhijjeyya.
दक्खिणदिसं गतोति दक्खिणदिसामुखे पवत्तो। महाखन्धो वियाति महन्तो सारवन्तो साखाखन्धो विय। साखखन्धा हि दिसाभिमुखपवत्ताकारा, मूलखन्धो पन उद्धमुग्गतो। सोळसन्नं पञ्हानन्ति सोळसन्नं अपरापरियपवत्तनियानं अत्थानं। ञातुं इच्छितो हि अत्थो पञ्हो।
Dakkhiṇadisaṃ gatoti dakkhiṇadisāmukhe pavatto. Mahākhandho viyāti mahanto sāravanto sākhākhandho viya. Sākhakhandhā hi disābhimukhapavattākārā, mūlakhandho pana uddhamuggato. Soḷasannaṃ pañhānanti soḷasannaṃ aparāpariyapavattaniyānaṃ atthānaṃ. Ñātuṃ icchito hi attho pañho.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ३. चुन्दसुत्तं • 3. Cundasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ३. चुन्दसुत्तवण्णना • 3. Cundasuttavaṇṇanā
