Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సుత్తనిపాత-అట్ఠకథా • Suttanipāta-aṭṭhakathā

    ౫. చున్దసుత్తవణ్ణనా

    5. Cundasuttavaṇṇanā

    ౮౩. పుచ్ఛామి మునిం పహూతపఞ్ఞన్తి చున్దసుత్తం. కా ఉప్పత్తి? సఙ్ఖేపతో తావ అత్తజ్ఝాసయపరజ్ఝాసయఅట్ఠుప్పత్తిపుచ్ఛావసికభేదతో చతూసు ఉప్పత్తీసు ఇమస్స సుత్తస్స పుచ్ఛావసికా ఉప్పత్తి. విత్థారతో పన ఏకం సమయం భగవా మల్లేసు చారికం చరమానో మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం యేన పావా తదవసరి. తత్ర సుదం భగవా పావాయం విహరతి చున్దస్స కమ్మారపుత్తస్స అమ్బవనే. ఇతో పభుతి యావ ‘‘అథ ఖో భగవా పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ సద్ధిం భిక్ఖుసఙ్ఘేన యేన చున్దస్స కమ్మారపుత్తస్స నివేసనం తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్ఞత్తే ఆసనే నిసీదీ’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౧౮౯), తావ సుత్తే ఆగతనయేనేవ విత్థారేతబ్బం.

    83.Pucchāmimuniṃ pahūtapaññanti cundasuttaṃ. Kā uppatti? Saṅkhepato tāva attajjhāsayaparajjhāsayaaṭṭhuppattipucchāvasikabhedato catūsu uppattīsu imassa suttassa pucchāvasikā uppatti. Vitthārato pana ekaṃ samayaṃ bhagavā mallesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena pāvā tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā pāvāyaṃ viharati cundassa kammāraputtassa ambavane. Ito pabhuti yāva ‘‘atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena cundassa kammāraputtassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdī’’ti (dī. ni. 2.189), tāva sutte āgatanayeneva vitthāretabbaṃ.

    ఏవం భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం నిసిన్నే భగవతి చున్దో కమ్మారపుత్తో బుద్ధప్పముఖం భిక్ఖుసఙ్ఘం పరివిసన్తో బ్యఞ్జనసూపాదిగహణత్థం భిక్ఖూనం సువణ్ణభాజనాని ఉపనామేసి. అపఞ్ఞత్తే సిక్ఖాపదే కేచి భిక్ఖూ సువణ్ణభాజనాని పటిచ్ఛింసు కేచి న పటిచ్ఛింసు. భగవతో పన ఏకమేవ భాజనం అత్తనో సేలమయం పత్తం, దుతియభాజనం బుద్ధా న గణ్హన్తి. తత్థ అఞ్ఞతరో పాపభిక్ఖు సహస్సగ్ఘనకం సువణ్ణభాజనం అత్తనో భోజనత్థాయ సమ్పత్తం థేయ్యచిత్తేన కుఞ్చికత్థవికాయ పక్ఖిపి. చున్దో పరివిసిత్వా హత్థపాదం ధోవిత్వా భగవన్తం నమస్సమానో భిక్ఖుసఙ్ఘం ఓలోకేన్తో తం భిక్ఖుం అద్దస, దిస్వా చ పన అపస్సమానో వియ హుత్వా న నం కిఞ్చి అభణి భగవతి థేరేసు చ గారవేన, అపిచ ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠికానం వచనపథో మా అహోసీ’’తి. సో ‘‘కిం ను ఖో సంవరయుత్తాయేవ సమణా, ఉదాహు భిన్నసంవరా ఈదిసాపి సమణా’’తి ఞాతుకామో సాయన్హసమయే భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ఆహ ‘‘పుచ్ఛామి ముని’’న్తి.

    Evaṃ bhikkhusaṅghena saddhiṃ nisinne bhagavati cundo kammāraputto buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ parivisanto byañjanasūpādigahaṇatthaṃ bhikkhūnaṃ suvaṇṇabhājanāni upanāmesi. Apaññatte sikkhāpade keci bhikkhū suvaṇṇabhājanāni paṭicchiṃsu keci na paṭicchiṃsu. Bhagavato pana ekameva bhājanaṃ attano selamayaṃ pattaṃ, dutiyabhājanaṃ buddhā na gaṇhanti. Tattha aññataro pāpabhikkhu sahassagghanakaṃ suvaṇṇabhājanaṃ attano bhojanatthāya sampattaṃ theyyacittena kuñcikatthavikāya pakkhipi. Cundo parivisitvā hatthapādaṃ dhovitvā bhagavantaṃ namassamāno bhikkhusaṅghaṃ olokento taṃ bhikkhuṃ addasa, disvā ca pana apassamāno viya hutvā na naṃ kiñci abhaṇi bhagavati theresu ca gāravena, apica ‘‘micchādiṭṭhikānaṃ vacanapatho mā ahosī’’ti. So ‘‘kiṃ nu kho saṃvarayuttāyeva samaṇā, udāhu bhinnasaṃvarā īdisāpi samaṇā’’ti ñātukāmo sāyanhasamaye bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āha ‘‘pucchāmi muni’’nti.

    తత్థ పుచ్ఛామీతి ఇదం ‘‘తిస్సో పుచ్ఛా అదిట్ఠజోతనా పుచ్ఛా’’తిఆదినా (చూళని॰ పుణ్ణకమాణవపుచ్ఛానిద్దేస ౧౨) నయేన నిద్దేసే వుత్తనయమేవ. మునిన్తి ఏతమ్పి ‘‘మోనం వుచ్చతి ఞాణం. యా పఞ్ఞా పజాననా…పే॰… సమ్మాదిట్ఠి, తేన ఞాణేన సమన్నాగతో ముని, మోనప్పత్తోతి, తీణి మోనేయ్యాని కాయమోనేయ్య’’న్తిఆదినా (మహాని॰ ౧౪) నయేన తత్థేవ వుత్తనయమేవ . అయమ్పనేత్థ సఙ్ఖేపో. పుచ్ఛామీతి ఓకాసం కారేన్తో మునిన్తి మునిమునిం భగవన్తం ఆలపతి. పహూతపఞ్ఞన్తిఆదీని థుతివచనాని, తేహి తం మునిం థునాతి. తత్థ పహూతపఞ్ఞన్తి విపులపఞ్ఞం. ఞేయ్యపరియన్తికత్తా చస్స విపులతా వేదితబ్బా. ఇతి చున్దో కమ్మారపుత్తోతి ఇదం ద్వయం ధనియసుత్తే వుత్తనయమేవ. ఇతో పరం పన ఏత్తకమ్పి అవత్వా సబ్బం వుత్తనయం ఛడ్డేత్వా అవుత్తనయమేవ వణ్ణయిస్సామ.

    Tattha pucchāmīti idaṃ ‘‘tisso pucchā adiṭṭhajotanā pucchā’’tiādinā (cūḷani. puṇṇakamāṇavapucchāniddesa 12) nayena niddese vuttanayameva. Muninti etampi ‘‘monaṃ vuccati ñāṇaṃ. Yā paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi, tena ñāṇena samannāgato muni, monappattoti, tīṇi moneyyāni kāyamoneyya’’ntiādinā (mahāni. 14) nayena tattheva vuttanayameva . Ayampanettha saṅkhepo. Pucchāmīti okāsaṃ kārento muninti munimuniṃ bhagavantaṃ ālapati. Pahūtapaññantiādīni thutivacanāni, tehi taṃ muniṃ thunāti. Tattha pahūtapaññanti vipulapaññaṃ. Ñeyyapariyantikattā cassa vipulatā veditabbā. Iti cundo kammāraputtoti idaṃ dvayaṃ dhaniyasutte vuttanayameva. Ito paraṃ pana ettakampi avatvā sabbaṃ vuttanayaṃ chaḍḍetvā avuttanayameva vaṇṇayissāma.

    బుద్ధన్తి తీసు బుద్ధేసు తతియబుద్ధం. ధమ్మస్సామిన్తి మగ్గధమ్మస్స జనకత్తా పుత్తస్సేవ పితరం అత్తనా ఉప్పాదితసిప్పాయతనాదీనం వియ చ ఆచరియం ధమ్మస్స సామిం, ధమ్మిస్సరం ధమ్మరాజం ధమ్మవసవత్తిన్తి అత్థో. వుత్తమ్పి చేతం –

    Buddhanti tīsu buddhesu tatiyabuddhaṃ. Dhammassāminti maggadhammassa janakattā puttasseva pitaraṃ attanā uppāditasippāyatanādīnaṃ viya ca ācariyaṃ dhammassa sāmiṃ, dhammissaraṃ dhammarājaṃ dhammavasavattinti attho. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘సో హి, బ్రాహ్మణ, భగవా అనుప్పన్నస్స మగ్గస్స ఉప్పాదేతా, అసఞ్జాతస్స మగ్గస్స సఞ్జనేతా, అనక్ఖాతస్స మగ్గస్స అక్ఖాతా, మగ్గఞ్ఞూ, మగ్గవిదూ, మగ్గకోవిదో. మగ్గానుగా చ పన ఏతరహి సావకా విహరన్తి పచ్ఛా సమన్నాగతా’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౭౯).

    ‘‘So hi, brāhmaṇa, bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū, maggavidū, maggakovido. Maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā’’ti (ma. ni. 3.79).

    వీతతణ్హన్తి విగతకామభవవిభవతణ్హం. ద్విపదుత్తమన్తి ద్విపదానం ఉత్తమం. తత్థ కిఞ్చాపి భగవా న కేవలం ద్విపదుత్తమో ఏవ, అథ ఖో యావతా సత్తా అపదా వా ద్విపదా వా…పే॰… నేవసఞ్ఞీనాసఞ్ఞినో వా, తేసం సబ్బేసం ఉత్తమో. అథ ఖో ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదవసేన ద్విపదుత్తమోత్వేవ వుచ్చతి. ద్విపదా హి సబ్బసత్తానం ఉక్కట్ఠా చక్కవత్తిమహాసావకపచ్చేకబుద్ధానం తత్థ ఉప్పత్తితో, తేసఞ్చ ఉత్తమోతి వుత్తే సబ్బసత్తుత్తమోతి వుత్తోయేవ హోతి. సారథీనం పవరన్తి సారేతీతి సారథి, హత్థిదమకాదీనమేతం అధివచనం. తేసఞ్చ భగవా పవరో అనుత్తరేన దమనేన పురిసదమ్మే దమేతుం సమత్థభావతో. యథాహ –

    Vītataṇhanti vigatakāmabhavavibhavataṇhaṃ. Dvipaduttamanti dvipadānaṃ uttamaṃ. Tattha kiñcāpi bhagavā na kevalaṃ dvipaduttamo eva, atha kho yāvatā sattā apadā vā dvipadā vā…pe… nevasaññīnāsaññino vā, tesaṃ sabbesaṃ uttamo. Atha kho ukkaṭṭhaparicchedavasena dvipaduttamotveva vuccati. Dvipadā hi sabbasattānaṃ ukkaṭṭhā cakkavattimahāsāvakapaccekabuddhānaṃ tattha uppattito, tesañca uttamoti vutte sabbasattuttamoti vuttoyeva hoti. Sārathīnaṃ pavaranti sāretīti sārathi, hatthidamakādīnametaṃ adhivacanaṃ. Tesañca bhagavā pavaro anuttarena damanena purisadamme dametuṃ samatthabhāvato. Yathāha –

    ‘‘హత్థిదమకేన, భిక్ఖవే, హత్థిదమ్మో సారితో ఏకం ఏవ దిసం ధావతి పురత్థిమం వా పచ్ఛిమం వా ఉత్తరం వా దక్ఖిణం వా. అస్సదమకేన, భిక్ఖవే, అస్సదమ్మో…పే॰… గోదమకేన, భిక్ఖవే, గోదమ్మో…పే॰… దక్ఖిణం వా. తథాగతేన హి, భిక్ఖవే, అరహతా సమ్మాసమ్బుద్ధేన పురిసదమ్మో సారితో అట్ఠ దిసా విధావతి, రూపీ రూపాని పస్సతి, అయమేకా దిసా…పే॰… సఞ్ఞావేదయితనిరోధం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, అయం అట్ఠమీ దిసా’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౩౧౨).

    ‘‘Hatthidamakena, bhikkhave, hatthidammo sārito ekaṃ eva disaṃ dhāvati puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā. Assadamakena, bhikkhave, assadammo…pe… godamakena, bhikkhave, godammo…pe… dakkhiṇaṃ vā. Tathāgatena hi, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito aṭṭha disā vidhāvati, rūpī rūpāni passati, ayamekā disā…pe… saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ayaṃ aṭṭhamī disā’’ti (ma. ni. 3.312).

    కతీతి అత్థప్పభేదపుచ్ఛా. లోకేతి సత్తలోకే. సమణాతి పుచ్ఛితబ్బఅత్థనిదస్సనం. ఇఙ్ఘాతి యాచనత్థే నిపాతో. తదిఙ్ఘాతి తే ఇఙ్ఘ. బ్రూహీతి ఆచిక్ఖ కథయస్సూతి.

    Katīti atthappabhedapucchā. Loketi sattaloke. Samaṇāti pucchitabbaatthanidassanaṃ. Iṅghāti yācanatthe nipāto. Tadiṅghāti te iṅgha. Brūhīti ācikkha kathayassūti.

    ౮౪. ఏవం వుత్తే భగవా చున్దం కమ్మారపుత్తం ‘‘కిం, భన్తే, కుసలం, కిం అకుసల’’న్తిఆదినా (మ॰ ని॰ ౩.౨౯౬) నయేన గిహిపఞ్హం అపుచ్ఛిత్వా సమణపఞ్హం పుచ్ఛన్తం దిస్వా ఆవజ్జేన్తో ‘‘తం పాపభిక్ఖుం సన్ధాయ అయం పుచ్ఛతీ’’తి ఞత్వా తస్స అఞ్ఞత్ర వోహారమత్తా అస్సమణభావం దీపేన్తో ఆహ ‘‘చతురో సమణా’’తి. తత్థ చతురోతి సఙ్ఖ్యాపరిచ్ఛేదో. సమణాతి కదాచి భగవా తిత్థియే సమణవాదేన వదతి; యథాహ – ‘‘యాని తాని పుథుసమణబ్రాహ్మణానం వతకోతూహలమఙ్గలానీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౪౦౭). కదాచి పుథుజ్జనే; యథాహ – ‘‘సమణా సమణాతి ఖో, భిక్ఖవే, జనో సఞ్జానాతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౪౩౫). కదాచి సేక్ఖే; యథాహ – ‘‘ఇధేవ, భిక్ఖవే, సమణో, ఇధ దుతియో సమణో’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౧౩౯; దీ॰ ని॰ ౨.౨౧౪; అ॰ ని॰ ౪.౨౪౧). కదాచి ఖీణాసవే; యథాహ – ‘‘ఆసవానం ఖయా సమణో హోతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౪౩౮). కదాచి అత్తానంయేవ; యథాహ – ‘‘సమణోతి ఖో, భిక్ఖవే, తథాగతస్సేతం అధివచన’’న్తి (అ॰ ని॰ ౮.౮౫). ఇధ పన తీహి పదేహి సబ్బేపి అరియే సీలవన్తం పుథుజ్జనఞ్చ , చతుత్థేన ఇతరం అస్సమణమ్పి భణ్డుం కాసావకణ్ఠం కేవలం వోహారమత్తకేన సమణోతి సఙ్గణ్హిత్వా ‘‘చతురో సమణా’’తి ఆహ. న పఞ్చమత్థీతి ఇమస్మిం ధమ్మవినయే వోహారమత్తకేన పటిఞ్ఞామత్తకేనాపి పఞ్చమో సమణో నామ నత్థి.

    84. Evaṃ vutte bhagavā cundaṃ kammāraputtaṃ ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusala’’ntiādinā (ma. ni. 3.296) nayena gihipañhaṃ apucchitvā samaṇapañhaṃ pucchantaṃ disvā āvajjento ‘‘taṃ pāpabhikkhuṃ sandhāya ayaṃ pucchatī’’ti ñatvā tassa aññatra vohāramattā assamaṇabhāvaṃ dīpento āha ‘‘caturo samaṇā’’ti. Tattha caturoti saṅkhyāparicchedo. Samaṇāti kadāci bhagavā titthiye samaṇavādena vadati; yathāha – ‘‘yāni tāni puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ vatakotūhalamaṅgalānī’’ti (ma. ni. 1.407). Kadāci puthujjane; yathāha – ‘‘samaṇā samaṇāti kho, bhikkhave, jano sañjānātī’’ti (ma. ni. 1.435). Kadāci sekkhe; yathāha – ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo, idha dutiyo samaṇo’’ti (ma. ni. 1.139; dī. ni. 2.214; a. ni. 4.241). Kadāci khīṇāsave; yathāha – ‘‘āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’’ti (ma. ni. 1.438). Kadāci attānaṃyeva; yathāha – ‘‘samaṇoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (a. ni. 8.85). Idha pana tīhi padehi sabbepi ariye sīlavantaṃ puthujjanañca , catutthena itaraṃ assamaṇampi bhaṇḍuṃ kāsāvakaṇṭhaṃ kevalaṃ vohāramattakena samaṇoti saṅgaṇhitvā ‘‘caturo samaṇā’’ti āha. Na pañcamatthīti imasmiṃ dhammavinaye vohāramattakena paṭiññāmattakenāpi pañcamo samaṇo nāma natthi.

    తే తే ఆవికరోమీతి తే చతురో సమణే తవ పాకటే కరోమి. సక్ఖిపుట్ఠోతి సమ్ముఖా పుచ్ఛితో. మగ్గజినోతి మగ్గేన సబ్బకిలేసే విజితావీతి అత్థో. మగ్గదేసకోతి పరేసం మగ్గం దేసేతా. మగ్గే జీవతీతి సత్తసు సేక్ఖేసు యో కోచి సేక్ఖో అపరియోసితమగ్గవాసత్తా లోకుత్తరే, సీలవన్తపుథుజ్జనో చ లోకియే మగ్గే జీవతి నామ, సీలవన్తపుథుజ్జనో వా లోకుత్తరమగ్గనిమిత్తం జీవనతోపి మగ్గే జీవతీతి వేదితబ్బో. యో చ మగ్గదూసీతి యో చ దుస్సీలో మిచ్ఛాదిట్ఠి మగ్గపటిలోమాయ పటిపత్తియా మగ్గదూసకోతి అత్థో.

    Te te āvikaromīti te caturo samaṇe tava pākaṭe karomi. Sakkhipuṭṭhoti sammukhā pucchito. Maggajinoti maggena sabbakilese vijitāvīti attho. Maggadesakoti paresaṃ maggaṃ desetā. Magge jīvatīti sattasu sekkhesu yo koci sekkho apariyositamaggavāsattā lokuttare, sīlavantaputhujjano ca lokiye magge jīvati nāma, sīlavantaputhujjano vā lokuttaramagganimittaṃ jīvanatopi magge jīvatīti veditabbo. Yo ca maggadūsīti yo ca dussīlo micchādiṭṭhi maggapaṭilomāya paṭipattiyā maggadūsakoti attho.

    ౮౫. ‘‘ఇమే తే చతురో సమణా’’తి ఏవం భగవతా సఙ్ఖేపేన ఉద్దిట్ఠే చతురో సమణే ‘‘అయం నామేత్థ మగ్గజినో, అయం మగ్గదేసకో, అయం మగ్గే జీవతి, అయం మగ్గదూసీ’’తి ఏవం పటివిజ్ఝితుం అసక్కోన్తో పున పుచ్ఛితుం చున్దో ఆహ ‘‘కం మగ్గజిన’’న్తి. తత్థ మగ్గే జీవతి మేతి యో సో మగ్గే జీవతి, తం మే బ్రూహి పుట్ఠోతి. సేసం పాకటమేవ.

    85. ‘‘Ime te caturo samaṇā’’ti evaṃ bhagavatā saṅkhepena uddiṭṭhe caturo samaṇe ‘‘ayaṃ nāmettha maggajino, ayaṃ maggadesako, ayaṃ magge jīvati, ayaṃ maggadūsī’’ti evaṃ paṭivijjhituṃ asakkonto puna pucchituṃ cundo āha ‘‘kaṃ maggajina’’nti. Tattha magge jīvati meti yo so magge jīvati, taṃ me brūhi puṭṭhoti. Sesaṃ pākaṭameva.

    ౮౬. ఇదానిస్స భగవా చతురోపి సమణే చతూహి గాథాహి నిద్దిసన్తో ఆహ ‘‘యో తిణ్ణకథంకథో విసల్లో’’తి. తత్థ తిణ్ణకథంకథో విసల్లోతి ఏతం ఉరగసుత్తే వుత్తనయమేవ. అయం పన విసేసో. యస్మా ఇమాయ గాథాయ మగ్గజినోతి బుద్ధసమణో అధిప్పేతో, తస్మా సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణేన కథంకథాపతిరూపకస్స సబ్బధమ్మేసు అఞ్ఞాణస్స తిణ్ణత్తాపి ‘‘తిణ్ణకథంకథో’’తి వేదితబ్బో. పుబ్బే వుత్తనయేన హి తిణ్ణకథంకథాపి సోతాపన్నాదయో పచ్చేకబుద్ధపరియోసానా సకదాగామివిసయాదీసు బుద్ధవిసయపరియోసానేసు పటిహతఞాణప్పభావత్తా పరియాయేన అతిణ్ణకథంకథావ హోన్తి. భగవా పన సబ్బప్పకారేన తిణ్ణకథంకథోతి. నిబ్బానాభిరతోతి నిబ్బానే అభిరతో, ఫలసమాపత్తివసేన సదా నిబ్బాననిన్నచిత్తోతి అత్థో. తాదిసో చ భగవా. యథాహ –

    86. Idānissa bhagavā caturopi samaṇe catūhi gāthāhi niddisanto āha ‘‘yo tiṇṇakathaṃkatho visallo’’ti. Tattha tiṇṇakathaṃkatho visalloti etaṃ uragasutte vuttanayameva. Ayaṃ pana viseso. Yasmā imāya gāthāya maggajinoti buddhasamaṇo adhippeto, tasmā sabbaññutaññāṇena kathaṃkathāpatirūpakassa sabbadhammesu aññāṇassa tiṇṇattāpi ‘‘tiṇṇakathaṃkatho’’ti veditabbo. Pubbe vuttanayena hi tiṇṇakathaṃkathāpi sotāpannādayo paccekabuddhapariyosānā sakadāgāmivisayādīsu buddhavisayapariyosānesu paṭihatañāṇappabhāvattā pariyāyena atiṇṇakathaṃkathāva honti. Bhagavā pana sabbappakārena tiṇṇakathaṃkathoti. Nibbānābhiratoti nibbāne abhirato, phalasamāpattivasena sadā nibbānaninnacittoti attho. Tādiso ca bhagavā. Yathāha –

    ‘‘సో ఖో అహం, అగ్గివేస్సన, తస్సా ఏవ కథాయ పరియోసానే, తస్మింయేవ పురిమస్మిం సమాధినిమిత్తే అజ్ఝత్తమేవ చిత్తం సణ్ఠపేమి, సన్నిసాదేమి, ఏకోదిం కరోమి, సమాదహామీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౩౮౭).

    ‘‘So kho ahaṃ, aggivessana, tassā eva kathāya pariyosāne, tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi, sannisādemi, ekodiṃ karomi, samādahāmī’’ti (ma. ni. 1.387).

    అనానుగిద్ధోతి కఞ్చి ధమ్మం తణ్హాగేధేన అననుగిజ్ఝన్తో. లోకస్స సదేవకస్స నేతాతి ఆసయానుసయానులోమేన ధమ్మం దేసేత్వా పారాయనమహాసమయాదీసు అనేకేసు సుత్తన్తేసు అపరిమాణానం దేవమనుస్సానం సచ్చపటివేధసమ్పాదనేన సదేవకస్స లోకస్స నేతా, గమయితా, తారేతా, పారం సమ్పాపేతాతి అత్థో. తాదిన్తి తాదిసం యథావుత్తప్పకారలోకధమ్మేహి నిబ్బికారన్తి అత్థో. సేసమేత్థ పాకటమేవ.

    Anānugiddhoti kañci dhammaṃ taṇhāgedhena ananugijjhanto. Lokassa sadevakassa netāti āsayānusayānulomena dhammaṃ desetvā pārāyanamahāsamayādīsu anekesu suttantesu aparimāṇānaṃ devamanussānaṃ saccapaṭivedhasampādanena sadevakassa lokassa netā, gamayitā, tāretā, pāraṃ sampāpetāti attho. Tādinti tādisaṃ yathāvuttappakāralokadhammehi nibbikāranti attho. Sesamettha pākaṭameva.

    ౮౭. ఏవం భగవా ఇమాయ గాథాయ ‘‘మగ్గజిన’’న్తి బుద్ధసమణం నిద్దిసిత్వా ఇదాని ఖీణాసవసమణం నిద్దిసన్తో ఆహ ‘‘పరమం పరమన్తీ’’తి. తత్థ పరమం నామ నిబ్బానం, సబ్బధమ్మానం అగ్గం ఉత్తమన్తి అత్థో. పరమన్తి యోధ ఞత్వాతి తం పరమం పరమమిచ్చేవ యో ఇధ సాసనే ఞత్వా పచ్చవేక్ఖణఞాణేన. అక్ఖాతి విభజతే ఇధేవ ధమ్మన్తి నిబ్బానధమ్మం అక్ఖాతి, అత్తనా పటివిద్ధత్తా పరేసం పాకటం కరోతి ‘‘ఇదం నిబ్బాన’’న్తి, మగ్గధమ్మం విభజతి ‘‘ఇమే చత్తారో సతిపట్ఠానా…పే॰… అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో’’తి. ఉభయమ్పి వా ఉగ్ఘటితఞ్ఞూనం సఙ్ఖేపదేసనాయ ఆచిక్ఖతి, విపఞ్చితఞ్ఞూనం విత్థారదేసనాయ విభజతి. ఏవం ఆచిక్ఖన్తో విభజన్తో చ ‘‘ఇధేవ సాసనే అయం ధమ్మో, న ఇతో బహిద్ధా’’తి సీహనాదం నదన్తో అక్ఖాతి చ విభజతి చ. తేన వుత్తం ‘‘అక్ఖాతి విభజతే ఇధేవ ధమ్మ’’న్తి. తం కఙ్ఖఛిదం మునిం అనేజన్తి తం ఏవరూపం చతుసచ్చపటివేధేన అత్తనో, దేసనాయ చ పరేసం కఙ్ఖచ్ఛేదనేన కఙ్ఖచ్ఛిదం , మోనేయ్యసమన్నాగమేన మునిం, ఏజాసఙ్ఖాతాయ తణ్హాయ అభావతో అనేజం దుతియం భిక్ఖునమాహు మగ్గదేసిన్తి.

    87. Evaṃ bhagavā imāya gāthāya ‘‘maggajina’’nti buddhasamaṇaṃ niddisitvā idāni khīṇāsavasamaṇaṃ niddisanto āha ‘‘paramaṃ paramantī’’ti. Tattha paramaṃ nāma nibbānaṃ, sabbadhammānaṃ aggaṃ uttamanti attho. Paramanti yodha ñatvāti taṃ paramaṃ paramamicceva yo idha sāsane ñatvā paccavekkhaṇañāṇena. Akkhāti vibhajate idheva dhammanti nibbānadhammaṃ akkhāti, attanā paṭividdhattā paresaṃ pākaṭaṃ karoti ‘‘idaṃ nibbāna’’nti, maggadhammaṃ vibhajati ‘‘ime cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti. Ubhayampi vā ugghaṭitaññūnaṃ saṅkhepadesanāya ācikkhati, vipañcitaññūnaṃ vitthāradesanāya vibhajati. Evaṃ ācikkhanto vibhajanto ca ‘‘idheva sāsane ayaṃ dhammo, na ito bahiddhā’’ti sīhanādaṃ nadanto akkhāti ca vibhajati ca. Tena vuttaṃ ‘‘akkhāti vibhajate idheva dhamma’’nti. Taṃ kaṅkhachidaṃ muniṃ anejanti taṃ evarūpaṃ catusaccapaṭivedhena attano, desanāya ca paresaṃ kaṅkhacchedanena kaṅkhacchidaṃ , moneyyasamannāgamena muniṃ, ejāsaṅkhātāya taṇhāya abhāvato anejaṃ dutiyaṃ bhikkhunamāhu maggadesinti.

    ౮౮. ఏవం ఇమాయ గాథాయ సయం అనుత్తరం మగ్గం ఉప్పాదేత్వా దేసనాయ అనుత్తరో మగ్గదేసీ సమానోపి దూతమివ లేఖవాచకమివ చ రఞ్ఞో అత్తనో సాసనహరం సాసనజోతకఞ్చ ‘‘మగ్గదేసి’’న్తి ఖీణాసవసమణం నిద్దిసిత్వా ఇదాని సేక్ఖసమణఞ్చ సీలవన్తపుథుజ్జనసమణఞ్చ నిద్దిసన్తో ఆహ ‘‘యో ధమ్మపదే’’తి. తత్థ పదవణ్ణనా పాకటాయేవ. అయం పనేత్థ అత్థవణ్ణనా – యో నిబ్బానధమ్మస్స పదత్తా ధమ్మపదే, ఉభో అన్తే అనుపగమ్మ దేసితత్తా ఆసయానురూపతో వా సతిపట్ఠానాదినానప్పకారేహి దేసితత్తా సుదేసితే, మగ్గసమఙ్గీపి అనవసితమగ్గకిచ్చత్తా మగ్గే జీవతి, సీలసంయమేన సఞ్ఞతో, కాయాదీసు సూపట్ఠితాయ చిరకతాదిసరణాయ వా సతియా సతిమా, అణుమత్తస్సాపి వజ్జస్స అభావతో అనవజ్జత్తా, కోట్ఠాసభావేన చ పదత్తా సత్తతింసబోధిపక్ఖియధమ్మసఙ్ఖాతాని అనవజ్జపదాని భఙ్గఞాణతో పభుతి భావనాసేవనాయ సేవమానో, తం భిక్ఖునం తతియం మగ్గజీవిన్తి ఆహూతి.

    88. Evaṃ imāya gāthāya sayaṃ anuttaraṃ maggaṃ uppādetvā desanāya anuttaro maggadesī samānopi dūtamiva lekhavācakamiva ca rañño attano sāsanaharaṃ sāsanajotakañca ‘‘maggadesi’’nti khīṇāsavasamaṇaṃ niddisitvā idāni sekkhasamaṇañca sīlavantaputhujjanasamaṇañca niddisanto āha ‘‘yo dhammapade’’ti. Tattha padavaṇṇanā pākaṭāyeva. Ayaṃ panettha atthavaṇṇanā – yo nibbānadhammassa padattā dhammapade, ubho ante anupagamma desitattā āsayānurūpato vā satipaṭṭhānādinānappakārehi desitattā sudesite, maggasamaṅgīpi anavasitamaggakiccattā magge jīvati, sīlasaṃyamena saññato, kāyādīsu sūpaṭṭhitāya cirakatādisaraṇāya vā satiyā satimā, aṇumattassāpi vajjassa abhāvato anavajjattā, koṭṭhāsabhāvena ca padattā sattatiṃsabodhipakkhiyadhammasaṅkhātāni anavajjapadāni bhaṅgañāṇato pabhuti bhāvanāsevanāya sevamāno, taṃ bhikkhunaṃ tatiyaṃ maggajīvinti āhūti.

    ౮౯. ఏవం భగవా ఇమాయ గాథాయ ‘‘మగ్గజీవి’’న్తి సేక్ఖసమణం సీలవన్తపుథుజ్జనసమణఞ్చ నిద్దిసిత్వా ఇదాని తం భణ్డుం కాసావకణ్ఠం కేవలం వోహారమత్తసమణం నిద్దిసన్తో ఆహ ‘‘ఛదనం కత్వానా’’తి. తత్థ ఛదనం కత్వానాతి పతిరూపం కరిత్వా, వేసం గహేత్వా, లిఙ్గం ధారేత్వాతి అత్థో. సుబ్బతానన్తి బుద్ధపచ్చేకబుద్ధసావకానం. తేసఞ్హి సున్దరాని వతాని, తస్మా తే సుబ్బతాతి వుచ్చన్తి. పక్ఖన్దీతి పక్ఖన్దకో, అన్తో పవిసకోతి అత్థో. దుస్సీలో హి గూథపటిచ్ఛాదనత్థం తిణపణ్ణాదిచ్ఛదనం వియ అత్తనో దుస్సీలభావం పటిచ్ఛాదనత్థం సుబ్బతానం ఛదనం కత్వా ‘‘అహమ్పి భిక్ఖూ’’తి భిక్ఖుమజ్ఝే పక్ఖన్దతి, ‘‘ఏత్తకవస్సేన భిక్ఖునా గహేతబ్బం ఏత’’న్తి లాభే దీయమానే ‘‘అహం ఏత్తకవస్సో’’తి గణ్హితుం పక్ఖన్దతి, తేన వుచ్చతి ‘‘ఛదనం కత్వాన సుబ్బతానం పక్ఖన్దీ’’తి. చతున్నమ్పి ఖత్తియాదికులానం ఉప్పన్నం పసాదం అననురూపపటిపత్తియా దూసేతీతి కులదూసకో. పగబ్భోతి అట్ఠట్ఠానేన కాయపాగబ్భియేన, చతుట్ఠానేన వచీపాగబ్భియేన, అనేకట్ఠానేన మనోపాగబ్భియేన చ సమన్నాగతోతి అత్థో. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో, విత్థారం పన మేత్తసుత్తవణ్ణనాయం వక్ఖామ.

    89. Evaṃ bhagavā imāya gāthāya ‘‘maggajīvi’’nti sekkhasamaṇaṃ sīlavantaputhujjanasamaṇañca niddisitvā idāni taṃ bhaṇḍuṃ kāsāvakaṇṭhaṃ kevalaṃ vohāramattasamaṇaṃ niddisanto āha ‘‘chadanaṃ katvānā’’ti. Tattha chadanaṃ katvānāti patirūpaṃ karitvā, vesaṃ gahetvā, liṅgaṃ dhāretvāti attho. Subbatānanti buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ. Tesañhi sundarāni vatāni, tasmā te subbatāti vuccanti. Pakkhandīti pakkhandako, anto pavisakoti attho. Dussīlo hi gūthapaṭicchādanatthaṃ tiṇapaṇṇādicchadanaṃ viya attano dussīlabhāvaṃ paṭicchādanatthaṃ subbatānaṃ chadanaṃ katvā ‘‘ahampi bhikkhū’’ti bhikkhumajjhe pakkhandati, ‘‘ettakavassena bhikkhunā gahetabbaṃ eta’’nti lābhe dīyamāne ‘‘ahaṃ ettakavasso’’ti gaṇhituṃ pakkhandati, tena vuccati ‘‘chadanaṃ katvāna subbatānaṃ pakkhandī’’ti. Catunnampi khattiyādikulānaṃ uppannaṃ pasādaṃ ananurūpapaṭipattiyā dūsetīti kuladūsako. Pagabbhoti aṭṭhaṭṭhānena kāyapāgabbhiyena, catuṭṭhānena vacīpāgabbhiyena, anekaṭṭhānena manopāgabbhiyena ca samannāgatoti attho. Ayamettha saṅkhepo, vitthāraṃ pana mettasuttavaṇṇanāyaṃ vakkhāma.

    కతపటిచ్ఛాదనలక్ఖణాయ మాయాయ సమన్నాగతత్తా మాయావీ. సీలసంయమాభావేన అసఞ్ఞతో. పలాపసదిసత్తా పలాపో. యథా హి పలాపో అన్తో తణ్డులరహితోపి బహి థుసేన వీహి వియ దిస్సతి, ఏవమిధేకచ్చో అన్తో సీలాదిగుణసారవిరహితోపి బహి సుబ్బతచ్ఛదనేన సమణవేసేన సమణో వియ దిస్సతి. సో ఏవం పలాపసదిసత్తా ‘‘పలాపో’’తి వుచ్చతి. ఆనాపానస్సతిసుత్తే పన ‘‘అపలాపాయం, భిక్ఖవే, పరిసా, నిప్పలాపాయం, భిక్ఖవే, పరిసా, సుద్ధా సారే పతిట్ఠితా’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౧౪౬) ఏవం పుథుజ్జనకల్యాణోపి ‘‘పలాపో’’తి వుత్తో . ఇధ పన కపిలసుత్తే చ ‘‘తతో పలాపే వాహేథ, అస్సమణే సమణమానినే’’తి (సు॰ ని॰ ౨౮౪) ఏవం పరాజితకో ‘‘పలాపో’’తి వుత్తో. పతిరూపేన చరం సమగ్గదూసీతి తం సుబ్బతానం ఛదనం కత్వా యథా చరన్తం ‘‘ఆరఞ్ఞికో అయం రుక్ఖమూలికో, పంసుకూలికో, పిణ్డపాతికో, అప్పిచ్ఛో, సన్తుట్ఠో’’తి జనో జానాతి, ఏవం పతిరూపేన యుత్తరూపేన బాహిరమట్ఠేన ఆచారేన చరన్తో పుగ్గలో అత్తనో లోకుత్తరమగ్గస్స, పరేసం సుగతిమగ్గస్స చ దూసనతో ‘‘మగ్గదూసీ’’తి వేదితబ్బో.

    Katapaṭicchādanalakkhaṇāya māyāya samannāgatattā māyāvī. Sīlasaṃyamābhāvena asaññato. Palāpasadisattā palāpo. Yathā hi palāpo anto taṇḍularahitopi bahi thusena vīhi viya dissati, evamidhekacco anto sīlādiguṇasāravirahitopi bahi subbatacchadanena samaṇavesena samaṇo viya dissati. So evaṃ palāpasadisattā ‘‘palāpo’’ti vuccati. Ānāpānassatisutte pana ‘‘apalāpāyaṃ, bhikkhave, parisā, nippalāpāyaṃ, bhikkhave, parisā, suddhā sāre patiṭṭhitā’’ti (ma. ni. 3.146) evaṃ puthujjanakalyāṇopi ‘‘palāpo’’ti vutto . Idha pana kapilasutte ca ‘‘tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānine’’ti (su. ni. 284) evaṃ parājitako ‘‘palāpo’’ti vutto. Patirūpena caraṃ samaggadūsīti taṃ subbatānaṃ chadanaṃ katvā yathā carantaṃ ‘‘āraññiko ayaṃ rukkhamūliko, paṃsukūliko, piṇḍapātiko, appiccho, santuṭṭho’’ti jano jānāti, evaṃ patirūpena yuttarūpena bāhiramaṭṭhena ācārena caranto puggalo attano lokuttaramaggassa, paresaṃ sugatimaggassa ca dūsanato ‘‘maggadūsī’’ti veditabbo.

    ౯౦. ఏవం ఇమాయ గాథాయ ‘‘మగ్గదూసీ’’తి దుస్సీలం వోహారమత్తకసమణం నిద్దిసిత్వా ఇదాని తేసం అఞ్ఞమఞ్ఞం అబ్యామిస్సీభావం దీపేన్తో ఆహ ‘‘ఏతే చ పటివిజ్ఝీ’’తి. తస్సత్థో – ఏతే చతురో సమణే యథావుత్తేన లక్ఖణేన పటివిజ్ఝి అఞ్ఞాసి సచ్ఛాకాసి యో గహట్ఠో ఖత్తియో వా బ్రాహ్మణో వా అఞ్ఞో వా కోచి, ఇమేసం చతున్నం సమణానం లక్ఖణస్సవనమత్తేన సుతవా, తస్సేవ లక్ఖణస్స అరియానం సన్తికే సుతత్తా అరియసావకో, తేయేవ సమణే ‘‘అయఞ్చ అయఞ్చ ఏవంలక్ఖణో’’తి పజాననమత్తేన సప్పఞ్ఞో, యాదిసో అయం పచ్ఛా వుత్తో మగ్గదూసీ, ఇతరేపి సబ్బే నేతాదిసాతి ఞత్వా ఇతి దిస్వా ఏవం పాపం కరోన్తమ్పి ఏతం పాపభిక్ఖుం దిస్వా. తత్థాయం యోజనా – ఏతే చ పటివిజ్ఝి యో గహట్ఠో సుతవా అరియసావకో సప్పఞ్ఞో, తస్స తాయ పఞ్ఞాయ సబ్బే ‘‘నేతాదిసా’’తి ఞత్వా విహరతో ఇతి దిస్వా న హాపేతి సద్ధా, ఏవం పాపకమ్మం కరోన్తం పాపభిక్ఖుం దిస్వాపి న హాపేతి, న హాయతి, న నస్సతి సద్ధాతి.

    90. Evaṃ imāya gāthāya ‘‘maggadūsī’’ti dussīlaṃ vohāramattakasamaṇaṃ niddisitvā idāni tesaṃ aññamaññaṃ abyāmissībhāvaṃ dīpento āha ‘‘ete ca paṭivijjhī’’ti. Tassattho – ete caturo samaṇe yathāvuttena lakkhaṇena paṭivijjhi aññāsi sacchākāsi yo gahaṭṭho khattiyo vā brāhmaṇo vā añño vā koci, imesaṃ catunnaṃ samaṇānaṃ lakkhaṇassavanamattena sutavā, tasseva lakkhaṇassa ariyānaṃ santike sutattā ariyasāvako, teyeva samaṇe ‘‘ayañca ayañca evaṃlakkhaṇo’’ti pajānanamattena sappañño, yādiso ayaṃ pacchā vutto maggadūsī, itarepi sabbe netādisāti ñatvā iti disvā evaṃ pāpaṃ karontampi etaṃ pāpabhikkhuṃ disvā. Tatthāyaṃ yojanā – ete ca paṭivijjhi yo gahaṭṭho sutavā ariyasāvako sappañño, tassa tāya paññāya sabbe ‘‘netādisā’’ti ñatvā viharato iti disvā na hāpeti saddhā, evaṃ pāpakammaṃ karontaṃ pāpabhikkhuṃ disvāpi na hāpeti, na hāyati, na nassati saddhāti.

    ఏవం ఇమాయ గాథాయ తేసం అబ్యామిస్సీభావం దీపేత్వా ఇదాని ఇతి దిస్వాపి ‘‘సబ్బే నేతాదిసా’’తి జానన్తం అరియసావకం పసంసన్తో ఆహ ‘‘కథఞ్హి దుట్ఠేనా’’తి. తస్స సమ్బన్ధో – ఏతదేవ చ యుత్తం సుతవతో అరియసావకస్స, యదిదం ఏకచ్చం పాపం కరోన్తం ఇతి దిస్వాపి సబ్బే ‘‘నేతాదిసా’’తి జాననం. కిం కారణా? కథఞ్హి దుట్ఠేన అసమ్పదుట్ఠం, సుద్ధం అసుద్ధేన సమం కరేయ్యాతి? తస్సత్థో – కథఞ్హి సుతవా అరియసావకో సప్పఞ్ఞో, సీలవిపత్తియా దుట్ఠేన మగ్గదూసినా అదుట్ఠం ఇతరం సమణత్తయం, సుద్ధం సమణత్తయమేవం అపరిసుద్ధకాయసమాచారతాదీహి అసుద్ధేన పచ్ఛిమేన వోహారమత్తకసమణేన సమం కరేయ్య సదిసన్తి జానేయ్యాతి. సుత్తపరియోసానే ఉపాసకస్స మగ్గో వా ఫలం వా న కథితం. కఙ్ఖామత్తమేవ హి తస్స పహీనన్తి.

    Evaṃ imāya gāthāya tesaṃ abyāmissībhāvaṃ dīpetvā idāni iti disvāpi ‘‘sabbe netādisā’’ti jānantaṃ ariyasāvakaṃ pasaṃsanto āha ‘‘kathañhi duṭṭhenā’’ti. Tassa sambandho – etadeva ca yuttaṃ sutavato ariyasāvakassa, yadidaṃ ekaccaṃ pāpaṃ karontaṃ iti disvāpi sabbe ‘‘netādisā’’ti jānanaṃ. Kiṃ kāraṇā? Kathañhi duṭṭhena asampaduṭṭhaṃ, suddhaṃ asuddhena samaṃ kareyyāti? Tassattho – kathañhi sutavā ariyasāvako sappañño, sīlavipattiyā duṭṭhena maggadūsinā aduṭṭhaṃ itaraṃ samaṇattayaṃ, suddhaṃ samaṇattayamevaṃ aparisuddhakāyasamācāratādīhi asuddhena pacchimena vohāramattakasamaṇena samaṃ kareyya sadisanti jāneyyāti. Suttapariyosāne upāsakassa maggo vā phalaṃ vā na kathitaṃ. Kaṅkhāmattameva hi tassa pahīnanti.

    పరమత్థజోతికాయ ఖుద్దక-అట్ఠకథాయ

    Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

    సుత్తనిపాత-అట్ఠకథాయ చున్దసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Suttanipāta-aṭṭhakathāya cundasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / సుత్తనిపాతపాళి • Suttanipātapāḷi / ౫. చున్దసుత్తం • 5. Cundasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact