Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အပဒာန-အဋ္ဌကထာ • Apadāna-aṭṭhakathā |
၄. ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တတ္ထေရအပဒာနဝဏ္ဏနာ
4. Dabbamallaputtattheraapadānavaṇṇanā
စတုတ္ထာပဒာနေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တတ္ထေရသ္သ အပဒာနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ သေဋ္ဌိပုတ္တော ဟုတ္ဝာ ဇာတော ဝိဘဝသမ္ပန္နော အဟောသိ, သတ္ထရိ ပသန္နော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ သေနာသနပညာပကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင္ဃံ နိမန္တေတ္ဝာ သတ္တာဟံ မဟာဒာနံ ဒတ္ဝာ သတ္တာဟစ္စယေန ဘဂဝတော ပာဒမူလေ နိပတိတ္ဝာ တံ ဌာနံ ပတ္ထေသိ။ ဘဂဝာပိသ္သ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဉတ္ဝာ ဗ္ယာကာသိ။ သော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတ္ဝာ တတော စုတော တုသိတာဒီသု ဒေဝေသု ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတ္ဝာ တတော စုတော ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဧကသ္မိံ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တော အသပ္ပုရိသသံသဂ္ဂေန တသ္သ သာဝကံ ဘိက္ခုံ အရဟာတိ ဇာနန္တောပိ အဗ္ဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခိ။ တသ္သေဝ သာဝကာနံ ခီရသလာကဘတ္တံ အဒာသိ။ သော ယာဝတာယုကံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဥဘယသမ္ပတ္တိယော အနုဘဝိတ္ဝာ ကသ္သပဒသဗလသ္သ ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော ဩသာနကာလေ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ သကလလောကေ ကောလာဟလေ ဇာတေ သတ္တ ဘိက္ခဝော ပဗ္ဗဇိတော ပစ္စန္တဇနပဒေ ဝနမဇ္ဈေ ဧကံ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတ္ဝာ ‘‘ဇီဝိတာသာ ဩရောဟန္တု နိရာလယာ နိသီဒန္တူ’’တိ နိသ္သေဏိံ ပာတေသုံ။ တေသံ ဩဝာဒဒာယကော ဇေဋ္ဌကတ္ထေရော သတ္ထာဟဗ္ဘန္တရေ အရဟာ အဟောသိ။ တဒနန္တရတ္ထေရော အနာဂာမီ, ဣတရေ ပဉ္စ ပရိသုဒ္ဓသီလာ တတော စုတာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တတ္ထ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒိဗ္ဗသုခံ အနုဘဝိတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ပုက္ကုသာတိ (မ. နိ. ၃.၃၄၂), သဘိယော (သု. နိ. သဘိယသုတ္တ), ဗာဟိယော (ဥဒာ. ၁၀), ကုမာရကသ္သပောတိ (မ. နိ. ၁.၂၄၉) ဣမေ စတ္တာရော တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ အယံ ပန မလ္လရဋ္ဌေ အနုပိယနဂရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိံ မာတုကုစ္ဆိတော အနိက္ခန္တေယေဝ မာတာ ကာလမကာသိ, အထေကော တသ္သာ သရီရံ ဈာပနတ္ထာယ စိတကသ္မိံ အာရောပေတ္ဝာ ကုမာရံ ဒဗ္ဗန္တရေ ပတိတံ ဂဟေတ္ဝာ ဇဂ္ဂာပေသိ။ ဒဗ္ဗေ ပတိတတ္တာ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တောတိ ပာကဋော အဟောသိ။ အပရဘာဂေ ပုဗ္ဗသမ္ဘာရဝသေန ပဗ္ဗဇိ, သော ကမ္မဋ္ဌာနမနုယုတ္တော နစိရသ္သေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒာဟိ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။
Catutthāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato dabbamallaputtattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare seṭṭhiputto hutvā jāto vibhavasampanno ahosi, satthari pasanno satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā pasannamānaso buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā sattāhaccayena bhagavato pādamūle nipatitvā taṃ ṭhānaṃ patthesi. Bhagavāpissa samijjhanabhāvaṃ ñatvā byākāsi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā tato cuto tusitādīsu devesu dibbasampattiṃ anubhavitvā tato cuto vipassissa bhagavato kāle ekasmiṃ kule nibbatto asappurisasaṃsaggena tassa sāvakaṃ bhikkhuṃ arahāti jānantopi abbhūtena abbhācikkhi. Tasseva sāvakānaṃ khīrasalākabhattaṃ adāsi. So yāvatāyukaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā kassapadasabalassa kāle kulagehe nibbatto osānakāle sāsane pabbajito parinibbute bhagavati sakalaloke kolāhale jāte satta bhikkhavo pabbajito paccantajanapade vanamajjhe ekaṃ pabbataṃ abhiruhitvā ‘‘jīvitāsā orohantu nirālayā nisīdantū’’ti nisseṇiṃ pātesuṃ. Tesaṃ ovādadāyako jeṭṭhakatthero satthāhabbhantare arahā ahosi. Tadanantaratthero anāgāmī, itare pañca parisuddhasīlā tato cutā devaloke nibbattā. Tattha ekaṃ buddhantaraṃ dibbasukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde pukkusāti (ma. ni. 3.342), sabhiyo (su. ni. sabhiyasutta), bāhiyo (udā. 10), kumārakassapoti (ma. ni. 1.249) ime cattāro tattha tattha nibbattiṃsu. Ayaṃ pana mallaraṭṭhe anupiyanagare nibbatti. Tasmiṃ mātukucchito anikkhanteyeva mātā kālamakāsi, atheko tassā sarīraṃ jhāpanatthāya citakasmiṃ āropetvā kumāraṃ dabbantare patitaṃ gahetvā jaggāpesi. Dabbe patitattā dabbo mallaputtoti pākaṭo ahosi. Aparabhāge pubbasambhāravasena pabbaji, so kammaṭṭhānamanuyutto nacirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
အထ နံ သတ္ထာ မဇ္ဈတ္တဘာဝေန အာနုဘာဝသမ္ပန္နဘာဝေန စ ဘိက္ခူနံ သေနာသနံ ပညာပနေ ဘတ္တုဒ္ဒေသနေ စ နိယောဇေသိ။ သဗ္ဗော စ ဘိက္ခုသင္ဃော တံ သမန္နေသိ။ တံ ဝိနယခန္ဓကေ (စူဠဝ. ၁၈၉-၁၉၀) အာဂတမေဝ။ အပရဘာဂေ ထေရော ဧကသ္သ ဝရသလာကဒာယကသ္သ သလာကဘတ္တံ မေတ္တိယဘူမဇကာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဒ္ဒိသိ။ တေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ‘‘သ္ဝေ မယ္ဟံ မုဂ္ဂဃတမဓုမိသ္သကဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိသ္သာမာ’’တိ ဥသ္သာဟဇာတာ အဟေသုံ။ သော ပန ဥပာသကော တေသံ ဝာရပ္ပတ္တဘာဝံ သုတ္ဝာ ဒာသိံ အာဏာပေသိ – ‘‘ယေ, ဇေ, ဘိက္ခူ သ္ဝေ ဣဓ အာဂမိသ္သန္တိ, တေ ကဏာဇကေန ဗိလင္ဂဒုတိယေန ပရိဝိသာဟီ’’တိ။ သာပိ တထေဝ တေ ဘိက္ခူ အာဂတေ ကောဋ္ဌကပမုခေ နိသီဒာပေတ္ဝာ ဘောဇေသိ။ တေ ဘိက္ခူ အနတ္တမနာ ကောပေန တဋတဋာယန္တာ ထေရေ အာဃာတံ ဗန္ဓိတ္ဝာ ‘‘မဓုရဘတ္တဒာယကံ အမ္ဟာကံ အမဓုရဘတ္တံ ဒာပေတုံ ဧသောဝ နိယောဇေသီ’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနာ နိသီဒိံသု။ အထ တေ မေတ္တိယာ နာမ ဘိက္ခုနီ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, ဒုမ္မနာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ, ‘‘ဘဂိနိ, ကိံ အမ္ဟေ ဒဗ္ဗေန မလ္လပုတ္တေန ဝိဟေဌိယမာနေ အဇ္ဈုပေက္ခသီ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, မယာ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ? ‘‘တသ္သ ဒောသံ အာရောပေဟီ’’တိ။ သာ တတ္ထ တတ္ထ ထေရသ္သ အဘူတာရောပနံ အကာသိ။ တံ သုတ္ဝာ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ အထ ဘဂဝာ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တ္ဝံ, ဒဗ္ဗ, မေတ္တိယာယ ဘိက္ခုနိယာ ဝိပ္ပကာရမကာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ယထာ မံ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဇာနာတီ’’တိ။ ‘‘န ခော, ဒဗ္ဗ , ဒဗ္ဗာ ဧဝံ နိဗ္ဗေဌေန္တိ, ကာရကဘာဝံ ဝာ အကာရကဘာဝံ ဝာ ဝဒေဟီ’’တိ။ ‘‘အကာရကော အဟံ, ဘန္တေ’’တိ။ ဘဂဝာ – ‘‘မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေတ္ဝာ တေ ဘိက္ခူ အနုယုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ဥပာလိတ္ထေရပ္ပမုခာ ဘိက္ခူ တံ ဘိက္ခုနိံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေတ္ဝာ မေတ္တိယဘူမဇကေ ဘိက္ခူ အနုယုဉ္ဇိတ္ဝာ တေဟိ ‘‘အမ္ဟေဟိ နိယောဇိတာ သာ ဘိက္ခုနီ’’တိ ဝုတ္တေ ဘဂဝတော ဧကမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ဘဂဝာ မေတ္တိယဘူမဇကာနံ ဘိက္ခူနံ အမူလကသင္ဃာဒိသေသံ ပညပေသိ။
Atha naṃ satthā majjhattabhāvena ānubhāvasampannabhāvena ca bhikkhūnaṃ senāsanaṃ paññāpane bhattuddesane ca niyojesi. Sabbo ca bhikkhusaṅgho taṃ samannesi. Taṃ vinayakhandhake (cūḷava. 189-190) āgatameva. Aparabhāge thero ekassa varasalākadāyakassa salākabhattaṃ mettiyabhūmajakānaṃ bhikkhūnaṃ uddisi. Te haṭṭhatuṭṭhā ‘‘sve mayhaṃ muggaghatamadhumissakabhattaṃ bhuñjissāmā’’ti ussāhajātā ahesuṃ. So pana upāsako tesaṃ vārappattabhāvaṃ sutvā dāsiṃ āṇāpesi – ‘‘ye, je, bhikkhū sve idha āgamissanti, te kaṇājakena bilaṅgadutiyena parivisāhī’’ti. Sāpi tatheva te bhikkhū āgate koṭṭhakapamukhe nisīdāpetvā bhojesi. Te bhikkhū anattamanā kopena taṭataṭāyantā there āghātaṃ bandhitvā ‘‘madhurabhattadāyakaṃ amhākaṃ amadhurabhattaṃ dāpetuṃ esova niyojesī’’ti dukkhī dummanā nisīdiṃsu. Atha te mettiyā nāma bhikkhunī ‘‘kiṃ, bhante, dummanā’’ti pucchi. Te, ‘‘bhagini, kiṃ amhe dabbena mallaputtena viheṭhiyamāne ajjhupekkhasī’’ti āhaṃsu. ‘‘Kiṃ, bhante, mayā sakkā kātu’’nti? ‘‘Tassa dosaṃ āropehī’’ti. Sā tattha tattha therassa abhūtāropanaṃ akāsi. Taṃ sutvā bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Atha bhagavā dabbaṃ mallaputtaṃ pakkosāpetvā – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, dabba, mettiyāya bhikkhuniyā vippakāramakāsī’’ti pucchi. ‘‘Yathā maṃ, bhante, bhagavā jānātī’’ti. ‘‘Na kho, dabba , dabbā evaṃ nibbeṭhenti, kārakabhāvaṃ vā akārakabhāvaṃ vā vadehī’’ti. ‘‘Akārako ahaṃ, bhante’’ti. Bhagavā – ‘‘mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsetvā te bhikkhū anuyuñjathā’’ti āha. Upālittherappamukhā bhikkhū taṃ bhikkhuniṃ uppabbājetvā mettiyabhūmajake bhikkhū anuyuñjitvā tehi ‘‘amhehi niyojitā sā bhikkhunī’’ti vutte bhagavato ekamatthaṃ ārocesuṃ. Bhagavā mettiyabhūmajakānaṃ bhikkhūnaṃ amūlakasaṅghādisesaṃ paññapesi.
တေန စ သမယေန ဒဗ္ဗတ္ထေရော ဘိက္ခူနံ သေနာသနံ ပညာပေန္တော ဝေဠုဝနဝိဟာရသ္သ သာမန္တာ အဋ္ဌာရသမဟာဝိဟာရေ သဘာဂေ ဘိက္ခူ ပေသေန္တော ရတ္တိဘာဂေ အန္ဓကာရေ အင္ဂုလိယာ ပဒီပံ ဇာလေတ္ဝာ တေနေဝာလောကေန အနိဒ္ဓိမန္တေ ဘိက္ခူ ပေသေသိ။ ဧဝံ ထေရသ္သ သေနာသနပညာပနဘတ္တုဒ္ဒေသနကိစ္စေ ပာကဋေ ဇာတေ သတ္ထာ အရိယဂဏမဇ္ဈေ ဒဗ္ဗတ္ထေရံ ဌာနန္တရေ ဌပေန္တော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သေနာသနပညာပကာနံ ယဒိဒံ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော’’တိ (အ. နိ. ၁.၂၀၉, ၂၁၄) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။
Tena ca samayena dabbatthero bhikkhūnaṃ senāsanaṃ paññāpento veḷuvanavihārassa sāmantā aṭṭhārasamahāvihāre sabhāge bhikkhū pesento rattibhāge andhakāre aṅguliyā padīpaṃ jāletvā tenevālokena aniddhimante bhikkhū pesesi. Evaṃ therassa senāsanapaññāpanabhattuddesanakicce pākaṭe jāte satthā ariyagaṇamajjhe dabbattheraṃ ṭhānantare ṭhapento ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ senāsanapaññāpakānaṃ yadidaṃ dabbo mallaputto’’ti (a. ni. 1.209, 214) etadagge ṭhapesi.
၁၀၈. ထေရော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတ္ဝာ သောမနသ္သဇာတော ပုဗ္ဗစရိတာပဒာနံ ပကာသေန္တော ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဣတော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ ဝိပသ္သီ နာမ နာယကော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ သမ္ဗန္ဓော။
108. Thero attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha. Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttatthameva. Ito ekanavute kappe vipassī nāma nāyako loke uppajjīti sambandho.
၁၂၅. ဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ ဒူသိတစိတ္တော အသာဓုသင္ဂမေန အပသန္နစိတ္တောတိ အတ္ထော။ ဥပဝဒိံ သာဝကံ တသ္သာတိ တသ္သ ဘဂဝတော ခီဏာသဝံ သာဝကံ ဥပဝဒိံ, ဥပရိ အဘူတံ ဝစနံ အာရောပေသိံ, အဗ္ဘက္ခာနံ အကာသိန္တိ အတ္ထော။
125.Duṭṭhacittoti dūsitacitto asādhusaṅgamena apasannacittoti attho. Upavadiṃ sāvakaṃ tassāti tassa bhagavato khīṇāsavaṃ sāvakaṃ upavadiṃ, upari abhūtaṃ vacanaṃ āropesiṃ, abbhakkhānaṃ akāsinti attho.
၁၃၂. ဒုန္ဒုဘိယောတိ ဒုန္ဒုံ ဣတိ သဒ္ဒာယနတော ဒုန္ဒုဘိသင္ခာတာ ဘေရိယော။ နာဒယိံသူတိ သဒ္ဒံ ကရိံသု။ သမန္တတော အသနိယောတိ သဗ္ဗဒိသာဘာဂတော အသနေ ဝိနာသနေ နိယုတ္တောတိ အသနိယော, ဒေဝဒဏ္ဍာ ဘယာဝဟာ ဖလိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။
132.Dundubhiyoti dunduṃ iti saddāyanato dundubhisaṅkhātā bheriyo. Nādayiṃsūti saddaṃ kariṃsu. Samantato asaniyoti sabbadisābhāgato asane vināsane niyuttoti asaniyo, devadaṇḍā bhayāvahā phaliṃsūti sambandho.
၁၃၃. ဥက္ကာ ပတိံသု နဘသာတိ အာကာသတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓာ စ ပတိံသူတိ အတ္ထော။ ဓူမကေတု စ ဒိသ္သတီတိ ဓူမရာဇိသဟိတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော စ ဒိသ္သတိ ပညာယတီတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယ္ယမေဝာတိ။
133.Ukkā patiṃsu nabhasāti ākāsato aggikkhandhā ca patiṃsūti attho. Dhūmaketu ca dissatīti dhūmarājisahito aggikkhandho ca dissati paññāyatīti attho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တတ္ထေရအပဒာနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။
Dabbamallaputtattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / အပဒာနပာဠိ • Apadānapāḷi / ၄. ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တတ္ထေရအပဒာနံ • 4. Dabbamallaputtattheraapadānaṃ