| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අපදාන-අට්‌ඨකථා • Apadāna-aṭṭhakathā |
4. දබ්‌බමල්‌ලපුත්‌තත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා
4. Dabbamallaputtattheraapadānavaṇṇanā
චතුත්‌ථාපදානෙ පදුමුත්‌තරො නාම ජිනොතිආදිකං ආයස්‌මතො දබ්‌බමල්‌ලපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස අපදානං. අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයානි පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො කාලෙ හංසවතීනගරෙ සෙට්‌ඨිපුත්‌තො හුත්‌වා ජාතො විභවසම්‌පන්‌නො අහොසි, සත්‌ථරි පසන්‌නො සත්‌ථු ධම්‌මදෙසනං සුණන්‌තො සත්‌ථාරං එකං භික්‌ඛුං සෙනාසනපඤ්‌ඤාපකානං අග්‌ගට්‌ඨානෙ ඨපෙන්‌තං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො බුද්‌ධප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං නිමන්‌තෙත්‌වා සත්‌තාහං මහාදානං දත්‌වා සත්‌තාහච්‌චයෙන භගවතො පාදමූලෙ නිපතිත්‌වා තං ඨානං පත්‌ථෙසි. භගවාපිස්‌ස සමිජ්‌ඣනභාවං ඤත්‌වා බ්‍යාකාසි. සො යාවජීවං කුසලං කත්‌වා තතො චුතො තුසිතාදීසු දෙවෙසු දිබ්‌බසම්‌පත්‌තිං අනුභවිත්‌වා තතො චුතො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො කාලෙ එකස්‌මිං කුලෙ නිබ්‌බත්‌තො අසප්‌පුරිසසංසග්‌ගෙන තස්‌ස සාවකං භික්‌ඛුං අරහාති ජානන්‌තොපි අබ්‌භූතෙන අබ්‌භාචික්‌ඛි. තස්‌සෙව සාවකානං ඛීරසලාකභත්‌තං අදාසි. සො යාවතායුකං පුඤ්‌ඤානි කත්‌වා දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො උභයසම්‌පත්‌තියො අනුභවිත්‌වා කස්‌සපදසබලස්‌ස කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තො ඔසානකාලෙ සාසනෙ පබ්‌බජිතො පරිනිබ්‌බුතෙ භගවති සකලලොකෙ කොලාහලෙ ජාතෙ සත්‌ත භික්‌ඛවො පබ්‌බජිතො පච්‌චන්‌තජනපදෙ වනමජ්‌ඣෙ එකං පබ්‌බතං අභිරුහිත්‌වා ‘‘ජීවිතාසා ඔරොහන්‌තු නිරාලයා නිසීදන්‌තූ’’ති නිස්‌සෙණිං පාතෙසුං. තෙසං ඔවාදදායකො ජෙට්‌ඨකත්‌ථෙරො සත්‌ථාහබ්‌භන්‌තරෙ අරහා අහොසි. තදනන්‌තරත්‌ථෙරො අනාගාමී, ඉතරෙ පඤ්‌ච පරිසුද්‌ධසීලා තතො චුතා දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තා. තත්‌ථ එකං බුද්‌ධන්‌තරං දිබ්‌බසුඛං අනුභවිත්‌වා ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ පුක්‌කුසාති (ම. නි. 3.342), සභියො (සු. නි. සභියසුත්‌ත), බාහියො (උදා. 10), කුමාරකස්‌සපොති (ම. නි. 1.249) ඉමෙ චත්‌තාරො තත්‌ථ තත්‌ථ නිබ්‌බත්‌තිංසු. අයං පන මල්‌ලරට්‌ඨෙ අනුපියනගරෙ නිබ්‌බත්‌ති. තස්‌මිං මාතුකුච්‌ඡිතො අනික්‌ඛන්‌තෙයෙව මාතා කාලමකාසි, අථෙකො තස්‌සා සරීරං ඣාපනත්‌ථාය චිතකස්‌මිං ආරොපෙත්‌වා කුමාරං දබ්‌බන්‌තරෙ පතිතං ගහෙත්‌වා ජග්‌ගාපෙසි. දබ්‌බෙ පතිතත්‌තා දබ්‌බො මල්‌ලපුත්‌තොති පාකටො අහොසි. අපරභාගෙ පුබ්‌බසම්‌භාරවසෙන පබ්‌බජි, සො කම්‌මට්‌ඨානමනුයුත්‌තො නචිරස්‌සෙව සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පාපුණි.
Catutthāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato dabbamallaputtattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare seṭṭhiputto hutvā jāto vibhavasampanno ahosi, satthari pasanno satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā pasannamānaso buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā sattāhaccayena bhagavato pādamūle nipatitvā taṃ ṭhānaṃ patthesi. Bhagavāpissa samijjhanabhāvaṃ ñatvā byākāsi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā tato cuto tusitādīsu devesu dibbasampattiṃ anubhavitvā tato cuto vipassissa bhagavato kāle ekasmiṃ kule nibbatto asappurisasaṃsaggena tassa sāvakaṃ bhikkhuṃ arahāti jānantopi abbhūtena abbhācikkhi. Tasseva sāvakānaṃ khīrasalākabhattaṃ adāsi. So yāvatāyukaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā kassapadasabalassa kāle kulagehe nibbatto osānakāle sāsane pabbajito parinibbute bhagavati sakalaloke kolāhale jāte satta bhikkhavo pabbajito paccantajanapade vanamajjhe ekaṃ pabbataṃ abhiruhitvā ‘‘jīvitāsā orohantu nirālayā nisīdantū’’ti nisseṇiṃ pātesuṃ. Tesaṃ ovādadāyako jeṭṭhakatthero satthāhabbhantare arahā ahosi. Tadanantaratthero anāgāmī, itare pañca parisuddhasīlā tato cutā devaloke nibbattā. Tattha ekaṃ buddhantaraṃ dibbasukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde pukkusāti (ma. ni. 3.342), sabhiyo (su. ni. sabhiyasutta), bāhiyo (udā. 10), kumārakassapoti (ma. ni. 1.249) ime cattāro tattha tattha nibbattiṃsu. Ayaṃ pana mallaraṭṭhe anupiyanagare nibbatti. Tasmiṃ mātukucchito anikkhanteyeva mātā kālamakāsi, atheko tassā sarīraṃ jhāpanatthāya citakasmiṃ āropetvā kumāraṃ dabbantare patitaṃ gahetvā jaggāpesi. Dabbe patitattā dabbo mallaputtoti pākaṭo ahosi. Aparabhāge pubbasambhāravasena pabbaji, so kammaṭṭhānamanuyutto nacirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
අථ නං සත්‌ථා මජ්‌ඣත්‌තභාවෙන ආනුභාවසම්‌පන්‌නභාවෙන ච භික්‌ඛූනං සෙනාසනං පඤ්‌ඤාපනෙ භත්‌තුද්‌දෙසනෙ ච නියොජෙසි. සබ්‌බො ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො තං සමන්‌නෙසි. තං විනයඛන්‌ධකෙ (චූළව. 189-190) ආගතමෙව. අපරභාගෙ ථෙරො එකස්‌ස වරසලාකදායකස්‌ස සලාකභත්‌තං මෙත්‌තියභූමජකානං භික්‌ඛූනං උද්‌දිසි. තෙ හට්‌ඨතුට්‌ඨා ‘‘ස්‌වෙ මය්‌හං මුග්‌ගඝතමධුමිස්‌සකභත්‌තං භුඤ්‌ජිස්‌සාමා’’ති උස්‌සාහජාතා අහෙසුං. සො පන උපාසකො තෙසං වාරප්‌පත්‌තභාවං සුත්‌වා දාසිං ආණාපෙසි – ‘‘යෙ, ජෙ, භික්‌ඛූ ස්‌වෙ ඉධ ආගමිස්‌සන්‌ති, තෙ කණාජකෙන බිලඞ්‌ගදුතියෙන පරිවිසාහී’’ති. සාපි තථෙව තෙ භික්‌ඛූ ආගතෙ කොට්‌ඨකපමුඛෙ නිසීදාපෙත්‌වා භොජෙසි. තෙ භික්‌ඛූ අනත්‌තමනා කොපෙන තටතටායන්‌තා ථෙරෙ ආඝාතං බන්‌ධිත්‌වා ‘‘මධුරභත්‌තදායකං අම්‌හාකං අමධුරභත්‌තං දාපෙතුං එසොව නියොජෙසී’’ති දුක්‌ඛී දුම්‌මනා නිසීදිංසු. අථ තෙ මෙත්‌තියා නාම භික්‌ඛුනී ‘‘කිං, භන්‌තෙ, දුම්‌මනා’’ති පුච්‌ඡි. තෙ, ‘‘භගිනි, කිං අම්‌හෙ දබ්‌බෙන මල්‌ලපුත්‌තෙන විහෙඨියමානෙ අජ්‌ඣුපෙක්‌ඛසී’’ති ආහංසු. ‘‘කිං, භන්‌තෙ, මයා සක්‌කා කාතු’’න්‌ති? ‘‘තස්‌ස දොසං ආරොපෙහී’’ති. සා තත්‌ථ තත්‌ථ ථෙරස්‌ස අභූතාරොපනං අකාසි. තං සුත්‌වා භික්‌ඛූ භගවතො ආරොචෙසුං. අථ භගවා දබ්‌බං මල්‌ලපුත්‌තං පක්‌කොසාපෙත්‌වා – ‘‘සච්‌චං කිර ත්‌වං, දබ්‌බ, මෙත්‌තියාය භික්‌ඛුනියා විප්‌පකාරමකාසී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘යථා මං, භන්‌තෙ, භගවා ජානාතී’’ති. ‘‘න ඛො, දබ්‌බ , දබ්‌බා එවං නිබ්‌බෙඨෙන්‌ති, කාරකභාවං වා අකාරකභාවං වා වදෙහී’’ති. ‘‘අකාරකො අහං, භන්‌තෙ’’ති. භගවා – ‘‘මෙත්‌තියං භික්‌ඛුනිං නාසෙත්‌වා තෙ භික්‌ඛූ අනුයුඤ්‌ජථා’’ති ආහ. උපාලිත්‌ථෙරප්‌පමුඛා භික්‌ඛූ තං භික්‌ඛුනිං උප්‌පබ්‌බාජෙත්‌වා මෙත්‌තියභූමජකෙ භික්‌ඛූ අනුයුඤ්‌ජිත්‌වා තෙහි ‘‘අම්‌හෙහි නියොජිතා සා භික්‌ඛුනී’’ති වුත්‌තෙ භගවතො එකමත්‌ථං ආරොචෙසුං. භගවා මෙත්‌තියභූමජකානං භික්‌ඛූනං අමූලකසඞ්‌ඝාදිසෙසං පඤ්‌ඤපෙසි.
Atha naṃ satthā majjhattabhāvena ānubhāvasampannabhāvena ca bhikkhūnaṃ senāsanaṃ paññāpane bhattuddesane ca niyojesi. Sabbo ca bhikkhusaṅgho taṃ samannesi. Taṃ vinayakhandhake (cūḷava. 189-190) āgatameva. Aparabhāge thero ekassa varasalākadāyakassa salākabhattaṃ mettiyabhūmajakānaṃ bhikkhūnaṃ uddisi. Te haṭṭhatuṭṭhā ‘‘sve mayhaṃ muggaghatamadhumissakabhattaṃ bhuñjissāmā’’ti ussāhajātā ahesuṃ. So pana upāsako tesaṃ vārappattabhāvaṃ sutvā dāsiṃ āṇāpesi – ‘‘ye, je, bhikkhū sve idha āgamissanti, te kaṇājakena bilaṅgadutiyena parivisāhī’’ti. Sāpi tatheva te bhikkhū āgate koṭṭhakapamukhe nisīdāpetvā bhojesi. Te bhikkhū anattamanā kopena taṭataṭāyantā there āghātaṃ bandhitvā ‘‘madhurabhattadāyakaṃ amhākaṃ amadhurabhattaṃ dāpetuṃ esova niyojesī’’ti dukkhī dummanā nisīdiṃsu. Atha te mettiyā nāma bhikkhunī ‘‘kiṃ, bhante, dummanā’’ti pucchi. Te, ‘‘bhagini, kiṃ amhe dabbena mallaputtena viheṭhiyamāne ajjhupekkhasī’’ti āhaṃsu. ‘‘Kiṃ, bhante, mayā sakkā kātu’’nti? ‘‘Tassa dosaṃ āropehī’’ti. Sā tattha tattha therassa abhūtāropanaṃ akāsi. Taṃ sutvā bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Atha bhagavā dabbaṃ mallaputtaṃ pakkosāpetvā – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, dabba, mettiyāya bhikkhuniyā vippakāramakāsī’’ti pucchi. ‘‘Yathā maṃ, bhante, bhagavā jānātī’’ti. ‘‘Na kho, dabba , dabbā evaṃ nibbeṭhenti, kārakabhāvaṃ vā akārakabhāvaṃ vā vadehī’’ti. ‘‘Akārako ahaṃ, bhante’’ti. Bhagavā – ‘‘mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsetvā te bhikkhū anuyuñjathā’’ti āha. Upālittherappamukhā bhikkhū taṃ bhikkhuniṃ uppabbājetvā mettiyabhūmajake bhikkhū anuyuñjitvā tehi ‘‘amhehi niyojitā sā bhikkhunī’’ti vutte bhagavato ekamatthaṃ ārocesuṃ. Bhagavā mettiyabhūmajakānaṃ bhikkhūnaṃ amūlakasaṅghādisesaṃ paññapesi.
තෙන ච සමයෙන දබ්‌බත්‌ථෙරො භික්‌ඛූනං සෙනාසනං පඤ්‌ඤාපෙන්‌තො වෙළුවනවිහාරස්‌ස සාමන්‌තා අට්‌ඨාරසමහාවිහාරෙ සභාගෙ භික්‌ඛූ පෙසෙන්‌තො රත්‌තිභාගෙ අන්‌ධකාරෙ අඞ්‌ගුලියා පදීපං ජාලෙත්‌වා තෙනෙවාලොකෙන අනිද්‌ධිමන්‌තෙ භික්‌ඛූ පෙසෙසි. එවං ථෙරස්‌ස සෙනාසනපඤ්‌ඤාපනභත්‌තුද්‌දෙසනකිච්‌චෙ පාකටෙ ජාතෙ සත්‌ථා අරියගණමජ්‌ඣෙ දබ්‌බත්‌ථෙරං ඨානන්‌තරෙ ඨපෙන්‌තො ‘‘එතදග්‌ගං, භික්‌ඛවෙ, මම සාවකානං භික්‌ඛූනං සෙනාසනපඤ්‌ඤාපකානං යදිදං දබ්‌බො මල්‌ලපුත්‌තො’’ති (අ. නි. 1.209, 214) එතදග්‌ගෙ ඨපෙසි.
Tena ca samayena dabbatthero bhikkhūnaṃ senāsanaṃ paññāpento veḷuvanavihārassa sāmantā aṭṭhārasamahāvihāre sabhāge bhikkhū pesento rattibhāge andhakāre aṅguliyā padīpaṃ jāletvā tenevālokena aniddhimante bhikkhū pesesi. Evaṃ therassa senāsanapaññāpanabhattuddesanakicce pākaṭe jāte satthā ariyagaṇamajjhe dabbattheraṃ ṭhānantare ṭhapento ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ senāsanapaññāpakānaṃ yadidaṃ dabbo mallaputto’’ti (a. ni. 1.209, 214) etadagge ṭhapesi.
108. ථෙරො අත්‌තනො පුබ්‌බකම්‌මං සරිත්‌වා සොමනස්‌සජාතො පුබ්‌බචරිතාපදානං පකාසෙන්‌තො පදුමුත්‌තරො නාම ජිනොතිආදිමාහ. තං සබ්‌බං හෙට්‌ඨා වුත්‌තත්‌ථමෙව. ඉතො එකනවුතෙ කප්‌පෙ විපස්‌සී නාම නායකො ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජීති සම්‌බන්‌ධො.
108. Thero attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha. Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttatthameva. Ito ekanavute kappe vipassī nāma nāyako loke uppajjīti sambandho.
125. දුට්‌ඨචිත්‌තොති දූසිතචිත්‌තො අසාධුසඞ්‌ගමෙන අපසන්‌නචිත්‌තොති අත්‌ථො. උපවදිං සාවකං තස්‌සාති තස්‌ස භගවතො ඛීණාසවං සාවකං උපවදිං, උපරි අභූතං වචනං ආරොපෙසිං, අබ්‌භක්‌ඛානං අකාසින්‌ති අත්‌ථො.
125.Duṭṭhacittoti dūsitacitto asādhusaṅgamena apasannacittoti attho. Upavadiṃ sāvakaṃ tassāti tassa bhagavato khīṇāsavaṃ sāvakaṃ upavadiṃ, upari abhūtaṃ vacanaṃ āropesiṃ, abbhakkhānaṃ akāsinti attho.
132. දුන්‌දුභියොති දුන්‌දුං ඉති සද්‌දායනතො දුන්‌දුභිසඞ්‌ඛාතා භෙරියො. නාදයිංසූති සද්‌දං කරිංසු. සමන්‌තතො අසනියොති සබ්‌බදිසාභාගතො අසනෙ විනාසනෙ නියුත්‌තොති අසනියො, දෙවදණ්‌ඩා භයාවහා ඵලිංසූති සම්‌බන්‌ධො.
132.Dundubhiyoti dunduṃ iti saddāyanato dundubhisaṅkhātā bheriyo. Nādayiṃsūti saddaṃ kariṃsu. Samantato asaniyoti sabbadisābhāgato asane vināsane niyuttoti asaniyo, devadaṇḍā bhayāvahā phaliṃsūti sambandho.
133. උක්‌කා පතිංසු නභසාති ආකාසතො අග්‌ගික්‌ඛන්‌ධා ච පතිංසූති අත්‌ථො. ධූමකෙතු ච දිස්‌සතීති ධූමරාජිසහිතො අග්‌ගික්‌ඛන්‌ධො ච දිස්‌සති පඤ්‌ඤායතීති අත්‌ථො. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙවාති.
133.Ukkā patiṃsu nabhasāti ākāsato aggikkhandhā ca patiṃsūti attho. Dhūmaketu ca dissatīti dhūmarājisahito aggikkhandho ca dissati paññāyatīti attho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
දබ්‌බමල්‌ලපුත්‌තත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා සමත්‌තා.
Dabbamallaputtattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / අපදානපාළි • Apadānapāḷi / 4. දබ්‌බමල්‌ලපුත්‌තත්‌ථෙරඅපදානං • 4. Dabbamallaputtattheraapadānaṃ
