Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౫. దబ్బత్థేరగాథావణ్ణనా

    5. Dabbattheragāthāvaṇṇanā

    యో దుద్దమియోతి ఆయస్మతో దబ్బత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పదుముత్తరబుద్ధకాలే హంసవతీనగరే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ ధమ్మదేసనం సుణన్తో సత్థారం ఏకం భిక్ఖుం సేనాసనపఞ్ఞాపకానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా అధికారకమ్మం కత్వా తం ఠానన్తరం పత్థేత్వా సత్థారా బ్యాకతో యావజీవం కుసలం కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరిత్వా కస్సపదసబలస్స సాసనోసక్కనకాలే పబ్బజి. తదా తేన సద్ధిం అపరే ఛ జనాతి సత్త భిక్ఖూ ఏకచిత్తా హుత్వా అఞ్ఞే సాసనే అగారవం కరోన్తే దిస్వా – ‘‘ఇధ కిం కరోమ ఏకమన్తే సమణధమ్మం కత్వా దుక్ఖస్సన్తం కరిస్సామా’’తి నిస్సేణిం బన్ధిత్వా ఉచ్చం పబ్బతసిఖరం ఆరుహిత్వా, ‘‘అత్తనో చిత్తబలం జానన్తా నిస్సేణిం నిపాతేన్తు, జీవితే సాలయా ఓతరన్తు, మా పచ్ఛానుతప్పినో అహువత్థా’’తి వత్వా సబ్బే ఏకచిత్తా హుత్వా నిస్సేణిం పాతేత్వా – ‘‘అప్పమత్తా హోథ, ఆవుసో’’తి అఞ్ఞమఞ్ఞం ఓవదిత్వా చిత్తరుచికేసు ఠానేసు నిసీదిత్వా సమణధమ్మం కాతుం ఆరభింసు.

    Yo duddamiyoti āyasmato dabbattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto heṭṭhā vuttanayeneva dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā satthārā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaritvā kassapadasabalassa sāsanosakkanakāle pabbaji. Tadā tena saddhiṃ apare cha janāti satta bhikkhū ekacittā hutvā aññe sāsane agāravaṃ karonte disvā – ‘‘idha kiṃ karoma ekamante samaṇadhammaṃ katvā dukkhassantaṃ karissāmā’’ti nisseṇiṃ bandhitvā uccaṃ pabbatasikharaṃ āruhitvā, ‘‘attano cittabalaṃ jānantā nisseṇiṃ nipātentu, jīvite sālayā otarantu, mā pacchānutappino ahuvatthā’’ti vatvā sabbe ekacittā hutvā nisseṇiṃ pātetvā – ‘‘appamattā hotha, āvuso’’ti aññamaññaṃ ovaditvā cittarucikesu ṭhānesu nisīditvā samaṇadhammaṃ kātuṃ ārabhiṃsu.

    తత్రేకో థేరో పఞ్చమే దివసే అరహత్తం పత్వా, ‘‘మమ కిచ్చం నిప్ఫన్నం, అహం ఇమస్మిం ఠానే కిం కరిస్సామి’’తి ఇద్ధియా ఉత్తరకురుతో పిణ్డపాతం ఆహరిత్వా, ‘‘ఆవుసో, ఇమం పిణ్డపాతం పరిభుఞ్జథ, భిక్ఖాచారకిచ్చం మమాయత్తం హోతు, తుమ్హే అత్తనో కమ్మం కరోథా’’తి ఆహ. ‘‘కిం ను ఖో మయం, ఆవుసో, నిస్సేణిం పాతేన్తా ఏవం అవోచుమ్హ – ‘యో పఠమం ధమ్మం సచ్ఛికరోతి, సో భిక్ఖం ఆహరతు, తేనాభతం సేసా పరిభుఞ్జిత్వా సమణధమ్మం కరిస్సన్తీ’’’తి. ‘‘నత్థి, ఆవుసో’’తి. తుమ్హే అత్తనో పుబ్బహేతునా లభిత్థ, మయమ్పి సక్కోన్తా వట్టస్సన్తం కరిస్సామ, గచ్ఛథ తుమ్హేతి. థేరో తే సఞ్ఞాపేతుం అసక్కోన్తో ఫాసుకట్ఠానే పిణ్డపాతం పరిభుఞ్జిత్వా గతో . అపరో థేరో సత్తమే దివసే అనాగామిఫలం పత్వా తతో చుతో సుద్ధావాసబ్రహ్మలోకే నిబ్బత్తో. ఇతరే థేరా తతో చుతా ఏకం బుద్ధన్తరం దేవమనుస్సేసు సంసరిత్వా తేసు తేసు కులేసు నిబ్బత్తా. ఏకో గన్ధారరట్ఠే తక్కసిలానగరే రాజగేహే నిబ్బత్తో, ఏకో మజ్ఝన్తికరట్ఠే పరిబ్బాజికాయ కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తో, ఏకో బాహియరట్ఠే కుటుమ్బియగేహే నిబ్బత్తో, ఏకో భిక్ఖునుపస్సయే జాతో.

    Tatreko thero pañcame divase arahattaṃ patvā, ‘‘mama kiccaṃ nipphannaṃ, ahaṃ imasmiṃ ṭhāne kiṃ karissāmi’’ti iddhiyā uttarakuruto piṇḍapātaṃ āharitvā, ‘‘āvuso, imaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjatha, bhikkhācārakiccaṃ mamāyattaṃ hotu, tumhe attano kammaṃ karothā’’ti āha. ‘‘Kiṃ nu kho mayaṃ, āvuso, nisseṇiṃ pātentā evaṃ avocumha – ‘yo paṭhamaṃ dhammaṃ sacchikaroti, so bhikkhaṃ āharatu, tenābhataṃ sesā paribhuñjitvā samaṇadhammaṃ karissantī’’’ti. ‘‘Natthi, āvuso’’ti. Tumhe attano pubbahetunā labhittha, mayampi sakkontā vaṭṭassantaṃ karissāma, gacchatha tumheti. Thero te saññāpetuṃ asakkonto phāsukaṭṭhāne piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā gato . Aparo thero sattame divase anāgāmiphalaṃ patvā tato cuto suddhāvāsabrahmaloke nibbatto. Itare therā tato cutā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā tesu tesu kulesu nibbattā. Eko gandhāraraṭṭhe takkasilānagare rājagehe nibbatto, eko majjhantikaraṭṭhe paribbājikāya kucchimhi nibbatto, eko bāhiyaraṭṭhe kuṭumbiyagehe nibbatto, eko bhikkhunupassaye jāto.

    అయం పన దబ్బత్థేరో మల్లరట్ఠే అనుపియనగరే ఏకస్స మల్లరఞ్ఞో గేహే పటిసన్ధిం గణ్హి. తస్స మాతా ఉపవిజఞ్ఞా కాలమకాసి, మతసరీరం సుసానం నేత్వా దారుచితకం ఆరోపేత్వా అగ్గిం అదంసు. తస్సా అగ్గివేగసన్తత్తం ఉదరపటలం ద్వేధా అహోసి. దారకో అత్తనో పుఞ్ఞబలేన ఉప్పతిత్వా ఏకస్మిం దబ్బత్థమ్భే నిపతి. తం దారకం గహేత్వా అయ్యికాయ అదంసు. సా తస్స నామం గణ్హన్తీ దబ్బత్థమ్భే పతిత్వా లద్ధజీవితత్తా ‘‘దబ్బో’’తిస్స నామం అకాసి. తస్స చ సత్తవస్సికకాలే సత్థా భిక్ఖుసఙ్ఘపరివారో మల్లరట్ఠే చారికం చరమానో అనుపియమ్బవనే విహరతి. దబ్బకుమారో సత్థారం దిస్వా దస్సనేనేవ పసీదిత్వా పబ్బజితుకామో హుత్వా ‘‘అహం దసబలస్స సన్తికే పబ్బజిస్సామీ’’తి అయ్యికం ఆపుచ్ఛి. సా ‘‘సాధు, తాతా’’తి దబ్బకుమారం ఆదాయ సత్థు సన్తికం గన్త్వా, ‘‘భన్తే, ఇమం కుమారం పబ్బాజేథా’’తి ఆహ. సత్థా అఞ్ఞతరస్స భిక్ఖునో సఞ్ఞం అదాసి – ‘‘భిక్ఖు ఇమం దారకం పబ్బాజేహీ’’తి. సో థేరో సత్థు వచనం సుత్వా దబ్బకుమారం పబ్బాజేన్తో తచపఞ్చకకమ్మట్ఠానం ఆచిక్ఖి. పుబ్బహేతుసమ్పన్నో కతాభినీహారో సత్తో పఠమకేసవట్టియా వోరోపనక్ఖణే సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి, దుతియాయ కేసవట్టియా ఓరోపియమానాయ సకదాగామిఫలే, తతియాయ అనాగామిఫలే, సబ్బకేసానం పన ఓరోపనఞ్చ అరహత్తఫలసచ్ఛికిరియా చ అపచ్ఛా అపురే అహోసి. సత్థా మల్లరట్ఠే యథాభిరన్తం విహరిత్వా రాజగహం గన్త్వా వేళువనే వాసం కప్పేసి.

    Ayaṃ pana dabbatthero mallaraṭṭhe anupiyanagare ekassa mallarañño gehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa mātā upavijaññā kālamakāsi, matasarīraṃ susānaṃ netvā dārucitakaṃ āropetvā aggiṃ adaṃsu. Tassā aggivegasantattaṃ udarapaṭalaṃ dvedhā ahosi. Dārako attano puññabalena uppatitvā ekasmiṃ dabbatthambhe nipati. Taṃ dārakaṃ gahetvā ayyikāya adaṃsu. Sā tassa nāmaṃ gaṇhantī dabbatthambhe patitvā laddhajīvitattā ‘‘dabbo’’tissa nāmaṃ akāsi. Tassa ca sattavassikakāle satthā bhikkhusaṅghaparivāro mallaraṭṭhe cārikaṃ caramāno anupiyambavane viharati. Dabbakumāro satthāraṃ disvā dassaneneva pasīditvā pabbajitukāmo hutvā ‘‘ahaṃ dasabalassa santike pabbajissāmī’’ti ayyikaṃ āpucchi. Sā ‘‘sādhu, tātā’’ti dabbakumāraṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, imaṃ kumāraṃ pabbājethā’’ti āha. Satthā aññatarassa bhikkhuno saññaṃ adāsi – ‘‘bhikkhu imaṃ dārakaṃ pabbājehī’’ti. So thero satthu vacanaṃ sutvā dabbakumāraṃ pabbājento tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhi. Pubbahetusampanno katābhinīhāro satto paṭhamakesavaṭṭiyā voropanakkhaṇe sotāpattiphale patiṭṭhahi, dutiyāya kesavaṭṭiyā oropiyamānāya sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale, sabbakesānaṃ pana oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apacchā apure ahosi. Satthā mallaraṭṭhe yathābhirantaṃ viharitvā rājagahaṃ gantvā veḷuvane vāsaṃ kappesi.

    తత్రాయస్మా దబ్బో మల్లపుత్తో రహోగతో అత్తనో కిచ్చనిప్ఫత్తిం ఓలోకేత్వా సఙ్ఘస్స వేయ్యావచ్చకరణే కాయం యోజేతుకామో చిన్తేసి – ‘‘యంనూనాహం సఙ్ఘస్స సేనాసనఞ్చ పఞ్ఞాపేయ్యం భత్తాని చ ఉద్దిసేయ్య’’న్తి. సో సత్థు సన్తికం గన్త్వా అత్తనో పరివితక్కం ఆరోచేసి. సత్థా తస్స సాధుకారం దత్వా సేనాసనపఞ్ఞాపకత్తఞ్చ భత్తుద్దేసకత్తఞ్చ సమ్పటిచ్ఛి. అథ నం ‘‘అయం దబ్బో దహరోవ సమానో మహన్తే ఠానే ఠితో’’తి సత్తవస్సికకాలేయేవ ఉపసమ్పాదేసి. థేరో ఉపసమ్పన్నకాలతో పట్ఠాయ రాజగహం ఉపనిస్సాయ విహరన్తానం సబ్బభిక్ఖూనం సేనాసనాని చ పఞ్ఞాపేతి, భిక్ఖఞ్చ ఉద్దిసతి. తస్స సేనాసనపఞ్ఞాపకభావో సబ్బదిసాసు పాకటో అహోసి – ‘‘దబ్బో కిర మల్లపుత్తో సభాగసభాగానం భిక్ఖూనం ఏకట్ఠానే సేనాసనాని పఞ్ఞాపేతి, ఆసన్నేపి దూరేపి సేనాసనం పఞ్ఞాపేతి, గన్తుం అసక్కోన్తే ఇద్ధియా నేతీ’’తి.

    Tatrāyasmā dabbo mallaputto rahogato attano kiccanipphattiṃ oloketvā saṅghassa veyyāvaccakaraṇe kāyaṃ yojetukāmo cintesi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ saṅghassa senāsanañca paññāpeyyaṃ bhattāni ca uddiseyya’’nti. So satthu santikaṃ gantvā attano parivitakkaṃ ārocesi. Satthā tassa sādhukāraṃ datvā senāsanapaññāpakattañca bhattuddesakattañca sampaṭicchi. Atha naṃ ‘‘ayaṃ dabbo daharova samāno mahante ṭhāne ṭhito’’ti sattavassikakāleyeva upasampādesi. Thero upasampannakālato paṭṭhāya rājagahaṃ upanissāya viharantānaṃ sabbabhikkhūnaṃ senāsanāni ca paññāpeti, bhikkhañca uddisati. Tassa senāsanapaññāpakabhāvo sabbadisāsu pākaṭo ahosi – ‘‘dabbo kira mallaputto sabhāgasabhāgānaṃ bhikkhūnaṃ ekaṭṭhāne senāsanāni paññāpeti, āsannepi dūrepi senāsanaṃ paññāpeti, gantuṃ asakkonte iddhiyā netī’’ti.

    అథ నం భిక్ఖూ కాలేపి వికాలేపి – ‘‘అమ్హాకం, ఆవుసో, జీవకమ్బవనే సేనాసనం పఞ్ఞాపేహి, అమ్హాకం మద్దకుచ్ఛిస్మిం మిగదాయే’’తి ఏవం సేనాసనం ఉద్దిసాపేత్వా తస్స ఇద్ధిం పస్సన్తా గచ్ఛన్తి. సోపి ఇద్ధియా మనోమయే కాయే అభిసఙ్ఖరిత్వా ఏకేకస్స థేరస్స ఏకేకం అత్తనా సదిసం భిక్ఖుం దత్వా అఙ్గులియా జలమానాయ పురతో గన్త్వా ‘‘అయం మఞ్చో ఇదం పీఠ’’న్తిఆదీని వత్వా సేనాసనం పఞ్ఞాపేత్వా పున అత్తనో వసనట్ఠానమేవ ఆగచ్ఛతి . అయమేత్థ సఙ్ఖేపో, విత్థారతో పనిదం వత్థు పాళియం ఆగతమేవ. సత్థా ఇదమేవ కారణం అట్ఠుప్పత్తిం కత్వా అపరభాగే అరియగణమజ్ఝే నిసిన్నో థేరం సేనాసనపఞ్ఞాపకానం అగ్గట్ఠానే ఠపేసి – ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం సేనాసనపఞ్ఞాపకానం యదిదం దబ్బో మల్లపుత్తో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౨౦౯; ౨౧౪). వుత్తమ్పి చేతం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౪, ౧౦౮-౧౪౯) –

    Atha naṃ bhikkhū kālepi vikālepi – ‘‘amhākaṃ, āvuso, jīvakambavane senāsanaṃ paññāpehi, amhākaṃ maddakucchismiṃ migadāye’’ti evaṃ senāsanaṃ uddisāpetvā tassa iddhiṃ passantā gacchanti. Sopi iddhiyā manomaye kāye abhisaṅkharitvā ekekassa therassa ekekaṃ attanā sadisaṃ bhikkhuṃ datvā aṅguliyā jalamānāya purato gantvā ‘‘ayaṃ mañco idaṃ pīṭha’’ntiādīni vatvā senāsanaṃ paññāpetvā puna attano vasanaṭṭhānameva āgacchati . Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panidaṃ vatthu pāḷiyaṃ āgatameva. Satthā idameva kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ senāsanapaññāpakānaṃ yadidaṃ dabbo mallaputto’’ti (a. ni. 1.209; 214). Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.54, 108-149) –

    ‘‘పదుముత్తరో నామ జినో, సబ్బలోకవిదూ ముని;

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbalokavidū muni;

    ఇతో సతసహస్సమ్హి, కప్పే ఉప్పజ్జి చక్ఖుమా.

    Ito satasahassamhi, kappe uppajji cakkhumā.

    ‘‘ఓవాదకో విఞ్ఞాపకో, తారకో సబ్బపాణినం;

    ‘‘Ovādako viññāpako, tārako sabbapāṇinaṃ;

    దేసనాకుసలో బుద్ధో, తారేసి జనతం బహుం.

    Desanākusalo buddho, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘అనుకమ్పకో కారుణికో, హితేసీ సబ్బపాణినం;

    ‘‘Anukampako kāruṇiko, hitesī sabbapāṇinaṃ;

    సమ్పత్తే తిత్థియే సబ్బే, పఞ్చసీలే పతిట్ఠపి.

    Sampatte titthiye sabbe, pañcasīle patiṭṭhapi.

    ‘‘ఏవం నిరాకులం ఆసి, సుఞ్ఞతం తిత్థియేహి చ;

    ‘‘Evaṃ nirākulaṃ āsi, suññataṃ titthiyehi ca;

    విచిత్తం అరహన్తేహి, వసీభూతేహి తాదిభి.

    Vicittaṃ arahantehi, vasībhūtehi tādibhi.

    ‘‘రతనానట్ఠపఞ్ఞాసం, ఉగ్గతో సో మహాముని;

    ‘‘Ratanānaṭṭhapaññāsaṃ, uggato so mahāmuni;

    కఞ్చనగ్ఘియసఙ్కాసో, బాత్తింసవరలక్ఖణో.

    Kañcanagghiyasaṅkāso, bāttiṃsavaralakkhaṇo.

    ‘‘వస్ససతసహస్సాని, ఆయు విజ్జతి తావదే;

    ‘‘Vassasatasahassāni, āyu vijjati tāvade;

    తావతా తిట్ఠమానో సో, తారేసి జనతం బహుం.

    Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘తదాహం హంసవతియం, సేట్ఠిపుత్తో మహాయసో;

    ‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, seṭṭhiputto mahāyaso;

    ఉపేత్వా లోకపజ్జోతం, అస్సోసిం ధమ్మదేసనం.

    Upetvā lokapajjotaṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ.

    ‘‘సేనాసనాని భిక్ఖూనం, పఞ్ఞాపేన్తం ససావకం;

    ‘‘Senāsanāni bhikkhūnaṃ, paññāpentaṃ sasāvakaṃ;

    కిత్తయన్తస్స వచనం, సుణిత్వా ముదితో అహం.

    Kittayantassa vacanaṃ, suṇitvā mudito ahaṃ.

    ‘‘అధికారం ససఙ్ఘస్స, కత్వా తస్స మహేసినో;

    ‘‘Adhikāraṃ sasaṅghassa, katvā tassa mahesino;

    నిపచ్చ సిరసా పాదే, తం ఠానమభిపత్థయిం.

    Nipacca sirasā pāde, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ.

    ‘‘తదాహ స మహావీరో, మమ కమ్మం పకిత్తయం;

    ‘‘Tadāha sa mahāvīro, mama kammaṃ pakittayaṃ;

    యో ససఙ్ఘమభోజేసి, సత్తాహం లోకనాయకం.

    Yo sasaṅghamabhojesi, sattāhaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘సోయం కమలపత్తక్ఖో, సీహంసో కనకత్తచో;

    ‘‘Soyaṃ kamalapattakkho, sīhaṃso kanakattaco;

    మమ పాదమూలే నిపతి, పత్థయం ఠానముత్తమం.

    Mama pādamūle nipati, patthayaṃ ṭhānamuttamaṃ.

    ‘‘సతసహస్సితో కప్పే, ఓక్కాకకులసమ్భవో;

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    గోతమో నామ గోత్తేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘సావకో తస్స బుద్ధస్స, దబ్బో నామేన విస్సుతో;

    ‘‘Sāvako tassa buddhassa, dabbo nāmena vissuto;

    సేనాసనపఞ్ఞాపకో, అగ్గో హేస్సతియం తదా.

    Senāsanapaññāpako, aggo hessatiyaṃ tadā.

    ‘‘తేన కమ్మేన సుకతేన, చేతనాపణిధీహి చ;

    ‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘సతానం తీణిక్ఖత్తుఞ్చ, దేవరజ్జమకారయిం;

    ‘‘Satānaṃ tīṇikkhattuñca, devarajjamakārayiṃ;

    సతానం పఞ్చక్ఖత్తుఞ్చ, చక్కవత్తీ అహోసహం.

    Satānaṃ pañcakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.

    ‘‘పదేసరజ్జం విపులం, గణనాతో అసఙ్ఖియం;

    ‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;

    సబ్బత్థ సుఖితో ఆసిం, తస్స కమ్మస్స వాహసా.

    Sabbattha sukhito āsiṃ, tassa kammassa vāhasā.

    ‘‘ఏకనవుతితో కప్పే, విపస్సీ నామ నాయకో;

    ‘‘Ekanavutito kappe, vipassī nāma nāyako;

    ఉప్పజ్జి చారుదస్సనో, సబ్బధమ్మవిపస్సకో.

    Uppajji cārudassano, sabbadhammavipassako.

    ‘‘దుట్ఠచిత్తో ఉపవదిం, సావకం తస్స తాదినో;

    ‘‘Duṭṭhacitto upavadiṃ, sāvakaṃ tassa tādino;

    సబ్బాసవపరిక్ఖీణం, సుద్ధోతి చ విజానియ.

    Sabbāsavaparikkhīṇaṃ, suddhoti ca vijāniya.

    ‘‘తస్సేవ నరవీరస్స, సావకానం మహేసినం;

    ‘‘Tasseva naravīrassa, sāvakānaṃ mahesinaṃ;

    సలాకఞ్చ గహేత్వాన, ఖీరోదనమదాసహం.

    Salākañca gahetvāna, khīrodanamadāsahaṃ.

    ‘‘ఇమమ్హి భద్దకే కప్పే, బ్రహ్మబన్ధు మహాయసో;

    ‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;

    కస్సపో నామ గోత్తేన, ఉప్పజ్జి వదతం వరో.

    Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.

    ‘‘సాసనం జోతయిత్వాన, అభిభుయ్య కుతిత్థియే;

    ‘‘Sāsanaṃ jotayitvāna, abhibhuyya kutitthiye;

    వినేయ్యే వినయిత్వావ, నిబ్బుతో సో ససావకో.

    Vineyye vinayitvāva, nibbuto so sasāvako.

    ‘‘ససిస్సే నిబ్బుతే నాథే, అత్థమేన్తమ్హి సాసనే;

    ‘‘Sasisse nibbute nāthe, atthamentamhi sāsane;

    దేవా కన్దింసు సంవిగ్గా, ముత్తకేసా రుదమ్ముఖా.

    Devā kandiṃsu saṃviggā, muttakesā rudammukhā.

    ‘‘నిబ్బాయిస్సతి ధమ్మక్ఖో, న పస్సిసామ సుబ్బతే;

    ‘‘Nibbāyissati dhammakkho, na passisāma subbate;

    న సుణిస్సామ సద్ధమ్మం, అహో నో అప్పపుఞ్ఞతా.

    Na suṇissāma saddhammaṃ, aho no appapuññatā.

    ‘‘తదాయం పథవీ సబ్బా, అచలా సా చలాచలా;

    ‘‘Tadāyaṃ pathavī sabbā, acalā sā calācalā;

    సాగరో చ ససోకోవ, వినదీ కరుణం గిరం.

    Sāgaro ca sasokova, vinadī karuṇaṃ giraṃ.

    ‘‘చతుద్దిసా దున్దుభియో, నాదయింసు అమానుసా;

    ‘‘Catuddisā dundubhiyo, nādayiṃsu amānusā;

    సమన్తతో అసనియో, ఫలింసు చ భయావహా.

    Samantato asaniyo, phaliṃsu ca bhayāvahā.

    ‘‘ఉక్కా పతింసు నభసా, ధూమకేతు చ దిస్సతి;

    ‘‘Ukkā patiṃsu nabhasā, dhūmaketu ca dissati;

    సధూమా జాలవట్టా చ, రవింసు కరుణం మిగా.

    Sadhūmā jālavaṭṭā ca, raviṃsu karuṇaṃ migā.

    ‘‘ఉప్పాదే దారుణే దిస్వా, సాసనత్థఙ్గసూచకే;

    ‘‘Uppāde dāruṇe disvā, sāsanatthaṅgasūcake;

    సంవిగ్గా భిక్ఖవో సత్త, చిన్తయిమ్హ మయం తదా.

    Saṃviggā bhikkhavo satta, cintayimha mayaṃ tadā.

    ‘‘సాసనేన వినామ్హాకం, జీవితేన అలం మయం;

    ‘‘Sāsanena vināmhākaṃ, jīvitena alaṃ mayaṃ;

    పవిసిత్వా మహారఞ్ఞం, యుఞ్జామ జినసాసనే.

    Pavisitvā mahāraññaṃ, yuñjāma jinasāsane.

    ‘‘అద్దసమ్హ తదారఞ్ఞే, ఉబ్బిద్ధం సేలముత్తమం;

    ‘‘Addasamha tadāraññe, ubbiddhaṃ selamuttamaṃ;

    నిస్సేణియా తమారుయ్హ, నిస్సేణిం పాతయిమ్హసే.

    Nisseṇiyā tamāruyha, nisseṇiṃ pātayimhase.

    ‘‘తదా ఓవది నో థేరో, బుద్ధుప్పాదో సుదుల్లభో;

    ‘‘Tadā ovadi no thero, buddhuppādo sudullabho;

    సద్ధాతిదుల్లభా లద్ధా, థోకం సేసఞ్చ సాసనం.

    Saddhātidullabhā laddhā, thokaṃ sesañca sāsanaṃ.

    ‘‘నిపతన్తి ఖణాతీతా, అనన్తే దుక్ఖసాగరే;

    ‘‘Nipatanti khaṇātītā, anante dukkhasāgare;

    తస్మా పయోగో కత్తబ్బో, యావ ఠాతి మునే మతం.

    Tasmā payogo kattabbo, yāva ṭhāti mune mataṃ.

    ‘‘అరహా ఆసి సో థేరో, అనాగామీ తదానుగో;

    ‘‘Arahā āsi so thero, anāgāmī tadānugo;

    సుసీలా ఇతరే యుత్తా, దేవలోకం అగమ్హసే.

    Susīlā itare yuttā, devalokaṃ agamhase.

    ‘‘నిబ్బుతో తిణ్ణసంసారో, సుద్ధావాసే చ ఏకకో;

    ‘‘Nibbuto tiṇṇasaṃsāro, suddhāvāse ca ekako;

    అహఞ్చ పక్కుసాతి చ, సభియో బాహియో తథా.

    Ahañca pakkusāti ca, sabhiyo bāhiyo tathā.

    ‘‘కుమారకస్సపో, చేవ, తత్థ తత్థూపగా మయం;

    ‘‘Kumārakassapo, ceva, tattha tatthūpagā mayaṃ;

    సంసారబన్ధనా ముత్తా, గోతమేనానుకమ్పితా.

    Saṃsārabandhanā muttā, gotamenānukampitā.

    ‘‘మల్లేసు కుసినారాయం, గబ్భే జాతస్స మే సతో;

    ‘‘Mallesu kusinārāyaṃ, gabbhe jātassa me sato;

    మాతా మతా చితారుళ్హా, తతో నిప్పతితో అహం.

    Mātā matā citāruḷhā, tato nippatito ahaṃ.

    ‘‘పతితో దబ్బపుఞ్జమ్హి, తతో దబ్బోతి విస్సుతో;

    ‘‘Patito dabbapuñjamhi, tato dabboti vissuto;

    బ్రహ్మచారీబలేనాహం, విముత్తో సత్తవస్సికో.

    Brahmacārībalenāhaṃ, vimutto sattavassiko.

    ‘‘ఖీరోదనబలేనాహం , పఞ్చహఙ్గేహుపాగతో;

    ‘‘Khīrodanabalenāhaṃ , pañcahaṅgehupāgato;

    ఖీణాసవోపవాదేన, పాపేహి బహు చోదితో.

    Khīṇāsavopavādena, pāpehi bahu codito.

    ‘‘ఉభో పుఞ్ఞఞ్చ పాపఞ్చ, వీతివత్తోమ్హి దానిహం;

    ‘‘Ubho puññañca pāpañca, vītivattomhi dānihaṃ;

    పత్వాన పరమం సన్తిం, విహరామి అనాసవో.

    Patvāna paramaṃ santiṃ, viharāmi anāsavo.

    ‘‘సేనాసనం పఞ్ఞాపయిం, హాసయిత్వాన సుబ్బతే;

    ‘‘Senāsanaṃ paññāpayiṃ, hāsayitvāna subbate;

    జినో తస్మిం గుణే తుట్ఠో, ఏతదగ్గే ఠపేసి మం.

    Jino tasmiṃ guṇe tuṭṭho, etadagge ṭhapesi maṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం, భవా సబ్బే సమూహతా;

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    నాగోవ బన్ధనం ఛేత్వా, విహరామి అనాసవో.

    Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.

    ‘‘స్వాగతం వత మే ఆసి, బుద్ధసేట్ఠస్స సన్తికే;

    ‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;

    తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ‘‘పటిసమ్భిదా చతస్సో…పే॰…కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Paṭisambhidā catasso…pe…kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ఏవంభూతం పన తం యేన పుబ్బే ఏకస్స ఖీణాసవత్థేరస్స అనుద్ధంసనవసేన కతేన పాపకమ్మేన బహూని వస్ససతసహస్సాని నిరయే పచ్చి, తాయ ఏవ కమ్మపిలోతికాయ చోదియమానా మేత్తియభూమజకా భిక్ఖూ ‘‘ఇమినా మయం కల్యాణభత్తికస్స గహపతినో అన్తరే పరిభేదితా’’తి దుగ్గహితగాహినో అమూలకేన పారాజికేన ధమ్మేన అనుద్ధంసేసుం. తస్మిఞ్చ అధికరణే సఙ్ఘేన సతివినయేన వూపసమితే అయం థేరో లోకానుకమ్పాయ అత్తనో గుణే విభావేన్తో ‘‘యో దుద్దమియో’’తి ఇమం గాథం అభాసి.

    Evaṃbhūtaṃ pana taṃ yena pubbe ekassa khīṇāsavattherassa anuddhaṃsanavasena katena pāpakammena bahūni vassasatasahassāni niraye pacci, tāya eva kammapilotikāya codiyamānā mettiyabhūmajakā bhikkhū ‘‘iminā mayaṃ kalyāṇabhattikassa gahapatino antare paribheditā’’ti duggahitagāhino amūlakena pārājikena dhammena anuddhaṃsesuṃ. Tasmiñca adhikaraṇe saṅghena sativinayena vūpasamite ayaṃ thero lokānukampāya attano guṇe vibhāvento ‘‘yo duddamiyo’’ti imaṃ gāthaṃ abhāsi.

    . తత్థ యోతి అనియమితనిద్దేసో, తస్స ‘‘సో’’తి ఇమినా నియమత్తం దట్ఠబ్బం. ఉభయేనపి అఞ్ఞం వియ కత్వా అత్తానమేవ వదతి. దుద్దమియోతి దుద్దమో, దమేతుం అసక్కుణేయ్యో. ఇదఞ్చ అత్తనో పుథుజ్జనకాలే దిట్ఠిగతానం విసూకాయికానం కిలేసానం మదాలేపచిత్తస్స విప్ఫన్దితం ఇన్ద్రియానం అవూపసమనఞ్చ చిన్తేత్వా వదతి. దమేనాతి ఉత్తమేన అగ్గమగ్గదమేన, తేన హి దన్తో పున దమేతబ్బతాభావతో ‘‘దన్తో’’తి వత్తబ్బతం అరహతి, న అఞ్ఞేన. అథ వా దమేనాతి దమకేన పురిసదమ్మసారథినా దమితో . దబ్బోతి ద్రబ్యో, భబ్బోతి అత్థో. తేనాహ భగవా ఇమమేవ థేరం సన్ధాయ – ‘‘న ఖో, దబ్బ, దబ్బా ఏవం నిబ్బేఠేన్తీ’’తి (పారా॰ ౩౮౪; చూళవ॰ ౧౯౩) . సన్తుసితోతి యథాలద్ధపచ్చయసన్తోసేన ఝానసమాపత్తిసన్తోసేన మగ్గఫలసన్తోసేన చ సన్తుట్ఠో. వితిణ్ణకఙ్ఖోతి సోళసవత్థుకాయ అట్ఠవత్థుకాయ చ కఙ్ఖాయ పఠమమగ్గేనేవ సముగ్ఘాటితత్తా విగతకఙ్ఖో. విజితావీతి పురిసాజానీయేన విజేతబ్బస్స సబ్బస్సపి సంకిలేసపక్ఖస్స విజితత్తా విధమితత్తా విజితావీ. అపేతభేరవోతి పఞ్చవీసతియా భయానం సబ్బసో అపేతత్తా అపగతభేరవో అభయూపరతో . పున దబ్బోతి నామకిత్తనం. పరినిబ్బుతోతి ద్వే పరినిబ్బానాని కిలేసపరినిబ్బానఞ్చ, యా సఉపాదిసేసనిబ్బానధాతు, ఖన్ధపరినిబ్బానఞ్చ, యా అనుపాదిసేసనిబ్బానధాతు. తేసు ఇధ కిలేసపరినిబ్బానం అధిప్పేతం, తస్మా పహాతబ్బధమ్మానం మగ్గేన సబ్బసో పహీనత్తా కిలేసపరినిబ్బానేన పరినిబ్బుతోతి అత్థో. ఠితత్తోతి ఠితసభావో అచలో ఇట్ఠాదీసు తాదిభావప్పత్తియా లోకధమ్మేహి అకమ్పనీయో. హీతి చ హేతుఅత్థే నిపాతో, తేన యో పుబ్బే దుద్దమో హుత్వా ఠితో యస్మా దబ్బత్తా సత్థారా ఉత్తమేన దమేన దమితో సన్తుసితో వితిణ్ణకఙ్ఖో విజితావీ అపేతభేరవో, తస్మా సో దబ్బో పరినిబ్బుతో తతోయేవ చ ఠితత్తో, ఏవంభూతే చ తస్మిం చిత్తపసాదోవ కాతబ్బో, న పసాదఞ్ఞథత్తన్తి పరనేయ్యబుద్ధికే సత్తే అనుకమ్పన్తో థేరో అఞ్ఞం బ్యాకాసి.

    5. Tattha yoti aniyamitaniddeso, tassa ‘‘so’’ti iminā niyamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Ubhayenapi aññaṃ viya katvā attānameva vadati. Duddamiyoti duddamo, dametuṃ asakkuṇeyyo. Idañca attano puthujjanakāle diṭṭhigatānaṃ visūkāyikānaṃ kilesānaṃ madālepacittassa vipphanditaṃ indriyānaṃ avūpasamanañca cintetvā vadati. Damenāti uttamena aggamaggadamena, tena hi danto puna dametabbatābhāvato ‘‘danto’’ti vattabbataṃ arahati, na aññena. Atha vā damenāti damakena purisadammasārathinā damito . Dabboti drabyo, bhabboti attho. Tenāha bhagavā imameva theraṃ sandhāya – ‘‘na kho, dabba, dabbā evaṃ nibbeṭhentī’’ti (pārā. 384; cūḷava. 193) . Santusitoti yathāladdhapaccayasantosena jhānasamāpattisantosena maggaphalasantosena ca santuṭṭho. Vitiṇṇakaṅkhoti soḷasavatthukāya aṭṭhavatthukāya ca kaṅkhāya paṭhamamaggeneva samugghāṭitattā vigatakaṅkho. Vijitāvīti purisājānīyena vijetabbassa sabbassapi saṃkilesapakkhassa vijitattā vidhamitattā vijitāvī. Apetabheravoti pañcavīsatiyā bhayānaṃ sabbaso apetattā apagatabheravo abhayūparato . Puna dabboti nāmakittanaṃ. Parinibbutoti dve parinibbānāni kilesaparinibbānañca, yā saupādisesanibbānadhātu, khandhaparinibbānañca, yā anupādisesanibbānadhātu. Tesu idha kilesaparinibbānaṃ adhippetaṃ, tasmā pahātabbadhammānaṃ maggena sabbaso pahīnattā kilesaparinibbānena parinibbutoti attho. Ṭhitattoti ṭhitasabhāvo acalo iṭṭhādīsu tādibhāvappattiyā lokadhammehi akampanīyo. ti ca hetuatthe nipāto, tena yo pubbe duddamo hutvā ṭhito yasmā dabbattā satthārā uttamena damena damito santusito vitiṇṇakaṅkho vijitāvī apetabheravo, tasmā so dabbo parinibbuto tatoyeva ca ṭhitatto, evaṃbhūte ca tasmiṃ cittapasādova kātabbo, na pasādaññathattanti paraneyyabuddhike satte anukampanto thero aññaṃ byākāsi.

    దబ్బత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Dabbattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౫. దబ్బత్థేరగాథా • 5. Dabbattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact