Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੫. ਦਬ੍ਬਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
5. Dabbattheragāthāvaṇṇanā
ਯੋ ਦੁਦ੍ਦਮਿਯੋਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਦਬ੍ਬਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਹਂਸવਤੀਨਗਰੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਏਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਸੇਨਾਸਨਪਞ੍ਞਾਪਕਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਧਿਕਾਰਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਂ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਤ੍ਥੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਬ੍ਯਾਕਤੋ ਯਾવਜੀવਂ ਕੁਸਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਿਤ੍વਾ ਕਸ੍ਸਪਦਸਬਲਸ੍ਸ ਸਾਸਨੋਸਕ੍ਕਨਕਾਲੇ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਤਦਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਪਰੇ ਛ ਜਨਾਤਿ ਸਤ੍ਤ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਕਚਿਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇ ਸਾਸਨੇ ਅਗਾਰવਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ – ‘‘ਇਧ ਕਿਂ ਕਰੋਮ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਉਚ੍ਚਂ ਪਬ੍ਬਤਸਿਖਰਂ ਆਰੁਹਿਤ੍વਾ, ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤਬਲਂ ਜਾਨਨ੍ਤਾ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਨਿਪਾਤੇਨ੍ਤੁ, ਜੀવਿਤੇ ਸਾਲਯਾ ਓਤਰਨ੍ਤੁ, ਮਾ ਪਚ੍ਛਾਨੁਤਪ੍ਪਿਨੋ ਅਹੁવਤ੍ਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਏਕਚਿਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਪਾਤੇਤ੍વਾ – ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਹੋਥ, ਆવੁਸੋ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਰੁਚਿਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ ਆਰਭਿਂਸੁ।
Yo duddamiyoti āyasmato dabbattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto heṭṭhā vuttanayeneva dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā satthārā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaritvā kassapadasabalassa sāsanosakkanakāle pabbaji. Tadā tena saddhiṃ apare cha janāti satta bhikkhū ekacittā hutvā aññe sāsane agāravaṃ karonte disvā – ‘‘idha kiṃ karoma ekamante samaṇadhammaṃ katvā dukkhassantaṃ karissāmā’’ti nisseṇiṃ bandhitvā uccaṃ pabbatasikharaṃ āruhitvā, ‘‘attano cittabalaṃ jānantā nisseṇiṃ nipātentu, jīvite sālayā otarantu, mā pacchānutappino ahuvatthā’’ti vatvā sabbe ekacittā hutvā nisseṇiṃ pātetvā – ‘‘appamattā hotha, āvuso’’ti aññamaññaṃ ovaditvā cittarucikesu ṭhānesu nisīditvā samaṇadhammaṃ kātuṃ ārabhiṃsu.
ਤਤ੍ਰੇਕੋ ਥੇਰੋ ਪਞ੍ਚਮੇ ਦਿવਸੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ, ‘‘ਮਮ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਂ, ਅਹਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ’’ਤਿ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੁਤੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ, ‘‘ਆવੁਸੋ, ਇਮਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਥ, ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਕਿਚ੍ਚਂ ਮਮਾਯਤ੍ਤਂ ਹੋਤੁ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਪਾਤੇਨ੍ਤਾ ਏવਂ ਅવੋਚੁਮ੍ਹ – ‘ਯੋ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤਿ, ਸੋ ਭਿਕ੍ਖਂ ਆਹਰਤੁ, ਤੇਨਾਭਤਂ ਸੇਸਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਨਤ੍ਥਿ, ਆવੁਸੋ’’ਤਿ। ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁਨਾ ਲਭਿਤ੍ਥ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ વਟ੍ਟਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ, ਗਚ੍ਛਥ ਤੁਮ੍ਹੇਤਿ। ਥੇਰੋ ਤੇ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਫਾਸੁਕਟ੍ਠਾਨੇ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਗਤੋ । ਅਪਰੋ ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਂ ਪਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਇਤਰੇ ਥੇਰਾ ਤਤੋ ਚੁਤਾ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਿਤ੍વਾ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਕੁਲੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਏਕੋ ਗਨ੍ਧਾਰਰਟ੍ਠੇ ਤਕ੍ਕਸਿਲਾਨਗਰੇ ਰਾਜਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ, ਏਕੋ ਮਜ੍ਝਨ੍ਤਿਕਰਟ੍ਠੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਿਕਾਯ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ, ਏਕੋ ਬਾਹਿਯਰਟ੍ਠੇ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਯਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ, ਏਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁਨੁਪਸ੍ਸਯੇ ਜਾਤੋ।
Tatreko thero pañcame divase arahattaṃ patvā, ‘‘mama kiccaṃ nipphannaṃ, ahaṃ imasmiṃ ṭhāne kiṃ karissāmi’’ti iddhiyā uttarakuruto piṇḍapātaṃ āharitvā, ‘‘āvuso, imaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjatha, bhikkhācārakiccaṃ mamāyattaṃ hotu, tumhe attano kammaṃ karothā’’ti āha. ‘‘Kiṃ nu kho mayaṃ, āvuso, nisseṇiṃ pātentā evaṃ avocumha – ‘yo paṭhamaṃ dhammaṃ sacchikaroti, so bhikkhaṃ āharatu, tenābhataṃ sesā paribhuñjitvā samaṇadhammaṃ karissantī’’’ti. ‘‘Natthi, āvuso’’ti. Tumhe attano pubbahetunā labhittha, mayampi sakkontā vaṭṭassantaṃ karissāma, gacchatha tumheti. Thero te saññāpetuṃ asakkonto phāsukaṭṭhāne piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā gato . Aparo thero sattame divase anāgāmiphalaṃ patvā tato cuto suddhāvāsabrahmaloke nibbatto. Itare therā tato cutā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā tesu tesu kulesu nibbattā. Eko gandhāraraṭṭhe takkasilānagare rājagehe nibbatto, eko majjhantikaraṭṭhe paribbājikāya kucchimhi nibbatto, eko bāhiyaraṭṭhe kuṭumbiyagehe nibbatto, eko bhikkhunupassaye jāto.
ਅਯਂ ਪਨ ਦਬ੍ਬਤ੍ਥੇਰੋ ਮਲ੍ਲਰਟ੍ਠੇ ਅਨੁਪਿਯਨਗਰੇ ਏਕਸ੍ਸ ਮਲ੍ਲਰਞ੍ਞੋ ਗੇਹੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਉਪવਿਜਞ੍ਞਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ, ਮਤਸਰੀਰਂ ਸੁਸਾਨਂ ਨੇਤ੍વਾ ਦਾਰੁਚਿਤਕਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਦਂਸੁ। ਤਸ੍ਸਾ ਅਗ੍ਗਿવੇਗਸਨ੍ਤਤ੍ਤਂ ਉਦਰਪਟਲਂ ਦ੍વੇਧਾ ਅਹੋਸਿ। ਦਾਰਕੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਞ੍ਞਬਲੇਨ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਦਬ੍ਬਤ੍ਥਮ੍ਭੇ ਨਿਪਤਿ। ਤਂ ਦਾਰਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਯ੍ਯਿਕਾਯ ਅਦਂਸੁ। ਸਾ ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀ ਦਬ੍ਬਤ੍ਥਮ੍ਭੇ ਪਤਿਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਜੀવਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਦਬ੍ਬੋ’’ਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਚ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ਸਤ੍ਥਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવਾਰੋ ਮਲ੍ਲਰਟ੍ਠੇ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਅਨੁਪਿਯਮ੍ਬવਨੇ વਿਹਰਤਿ। ਦਬ੍ਬਕੁਮਾਰੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਦਸ੍ਸਨੇਨੇવ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਯ੍ਯਿਕਂ ਆਪੁਚ੍ਛਿ। ਸਾ ‘‘ਸਾਧੁ, ਤਾਤਾ’’ਤਿ ਦਬ੍ਬਕੁਮਾਰਂ ਆਦਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਂ ਕੁਮਾਰਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਤ੍ਥਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸਞ੍ਞਂ ਅਦਾਸਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮਂ ਦਾਰਕਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਥੁ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦਬ੍ਬਕੁਮਾਰਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤੋ ਤਚਪਞ੍ਚਕਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰੋ ਸਤ੍ਤੋ ਪਠਮਕੇਸવਟ੍ਟਿਯਾ વੋਰੋਪਨਕ੍ਖਣੇ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ, ਦੁਤਿਯਾਯ ਕੇਸવਟ੍ਟਿਯਾ ਓਰੋਪਿਯਮਾਨਾਯ ਸਕਦਾਗਾਮਿਫਲੇ, ਤਤਿਯਾਯ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲੇ, ਸਬ੍ਬਕੇਸਾਨਂ ਪਨ ਓਰੋਪਨਞ੍ਚ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ ਚ ਅਪਚ੍ਛਾ ਅਪੁਰੇ ਅਹੋਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਮਲ੍ਲਰਟ੍ਠੇ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਰਾਜਗਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વੇਲ਼ੁવਨੇ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ।
Ayaṃ pana dabbatthero mallaraṭṭhe anupiyanagare ekassa mallarañño gehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa mātā upavijaññā kālamakāsi, matasarīraṃ susānaṃ netvā dārucitakaṃ āropetvā aggiṃ adaṃsu. Tassā aggivegasantattaṃ udarapaṭalaṃ dvedhā ahosi. Dārako attano puññabalena uppatitvā ekasmiṃ dabbatthambhe nipati. Taṃ dārakaṃ gahetvā ayyikāya adaṃsu. Sā tassa nāmaṃ gaṇhantī dabbatthambhe patitvā laddhajīvitattā ‘‘dabbo’’tissa nāmaṃ akāsi. Tassa ca sattavassikakāle satthā bhikkhusaṅghaparivāro mallaraṭṭhe cārikaṃ caramāno anupiyambavane viharati. Dabbakumāro satthāraṃ disvā dassaneneva pasīditvā pabbajitukāmo hutvā ‘‘ahaṃ dasabalassa santike pabbajissāmī’’ti ayyikaṃ āpucchi. Sā ‘‘sādhu, tātā’’ti dabbakumāraṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, imaṃ kumāraṃ pabbājethā’’ti āha. Satthā aññatarassa bhikkhuno saññaṃ adāsi – ‘‘bhikkhu imaṃ dārakaṃ pabbājehī’’ti. So thero satthu vacanaṃ sutvā dabbakumāraṃ pabbājento tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhi. Pubbahetusampanno katābhinīhāro satto paṭhamakesavaṭṭiyā voropanakkhaṇe sotāpattiphale patiṭṭhahi, dutiyāya kesavaṭṭiyā oropiyamānāya sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale, sabbakesānaṃ pana oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apacchā apure ahosi. Satthā mallaraṭṭhe yathābhirantaṃ viharitvā rājagahaṃ gantvā veḷuvane vāsaṃ kappesi.
ਤਤ੍ਰਾਯਸ੍ਮਾ ਦਬ੍ਬੋ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ ਰਹੋਗਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਕਰਣੇ ਕਾਯਂ ਯੋਜੇਤੁਕਾਮੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸੇਨਾਸਨਞ੍ਚ ਪਞ੍ਞਾਪੇਯ੍ਯਂ ਭਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਉਦ੍ਦਿਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਦਤ੍વਾ ਸੇਨਾਸਨਪਞ੍ਞਾਪਕਤ੍ਤਞ੍ਚ ਭਤ੍ਤੁਦ੍ਦੇਸਕਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿ। ਅਥ ਨਂ ‘‘ਅਯਂ ਦਬ੍ਬੋ ਦਹਰੋવ ਸਮਾਨੋ ਮਹਨ੍ਤੇ ਠਾਨੇ ਠਿਤੋ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇਯੇવ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਰਾਜਗਹਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਨ੍ਤਾਨਂ ਸਬ੍ਬਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ, ਭਿਕ੍ਖਞ੍ਚ ਉਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸੇਨਾਸਨਪਞ੍ਞਾਪਕਭਾવੋ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾਸੁ ਪਾਕਟੋ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਦਬ੍ਬੋ ਕਿਰ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਭਾਗਸਭਾਗਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏਕਟ੍ਠਾਨੇ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ, ਆਸਨ੍ਨੇਪਿ ਦੂਰੇਪਿ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ, ਗਨ੍ਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੇ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਨੇਤੀ’’ਤਿ।
Tatrāyasmā dabbo mallaputto rahogato attano kiccanipphattiṃ oloketvā saṅghassa veyyāvaccakaraṇe kāyaṃ yojetukāmo cintesi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ saṅghassa senāsanañca paññāpeyyaṃ bhattāni ca uddiseyya’’nti. So satthu santikaṃ gantvā attano parivitakkaṃ ārocesi. Satthā tassa sādhukāraṃ datvā senāsanapaññāpakattañca bhattuddesakattañca sampaṭicchi. Atha naṃ ‘‘ayaṃ dabbo daharova samāno mahante ṭhāne ṭhito’’ti sattavassikakāleyeva upasampādesi. Thero upasampannakālato paṭṭhāya rājagahaṃ upanissāya viharantānaṃ sabbabhikkhūnaṃ senāsanāni ca paññāpeti, bhikkhañca uddisati. Tassa senāsanapaññāpakabhāvo sabbadisāsu pākaṭo ahosi – ‘‘dabbo kira mallaputto sabhāgasabhāgānaṃ bhikkhūnaṃ ekaṭṭhāne senāsanāni paññāpeti, āsannepi dūrepi senāsanaṃ paññāpeti, gantuṃ asakkonte iddhiyā netī’’ti.
ਅਥ ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਾਲੇਪਿ વਿਕਾਲੇਪਿ – ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ, ਆવੁਸੋ, ਜੀવਕਮ੍ਬવਨੇ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਹਿ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਮਦ੍ਦਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਮਿਗਦਾਯੇ’’ਤਿ ਏવਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਉਦ੍ਦਿਸਾਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਇਦ੍ਧਿਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਸੋਪਿ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਮਨੋਮਯੇ ਕਾਯੇ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਏਕੇਕਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ ਏਕੇਕਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦਿਸਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਦਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਜਲਮਾਨਾਯ ਪੁਰਤੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਮਞ੍ਚੋ ਇਦਂ ਪੀਠ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਆਗਚ੍ਛਤਿ । ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨਿਦਂ વਤ੍ਥੁ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਮੇવ। ਸਤ੍ਥਾ ਇਦਮੇવ ਕਾਰਣਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਅਰਿਯਗਣਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਥੇਰਂ ਸੇਨਾਸਨਪਞ੍ਞਾਪਕਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ – ‘‘ਏਤਦਗ੍ਗਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਮ ਸਾવਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸੇਨਾਸਨਪਞ੍ਞਾਪਕਾਨਂ ਯਦਿਦਂ ਦਬ੍ਬੋ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੦੯; ੨੧੪)। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੪, ੧੦੮-੧੪੯) –
Atha naṃ bhikkhū kālepi vikālepi – ‘‘amhākaṃ, āvuso, jīvakambavane senāsanaṃ paññāpehi, amhākaṃ maddakucchismiṃ migadāye’’ti evaṃ senāsanaṃ uddisāpetvā tassa iddhiṃ passantā gacchanti. Sopi iddhiyā manomaye kāye abhisaṅkharitvā ekekassa therassa ekekaṃ attanā sadisaṃ bhikkhuṃ datvā aṅguliyā jalamānāya purato gantvā ‘‘ayaṃ mañco idaṃ pīṭha’’ntiādīni vatvā senāsanaṃ paññāpetvā puna attano vasanaṭṭhānameva āgacchati . Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panidaṃ vatthu pāḷiyaṃ āgatameva. Satthā idameva kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ senāsanapaññāpakānaṃ yadidaṃ dabbo mallaputto’’ti (a. ni. 1.209; 214). Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.54, 108-149) –
‘‘ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਸਬ੍ਬਲੋਕવਿਦੂ ਮੁਨਿ।
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbalokavidū muni;
ਇਤੋ ਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਹਿ, ਕਪ੍ਪੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਚਕ੍ਖੁਮਾ॥
Ito satasahassamhi, kappe uppajji cakkhumā.
‘‘ਓવਾਦਕੋ વਿਞ੍ਞਾਪਕੋ, ਤਾਰਕੋ ਸਬ੍ਬਪਾਣਿਨਂ।
‘‘Ovādako viññāpako, tārako sabbapāṇinaṃ;
ਦੇਸਨਾਕੁਸਲੋ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਤਾਰੇਸਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥
Desanākusalo buddho, tāresi janataṃ bahuṃ.
‘‘ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਕਾਰੁਣਿਕੋ, ਹਿਤੇਸੀ ਸਬ੍ਬਪਾਣਿਨਂ।
‘‘Anukampako kāruṇiko, hitesī sabbapāṇinaṃ;
ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਸਬ੍ਬੇ, ਪਞ੍ਚਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਪਿ॥
Sampatte titthiye sabbe, pañcasīle patiṭṭhapi.
‘‘ਏવਂ ਨਿਰਾਕੁਲਂ ਆਸਿ, ਸੁਞ੍ਞਤਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਚ।
‘‘Evaṃ nirākulaṃ āsi, suññataṃ titthiyehi ca;
વਿਚਿਤ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤੇਹਿ, વਸੀਭੂਤੇਹਿ ਤਾਦਿਭਿ॥
Vicittaṃ arahantehi, vasībhūtehi tādibhi.
‘‘ਰਤਨਾਨਟ੍ਠਪਞ੍ਞਾਸਂ, ਉਗ੍ਗਤੋ ਸੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।
‘‘Ratanānaṭṭhapaññāsaṃ, uggato so mahāmuni;
ਕਞ੍ਚਨਗ੍ਘਿਯਸਙ੍ਕਾਸੋ, ਬਾਤ੍ਤਿਂਸવਰਲਕ੍ਖਣੋ॥
Kañcanagghiyasaṅkāso, bāttiṃsavaralakkhaṇo.
‘‘વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਆਯੁ વਿਜ੍ਜਤਿ ਤਾવਦੇ।
‘‘Vassasatasahassāni, āyu vijjati tāvade;
ਤਾવਤਾ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨੋ ਸੋ, ਤਾਰੇਸਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
‘‘ਤਦਾਹਂ ਹਂਸવਤਿਯਂ, ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਾਯਸੋ।
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, seṭṭhiputto mahāyaso;
ਉਪੇਤ੍વਾ ਲੋਕਪਜ੍ਜੋਤਂ, ਅਸ੍ਸੋਸਿਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ॥
Upetvā lokapajjotaṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ.
‘‘ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ, ਪਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤਂ ਸਸਾવਕਂ।
‘‘Senāsanāni bhikkhūnaṃ, paññāpentaṃ sasāvakaṃ;
ਕਿਤ੍ਤਯਨ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ, ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਮੁਦਿਤੋ ਅਹਂ॥
Kittayantassa vacanaṃ, suṇitvā mudito ahaṃ.
‘‘ਅਧਿਕਾਰਂ ਸਸਙ੍ਘਸ੍ਸ, ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ।
‘‘Adhikāraṃ sasaṅghassa, katvā tassa mahesino;
ਨਿਪਚ੍ਚ ਸਿਰਸਾ ਪਾਦੇ, ਤਂ ਠਾਨਮਭਿਪਤ੍ਥਯਿਂ॥
Nipacca sirasā pāde, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ.
‘‘ਤਦਾਹ ਸ ਮਹਾવੀਰੋ, ਮਮ ਕਮ੍ਮਂ ਪਕਿਤ੍ਤਯਂ।
‘‘Tadāha sa mahāvīro, mama kammaṃ pakittayaṃ;
ਯੋ ਸਸਙ੍ਘਮਭੋਜੇਸਿ, ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਲੋਕਨਾਯਕਂ॥
Yo sasaṅghamabhojesi, sattāhaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ਸੋਯਂ ਕਮਲਪਤ੍ਤਕ੍ਖੋ, ਸੀਹਂਸੋ ਕਨਕਤ੍ਤਚੋ।
‘‘Soyaṃ kamalapattakkho, sīhaṃso kanakattaco;
ਮਮ ਪਾਦਮੂਲੇ ਨਿਪਤਿ, ਪਤ੍ਥਯਂ ਠਾਨਮੁਤ੍ਤਮਂ॥
Mama pādamūle nipati, patthayaṃ ṭhānamuttamaṃ.
‘‘ਸਤਸਹਸ੍ਸਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਓਕ੍ਕਾਕਕੁਲਸਮ੍ਭવੋ।
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਗੋਤ੍ਤੇਨ, ਸਤ੍ਥਾ ਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘ਸਾવਕੋ ਤਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਦਬ੍ਬੋ ਨਾਮੇਨ વਿਸ੍ਸੁਤੋ।
‘‘Sāvako tassa buddhassa, dabbo nāmena vissuto;
ਸੇਨਾਸਨਪਞ੍ਞਾਪਕੋ, ਅਗ੍ਗੋ ਹੇਸ੍ਸਤਿਯਂ ਤਦਾ॥
Senāsanapaññāpako, aggo hessatiyaṃ tadā.
‘‘ਤੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਸੁਕਤੇਨ, ਚੇਤਨਾਪਣਿਧੀਹਿ ਚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ਜਹਿਤ੍વਾ ਮਾਨੁਸਂ ਦੇਹਂ, ਤਾવਤਿਂਸਮਗਚ੍ਛਹਂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ਸਤਾਨਂ ਤੀਣਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਞ੍ਚ, ਦੇવਰਜ੍ਜਮਕਾਰਯਿਂ।
‘‘Satānaṃ tīṇikkhattuñca, devarajjamakārayiṃ;
ਸਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਤ੍ਤੁਞ੍ਚ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਅਹੋਸਹਂ॥
Satānaṃ pañcakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.
‘‘ਪਦੇਸਰਜ੍ਜਂ વਿਪੁਲਂ, ਗਣਨਾਤੋ ਅਸਙ੍ਖਿਯਂ।
‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;
ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸੁਖਿਤੋ ਆਸਿਂ, ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਾਹਸਾ॥
Sabbattha sukhito āsiṃ, tassa kammassa vāhasā.
‘‘ਏਕਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, વਿਪਸ੍ਸੀ ਨਾਮ ਨਾਯਕੋ।
‘‘Ekanavutito kappe, vipassī nāma nāyako;
ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਚਾਰੁਦਸ੍ਸਨੋ, ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮવਿਪਸ੍ਸਕੋ॥
Uppajji cārudassano, sabbadhammavipassako.
‘‘ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ ਉਪવਦਿਂ, ਸਾવਕਂ ਤਸ੍ਸ ਤਾਦਿਨੋ।
‘‘Duṭṭhacitto upavadiṃ, sāvakaṃ tassa tādino;
ਸਬ੍ਬਾਸવਪਰਿਕ੍ਖੀਣਂ, ਸੁਦ੍ਧੋਤਿ ਚ વਿਜਾਨਿਯ॥
Sabbāsavaparikkhīṇaṃ, suddhoti ca vijāniya.
‘‘ਤਸ੍ਸੇવ ਨਰવੀਰਸ੍ਸ, ਸਾવਕਾਨਂ ਮਹੇਸਿਨਂ।
‘‘Tasseva naravīrassa, sāvakānaṃ mahesinaṃ;
ਸਲਾਕਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਖੀਰੋਦਨਮਦਾਸਹਂ॥
Salākañca gahetvāna, khīrodanamadāsahaṃ.
‘‘ਇਮਮ੍ਹਿ ਭਦ੍ਦਕੇ ਕਪ੍ਪੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਬਨ੍ਧੁ ਮਹਾਯਸੋ।
‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;
ਕਸ੍ਸਪੋ ਨਾਮ ਗੋਤ੍ਤੇਨ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ વਦਤਂ વਰੋ॥
Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.
‘‘ਸਾਸਨਂ ਜੋਤਯਿਤ੍વਾਨ, ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਕੁਤਿਤ੍ਥਿਯੇ।
‘‘Sāsanaṃ jotayitvāna, abhibhuyya kutitthiye;
વਿਨੇਯ੍ਯੇ વਿਨਯਿਤ੍વਾવ, ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੋ ਸਸਾવਕੋ॥
Vineyye vinayitvāva, nibbuto so sasāvako.
‘‘ਸਸਿਸ੍ਸੇ ਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਨਾਥੇ, ਅਤ੍ਥਮੇਨ੍ਤਮ੍ਹਿ ਸਾਸਨੇ।
‘‘Sasisse nibbute nāthe, atthamentamhi sāsane;
ਦੇવਾ ਕਨ੍ਦਿਂਸੁ ਸਂવਿਗ੍ਗਾ, ਮੁਤ੍ਤਕੇਸਾ ਰੁਦਮ੍ਮੁਖਾ॥
Devā kandiṃsu saṃviggā, muttakesā rudammukhā.
‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤਿ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖੋ, ਨ ਪਸ੍ਸਿਸਾਮ ਸੁਬ੍ਬਤੇ।
‘‘Nibbāyissati dhammakkho, na passisāma subbate;
ਨ ਸੁਣਿਸ੍ਸਾਮ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ, ਅਹੋ ਨੋ ਅਪ੍ਪਪੁਞ੍ਞਤਾ॥
Na suṇissāma saddhammaṃ, aho no appapuññatā.
‘‘ਤਦਾਯਂ ਪਥવੀ ਸਬ੍ਬਾ, ਅਚਲਾ ਸਾ ਚਲਾਚਲਾ।
‘‘Tadāyaṃ pathavī sabbā, acalā sā calācalā;
ਸਾਗਰੋ ਚ ਸਸੋਕੋવ, વਿਨਦੀ ਕਰੁਣਂ ਗਿਰਂ॥
Sāgaro ca sasokova, vinadī karuṇaṃ giraṃ.
‘‘ਚਤੁਦ੍ਦਿਸਾ ਦੁਨ੍ਦੁਭਿਯੋ, ਨਾਦਯਿਂਸੁ ਅਮਾਨੁਸਾ।
‘‘Catuddisā dundubhiyo, nādayiṃsu amānusā;
ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਅਸਨਿਯੋ, ਫਲਿਂਸੁ ਚ ਭਯਾવਹਾ॥
Samantato asaniyo, phaliṃsu ca bhayāvahā.
‘‘ਉਕ੍ਕਾ ਪਤਿਂਸੁ ਨਭਸਾ, ਧੂਮਕੇਤੁ ਚ ਦਿਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Ukkā patiṃsu nabhasā, dhūmaketu ca dissati;
ਸਧੂਮਾ ਜਾਲવਟ੍ਟਾ ਚ, ਰવਿਂਸੁ ਕਰੁਣਂ ਮਿਗਾ॥
Sadhūmā jālavaṭṭā ca, raviṃsu karuṇaṃ migā.
‘‘ਉਪ੍ਪਾਦੇ ਦਾਰੁਣੇ ਦਿਸ੍વਾ, ਸਾਸਨਤ੍ਥਙ੍ਗਸੂਚਕੇ।
‘‘Uppāde dāruṇe disvā, sāsanatthaṅgasūcake;
ਸਂવਿਗ੍ਗਾ ਭਿਕ੍ਖવੋ ਸਤ੍ਤ, ਚਿਨ੍ਤਯਿਮ੍ਹ ਮਯਂ ਤਦਾ॥
Saṃviggā bhikkhavo satta, cintayimha mayaṃ tadā.
‘‘ਸਾਸਨੇਨ વਿਨਾਮ੍ਹਾਕਂ, ਜੀવਿਤੇਨ ਅਲਂ ਮਯਂ।
‘‘Sāsanena vināmhākaṃ, jīvitena alaṃ mayaṃ;
ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਹਾਰਞ੍ਞਂ, ਯੁਞ੍ਜਾਮ ਜਿਨਸਾਸਨੇ॥
Pavisitvā mahāraññaṃ, yuñjāma jinasāsane.
‘‘ਅਦ੍ਦਸਮ੍ਹ ਤਦਾਰਞ੍ਞੇ, ਉਬ੍ਬਿਦ੍ਧਂ ਸੇਲਮੁਤ੍ਤਮਂ।
‘‘Addasamha tadāraññe, ubbiddhaṃ selamuttamaṃ;
ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਯਾ ਤਮਾਰੁਯ੍ਹ, ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਪਾਤਯਿਮ੍ਹਸੇ॥
Nisseṇiyā tamāruyha, nisseṇiṃ pātayimhase.
‘‘ਤਦਾ ਓવਦਿ ਨੋ ਥੇਰੋ, ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੋ ਸੁਦੁਲ੍ਲਭੋ।
‘‘Tadā ovadi no thero, buddhuppādo sudullabho;
ਸਦ੍ਧਾਤਿਦੁਲ੍ਲਭਾ ਲਦ੍ਧਾ, ਥੋਕਂ ਸੇਸਞ੍ਚ ਸਾਸਨਂ॥
Saddhātidullabhā laddhā, thokaṃ sesañca sāsanaṃ.
‘‘ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ ਖਣਾਤੀਤਾ, ਅਨਨ੍ਤੇ ਦੁਕ੍ਖਸਾਗਰੇ।
‘‘Nipatanti khaṇātītā, anante dukkhasāgare;
ਤਸ੍ਮਾ ਪਯੋਗੋ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਯਾવ ਠਾਤਿ ਮੁਨੇ ਮਤਂ॥
Tasmā payogo kattabbo, yāva ṭhāti mune mataṃ.
‘‘ਅਰਹਾ ਆਸਿ ਸੋ ਥੇਰੋ, ਅਨਾਗਾਮੀ ਤਦਾਨੁਗੋ।
‘‘Arahā āsi so thero, anāgāmī tadānugo;
ਸੁਸੀਲਾ ਇਤਰੇ ਯੁਤ੍ਤਾ, ਦੇવਲੋਕਂ ਅਗਮ੍ਹਸੇ॥
Susīlā itare yuttā, devalokaṃ agamhase.
‘‘ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਤਿਣ੍ਣਸਂਸਾਰੋ, ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸੇ ਚ ਏਕਕੋ।
‘‘Nibbuto tiṇṇasaṃsāro, suddhāvāse ca ekako;
ਅਹਞ੍ਚ ਪਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਚ, ਸਭਿਯੋ ਬਾਹਿਯੋ ਤਥਾ॥
Ahañca pakkusāti ca, sabhiyo bāhiyo tathā.
‘‘ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ, ਚੇવ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੂਪਗਾ ਮਯਂ।
‘‘Kumārakassapo, ceva, tattha tatthūpagā mayaṃ;
ਸਂਸਾਰਬਨ੍ਧਨਾ ਮੁਤ੍ਤਾ, ਗੋਤਮੇਨਾਨੁਕਮ੍ਪਿਤਾ॥
Saṃsārabandhanā muttā, gotamenānukampitā.
‘‘ਮਲ੍ਲੇਸੁ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ, ਗਬ੍ਭੇ ਜਾਤਸ੍ਸ ਮੇ ਸਤੋ।
‘‘Mallesu kusinārāyaṃ, gabbhe jātassa me sato;
ਮਾਤਾ ਮਤਾ ਚਿਤਾਰੁਲ਼੍ਹਾ, ਤਤੋ ਨਿਪ੍ਪਤਿਤੋ ਅਹਂ॥
Mātā matā citāruḷhā, tato nippatito ahaṃ.
‘‘ਪਤਿਤੋ ਦਬ੍ਬਪੁਞ੍ਜਮ੍ਹਿ, ਤਤੋ ਦਬ੍ਬੋਤਿ વਿਸ੍ਸੁਤੋ।
‘‘Patito dabbapuñjamhi, tato dabboti vissuto;
ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਬਲੇਨਾਹਂ, વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕੋ॥
Brahmacārībalenāhaṃ, vimutto sattavassiko.
‘‘ਖੀਰੋਦਨਬਲੇਨਾਹਂ , ਪਞ੍ਚਹਙ੍ਗੇਹੁਪਾਗਤੋ।
‘‘Khīrodanabalenāhaṃ , pañcahaṅgehupāgato;
ਖੀਣਾਸવੋਪવਾਦੇਨ, ਪਾਪੇਹਿ ਬਹੁ ਚੋਦਿਤੋ॥
Khīṇāsavopavādena, pāpehi bahu codito.
‘‘ਉਭੋ ਪੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਪਾਪਞ੍ਚ, વੀਤਿવਤ੍ਤੋਮ੍ਹਿ ਦਾਨਿਹਂ।
‘‘Ubho puññañca pāpañca, vītivattomhi dānihaṃ;
ਪਤ੍વਾਨ ਪਰਮਂ ਸਨ੍ਤਿਂ, વਿਹਰਾਮਿ ਅਨਾਸવੋ॥
Patvāna paramaṃ santiṃ, viharāmi anāsavo.
‘‘ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪਯਿਂ, ਹਾਸਯਿਤ੍વਾਨ ਸੁਬ੍ਬਤੇ।
‘‘Senāsanaṃ paññāpayiṃ, hāsayitvāna subbate;
ਜਿਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਗੁਣੇ ਤੁਟ੍ਠੋ, ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਠਪੇਸਿ ਮਂ॥
Jino tasmiṃ guṇe tuṭṭho, etadagge ṭhapesi maṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ, ਭવਾ ਸਬ੍ਬੇ ਸਮੂਹਤਾ।
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
ਨਾਗੋવ ਬਨ੍ਧਨਂ ਛੇਤ੍વਾ, વਿਹਰਾਮਿ ਅਨਾਸવੋ॥
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘ਸ੍વਾਗਤਂ વਤ ਮੇ ਆਸਿ, ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ।
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;
ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾ, ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ॥
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਚਤਸ੍ਸੋ…ਪੇ॰…ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Paṭisambhidā catasso…pe…kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਏવਂਭੂਤਂ ਪਨ ਤਂ ਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਏਕਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਨੁਦ੍ਧਂਸਨવਸੇਨ ਕਤੇਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਨ ਬਹੂਨਿ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਿ, ਤਾਯ ਏવ ਕਮ੍ਮਪਿਲੋਤਿਕਾਯ ਚੋਦਿਯਮਾਨਾ ਮੇਤ੍ਤਿਯਭੂਮਜਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਮਯਂ ਕਲ੍ਯਾਣਭਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਨੋ ਅਨ੍ਤਰੇ ਪਰਿਭੇਦਿਤਾ’’ਤਿ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਗਾਹਿਨੋ ਅਮੂਲਕੇਨ ਪਾਰਾਜਿਕੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਅਨੁਦ੍ਧਂਸੇਸੁਂ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਅਧਿਕਰਣੇ ਸਙ੍ਘੇਨ ਸਤਿવਿਨਯੇਨ વੂਪਸਮਿਤੇ ਅਯਂ ਥੇਰੋ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣੇ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯੋ ਦੁਦ੍ਦਮਿਯੋ’’ਤਿ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Evaṃbhūtaṃ pana taṃ yena pubbe ekassa khīṇāsavattherassa anuddhaṃsanavasena katena pāpakammena bahūni vassasatasahassāni niraye pacci, tāya eva kammapilotikāya codiyamānā mettiyabhūmajakā bhikkhū ‘‘iminā mayaṃ kalyāṇabhattikassa gahapatino antare paribheditā’’ti duggahitagāhino amūlakena pārājikena dhammena anuddhaṃsesuṃ. Tasmiñca adhikaraṇe saṅghena sativinayena vūpasamite ayaṃ thero lokānukampāya attano guṇe vibhāvento ‘‘yo duddamiyo’’ti imaṃ gāthaṃ abhāsi.
੫. ਤਤ੍ਥ ਯੋਤਿ ਅਨਿਯਮਿਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਤਸ੍ਸ ‘‘ਸੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਿਯਮਤ੍ਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਉਭਯੇਨਪਿ ਅਞ੍ਞਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਮੇવ વਦਤਿ। ਦੁਦ੍ਦਮਿਯੋਤਿ ਦੁਦ੍ਦਮੋ, ਦਮੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯੋ। ਇਦਞ੍ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਾਲੇ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਂ વਿਸੂਕਾਯਿਕਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਮਦਾਲੇਪਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਿਤਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਅવੂਪਸਮਨਞ੍ਚ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ વਦਤਿ। ਦਮੇਨਾਤਿ ਉਤ੍ਤਮੇਨ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਦਮੇਨ, ਤੇਨ ਹਿ ਦਨ੍ਤੋ ਪੁਨ ਦਮੇਤਬ੍ਬਤਾਭਾવਤੋ ‘‘ਦਨ੍ਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਅਰਹਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਨ। ਅਥ વਾ ਦਮੇਨਾਤਿ ਦਮਕੇਨ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿਨਾ ਦਮਿਤੋ । ਦਬ੍ਬੋਤਿ ਦ੍ਰਬ੍ਯੋ, ਭਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ ਇਮਮੇવ ਥੇਰਂ ਸਨ੍ਧਾਯ – ‘‘ਨ ਖੋ, ਦਬ੍ਬ, ਦਬ੍ਬਾ ਏવਂ ਨਿਬ੍ਬੇਠੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੩੮੪; ਚੂਲ਼વ॰ ੧੯੩) । ਸਨ੍ਤੁਸਿਤੋਤਿ ਯਥਾਲਦ੍ਧਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸੇਨ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਨ੍ਤੋਸੇਨ ਮਗ੍ਗਫਲਸਨ੍ਤੋਸੇਨ ਚ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ। વਿਤਿਣ੍ਣਕਙ੍ਖੋਤਿ ਸੋਲ਼ਸવਤ੍ਥੁਕਾਯ ਅਟ੍ਠવਤ੍ਥੁਕਾਯ ਚ ਕਙ੍ਖਾਯ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਸਮੁਗ੍ਘਾਟਿਤਤ੍ਤਾ વਿਗਤਕਙ੍ਖੋ। વਿਜਿਤਾવੀਤਿ ਪੁਰਿਸਾਜਾਨੀਯੇਨ વਿਜੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਸ੍ਸ વਿਜਿਤਤ੍ਤਾ વਿਧਮਿਤਤ੍ਤਾ વਿਜਿਤਾવੀ। ਅਪੇਤਭੇਰવੋਤਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯਾ ਭਯਾਨਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਅਪੇਤਤ੍ਤਾ ਅਪਗਤਭੇਰવੋ ਅਭਯੂਪਰਤੋ । ਪੁਨ ਦਬ੍ਬੋਤਿ ਨਾਮਕਿਤ੍ਤਨਂ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋਤਿ ਦ੍વੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿ ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ, ਯਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ, ਖਨ੍ਧਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ, ਯਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁ। ਤੇਸੁ ਇਧ ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਠਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਠਿਤਸਭਾવੋ ਅਚਲੋ ਇਟ੍ਠਾਦੀਸੁ ਤਾਦਿਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਲੋਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਕਮ੍ਪਨੀਯੋ। ਹੀਤਿ ਚ ਹੇਤੁਅਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ, ਤੇਨ ਯੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੁਦ੍ਦਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਯਸ੍ਮਾ ਦਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਉਤ੍ਤਮੇਨ ਦਮੇਨ ਦਮਿਤੋ ਸਨ੍ਤੁਸਿਤੋ વਿਤਿਣ੍ਣਕਙ੍ਖੋ વਿਜਿਤਾવੀ ਅਪੇਤਭੇਰવੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਦਬ੍ਬੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਤਤੋਯੇવ ਚ ਠਿਤਤ੍ਤੋ, ਏવਂਭੂਤੇ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਚਿਤ੍ਤਪਸਾਦੋવ ਕਾਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਪਸਾਦਞ੍ਞਥਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਨੇਯ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿਕੇ ਸਤ੍ਤੇ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨ੍ਤੋ ਥੇਰੋ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।
5. Tattha yoti aniyamitaniddeso, tassa ‘‘so’’ti iminā niyamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Ubhayenapi aññaṃ viya katvā attānameva vadati. Duddamiyoti duddamo, dametuṃ asakkuṇeyyo. Idañca attano puthujjanakāle diṭṭhigatānaṃ visūkāyikānaṃ kilesānaṃ madālepacittassa vipphanditaṃ indriyānaṃ avūpasamanañca cintetvā vadati. Damenāti uttamena aggamaggadamena, tena hi danto puna dametabbatābhāvato ‘‘danto’’ti vattabbataṃ arahati, na aññena. Atha vā damenāti damakena purisadammasārathinā damito . Dabboti drabyo, bhabboti attho. Tenāha bhagavā imameva theraṃ sandhāya – ‘‘na kho, dabba, dabbā evaṃ nibbeṭhentī’’ti (pārā. 384; cūḷava. 193) . Santusitoti yathāladdhapaccayasantosena jhānasamāpattisantosena maggaphalasantosena ca santuṭṭho. Vitiṇṇakaṅkhoti soḷasavatthukāya aṭṭhavatthukāya ca kaṅkhāya paṭhamamaggeneva samugghāṭitattā vigatakaṅkho. Vijitāvīti purisājānīyena vijetabbassa sabbassapi saṃkilesapakkhassa vijitattā vidhamitattā vijitāvī. Apetabheravoti pañcavīsatiyā bhayānaṃ sabbaso apetattā apagatabheravo abhayūparato . Puna dabboti nāmakittanaṃ. Parinibbutoti dve parinibbānāni kilesaparinibbānañca, yā saupādisesanibbānadhātu, khandhaparinibbānañca, yā anupādisesanibbānadhātu. Tesu idha kilesaparinibbānaṃ adhippetaṃ, tasmā pahātabbadhammānaṃ maggena sabbaso pahīnattā kilesaparinibbānena parinibbutoti attho. Ṭhitattoti ṭhitasabhāvo acalo iṭṭhādīsu tādibhāvappattiyā lokadhammehi akampanīyo. Hīti ca hetuatthe nipāto, tena yo pubbe duddamo hutvā ṭhito yasmā dabbattā satthārā uttamena damena damito santusito vitiṇṇakaṅkho vijitāvī apetabheravo, tasmā so dabbo parinibbuto tatoyeva ca ṭhitatto, evaṃbhūte ca tasmiṃ cittapasādova kātabbo, na pasādaññathattanti paraneyyabuddhike satte anukampanto thero aññaṃ byākāsi.
ਦਬ੍ਬਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dabbattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੫. ਦਬ੍ਬਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 5. Dabbattheragāthā