| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
३. कोसलसंयुत्तं
3. Kosalasaṃyuttaṃ
१. पठमवग्गो
1. Paṭhamavaggo
१. दहरसुत्तं
1. Daharasuttaṃ
११२. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो राजा पसेनदि कोसलो येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवता सद्धिं सम्मोदि। सम्मोदनीयं कथं सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो राजा पसेनदि कोसलो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘भवम्पि नो गोतमो अनुत्तरं सम्मासम्बोधिं अभिसम्बुद्धोति पटिजानाती’’ति? ‘‘यञ्हि तं, महाराज, सम्मा वदमानो वदेय्य ‘अनुत्तरं सम्मासम्बोधिं अभिसम्बुद्धो’ति, ममेव 1 तं सम्मा वदमानो वदेय्य। अहञ्हि, महाराज, अनुत्तरं सम्मासम्बोधिं अभिसम्बुद्धो’’ति।
112. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho rājā pasenadi kosalo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘bhavampi no gotamo anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti paṭijānātī’’ti? ‘‘Yañhi taṃ, mahārāja, sammā vadamāno vadeyya ‘anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’ti, mameva 2 taṃ sammā vadamāno vadeyya. Ahañhi, mahārāja, anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti.
‘‘येपि ते, भो गोतम, समणब्राह्मणा सङ्घिनो गणिनो गणाचरिया ञाता यसस्सिनो तित्थकरा साधुसम्मता बहुजनस्स, सेय्यथिदं – पूरणो कस्सपो, मक्खलि गोसालो, निगण्ठो नाटपुत्तो, सञ्चयो बेलट्ठपुत्तो, पकुधो कच्चायनो, अजितो केसकम्बलो; तेपि मया ‘अनुत्तरं सम्मासम्बोधिं अभिसम्बुद्धोति पटिजानाथा’ति पुट्ठा समाना अनुत्तरं सम्मासम्बोधिं अभिसम्बुद्धोति न पटिजानन्ति। किं पन भवं गोतमो दहरो चेव जातिया नवो च पब्बज्जाया’’ति?
‘‘Yepi te, bho gotama, samaṇabrāhmaṇā saṅghino gaṇino gaṇācariyā ñātā yasassino titthakarā sādhusammatā bahujanassa, seyyathidaṃ – pūraṇo kassapo, makkhali gosālo, nigaṇṭho nāṭaputto, sañcayo belaṭṭhaputto, pakudho kaccāyano, ajito kesakambalo; tepi mayā ‘anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti paṭijānāthā’ti puṭṭhā samānā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti na paṭijānanti. Kiṃ pana bhavaṃ gotamo daharo ceva jātiyā navo ca pabbajjāyā’’ti?
‘‘चत्तारो खो मे, महाराज, दहराति न उञ्ञातब्बा, दहराति न परिभोतब्बा। कतमे चत्तारो? खत्तियो खो, महाराज, दहरोति न उञ्ञातब्बो, दहरोति न परिभोतब्बो। उरगो खो, महाराज, दहरोति न उञ्ञातब्बो, दहरोति न परिभोतब्बो। अग्गि खो, महाराज, दहरोति न उञ्ञातब्बो, दहरोति न परिभोतब्बो। भिक्खु, खो, महाराज, दहरोति न उञ्ञातब्बो, दहरोति न परिभोतब्बो। इमे खो, महाराज, चत्तारो दहराति न उञ्ञातब्बा, दहराति न परिभोतब्बा’’ति।
‘‘Cattāro kho me, mahārāja, daharāti na uññātabbā, daharāti na paribhotabbā. Katame cattāro? Khattiyo kho, mahārāja, daharoti na uññātabbo, daharoti na paribhotabbo. Urago kho, mahārāja, daharoti na uññātabbo, daharoti na paribhotabbo. Aggi kho, mahārāja, daharoti na uññātabbo, daharoti na paribhotabbo. Bhikkhu, kho, mahārāja, daharoti na uññātabbo, daharoti na paribhotabbo. Ime kho, mahārāja, cattāro daharāti na uññātabbā, daharāti na paribhotabbā’’ti.
इदमवोच भगवा। इदं वत्वान सुगतो अथापरं एतदवोच सत्था –
Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
‘‘खत्तियं जातिसम्पन्नं, अभिजातं यसस्सिनं।
‘‘Khattiyaṃ jātisampannaṃ, abhijātaṃ yasassinaṃ;
दहरोति नावजानेय्य, न नं परिभवे नरो॥
Daharoti nāvajāneyya, na naṃ paribhave naro.
‘‘ठानञ्हि सो मनुजिन्दो, रज्जं लद्धान खत्तियो।
‘‘Ṭhānañhi so manujindo, rajjaṃ laddhāna khattiyo;
सो कुद्धो राजदण्डेन, तस्मिं पक्कमते भुसं।
So kuddho rājadaṇḍena, tasmiṃ pakkamate bhusaṃ;
तस्मा तं परिवज्जेय्य, रक्खं जीवितमत्तनो॥
Tasmā taṃ parivajjeyya, rakkhaṃ jīvitamattano.
‘‘गामे वा यदि वा रञ्ञे, यत्थ पस्से भुजङ्गमं।
‘‘Gāme vā yadi vā raññe, yattha passe bhujaṅgamaṃ;
दहरोति नावजानेय्य, न नं परिभवे नरो॥
Daharoti nāvajāneyya, na naṃ paribhave naro.
सो आसज्ज डंसे बालं, नरं नारिञ्च एकदा।
So āsajja ḍaṃse bālaṃ, naraṃ nāriñca ekadā;
तस्मा तं परिवज्जेय्य, रक्खं जीवितमत्तनो॥
Tasmā taṃ parivajjeyya, rakkhaṃ jīvitamattano.
‘‘पहूतभक्खं जालिनं, पावकं कण्हवत्तनिं।
‘‘Pahūtabhakkhaṃ jālinaṃ, pāvakaṃ kaṇhavattaniṃ;
दहरोति नावजानेय्य, न नं परिभवे नरो॥
Daharoti nāvajāneyya, na naṃ paribhave naro.
‘‘लद्धा हि सो उपादानं, महा हुत्वान पावको।
‘‘Laddhā hi so upādānaṃ, mahā hutvāna pāvako;
तस्मा तं परिवज्जेय्य, रक्खं जीवितमत्तनो॥
Tasmā taṃ parivajjeyya, rakkhaṃ jīvitamattano.
जायन्ति तत्थ पारोहा, अहोरत्तानमच्चये॥
Jāyanti tattha pārohā, ahorattānamaccaye.
‘‘यञ्च खो सीलसम्पन्नो, भिक्खु डहति तेजसा।
‘‘Yañca kho sīlasampanno, bhikkhu ḍahati tejasā;
न तस्स पुत्ता पसवो, दायादा विन्दरे धनं।
Na tassa puttā pasavo, dāyādā vindare dhanaṃ;
अनपच्चा अदायादा, तालावत्थू भवन्ति ते॥
Anapaccā adāyādā, tālāvatthū bhavanti te.
‘‘तस्मा हि पण्डितो पोसो, सम्पस्सं अत्थमत्तनो।
‘‘Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano;
भुजङ्गमं पावकञ्च, खत्तियञ्च यसस्सिनं।
Bhujaṅgamaṃ pāvakañca, khattiyañca yasassinaṃ;
भिक्खुञ्च सीलसम्पन्नं, सम्मदेव समाचरे’’ति॥
Bhikkhuñca sīlasampannaṃ, sammadeva samācare’’ti.
एवं वुत्ते, राजा पसेनदि कोसलो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘अभिक्कन्तं, भन्ते, अभिक्कन्तं, भन्ते! सेय्यथापि भन्ते, निक्कुज्जितं 9 वा उक्कुज्जेय्य , पटिच्छन्नं वा विवरेय्य, मूळ्हस्स वा मग्गं आचिक्खेय्य , अन्धकारे वा तेलपज्जोतं धारेय्य – ‘चक्खुमन्तो रूपानि दक्खन्ती’ति; एवमेवं भगवता अनेकपरियायेन धम्मो पकासितो। एसाहं, भन्ते, भगवन्तं सरणं गच्छामि धम्मञ्च भिक्खुसङ्घञ्च। उपासकं मं, भन्ते, भगवा धारेतु अज्जतग्गे पाणुपेतं सरणं गत’’न्ति।
Evaṃ vutte, rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante! Seyyathāpi bhante, nikkujjitaṃ 10 vā ukkujjeyya , paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya , andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ, bhante, bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १. दहरसुत्तवण्णना • 1. Daharasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / १. दहरसुत्तवण्णना • 1. Daharasuttavaṇṇanā
