೧. ದಹರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

1. Daharasuttavaṇṇanā

೧೧೨. ಕೋಸಲಸಂಯುತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದೀತಿ ಯಥಾ ಖಮನೀಯಾದೀನಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಭಗವಾ ತೇನ, ಏವಂ ಸೋಪಿ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಮೋದೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೀತೋದಕಂ ವಿಯ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ಸಮ್ಮೋದಿತಂ ಏಕೀಭಾವಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಯಾಯ ಚ – ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ಭೋ ಗೋತಮ, ಖಮನೀಯಂ, ಕಚ್ಚಿ ಯಾಪನೀಯಂ, ಕಚ್ಚಿ ಭೋತೋ ಚ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಾನಞ್ಚ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ’’ತಿಆದಿಕಾಯ ಕಥಾಯ ಸಮ್ಮೋದಿ, ತಂ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಸಙ್ಖಾತಸಮ್ಮೋದಜನನತೋ ಸಮ್ಮೋದಿತುಂ ಯುತ್ತಭಾವತೋ ಚ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ, ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಮಧುರತಾಯ ಚಿರಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ ಸಾರೇತುಂ ನಿರನ್ತರಂ ಪವತ್ತೇತುಂ ಅರಹರೂಪತೋ ಸರಿತಬ್ಬಭಾವತೋ ಚ ಸಾರಣೀಯಂ। ಸುಯ್ಯಮಾನಸುಖತೋ ಚ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ, ಅನುಸ್ಸರಿಯಮಾನಸುಖತೋ ಸಾರಣೀಯಂ। ತಥಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಪರಿಸುದ್ಧತಾಯ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ, ಅತ್ಥಪರಿಸುದ್ಧತಾಯ ಸಾರಣೀಯನ್ತಿ ಏವಂ ಅನೇಕೇಹಿ ಪರಿಯಾಯೇಹಿ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಸಾರಣೀಯಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಗುಣಾಗುಣವಸೇನ ಗಮ್ಭೀರಭಾವಂ ವಾ ಉತ್ತಾನಭಾವಂ ವಾ ಅಜಾನನ್ತೋ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ, ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಯಂ ಓವಟ್ಟಿಕಸಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆಗತೋ ಲೋಕನಿಸ್ಸರಣಭವೋಕ್ಕನ್ತಿಪಞ್ಹಂ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧತಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಭವಮ್ಪಿ ನೋತಿಆದಿಮಾಹ।

112. Kosalasaṃyuttassa paṭhame bhagavatā saddhiṃ sammodīti yathā khamanīyādīni pucchanto bhagavā tena, evaṃ sopi bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosi. Sītodakaṃ viya uṇhodakena sammoditaṃ ekībhāvaṃ agamāsi. Yāya ca – ‘‘kacci, bho gotama, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci bhoto ca gotamassa sāvakānañca appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāro’’tiādikāya kathāya sammodi, taṃ pītipāmojjasaṅkhātasammodajananato sammodituṃ yuttabhāvato ca sammodanīyaṃ, atthabyañjanamadhuratāya cirampi kālaṃ sāretuṃ nirantaraṃ pavattetuṃ araharūpato saritabbabhāvato ca sāraṇīyaṃ. Suyyamānasukhato ca sammodanīyaṃ, anussariyamānasukhato sāraṇīyaṃ. Tathā byañjanaparisuddhatāya sammodanīyaṃ, atthaparisuddhatāya sāraṇīyanti evaṃ anekehi pariyāyehi sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā pariyosāpetvā niṭṭhapetvā ito pubbe tathāgatassa adiṭṭhattā guṇāguṇavasena gambhīrabhāvaṃ vā uttānabhāvaṃ vā ajānanto ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho yaṃ ovaṭṭikasāraṃ katvā āgato lokanissaraṇabhavokkantipañhaṃ satthu sammāsambuddhataṃ pucchituṃ bhavampi notiādimāha.

ತತ್ಥ ಭವಮ್ಪೀತಿ ಪಿ-ಕಾರೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ತೇನ ಚ ಛ ಸತ್ಥಾರೇ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ। ಯಥಾ ಪೂರಣಾದಯೋ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಮ್ಹಾ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ಏವಂ ಭವಮ್ಪಿ ನು ಪಟಿಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ಪನ ರಾಜಾ ನ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಯಾ, ಲೋಕೇ ಮಹಾಜನೇನ ಗಹಿತಪಟಿಞ್ಞಾವಸೇನ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ಬುದ್ಧಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ಯಂ ಹಿ ತಂ ಮಹಾರಾಜಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಹಂ ಹಿ ಮಹಾರಾಜಾತಿ ಅನುತ್ತರಂ ಸಬ್ಬಸೇಟ್ಠಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಹಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗಮನೇನ ಸಮಣಾ, ಜಾತಿವಸೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ। ಸಙ್ಘಿನೋತಿಆದೀಸು ಪಬ್ಬಜಿತಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತೋ ಸಙ್ಘೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಙ್ಘಿನೋ। ಸ್ವೇವ ಗಣೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಗಣಿನೋ। ಆಚಾರಸಿಕ್ಖಾಪನವಸೇನ ತಸ್ಸ ಗಣಸ್ಸ ಆಚರಿಯಾತಿ ಗಣಾಚರಿಯಾ। ಞಾತಾತಿ ಪಞ್ಞಾತಾ ಪಾಕಟಾ। ‘‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ವತ್ಥಮ್ಪಿ ನ ನಿವಾಸೇನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಮುಗ್ಗತೋ ಯಸೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಯಸಸ್ಸಿನೋ। ತಿತ್ಥಕರಾತಿ ಲದ್ಧಿಕರಾ। ಸಾಧುಸಮ್ಮತಾತಿ ‘‘ಸನ್ತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮತಾ। ಬಹುಜನಸ್ಸಾತಿ ಅಸ್ಸುತವತೋ ಅನ್ಧಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ। ಪೂರಣೋತಿಆದೀನಿ ತೇಸಂ ನಾಮಗೋತ್ತಾನಿ। ಪೂರಣೋತಿ ಹಿ ನಾಮಮೇವ। ತಥಾ, ಮಕ್ಖಲೀತಿ। ಸೋ ಪನ ಗೋಸಾಲಾಯ ಜಾತತ್ತಾ ಗೋಸಾಲೋತಿ ವುತ್ತೋ। ನಾಟಪುತ್ತೋತಿ ನಾಟಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ। ಬೇಲಟ್ಠಪುತ್ತೋತಿ ಬೇಲಟ್ಠಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ। ಕಚ್ಚಾಯನೋತಿ ಪಕುಧಸ್ಸ ಗೋತ್ತಂ। ಕೇಸಕಮ್ಬಲಸ್ಸ ಧಾರಣತೋ ಅಜಿತೋ ಕೇಸಕಮ್ಬಲೋತಿ ವುತ್ತೋ।

Tattha bhavampīti pi-kāro sampiṇḍanatthe nipāto, tena ca cha satthāre sampiṇḍeti. Yathā pūraṇādayo ‘‘sammāsambuddhamhā’’ti paṭijānanti, evaṃ bhavampi nu paṭijānātīti attho. Idaṃ pana rājā na attano laddhiyā, loke mahājanena gahitapaṭiññāvasena pucchati. Atha bhagavā buddhasīhanādaṃ nadanto yaṃ hi taṃ mahārājātiādimāha. Tattha ahaṃ hi mahārājāti anuttaraṃ sabbaseṭṭhaṃ sabbaññutaññāṇasaṅkhātaṃ sammāsambodhiṃ ahaṃ abhisambuddhoti attho. Samaṇabrāhmaṇāti pabbajjūpagamanena samaṇā, jātivasena brāhmaṇā. Saṅghinotiādīsu pabbajitasamūhasaṅkhāto saṅgho etesaṃ atthīti saṅghino. Sveva gaṇo etesaṃ atthīti gaṇino. Ācārasikkhāpanavasena tassa gaṇassa ācariyāti gaṇācariyā. Ñātāti paññātā pākaṭā. ‘‘Appicchā santuṭṭhā appicchatāya vatthampi na nivāsentī’’ti evaṃ samuggato yaso etesaṃ atthīti yasassino. Titthakarāti laddhikarā. Sādhusammatāti ‘‘santo sappurisā’’ti evaṃ sammatā. Bahujanassāti assutavato andhabālaputhujjanassa. Pūraṇotiādīni tesaṃ nāmagottāni. Pūraṇoti hi nāmameva. Tathā, makkhalīti. So pana gosālāya jātattā gosāloti vutto. Nāṭaputtoti nāṭassa putto. Belaṭṭhaputtoti belaṭṭhassa putto. Kaccāyanoti pakudhassa gottaṃ. Kesakambalassa dhāraṇato ajito kesakambaloti vutto.

ತೇಪಿ ಮಯಾತಿ ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲಂ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕೋಲಾಹಲನ್ತಿ ತೀಣಿ ಕೋಲಾಹಲಾನಿ। ತತ್ಥ ‘‘ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಕಪ್ಪುಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ – ‘‘ಇತೋ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಲೋಕೋ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಮೇತ್ತಂ ಮಾರಿಸಾ, ಭಾವೇಥ, ಕರುಣಂ ಮುದಿತಂ ಉಪೇಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಪ್ಪಥೇ ದೇವತಾ ಘೋಸೇನ್ತಿಯೋ ವಿಚರನ್ತಿ। ‘‘ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಪನ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ – ‘‘ಇತೋ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೇನ ಸಙ್ಘರತನೇನ ಪರಿವಾರಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದೇವತಾ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತಿ। ‘‘ವಸ್ಸಸತಮತ್ಥಕೇ ಪನ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ – ‘‘ಇತೋ ವಸ್ಸಸತಮತ್ಥಕೇ ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನೋ ಚತುದ್ದೀಪಿಸ್ಸರೋ ಸಹಸ್ಸ ಪುತ್ತಪರಿವಾರೋ ವೇಹಾಸಙ್ಗಮೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದೇವತಾ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತಿ।

Tepi mayāti kappakolāhalaṃ buddhakolāhalaṃ cakkavattikolāhalanti tīṇi kolāhalāni. Tattha ‘‘vassasatasahassamatthake kappuṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti kappakolāhalaṃ nāma hoti – ‘‘ito vassasatasahassamatthake loko vinassissati, mettaṃ mārisā, bhāvetha, karuṇaṃ muditaṃ upekkha’’nti manussappathe devatā ghosentiyo vicaranti. ‘‘Vassasahassamatthake pana buddho uppajjissatī’’ti buddhakolāhalaṃ nāma hoti – ‘‘ito vassasahassamatthake buddho uppajjitvā dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipannena saṅgharatanena parivārito dhammaṃ desento vicarissatī’’ti devatā ugghosenti. ‘‘Vassasatamatthake pana cakkavattī uppajjissatī’’ti cakkavattikolāhalaṃ nāma hoti – ‘‘ito vassasatamatthake sattaratanasampanno catuddīpissaro sahassa puttaparivāro vehāsaṅgamo cakkavattirājā uppajjissatī’’ti devatā ugghosenti.

ಇಮೇಸು ತೀಸು ಕೋಲಾಹಲೇಸು ಇಮೇ ಛ ಸತ್ಥಾರೋ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ಸುತ್ವಾ ಆಚರಿಯೇ ಪಯಿರುಪಾಸಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತಾಮಾಣಿವಿಜ್ಜಾದೀನಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ – ‘‘ಮಯಂ ಬುದ್ಧಮ್ಹಾ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಜನಪರಿವುತಾ ಜನಪದಂ ವಿಚರನ್ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪತ್ತಾ। ತೇಸಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಪೂರಣೋ ಕಸ್ಸಪೋ…ಪೇ॰… ಅಜಿತೋ ಕೇಸಕಮ್ಬಲೋ ಬುದ್ಧೋ ಕಿರ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಕಿರಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇವ ನೇ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ । ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಹಿ, ‘‘ರಾಜಾ ವೋ ನಿಮನ್ತೇತಿ। ರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಉಸ್ಸಹನ್ತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಚಿತ್ತಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋವ ಅಗಮಂಸು। ರಾಜಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ನಿಸೀದನ್ತೂ’’ತಿ ಆಹ। ನಿಗ್ಗುಣಾನಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ರಾಜುಸ್ಮಾ ನಾಮ ಫರತಿ, ತೇ ಮಹಾರಹೇಸು ಆಸನೇಸು ನಿಸೀದಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಫಲಕೇಸು ಚೇವ ಭೂಮಿಯಂ ಚ ನಿಸೀದಿಂಸು।

Imesu tīsu kolāhalesu ime cha satthāro buddhakolāhalaṃ sutvā ācariye payirupāsitvā cintāmāṇivijjādīni uggaṇhitvā – ‘‘mayaṃ buddhamhā’’ti paṭiññaṃ katvā mahājanaparivutā janapadaṃ vicarantā anupubbena sāvatthiyaṃ pattā. Tesaṃ upaṭṭhākā rājānaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘mahārāja, pūraṇo kassapo…pe… ajito kesakambalo buddho kira sabbaññū kirā’’ti ārocesuṃ. Rājā ‘‘tumheva ne nimantetvā ānethā’’ti āha . Te gantvā tehi, ‘‘rājā vo nimanteti. Rañño gehe bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vuttā gantuṃ na ussahanti, punappunaṃ vuccamānā upaṭṭhākānaṃ cittānurakkhaṇatthāya adhivāsetvā sabbe ekatova agamaṃsu. Rājā āsanāni paññāpetvā ‘‘nisīdantū’’ti āha. Nigguṇānaṃ attabhāve rājusmā nāma pharati, te mahārahesu āsanesu nisīdituṃ asakkontā phalakesu ceva bhūmiyaṃ ca nisīdiṃsu.

ರಾಜಾ ‘‘ಏತ್ತಕೇನೇವ ನತ್ಥಿ ತೇಸಂ ಅನ್ತೋ ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಅದತ್ವಾವ ತಾಲತೋ ಪತಿತಂ ಮುಗ್ಗರೇನ ಪೋಥೇನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಬುದ್ಧಾ, ನ ಬುದ್ಧಾ’’ತಿ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಸಚೇ ‘ಬುದ್ಧಮ್ಹಾ’ತಿ ವಕ್ಖಾಮ, ರಾಜಾ ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇ ‘ತುಮ್ಹೇ ಮಯಂ ಬುದ್ಧಾತಿ ಮಹಾಜನಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಆಹಿಣ್ಡಥಾ’ತಿ ಜಿವ್ಹಮ್ಪಿ ಛಿನ್ದಾಪೇಯ್ಯ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅನತ್ಥಂ ಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಸಕಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಏವ ‘ನ ಮಯಂ ಬುದ್ಧಾ’ತಿ ವದಿಂಸು। ಅಥ ನೇ ರಾಜಾ ಗೇಹತೋ ನಿಕಡ್ಢಾಪೇಸಿ। ತೇ ರಾಜಘರತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಕಿಂ ಆಚರಿಯಾ ರಾಜಾ ತುಮ್ಹೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ? ರಾಜಾ ‘‘ಬುದ್ಧಾ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ, ತತೋ ಮಯಂ – ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ರಾಜಾ ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಕಥಿಯಮಾನಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಅಮ್ಹೇಸು ಮನಂ ಪದೋಸೇಸ್ಸತಿ, ಬಹುಂ ಅಪುಞ್ಞಂ ಪಸವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ‘ನ ಮಯಂ ಬುದ್ಧಾ’ತಿ ವದಿಮ್ಹಾ, ಮಯಂ ಪನ ಬುದ್ಧಾ ಏವ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧಭಾವೋ, ಉದಕೇನ ಧೋವಿತ್ವಾಪಿ ಹರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ। ಇತಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ‘ಬುದ್ಧಮ್ಹಾ’ತಿ ಆಹಂಸು – ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ‘ನ ಮಯಂ ಬುದ್ಧಾ’ತಿ ವದಿಂಸೂತಿ, ಇದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಏವಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಿಂ ಪನ ಭವಂ ಗೋತಮೋ ದಹರೋ ಚೇವ ಜಾತಿಯಾ, ನವೋ ಚ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾತಿ ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವದತಿ। ತತ್ಥ ಕಿನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನಂ। ಏತೇ ಜಾತಿಮಹಲ್ಲಕಾ ಚ ಚಿರಪಬ್ಬಜಿತಾ ಚ ‘‘ಬುದ್ಧಮ್ಹಾ’’ತಿ ನ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ, ಭವಂ ಗೋತಮೋ ಜಾತಿಯಾ ಚ ದಹರೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚ ನವೋ ಕಿಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ? ಮಾ ಪಟಿಜಾನಾಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

Rājā ‘‘ettakeneva natthi tesaṃ anto sukkadhammo’’ti vatvā āhāraṃ adatvāva tālato patitaṃ muggarena pothento viya ‘‘tumhe buddhā, na buddhā’’ti pañhaṃ pucchi. Te cintayiṃsu – ‘‘sace ‘buddhamhā’ti vakkhāma, rājā buddhavisaye pañhaṃ pucchitvā kathetuṃ asakkonte ‘tumhe mayaṃ buddhāti mahājanaṃ vañcetvā āhiṇḍathā’ti jivhampi chindāpeyya, aññampi anatthaṃ kareyyā’’ti sakapaṭiññāya eva ‘na mayaṃ buddhā’ti vadiṃsu. Atha ne rājā gehato nikaḍḍhāpesi. Te rājagharato nikkhante upaṭṭhākā pucchiṃsu – ‘‘kiṃ ācariyā rājā tumhe pañhaṃ pucchitvā sakkārasammānaṃ akāsī’’ti? Rājā ‘‘buddhā tumhe’’ti pucchi, tato mayaṃ – ‘‘sace ayaṃ rājā buddhavisaye pañhaṃ kathiyamānaṃ ajānanto amhesu manaṃ padosessati, bahuṃ apuññaṃ pasavissatī’’ti rañño anukampāya ‘na mayaṃ buddhā’ti vadimhā, mayaṃ pana buddhā eva, amhākaṃ buddhabhāvo, udakena dhovitvāpi harituṃ na sakkāti. Iti bahiddhā ‘buddhamhā’ti āhaṃsu – rañño santike ‘na mayaṃ buddhā’ti vadiṃsūti, idaṃ gahetvā rājā evamāha. Tattha kiṃ pana bhavaṃ gotamo daharo ceva jātiyā, navo ca pabbajjāyāti idaṃ attano paṭiññaṃ gahetvā vadati. Tattha kinti paṭikkhepavacanaṃ. Ete jātimahallakā ca cirapabbajitā ca ‘‘buddhamhā’’ti na paṭijānanti, bhavaṃ gotamo jātiyā ca daharo pabbajjāya ca navo kiṃ paṭijānāti? Mā paṭijānāhīti attho.

ನ ಉಞ್ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ನ ಅವಜಾನಿತಬ್ಬಾ। ನ ಪರಿಭೋತಬ್ಬಾತಿ ನ ಪರಿಭವಿತಬ್ಬಾ। ಕತಮೇ ಚತ್ತಾರೋತಿ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾಪುಚ್ಛಾ। ಖತ್ತಿಯೋತಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ। ಉರಗೋತಿ ಆಸೀವಿಸೋ। ಅಗ್ಗೀತಿ ಅಗ್ಗಿಯೇವ। ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪದೇ ದೇಸನಾಕುಸಲತಾಯ ಅತ್ತಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ ಸೀಲವನ್ತಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ದಹರಂ ರಾಜಕುಮಾರಂ ದಿಸ್ವಾ, ಉಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಅದೇನ್ತೋ, ಪಾರುಪನಂ ಅನಪನೇನ್ತೋ, ನಿಸಿನ್ನಾಸನತೋ ಅನುಟ್ಠಹನ್ತೋ, ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠಾದೀಹಿ ಅನೋತರನ್ತೋ, ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಞನವಸೇನ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಏವರೂಪಂ ಅನಾಚಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಖತ್ತಿಯಂ ಅವಜಾನಾತಿ ನಾಮ। ‘‘ಭದ್ದಕೋ ವತಾಯಂ ರಾಜಕುಮಾರೋ, ಮಹಾಕಣ್ಡೋ ಮಹೋದರೋ – ಕಿಂ ನಾಮ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಚೋರೂಪದ್ದವಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಾನೇ ರಜ್ಜಂ ಅನುಸಾಸಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಪರಿಭೋತಿ ನಾಮ। ಅಞ್ಜನಿಸಲಾಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಆಸೀವಿಸಪೋತಕಂ ಕಣ್ಣಾದೀಸು ಪಿಳನ್ಧನ್ತೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮ್ಪಿ ಜಿವ್ಹಮ್ಪಿ ಡಂಸಾಪೇನ್ತೋ ಉರಗಂ ಅವಜಾನಾತಿ ನಾಮ । ‘‘ಭದ್ದಕೋ ವತಾಯಂ ಆಸೀವಿಸೋ ಉದಕದೇಡ್ಡುಭೋ ವಿಯ ಕಿಂ ನಾಮ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಡಂಸಿತುಂ ಕಸ್ಸಚಿದೇವ ಕಾಯೇ ವಿಸಂ ಫರಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಪರಿಭೋತಿ ನಾಮ। ಖಜ್ಜೋಪನಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಕೀಳನ್ತೋ ಭಣ್ಡುಕ್ಖಲಿಕಾಯ ಖಿಪನ್ತೋ ಚೂಳಾಯ ವಾ ಸಯನಪಿಟ್ಠಸಾಟಕಪಸಿಬ್ಬಕಾದೀಸು ವಾ ಠಪೇನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಅವಜಾನಾತಿ ನಾಮ। ‘‘ಭದ್ದಕೋ ವತಾಯಂ ಅಗ್ಗಿ ಕತರಂ ನು ಖೋ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಪಚಿಸ್ಸತಿ, ಕತರಂ ಮಚ್ಛಮಂಸಂ, ಕಸ್ಸ ಸೀತಂ ವಿನೋದೇಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಪರಿಭೋತಿ ನಾಮ। ದಹರಸಾಮಣೇರಮ್ಪಿ ಪನ ದಿಸ್ವಾ ಉಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಅದೇನ್ತೋತಿ ರಾಜಕುಮಾರೇ ವುತ್ತಂ ಅನಾಚಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅವಜಾನಾತಿ ನಾಮ। ‘‘ಭದ್ದಕೋ ವತಾಯಂ ಸಾಮಣೇರೋ ಮಹಾಕಣ್ಠೋ ಮಹೋದರೋ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಹೇತುಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅರಞ್ಞಂ ಅಜ್ಝೋಗಾಹೇತ್ವಾ ವಸಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಕಾಲೇ ಮನಾಪೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಪರಿಭೋತಿ ನಾಮ। ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ನ ಉಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ನ ಪರಿಭೋತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ।

Na uññātabbāti na avajānitabbā. Na paribhotabbāti na paribhavitabbā. Katame cattāroti kathetukamyatāpucchā. Khattiyoti rājakumāro. Uragoti āsīviso. Aggīti aggiyeva. Bhikkhūti imasmiṃ pana pade desanākusalatāya attānaṃ abbhantaraṃ katvā sīlavantaṃ pabbajitaṃ dasseti. Ettha ca daharaṃ rājakumāraṃ disvā, ukkamitvā maggaṃ adento, pārupanaṃ anapanento, nisinnāsanato anuṭṭhahanto, hatthipiṭṭhādīhi anotaranto, heṭṭhā katvā maññanavasena aññampi evarūpaṃ anācāraṃ karonto khattiyaṃ avajānāti nāma. ‘‘Bhaddako vatāyaṃ rājakumāro, mahākaṇḍo mahodaro – kiṃ nāma yaṃkiñci corūpaddavaṃ vūpasametuṃ yattha katthaci ṭhāne rajjaṃ anusāsituṃ sakkhissatī’’tiādīni vadanto paribhoti nāma. Añjanisalākamattampi āsīvisapotakaṃ kaṇṇādīsu piḷandhanto aṅgulimpi jivhampi ḍaṃsāpento uragaṃ avajānāti nāma . ‘‘Bhaddako vatāyaṃ āsīviso udakadeḍḍubho viya kiṃ nāma kiñcideva ḍaṃsituṃ kassacideva kāye visaṃ pharituṃ sakkhissatī’’tiādīni vadanto paribhoti nāma. Khajjopanakamattampi aggiṃ gahetvā hatthena kīḷanto bhaṇḍukkhalikāya khipanto cūḷāya vā sayanapiṭṭhasāṭakapasibbakādīsu vā ṭhapento aggiṃ avajānāti nāma. ‘‘Bhaddako vatāyaṃ aggi kataraṃ nu kho yāgubhattaṃ pacissati, kataraṃ macchamaṃsaṃ, kassa sītaṃ vinodessatī’’tiādīni vadanto paribhoti nāma. Daharasāmaṇerampi pana disvā ukkamitvā maggaṃ adentoti rājakumāre vuttaṃ anācāraṃ karonto bhikkhuṃ avajānāti nāma. ‘‘Bhaddako vatāyaṃ sāmaṇero mahākaṇṭho mahodaro yaṃkiñci buddhavacanaṃ uggahetuṃ yaṃkiñci araññaṃ ajjhogāhetvā vasituṃ sakkhissati, saṅghattherakāle manāpo bhavissatī’’tiādīni vadanto paribhoti nāma. Taṃ sabbampi na kātabbanti dassento na uññātabbo na paribhotabboti āha.

ಏತದವೋಚಾತಿ ಏತಂ ಗಾಥಾಬನ್ಧಂ ಅವೋಚ। ಗಾಥಾ ಚ ನಾಮೇತಾ ತದತ್ಥದೀಪನಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ವಿಸೇಸತ್ಥದೀಪನಾಪಿ, ತತ್ರಿಮಾ ತದತ್ಥಮ್ಪಿ ವಿಸೇಸತ್ಥಮ್ಪಿ ದೀಪೇನ್ತಿಯೇವ। ತತ್ಥ ಖತ್ತಿಯನ್ತಿ ಖೇತ್ತಾನಂ ಅಧಿಪತಿಂ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಖೇತ್ತಾನಂ ಅಧಿಪತೀತಿ ಖೋ, ವಾಸೇಟ್ಠ, ‘ಖತ್ತಿಯೋ ಖತ್ತಿಯೋ’ತ್ವೇವ ದುತಿಯಂ ಅಕ್ಖರಂ ಉಪನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೩೧)। ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ತಾಯೇವ ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಯಾ ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ। ಅಭಿಜಾತನ್ತಿ ತೀಣಿ ಕುಲಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಜಾತಂ।

Etadavocāti etaṃ gāthābandhaṃ avoca. Gāthā ca nāmetā tadatthadīpanāpi honti visesatthadīpanāpi, tatrimā tadatthampi visesatthampi dīpentiyeva. Tattha khattiyanti khettānaṃ adhipatiṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘khettānaṃ adhipatīti kho, vāseṭṭha, ‘khattiyo khattiyo’tveva dutiyaṃ akkharaṃ upanibbatta’’nti (dī. ni. 3.131). Jātisampannanti tāyeva khattiyajātiyā jātisampannaṃ. Abhijātanti tīṇi kulāni atikkamitvā jātaṃ.

ಠಾನಂ ಹೀತಿ ಕಾರಣಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ಮನುಜಿನ್ದೋತಿ ಮನುಸ್ಸಜೇಟ್ಠಕೋ। ರಾಜದಣ್ಡೇನಾತಿ ರಞ್ಞೋ ಉದ್ಧಟದಣ್ಡೇನ, ಸೋ ಅಪ್ಪಕೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ದಸಸಹಸ್ಸವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಪ್ಪಮಾಣೋ ಹೋತಿಯೇವ। ತಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಕಮತೇ ಭುಸನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಬಲವಉಪಕ್ಕಮಂ ಉಪಕ್ಕಮತಿ। ರಕ್ಖಂ ಜೀವಿತಮತ್ತನೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ರಕ್ಖಮಾನೋ ತಂ ಖತ್ತಿಯಂ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ ನ ಘಟ್ಟೇಯ್ಯ।

Ṭhānaṃ hīti kāraṇaṃ vijjati. Manujindoti manussajeṭṭhako. Rājadaṇḍenāti rañño uddhaṭadaṇḍena, so appako nāma na hoti, dasasahassavīsatisahassappamāṇo hotiyeva. Tasmiṃ pakkamate bhusanti tasmiṃ puggale balavaupakkamaṃ upakkamati. Rakkhaṃ jīvitamattanoti attano jīvitaṃ rakkhamāno taṃ khattiyaṃ parivajjeyya na ghaṭṭeyya.

ಉಚ್ಚಾವಚೇಹೀತಿ ನಾನಾವಿಧೇಹಿ। ವಣ್ಣೇಹೀತಿ ಸಣ್ಠಾನೇಹಿ। ಯೇನ ಯೇನ ಹಿ ವಣ್ಣೇನ ಚರನ್ತೋ ಗೋಚರಂ ಲಭತಿ, ಯದಿ ಸಪ್ಪವಣ್ಣೇನ, ಯದಿ ದೇಡ್ಡುಭವಣ್ಣೇನ, ಯದಿ ಧಮನಿವಣ್ಣೇನ, ಅನ್ತಮಸೋ ಕಲನ್ದಕವಣ್ಣೇನಪಿ ಚರತಿಯೇವ। ಆಸಜ್ಜಾತಿ ಪತ್ವಾ। ಬಾಲನ್ತಿ ಯೇನ ಬಾಲೇನ ಘಟ್ಟಿತೋ, ತಂ ಬಾಲಂ ನರಂ ವಾ ನಾರಿಂ ವಾ ಡಂಸೇಯ್ಯ।

Uccāvacehīti nānāvidhehi. Vaṇṇehīti saṇṭhānehi. Yena yena hi vaṇṇena caranto gocaraṃ labhati, yadi sappavaṇṇena, yadi deḍḍubhavaṇṇena, yadi dhamanivaṇṇena, antamaso kalandakavaṇṇenapi caratiyeva. Āsajjāti patvā. Bālanti yena bālena ghaṭṭito, taṃ bālaṃ naraṃ vā nāriṃ vā ḍaṃseyya.

ಪಹೂತಭಕ್ಖನ್ತಿ ಬಹುಭಕ್ಖಂ। ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ಹಿ ಅಭಕ್ಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಜಾಲಿನನ್ತಿ ಜಾಲವನ್ತಂ। ಪಾವಕನ್ತಿ ಅಗ್ಗಿಂ। ಪಾವಗನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಕಣ್ಹವತ್ತನಿನ್ತಿ ವತ್ತನೀತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಅಗ್ಗಿನಾ ಗತಮಗ್ಗೋ ಕಣ್ಹೋ ಹೋತಿ ಕಾಳಕೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಣ್ಹವತ್ತನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

Pahūtabhakkhanti bahubhakkhaṃ. Aggissa hi abhakkhaṃ nāma natthi. Jālinanti jālavantaṃ. Pāvakanti aggiṃ. Pāvagantipi pāṭho. Kaṇhavattaninti vattanīti maggo, agginā gatamaggo kaṇho hoti kāḷako, tasmā ‘‘kaṇhavattanī’’ti vuccati.

ಮಹಾ ಹುತ್ವಾನಾತಿ ಮಹನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ। ಅಗ್ಗಿ ಹಿ ಏಕದಾ ಯಾವಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪ್ಪಮಾಣೋಪಿ ಹೋತಿ। ಜಾಯನ್ತಿ ತತ್ಥ ಪಾರೋಹಾತಿ ತತ್ಥ ಅಗ್ಗಿನಾ ದಡ್ಢವನೇ ಪಾರೋಹಾ ಜಾಯನ್ತಿ। ಪಾರೋಹಾತಿ ತಿಣರುಕ್ಖಾದಯೋ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇ ಹಿ ಅಗ್ಗಿನಾ ದಡ್ಢಟ್ಠಾನೇ ಮೂಲಮತ್ತೇಪಿ ಅವಸಿಟ್ಠೇ ಪಾದತೋ ರೋಹನ್ತಿ ಜಾಯನ್ತಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಾರೋಹಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಪುನ ರೋಹನತ್ಥೇನ ವಾ ಪಾರೋಹಾ। ಅಹೋರತ್ತಾನಮಚ್ಚಯೇತಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಮೇ। ನಿದಾಘೇಪಿ ದೇವೇ ವುಟ್ಠಮತ್ತೇ ಜಾಯನ್ತಿ।

Mahā hutvānāti mahanto hutvā. Aggi hi ekadā yāvabrahmalokappamāṇopi hoti. Jāyantitattha pārohāti tattha agginā daḍḍhavane pārohā jāyanti. Pārohāti tiṇarukkhādayo vuccanti. Te hi agginā daḍḍhaṭṭhāne mūlamattepi avasiṭṭhe pādato rohanti jāyanti vaḍḍhanti, tasmā ‘‘pārohā’’ti vuccanti. Puna rohanatthena vā pārohā. Ahorattānamaccayeti rattindivānaṃ atikkame. Nidāghepi deve vuṭṭhamatte jāyanti.

ಭಿಕ್ಖು ಡಹತಿ ತೇಜಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಂ ಪಚ್ಚಕ್ಕೋಸನ್ತೋ ಭಣ್ಡನ್ತಂ ಪಟಿಭಣ್ಡನ್ತೋ ಪಹರನ್ತಂ ಪಟಿಪಹರನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ನಾಮ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಿಕ್ಖುತೇಜಸಾ ಡಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಯೋ ಪನ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಂ ನ ಪಚ್ಚಕ್ಕೋಸತಿ, ಭಣ್ಡನ್ತಂ ನ ಪಟಿಭಣ್ಡತಿ। ಪಹರನ್ತಂ ನ ಪಟಿಪಹರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ತಸ್ಸ ಸೀಲತೇಜೇನ ಡಯ್ಹತಿ। ತೇನೇವೇತಂ ವುತ್ತಂ। ನ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ಪಸವೋತಿ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತರೋಪಿ ಗೋಮಹಿಂಸಕುಕ್ಕುಟಸೂಕರಾದಯೋ ಪಸವೋಪಿ ನ ಭವನ್ತಿ, ವಿನಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಾಯಾದಾ ವಿನ್ದರೇ ಧನನ್ತಿ ತಸ್ಸ ದಾಯಾದಾಪಿ ಧನಂ ನ ವಿನ್ದನ್ತಿ। ತಾಲಾವತ್ಥೂ ಭವನ್ತಿ ತೇತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖುತೇಜಸಾ ದಡ್ಢಾ ವತ್ಥುಮತ್ತಾವಸಿಟ್ಠೋ ಮತ್ಥಕಚ್ಛಿನ್ನತಾಲೋ ವಿಯ ಭವನ್ತಿ, ಪುತ್ತಧೀತಾದಿವಸೇನ ನ ವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

Bhikkhu ḍahati tejasāti ettha akkosantaṃ paccakkosanto bhaṇḍantaṃ paṭibhaṇḍanto paharantaṃ paṭipaharanto bhikkhu nāma kiñci bhikkhutejasā ḍahituṃ na sakkoti. Yo pana akkosantaṃ na paccakkosati, bhaṇḍantaṃ na paṭibhaṇḍati. Paharantaṃ na paṭipaharati, tasmiṃ vippaṭipanno tassa sīlatejena ḍayhati. Tenevetaṃ vuttaṃ. Na tassa puttā pasavoti tassa puttadhītaropi gomahiṃsakukkuṭasūkarādayo pasavopi na bhavanti, vinassantīti attho. Dāyādā vindare dhananti tassa dāyādāpi dhanaṃ na vindanti. Tālāvatthū bhavanti teti te bhikkhutejasā daḍḍhā vatthumattāvasiṭṭho matthakacchinnatālo viya bhavanti, puttadhītādivasena na vaḍḍhantīti attho.

ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಮಣತೇಜೇನ ದಡ್ಢಾ ಮತ್ಥಕಚ್ಛಿನ್ನತಾಲೋ ವಿಯ ಅವಿರುಳ್ಹಿಧಮ್ಮಾ ಭವನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ। ಸಮ್ಮದೇವ ಸಮಾಚರೇತಿ ಸಮ್ಮಾ ಸಮಾಚರೇಯ್ಯ। ಸಮ್ಮಾ ಸಮಾಚರನ್ತೇನ ಪನ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ? ಖತ್ತಿಯಂ ತಾವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲದ್ಧಬ್ಬಂ ಗಾಮನಿಗಮಯಾನವಾಹನಾದಿಆನಿಸಂಸಂ, ಉರಗಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಸ ಕೀಳಾಪನೇನ ಲದ್ಧಬ್ಬಂ ವತ್ಥಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದಿಆನಿಸಂಸಂ ಅಗ್ಗಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಯಾಗುಭತ್ತಪಚನಸೀತವಿನೋದನಾದಿಆನಿಸಂಸಂ, ಭಿಕ್ಖುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಅಸುತಸವನಸುತಪರಿಯೋದಪನ-ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಾದಿಆನಿಸಂಸಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೇನ ‘‘ಏತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಆದೀನವೋ ಅತ್ಥಿ। ಕಿಂ ಇಮೇಹೀ’’ತಿ? ನ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಹಾತಬ್ಬಾ। ಇಸ್ಸರಿಯತ್ಥಿಕೇನ ಪನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಅವಜಾನನಞ್ಚ ಪರಿಭವನಞ್ಚ ಅಕತ್ವಾ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯಿಪಚ್ಛಾನಿಪಾತಿತಾದೀಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರೋ ತೋಸೇತಬ್ಬೋ, ಏವಂ ತತೋ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಅಹಿತುಣ್ಡಿಕೇನ ಉರಗೇ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಅಕತ್ವಾ ನಾಗವಿಜ್ಜಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅಜಪದೇನ ದಣ್ಡೇನ ಗೀವಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಸಹರೇನ ಮೂಲೇನ ದಾಠಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪೇಳಾಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕೀಳಾಪೇನ್ತೇನ ಚರಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಘಾಸಚ್ಛಾದನಾದೀನಿ ಲಭಿಸ್ಸತಿ। ಯಾಗುಪಚನಾದೀನಿ ಕತ್ತುಕಾಮೇನ ಅಗ್ಗಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ಭಣ್ಡುಕ್ಖಲಿಕಾದೀಸು ಅಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇಹಿ ಅನಾಮಸನ್ತೇನ ಗೋಮಯಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಯಾಗುಪಚನಾದೀನಿ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ, ಏವಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಆನಿಸಂಸಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ। ಅಸುತಸವನಾದೀನಿ ಪತ್ಥಯನ್ತೇನಪಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅತಿವಿಸ್ಸಾಸೇನ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮನವಕಮ್ಮಾದೀಸು ಅಯೋಜೇತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ, ಏವಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಸುತಪುಬ್ಬಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಅಸುತಪುಬ್ಬಂ ಪಞ್ಹಾವಿನಿಚ್ಛಯಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಂ ಅತ್ಥಂ ತಿಸ್ಸೋ ಕುಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಛ ಕಾಮಸಗ್ಗಾನಿ ನವ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪತ್ವಾ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ಲಭಿಸ್ಸತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸಮ್ಮದೇವ ಸಮಾಚರೇತಿ ಆಹ।

Tasmāti yasmā samaṇatejena daḍḍhā matthakacchinnatālo viya aviruḷhidhammā bhavanti, tasmā. Sammadeva samācareti sammā samācareyya. Sammā samācarantena pana kiṃ kātabbanti? Khattiyaṃ tāva nissāya laddhabbaṃ gāmanigamayānavāhanādiānisaṃsaṃ, uragaṃ nissāya tassa kīḷāpanena laddhabbaṃ vatthahiraññasuvaṇṇādiānisaṃsaṃ aggiṃ nissāya tassānubhāvena pattabbaṃ yāgubhattapacanasītavinodanādiānisaṃsaṃ, bhikkhuṃ nissāya tassa vasena pattabbaṃ asutasavanasutapariyodapana-saggamaggādhigamādiānisaṃsaṃ sampassamānena ‘‘ete nissāya pubbe vuttappakāro ādīnavo atthi. Kiṃ imehī’’ti? Na sabbaso pahātabbā. Issariyatthikena pana vuttappakāraṃ avajānanañca paribhavanañca akatvā pubbuṭṭhāyipacchānipātitādīhi upāyehi khattiyakumāro tosetabbo, evaṃ tato issariyaṃ adhigamissati. Ahituṇḍikena urage vissāsaṃ akatvā nāgavijjaṃ parivattetvā ajapadena daṇḍena gīvāya gahetvā visaharena mūlena dāṭhā dhovitvā peḷāyaṃ pakkhipitvā kīḷāpentena caritabbaṃ. Evaṃ taṃ nissāya ghāsacchādanādīni labhissati. Yāgupacanādīni kattukāmena aggiṃ vissāsena bhaṇḍukkhalikādīsu apakkhipitvā hatthehi anāmasantena gomayacuṇṇādīhi jāletvā yāgupacanādīni kattabbāni, evaṃ taṃ nissāya ānisaṃsaṃ labhissati. Asutasavanādīni patthayantenapi bhikkhuṃ ativissāsena vejjakammanavakammādīsu ayojetvā catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhātabbo, evaṃ taṃ nissāya asutapubbaṃ buddhavacanaṃ asutapubbaṃ pañhāvinicchayaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaṃ atthaṃ tisso kulasampattiyo cha kāmasaggāni nava ca brahmaloke patvā amatamahānibbānadassanampi labhissatīti imamatthaṃ sandhāya sammadeva samācareti āha.

ಏತದವೋಚಾತಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನೋ ಪಸಾದಂ ಆವಿಕರೋನ್ತೋ ಏತಂ ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಂ ಅವೋಚ। ತತ್ಥ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತನ್ತಿ ಅಭಿಕನ್ತಂ ಅತಿಇಟ್ಠಂ ಅತಿಮನಾಪಂ, ಅತಿಸುನ್ದರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಏಕೇನ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಸದ್ದೇನ ದೇಸನಂ ಥೋಮೇತಿ ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಯದಿದಂ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ’’ತಿ। ಏಕೇನ ಅತ್ತನೋ ಪಸಾದಂ ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಯದಿದಂ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಗಮ್ಮ ಮಮ ಪಸಾದೋ’’ತಿ।

Etadavocāti dhammadesanaṃ sutvā pasanno pasādaṃ āvikaronto etaṃ ‘‘abhikkanta’’ntiādivacanaṃ avoca. Tattha abhikkantanti abhikantaṃ atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ, atisundaranti attho. Ettha ekena abhikkantasaddena desanaṃ thometi ‘‘abhikkantaṃ, bhante, yadidaṃ bhagavato dhammadesanā’’ti. Ekena attano pasādaṃ ‘‘abhikkantaṃ, bhante, yadidaṃ bhagavato dhammadesanaṃ āgamma mama pasādo’’ti.

ತತೋ ಪರಂ ಚತೂಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ದೇಸನಂಯೇವ ಥೋಮೇತಿ। ತತ್ಥ ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಅಧೋಮುಖಠಪಿತಂ, ಹೇಟ್ಠಾಮುಖಜಾತಂ ವಾ। ಉಕ್ಕುಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಉಪರಿಮುಖಂ ಕರೇಯ್ಯ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನನ್ತಿ ತಿಣಪಣ್ಣಾದಿಛಾದಿತಂ। ವಿವರೇಯ್ಯಾತಿ ಉಗ್ಘಾಟೇಯ್ಯ। ಮೂಳ್ಹಸ್ಸಾತಿ ದಿಸಾಮೂಳ್ಹಸ್ಸ। ಮಗ್ಗಂ ಆಚಿಕ್ಖೇಯ್ಯಾತಿ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಏಸ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ। ಅನ್ಧಕಾರೇತಿ ಕಾಳಪಕ್ಖಚಾತುದ್ದಸೀ ಅಡ್ಢರತ್ತಘನವನಸಣ್ಡ ಮೇಘಪಟಲೇಹಿ ಚತುರಙ್ಗೇ ತಮೇ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಕೋಚಿ ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತಂ ಉಕ್ಕುಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಸದ್ಧಮ್ಮವಿಮುಖಂ ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಪತಿತಂ ಮಂ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾ ವುಟ್ಠಾಪೇನ್ತೇನ, ಯಥಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ವಿವರೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನನ್ತರಧಾನಾ ಪಭುತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಗಹನಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಸಾಸನಂ ವಿವರನ್ತೇನ, ಯಥಾ ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಆಚಿಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಕುಮ್ಮಗ್ಗಮಿಚ್ಛಾಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಮೇ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗಂ ಆವಿಕರೋನ್ತೇನ, ಯಥಾ ಅನ್ಧಕಾರೇ ತೇಲಪಜ್ಜೋತಂ ಧಾರೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಮೋಹನ್ಧಕಾರೇ ನಿಮುಗ್ಗಸ್ಸ ಮೇ ಬುದ್ಧಾದಿರತನರೂಪಾನಿ ಅಪಸ್ಸತೋ ತಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಮೋಹನ್ಧಕಾರವಿದ್ಧಂಸಕದೇಸನಾಪಜ್ಜೋತಂ ಧಾರೇನ್ತೇನ ಮಯ್ಹಂ ಭಗವತಾ ಏತೇಹಿ ಪರಿಯಾಯೇಹಿ ಪಕಾಸಿತತ್ತಾ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಧಮ್ಮೋ ಪಕಾಸಿತೋತಿ।

Tato paraṃ catūhi upamāhi desanaṃyeva thometi. Tattha nikkujjitanti adhomukhaṭhapitaṃ, heṭṭhāmukhajātaṃ vā. Ukkujjeyyāti uparimukhaṃ kareyya. Paṭicchannanti tiṇapaṇṇādichāditaṃ. Vivareyyāti ugghāṭeyya. Mūḷhassāti disāmūḷhassa. Maggaṃ ācikkheyyāti hatthe gahetvā ‘‘esa maggo’’ti vadeyya. Andhakāreti kāḷapakkhacātuddasī aḍḍharattaghanavanasaṇḍa meghapaṭalehi caturaṅge tame. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā koci nikkujjitaṃ ukkujjeyya, evaṃ saddhammavimukhaṃ asaddhamme patitaṃ maṃ asaddhammā vuṭṭhāpentena, yathā paṭicchannaṃ vivareyya, evaṃ kassapassa bhagavato sāsanantaradhānā pabhuti micchādiṭṭhigahanapaṭicchannaṃ sāsanaṃ vivarantena, yathā mūḷhassa maggaṃ ācikkheyya, evaṃ kummaggamicchāmaggapaṭipannassa me saggamokkhamaggaṃ āvikarontena, yathā andhakāre telapajjotaṃ dhāreyya, evaṃ mohandhakāre nimuggassa me buddhādiratanarūpāni apassato tappaṭicchādakamohandhakāraviddhaṃsakadesanāpajjotaṃ dhārentena mayhaṃ bhagavatā etehi pariyāyehi pakāsitattā anekapariyāyena dhammo pakāsitoti.

ಏವಂ ದೇಸನಂ ಥೋಮೇತ್ವಾ ಇಮಾಯ ದೇಸನಾಯ ರತನತ್ತಯೇ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಪಸನ್ನಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏಸಾಹನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏಸಾಹನ್ತಿ ಏಸೋ ಅಹಂ। ಭಗವನ್ತಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚಾತಿ ಭಗವನ್ತಞ್ಚ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚಾತಿ ಇಮಂ ರತನತ್ತಯಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ। ಉಪಾಸಕಂ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಧಾರೇತೂತಿ ಮಂ ಭಗವಾ ‘ಉಪಾಸಕೋ ಅಯ’ನ್ತಿ ಏವಂ ಧಾರೇತು, ಜಾನಾತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇತಿ ಅಜ್ಜತಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ। ಅಜ್ಜದಗ್ಗೇತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ದ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ, ಅಜ್ಜ ಅಗ್ಗಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಣುಪೇತನ್ತಿ ಪಾಣೇಹಿ ಉಪೇತಂ ಯಾವ ಮೇ ಜೀವಿತಂ ಪವತ್ತತಿ, ತಾವ ಉಪೇತಂ ಅನಞ್ಞಸತ್ಥುಕಂ ತೀಹಿ ಸರಣಗಮನೇಹಿ ಸರಣಂ ಗತಂ ಉಪಾಸಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ಮಂ ಭಗವಾ ಧಾರೇತೂತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಸುತ್ತೇ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವುತ್ತೋತಿ। ಪಠಮಂ।

Evaṃ desanaṃ thometvā imāya desanāya ratanattaye pasannacitto pasannākāraṃ karonto esāhantiādimāha. Tattha esāhanti eso ahaṃ. Bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañcāti bhagavantañca dhammañca bhikkhusaṅghañcāti imaṃ ratanattayaṃ saraṇaṃ gacchāmi. Upāsakaṃ maṃ, bhante, bhagavā dhāretūti maṃ bhagavā ‘upāsako aya’nti evaṃ dhāretu, jānātūti attho. Ajjataggeti ajjataṃ ādiṃ katvā. Ajjadaggeti vā pāṭho, da-kāro padasandhikaro, ajja aggaṃ katvāti attho. Pāṇupetanti pāṇehi upetaṃ yāva me jīvitaṃ pavattati, tāva upetaṃ anaññasatthukaṃ tīhi saraṇagamanehi saraṇaṃ gataṃ upāsakaṃ kappiyakārakaṃ maṃ bhagavā dhāretūti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya sāmaññaphalasutte sabbākārena vuttoti. Paṭhamaṃ.

Next: ೨. ಪುರಿಸಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Purisasuttavaṇṇanā

Related texts:

ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೧. ದಹರಸುತ್ತಂ • 1. Daharasuttaṃ

ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೧. ದಹರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Daharasuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact