Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സംയുത്തനികായ (ടീകാ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā)

    ൩. കോസലസംയുത്തം

    3. Kosalasaṃyuttaṃ

    ൧. പഠമവഗ്ഗോ

    1. Paṭhamavaggo

    ൧. ദഹരസുത്തവണ്ണനാ

    1. Daharasuttavaṇṇanā

    ൧൧൨. ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദീതി ഭഗവതോ ഗുണേ അജാനന്തോ കോസലരാജാ അത്തനോ ഖത്തിയമാനേന കേവലം ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദി. പഠമാഗതേ ഹി സത്ഥരി തസ്സ സമ്മോദിതാകാരം ദസ്സേതും ‘‘യഥാ’’തിആദി വുത്തം. യഥാ ഖമനീയാദീനി പുച്ഛന്തോതി യഥാ ഭഗവാ ‘‘കച്ചി തേ, മഹാരാജ, ഖമനീയം, കച്ചി യാപനീയ’’ന്തിആദിനാ തേന രഞ്ഞാ സദ്ധിം പഠമം പവത്തമോദോ അഹോസി പുബ്ബഭാസിതായ, തദനുകരണേന ഏവം സോപി രാജാ ഭഗവതാ സദ്ധിം സമപ്പവത്തമോദോ അഹോസീതി യോജനാ. തം പന സമപ്പവത്തമോദനം ഉപമായ ദസ്സേതും ‘‘സീതോദകം വിയാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ സമ്മോദിതന്തി സംസന്ദിതം ഏകീഭാവന്തി സമ്മോദനകിരിയായ സമാനതം ഏകരൂപതം, ഖമനീയന്തി ‘‘ഇദം ചതുചക്കം നവദ്വാരം സരീരയന്തം ദുക്ഖബഹുലതായ സഭാവതോ ദുസ്സഹം, കച്ചി ഖമിതും സക്കുണേയ്യ’’ന്തി പുച്ഛതി. യാപനീയന്തി പച്ചയായത്തവുത്തികം ചിരപബന്ധസങ്ഖാതായ യാപനായ കച്ചി യാപേതും സക്കുണേയ്യം. സീസരോഗാദിആബാധാഭാവേന കച്ചി അപ്പാബാധം. ദുക്ഖജീവികാഭാവേന കച്ചി അപ്പാതങ്കം. തംതംകിച്ചകരണേ ഉട്ഠാനസുഖതായ കച്ചി ലഹുട്ഠാനം. തദനുരൂപബലയോഗതോ കച്ചി ബലം. സുഖവിഹാരസമ്ഭവേന കച്ചി ഫാസുവിഹാരോ അത്ഥീതി തത്ഥ തത്ഥ കച്ചി-സദ്ദം യോജേത്വാ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ബലവപ്പത്താ പീതി പീതിയേവ. തരുണപീതി പാമോജ്ജം. സമ്മോദനം ജനേതി കരോതീതി സമ്മോദനീയം. സമ്മോദിതബ്ബതോ സമ്മോദനീയന്തി ഇമം പന അത്ഥം ദസ്സേന്തോ ‘‘സമ്മോദിതും യുത്തഭാവതോ’’തി ആഹ. സരിതബ്ബഭാവതോതി അനുസ്സരിതബ്ബഭാവതോ. ‘‘സരണീയ’’ന്തി വത്തബ്ബേ ദീഘം കത്വാ ‘‘സാരണീയ’’ന്തി വുത്തം.

    112.Bhagavatāsaddhiṃ sammodīti bhagavato guṇe ajānanto kosalarājā attano khattiyamānena kevalaṃ bhagavatā saddhiṃ sammodi. Paṭhamāgate hi satthari tassa sammoditākāraṃ dassetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ. Yathā khamanīyādīni pucchantoti yathā bhagavā ‘‘kacci te, mahārāja, khamanīyaṃ, kacci yāpanīya’’ntiādinā tena raññā saddhiṃ paṭhamaṃ pavattamodo ahosi pubbabhāsitāya, tadanukaraṇena evaṃ sopi rājā bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosīti yojanā. Taṃ pana samappavattamodanaṃ upamāya dassetuṃ ‘‘sītodakaṃ viyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha sammoditanti saṃsanditaṃ ekībhāvanti sammodanakiriyāya samānataṃ ekarūpataṃ, khamanīyanti ‘‘idaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ dukkhabahulatāya sabhāvato dussahaṃ, kacci khamituṃ sakkuṇeyya’’nti pucchati. Yāpanīyanti paccayāyattavuttikaṃ cirapabandhasaṅkhātāya yāpanāya kacci yāpetuṃ sakkuṇeyyaṃ. Sīsarogādiābādhābhāvena kacci appābādhaṃ. Dukkhajīvikābhāvena kacci appātaṅkaṃ. Taṃtaṃkiccakaraṇe uṭṭhānasukhatāya kacci lahuṭṭhānaṃ. Tadanurūpabalayogato kacci balaṃ. Sukhavihārasambhavena kacci phāsuvihāro atthīti tattha tattha kacci-saddaṃ yojetvā attho veditabbo. Balavappattā pīti pītiyeva. Taruṇapīti pāmojjaṃ. Sammodanaṃ janeti karotīti sammodanīyaṃ. Sammoditabbato sammodanīyanti imaṃ pana atthaṃ dassento ‘‘sammodituṃ yuttabhāvato’’ti āha. Saritabbabhāvatoti anussaritabbabhāvato. ‘‘Saraṇīya’’nti vattabbe dīghaṃ katvā ‘‘sāraṇīya’’nti vuttaṃ.

    സുയ്യമാനസുഖതോതി ആപാഥമധുരതം ആഹ, അനുസ്സരിയമാനസുഖതോതി വിമദ്ദരമണീയതം. ബ്യഞ്ജനപരിസുദ്ധതായാതി സഭാവനിരുത്തിഭാവേന തസ്സാ കഥായ വചനചാതുരിയമാഹ, അത്ഥപരിസുദ്ധതായാതി അത്ഥസ്സ നിരുപക്കിലേസതം. അനേകേഹി പരിയായേഹീതി അനേകേഹി കാരണേഹി. അദിട്ഠത്താതി ഉപസങ്കമനവസേന അദിട്ഠത്താ. ഗുണാഗുണവസേനാതി ഗുണവസേന ഗമ്ഭീരഭാവം വാ അഗുണവസേന ഉത്താനഭാവം വാ. ഓവട്ടികസാരം കത്വാതി ഓവട്ടികായ ഗഹേതബ്ബസാരവത്ഥും കത്വാ. ലോകനിസ്സരണഭവോക്കന്തിപഞ്ഹന്തി ലോകതോ നിസ്സടഭാവപഞ്ഹഞ്ചേവ ആദിതോ ഭവോക്കമനപഞ്ഹഞ്ച. സത്ഥു സമ്മാസമ്ബുദ്ധതം പുച്ഛന്തോ ഹി ‘‘കിം ഭവം ഗോതമോ സബ്ബലോകതോ നിസ്സടോ, സബ്ബസത്തേഹി ച ജേട്ഠോ’’തി? പുച്ഛതി നാമ. യഥാ ഹി സത്ഥു സമ്മാസമ്ബുദ്ധതായ ലോകതോ നിസ്സടതാ വിഞ്ഞായതി, ഏവം സബ്ബസത്തേഹി ജേട്ഠഭാവതോ സേട്ഠഭാവതോ. സ്വായമത്ഥോ അഗ്ഗപസാദസുത്താദീഹി (ഇതിവു॰ ൯൦; അ॰ നി॰ ൪.൩൪) വിഭാവേതബ്ബോ. കഥം പന സമ്ബുദ്ധതാ വിഞ്ഞായതീതി? അവിപരീതധമ്മദേസനതോ. അയമേത്ഥ സങ്ഖേപോ, വിത്ഥാരോ പന വിസുദ്ധിമഗ്ഗസംവണ്ണനാദീസു (വിസുദ്ധി॰ മഹാടീ॰ ൧.൧൨൪) വുത്തനയേന വേദിതബ്ബോ.

    Suyyamānasukhatoti āpāthamadhurataṃ āha, anussariyamānasukhatoti vimaddaramaṇīyataṃ. Byañjanaparisuddhatāyāti sabhāvaniruttibhāvena tassā kathāya vacanacāturiyamāha, atthaparisuddhatāyāti atthassa nirupakkilesataṃ. Anekehi pariyāyehīti anekehi kāraṇehi. Adiṭṭhattāti upasaṅkamanavasena adiṭṭhattā. Guṇāguṇavasenāti guṇavasena gambhīrabhāvaṃ vā aguṇavasena uttānabhāvaṃ vā. Ovaṭṭikasāraṃ katvāti ovaṭṭikāya gahetabbasāravatthuṃ katvā. Lokanissaraṇabhavokkantipañhanti lokato nissaṭabhāvapañhañceva ādito bhavokkamanapañhañca. Satthu sammāsambuddhataṃ pucchanto hi ‘‘kiṃ bhavaṃ gotamo sabbalokato nissaṭo, sabbasattehi ca jeṭṭho’’ti? Pucchati nāma. Yathā hi satthu sammāsambuddhatāya lokato nissaṭatā viññāyati, evaṃ sabbasattehi jeṭṭhabhāvato seṭṭhabhāvato. Svāyamattho aggapasādasuttādīhi (itivu. 90; a. ni. 4.34) vibhāvetabbo. Kathaṃ pana sambuddhatā viññāyatīti? Aviparītadhammadesanato. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggasaṃvaṇṇanādīsu (visuddhi. mahāṭī. 1.124) vuttanayena veditabbo.

    രാജാ സത്ഥു അവിപരീതധമ്മദേസനം അജാനന്തോ തതോ ഏവസ്സ സമ്മാസമ്ബോധിം അസദ്ദഹന്തോ ‘‘വുഡ്ഢതരേസുപി ചിരപബ്ബജിതേസു സമ്മാസമ്ബുദ്ധഭാവേ അലബ്ഭമാനേ തബ്ബിപരീതേ കഥം ലബ്ഭേയ്യാ’’തി മഞ്ഞമാനോ ‘‘കിം പന ഭവം ഗോതമോ’’തിആദിം വക്ഖതി. രാജാ അത്തനോ ലദ്ധിയാ ന പുച്ഛതി അത്തനോ സമ്മുഖാ തേഹി അസമ്മാസമ്ബുദ്ധഭാവസ്സേവ പടിഞ്ഞാതത്താ. യസ്മാ തേ മുസാവാദിതായ അത്തനോ ഉപട്ഠാകാദീനം ‘‘ബുദ്ധാ മയ’’ന്തി പടിജാനിംസു, തസ്മാ വുത്തം ‘‘ലോകേ മഹാജനേന ഗഹിതപടിഞ്ഞാവസേന പുച്ഛതീ’’തി. സ്വായമത്ഥോ ആഗമിസ്സതി. ബുദ്ധസീഹനാദന്തി ബുദ്ധാനം ഏവ ആവേണികം സീഹനാദം. കാമം മഗ്ഗഞാണപദട്ഠാനം സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണം, സമ്ബോധിഞാണേ പന ഗഹിതേ തം അത്ഥതോ ഗഹിതമേവ ഹോതീതി വുത്തം ‘‘സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണസങ്ഖാതം സമ്മാസമ്ബോധി’’ന്തി.

    Rājā satthu aviparītadhammadesanaṃ ajānanto tato evassa sammāsambodhiṃ asaddahanto ‘‘vuḍḍhataresupi cirapabbajitesu sammāsambuddhabhāve alabbhamāne tabbiparīte kathaṃ labbheyyā’’ti maññamāno ‘‘kiṃ pana bhavaṃ gotamo’’tiādiṃ vakkhati. Rājā attano laddhiyā na pucchati attano sammukhā tehi asammāsambuddhabhāvasseva paṭiññātattā. Yasmā te musāvāditāya attano upaṭṭhākādīnaṃ ‘‘buddhā maya’’nti paṭijāniṃsu, tasmā vuttaṃ ‘‘loke mahājanena gahitapaṭiññāvasena pucchatī’’ti. Svāyamattho āgamissati. Buddhasīhanādanti buddhānaṃ eva āveṇikaṃ sīhanādaṃ. Kāmaṃ maggañāṇapadaṭṭhānaṃ sabbaññutaññāṇaṃ, sambodhiñāṇe pana gahite taṃ atthato gahitameva hotīti vuttaṃ ‘‘sabbaññutaññāṇasaṅkhātaṃ sammāsambodhi’’nti.

    പബ്ബജ്ജൂപഗമനേനാതി യായ കായചി പബ്ബജ്ജായ ഉപഗമനമത്തേന സമണാ, ന സമിതപാപതായ. ജാതിവസേനാതി ജാതിമത്തേന ബ്രാഹ്മണാ, ന ബാഹിതപാപതായ. പബ്ബജിതസമൂഹസങ്ഖാതോ സങ്ഘോതി പബ്ബജിതസമൂഹതാമത്തേന സങ്ഘോ, ന നിയ്യാനികദിട്ഠിവിസുദ്ധസീലസാമഞ്ഞവസേന സംഹതത്താതി അധിപ്പായോ. ഏതേസം അത്ഥീതി ഏതേസം സബ്ബഞ്ഞുപടിഞ്ഞാതാനം പരിവാരഭൂതോ അത്ഥി. സ്വേവാതി പബ്ബജിതസമൂഹസങ്ഖാതോ ഏവ. കേചി പന ‘‘പബ്ബജിതസമൂഹവസേന. സങ്ഘിനോ, ഗഹട്ഠസമൂഹവസേന ഗണിനോ’’തി വദന്തി, തം തേസം മതിമത്തം ഗണേ ഏവ ലോകേ സങ്ഘസദ്ദസ്സ നിരുള്ഹത്താ. ആചാരസിക്ഖാപനവസേനാതി അചേലകവതചരിയാദി-ആചാരസിക്ഖാപനവസേന. പാകടാതി സങ്ഘീആദിഭാവേന പകാസിതാ. ‘‘അപ്പിച്ഛാ’’തി വത്വാ തത്ഥ ലബ്ഭമാനം അപ്പിച്ഛതം ദസ്സേതും ‘‘അപിച്ഛതായ വത്ഥമ്പി ന നിവാസേന്തീ’’തി വുത്തം. ന ഹി തേസു സാസനികേസു വിയ സന്തഗുണനിഗുഹനാ അപ്പിച്ഛാ ലബ്ഭതീതി. യസോതി കിത്തിസദ്ദോ. തരന്തി ഏതേന സംസാരോഘന്തി ഏവം സമ്മതത്താ തിത്ഥം വുച്ചതി ലദ്ധീതി ആഹ ‘‘തിത്ഥകരാതി ലദ്ധികരാ’’തി. സാധുസമ്മതാതി ‘‘സാധൂ’’തി സമ്മതാ, ന സാധൂഹി സമ്മതാതി ആഹ ‘‘സന്തോ…പേ॰… പുഥുജ്ജനസ്സാ’’തി.

    Pabbajjūpagamanenāti yāya kāyaci pabbajjāya upagamanamattena samaṇā, na samitapāpatāya. Jātivasenāti jātimattena brāhmaṇā, na bāhitapāpatāya. Pabbajitasamūhasaṅkhāto saṅghoti pabbajitasamūhatāmattena saṅgho, na niyyānikadiṭṭhivisuddhasīlasāmaññavasena saṃhatattāti adhippāyo. Etesaṃ atthīti etesaṃ sabbaññupaṭiññātānaṃ parivārabhūto atthi. Svevāti pabbajitasamūhasaṅkhāto eva. Keci pana ‘‘pabbajitasamūhavasena. Saṅghino, gahaṭṭhasamūhavasena gaṇino’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ gaṇe eva loke saṅghasaddassa niruḷhattā. Ācārasikkhāpanavasenāti acelakavatacariyādi-ācārasikkhāpanavasena. Pākaṭāti saṅghīādibhāvena pakāsitā. ‘‘Appicchā’’ti vatvā tattha labbhamānaṃ appicchataṃ dassetuṃ ‘‘apicchatāya vatthampi na nivāsentī’’ti vuttaṃ. Na hi tesu sāsanikesu viya santaguṇaniguhanā appicchā labbhatīti. Yasoti kittisaddo. Taranti etena saṃsāroghanti evaṃ sammatattā titthaṃ vuccati laddhīti āha ‘‘titthakarāti laddhikarā’’ti. Sādhusammatāti ‘‘sādhū’’ti sammatā, na sādhūhi sammatāti āha ‘‘santo…pe… puthujjanassā’’ti.

    കപ്പകോലാഹലന്തി കപ്പതോ കോലാഹലം, ‘‘കപ്പുട്ഠാനം ഭവിസ്സതീ’’തി ദേവപുത്തേഹി ഉഗ്ഘോസിതമഹാസദ്ദോ. ഇമേതി പൂരണാദയോ. ബുദ്ധകോലാഹലന്തി ദേവതാഹി ഘോസിതം ബുദ്ധകോലാഹലം. പയിരുപാസിത്വാതി പുരിസസുതിപരമ്പരായ സുത്വാ. ചിന്താമണിവിജ്ജാ നാമ പരചിത്തജാനാപനവിജ്ജാ. സാ കേവട്ടസുത്തേ ‘‘മണികാ’’തി ആഗതാ, ആദി-സദ്ദേന ഗന്ധാരിസമ്ഭവവിജ്ജാദിം സങ്ഗണ്ഹാതി. തത്ഥ ഗന്ധാരിയാ വികുബ്ബനം ദസ്സേതി. അത്തഭാവേതി സരീരേ. രാജുസ്മാതി രാജതേജോ.

    Kappakolāhalanti kappato kolāhalaṃ, ‘‘kappuṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti devaputtehi ugghositamahāsaddo. Imeti pūraṇādayo. Buddhakolāhalanti devatāhi ghositaṃ buddhakolāhalaṃ. Payirupāsitvāti purisasutiparamparāya sutvā. Cintāmaṇivijjā nāma paracittajānāpanavijjā. Sā kevaṭṭasutte ‘‘maṇikā’’ti āgatā, ādi-saddena gandhārisambhavavijjādiṃ saṅgaṇhāti. Tattha gandhāriyā vikubbanaṃ dasseti. Attabhāveti sarīre. Rājusmāti rājatejo.

    സുക്കധമ്മോതി അനവജ്ജധമ്മോ നിക്കിലേസതാ. ഇദം ഗഹേത്വാതി ഇദം പരമ്മുഖാ ‘‘മയം ബുദ്ധാ’’തി വത്വാ അത്തനോ സമ്മുഖാ ‘‘ന മയം ബുദ്ധാ’’തി തേഹി വുത്തവചനം ഗഹേത്വാ. ഏവമാഹാതി ‘‘യേപി തേ, ഭോ ഗോതമ…പേ॰… നവോ ച പബ്ബജ്ജായാ’’തി ഏവം അവോച. അത്തനോ പടിഞ്ഞം ഗഹേത്വാതി ‘‘ന മയം ബുദ്ധാ’’തി തേസം അത്തനോ പുരതോ പവത്തിതം പടിഞ്ഞം ഗഹേത്വാ. ഈദിസേ ഠാനേ കിം-സദ്ദോ പടിസേധവാചകോ ഹോതീതി വുത്തം ‘‘കിന്തി പടിക്ഖേപവചന’’ന്തി, കസ്മാ പടിജാനാതീതി അത്ഥോ?

    Sukkadhammoti anavajjadhammo nikkilesatā. Idaṃ gahetvāti idaṃ parammukhā ‘‘mayaṃ buddhā’’ti vatvā attano sammukhā ‘‘na mayaṃ buddhā’’ti tehi vuttavacanaṃ gahetvā. Evamāhāti ‘‘yepi te, bho gotama…pe… navo ca pabbajjāyā’’ti evaṃ avoca. Attano paṭiññaṃ gahetvāti ‘‘na mayaṃ buddhā’’ti tesaṃ attano purato pavattitaṃ paṭiññaṃ gahetvā. Īdise ṭhāne kiṃ-saddo paṭisedhavācako hotīti vuttaṃ ‘‘kinti paṭikkhepavacana’’nti, kasmā paṭijānātīti attho?

    ന ഉഞ്ഞാതബ്ബാതി ന ഗരഹിതബ്ബാ. ഗരഹത്ഥോ ഹി അയം ഉ-സദ്ദോ. ‘‘ദഹരോ’’തി അധികതത്താ വക്ഖമാനത്താ ച ‘‘ഖത്തിയോതി രാജകുമാരോ’’തി വുത്തം. ഉരസാ ഗച്ഛതീതി ഉരഗോ, യോ കോചി സപ്പോ, ഇധ പന അധിപ്പേതം ദസ്സേതും ‘‘ആസീവിസോ’’തി ആഹ. സീലവന്തം പബ്ബജിതം ദസ്സേതി സാമഞ്ഞതോ ‘‘ഭിക്ഖൂ’’തി വദന്തോ. ഇധ പന യസ്മാ ‘‘ഭവമ്പി നോ ഗോതമോ’’തിആദിനാ ഭഗവന്തം ഉദ്ദിസ്സ കഥം സമുട്ഠാപേസി, തസ്മാ ഭഗവാ അത്താനം അബ്ഭന്തരം അകാസി. യദിപി വിസേസോ സാമഞ്ഞജോതനായ വിഭാവിതോ ഹോതി, സംസയുപ്പത്തിദീപകം നോതി വുത്തഗ്ഗഹണം പന തം പരിച്ഛിജ്ജതീതി. തേനാഹ ‘‘ദേസനാകുസലതായാ’’തിആദി. ഇദാനി അവഞ്ഞാപരിഭവേ പയോഗതോ വിഭാവേതും ‘‘ഏത്ഥ ചാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ അചിത്തീകതാകാരവസേന അവഞ്ഞായ പാകടഭാവോ, വമ്ഭനവസേന പരിഭവസ്സാതി അധിപ്പായേന കായപയോഗവസേന അവഞ്ഞാ ദസ്സിതാ, വചീപയോഗവസേന പരിഭവോ, ഉഭയം പന ഉഭയത്ഥാപി പഭേദതോ ഗഹിതം, അവഞ്ഞപരിഭവാനം ദ്വിന്നമ്പി ഉഭയത്ഥ പരിഗ്ഗഹോ. തം സബ്ബമ്പീതി തം അവഞ്ഞാദി സബ്ബമ്പി. ചതൂസുപി തം ന കാതബ്ബമേവ സമ്പതി ആയതിഞ്ച അനത്ഥാവഹത്താ.

    Na uññātabbāti na garahitabbā. Garahattho hi ayaṃ u-saddo. ‘‘Daharo’’ti adhikatattā vakkhamānattā ca ‘‘khattiyoti rājakumāro’’ti vuttaṃ. Urasā gacchatīti urago, yo koci sappo, idha pana adhippetaṃ dassetuṃ ‘‘āsīviso’’ti āha. Sīlavantaṃ pabbajitaṃ dasseti sāmaññato ‘‘bhikkhū’’ti vadanto. Idha pana yasmā ‘‘bhavampi no gotamo’’tiādinā bhagavantaṃ uddissa kathaṃ samuṭṭhāpesi, tasmā bhagavā attānaṃ abbhantaraṃ akāsi. Yadipi viseso sāmaññajotanāya vibhāvito hoti, saṃsayuppattidīpakaṃ noti vuttaggahaṇaṃ pana taṃ paricchijjatīti. Tenāha ‘‘desanākusalatāyā’’tiādi. Idāni avaññāparibhave payogato vibhāvetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha acittīkatākāravasena avaññāya pākaṭabhāvo, vambhanavasena paribhavassāti adhippāyena kāyapayogavasena avaññā dassitā, vacīpayogavasena paribhavo, ubhayaṃ pana ubhayatthāpi pabhedato gahitaṃ, avaññaparibhavānaṃ dvinnampi ubhayattha pariggaho. Taṃ sabbampīti taṃ avaññādi sabbampi. Catūsupi taṃ na kātabbameva sampati āyatiñca anatthāvahattā.

    തദത്ഥദീപനാതി തസ്സ ആദിതോ വുത്തസ്സ അത്ഥസ്സ ദീപനാ. വിസേസത്ഥദീപനാതി തതോ വിസിട്ഠത്ഥദീപനാ . ഖേത്താനം അധിപതീതി ഖത്തിയോതി നിരുത്തിനയേന സദ്ദസിദ്ധി വേദിതബ്ബാ. ഖേത്തതോ വിവാദാ സത്തേ തായതീതി ഖത്തിയോതി ലോകിയാ കഥയന്തി. ‘‘മഹാസമ്മതോ, ഖത്തിയോ, രാജാ’’തി ഏവമാഗതേസു ഇമേസു ദുതിയം. അക്ഖരന്തി സമഞ്ഞാ. സാ ഹി ഉദയബ്ബയാഭാവതോ ‘‘ന കദാചി ഖരതീതി അക്ഖര’’ന്തി വുത്താ. തേനാഹ ‘‘നാമഗോത്തം ന ജീരതീ’’തി. ജാതിസമ്പന്നന്തി സമ്പന്നജാതിം അതിവിസുദ്ധജാതിം. തീണി കുലാനീതി ബ്രാഹ്മണവേസ്സസുദ്ദകുലാനി. അതിക്കമിത്വാതി അത്തനോ ജാതിസമ്പത്തിയാ അഭിഭവിത്വാ.

    Tadatthadīpanāti tassa ādito vuttassa atthassa dīpanā. Visesatthadīpanāti tato visiṭṭhatthadīpanā . Khettānaṃ adhipatīti khattiyoti niruttinayena saddasiddhi veditabbā. Khettato vivādā satte tāyatīti khattiyoti lokiyā kathayanti. ‘‘Mahāsammato, khattiyo, rājā’’ti evamāgatesu imesu dutiyaṃ. Akkharanti samaññā. Sā hi udayabbayābhāvato ‘‘na kadāci kharatīti akkhara’’nti vuttā. Tenāha ‘‘nāmagottaṃ na jīratī’’ti. Jātisampannanti sampannajātiṃ ativisuddhajātiṃ. Tīṇi kulānīti brāhmaṇavessasuddakulāni. Atikkamitvāti attano jātisampattiyā abhibhavitvā.

    കേവലം നാമപദം വുത്തം ആഖ്യാതപദം അപേക്ഖതേവാതി ആഹ ‘‘ഠാനം ഹീതി കാരണം വിജ്ജതീ’’തി. ഉദ്ധടദണ്ഡേനാതി സമന്തതോ ഉബ്ഭതേന ദണ്ഡേന സാസനേന, ബലവം ഉപക്കമം ഗരുകം രാജാനമ്പി. തം ഖത്തിയം പരിവജ്ജേയ്യാതി ഖത്തിയം അവഞ്ഞാപരിഭവകരണതോ വജ്ജേയ്യ. തേനാഹ ‘‘ന ഘട്ടേയ്യാ’’തി.

    Kevalaṃ nāmapadaṃ vuttaṃ ākhyātapadaṃ apekkhatevāti āha ‘‘ṭhānaṃ hīti kāraṇaṃ vijjatī’’ti. Uddhaṭadaṇḍenāti samantato ubbhatena daṇḍena sāsanena, balavaṃ upakkamaṃ garukaṃ rājānampi. Taṃ khattiyaṃ parivajjeyyāti khattiyaṃ avaññāparibhavakaraṇato vajjeyya. Tenāha ‘‘na ghaṭṭeyyā’’ti.

    ഉരഗസ്സ ച നാനാവിധവണ്ണഗ്ഗഹണേ കാരണം വദതി ‘‘യേന യേന ഹീ’’തിആദിനാ. ബഹുഭക്ഖന്തി മഹാഭക്ഖം സബ്ബഭക്ഖഖാദകം. പാവകം സോധനത്ഥേന അസുദ്ധസ്സപി ദഹനേന. സോതി മഗ്ഗോ. കണ്ഹോ വത്തനീ ഇമസ്സാതി കണ്ഹവത്തനീ. മഹന്തോ അഗ്ഗിക്ഖന്ധോ ഹുത്വാ. യാവബ്രഹ്മലോകപ്പമാണോതി കപ്പവുട്ഠാനകാലേ അരഞ്ഞേ അഗ്ഗിനാ ഗഹിതേ കാലന്തരേ ഏവ കട്ഠതിണരുക്ഖാദിസമ്ഭവോതി ദസ്സേതും ‘‘ജായന്തി തത്ഥ പാരോഹാ’’തി പാളിയം വുത്തന്തി ദസ്സേന്തോ ‘‘തത്ഥാ’’തിആദിമാഹ.

    Uragassa ca nānāvidhavaṇṇaggahaṇe kāraṇaṃ vadati ‘‘yena yena hī’’tiādinā. Bahubhakkhanti mahābhakkhaṃ sabbabhakkhakhādakaṃ. Pāvakaṃ sodhanatthena asuddhassapi dahanena. Soti maggo. Kaṇho vattanī imassāti kaṇhavattanī. Mahanto aggikkhandho hutvā. Yāvabrahmalokappamāṇoti kappavuṭṭhānakāle araññe agginā gahite kālantare eva kaṭṭhatiṇarukkhādisambhavoti dassetuṃ ‘‘jāyanti tattha pārohā’’ti pāḷiyaṃ vuttanti dassento ‘‘tatthā’’tiādimāha.

    ഡഹിതും ന സക്കോതി പച്ചക്കോസനാദിനാ. വിനസ്സന്തി സമണതേജസാ വിനാസിതത്താ. ‘‘ന തസ്സാ’’തി ഏത്ഥ ന-കാരം ‘‘വിന്ദരേ’’തി ഏത്ഥ ആനേത്വാ സമ്ബന്ധിതബ്ബന്തി ആഹ ‘‘ന വിന്ദന്തീ’’തി. വത്ഥുമത്താവസിട്ഠോതി ഠാനമേവ നേസം അവസിസ്സതി, സയം പന സബ്ബസോ സഹ ധനേന വിനസ്സന്തീതി അത്ഥോ.

    Ḍahituṃ na sakkoti paccakkosanādinā. Vinassanti samaṇatejasā vināsitattā. ‘‘Na tassā’’ti ettha na-kāraṃ ‘‘vindare’’ti ettha ānetvā sambandhitabbanti āha ‘‘na vindantī’’ti. Vatthumattāvasiṭṭhoti ṭhānameva nesaṃ avasissati, sayaṃ pana sabbaso saha dhanena vinassantīti attho.

    ‘‘സമ്മദേവ സമാചരേ’’തി ഏത്ഥ യഥാ രാജാദീസു സമ്മാ സമാചരേയ്യ, തം വിഭാഗേന ദസ്സേന്തോ ‘‘ഖത്തിയം താവാ’’തിആദിമാഹ. തം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ. തിസ്സോ കുലസമ്പത്തിയോതി ഖത്തിയ-ബ്രാഹ്മണഗഹപതി-മഹാസാലകുലാനി വദതി. പഞ്ച രൂപിബ്രഹ്മലോകേ, ചത്താരോ അരൂപീബ്രഹ്മലോകേതി ഏവം നവ ബ്രഹ്മലോകേ കമ്മഭവവിഭാഗേന, സേസാനം ഗണനാനം ഉപപത്തിഭവവിഭാഗേന.

    ‘‘Sammadeva samācare’’ti ettha yathā rājādīsu sammā samācareyya, taṃ vibhāgena dassento ‘‘khattiyaṃ tāvā’’tiādimāha. Taṃ suviññeyyameva. Tisso kulasampattiyoti khattiya-brāhmaṇagahapati-mahāsālakulāni vadati. Pañca rūpibrahmaloke, cattāro arūpībrahmaloketi evaṃ nava brahmaloke kammabhavavibhāgena, sesānaṃ gaṇanānaṃ upapattibhavavibhāgena.

    അഭിക്കന്തന്തി അതിവിയ കമനീയം. സാ പനസ്സാ കന്തതാ അതിവിയ ഇട്ഠതായ മനവഡ്ഢനതായ സോഭനതായാതി ആഹ ‘‘അതിഇട്ഠം അതിമനാപം അതിസുന്ദരന്തി അത്ഥോ’’തി. ‘‘അഭിക്കന്ത’’ന്തി വചനം അപേക്ഖിത്വാ നപുംസകനിദ്ദേസോ, വചനം പന ഭഗവതോ ധമ്മദേസനാതി തഥാ വുത്തം. അത്ഥമത്തദസ്സനം വാ ഏതം, തസ്മാ അത്ഥവസേന ലിങ്ഗവിഭത്തിവിപരിണാമോ വേദിതബ്ബോ. ദുതിയപദേപി ഏസേവ നയോ.

    Abhikkantanti ativiya kamanīyaṃ. Sā panassā kantatā ativiya iṭṭhatāya manavaḍḍhanatāya sobhanatāyāti āha ‘‘atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ atisundaranti attho’’ti. ‘‘Abhikkanta’’nti vacanaṃ apekkhitvā napuṃsakaniddeso, vacanaṃ pana bhagavato dhammadesanāti tathā vuttaṃ. Atthamattadassanaṃ vā etaṃ, tasmā atthavasena liṅgavibhattivipariṇāmo veditabbo. Dutiyapadepi eseva nayo.

    അധോമുഖഠപിതന്തി കേനചി അധോമുഖം ഠപിതം. ഹേട്ഠാമുഖജാതന്തി സഭാവേനേവ ഹേട്ഠാമുഖം ജാതം. ഉഗ്ഘാടേയ്യാതി വിവടം കരേയ്യ. ഹത്ഥേ ഗഹേത്വാതി ‘‘പുരത്ഥാഭിമുഖോ ഉത്തരാഭിമുഖോ വാ ഗച്ഛാ’’തിആദീനി അവത്വാ ഹത്ഥേ ഗഹേത്വാ നിസ്സന്ദേഹം കത്വാ ‘‘ഏസ മഗ്ഗോ’’തി ഏവം വത്വാ ‘‘ഗച്ഛാ’’തി വദേയ്യ. കാളപക്ഖചാതുദ്ദസീതി കാളപക്ഖേ ചാതുദ്ദസീ. നിക്കുജ്ജിതം ഉക്കുജ്ജേയ്യാതി ആധേയ്യസ്സ അനാധാരഭൂതം ഭാജനം തസ്സ ആധാരഭാവാപാദനവസേന ഉക്കുജ്ജേയ്യ. അഞ്ഞാണസ്സ അഭിമുഖത്താ ഹേട്ഠാമുഖജാതതായ സദ്ധമ്മവിമുഖം, തതോ ഏവ അധോമുഖഭാവേന അസദ്ധമ്മേ പതിതന്തി ഏവം പദദ്വയം യഥാരഹം യോജേതബ്ബം, ന യഥാസങ്ഖയം. കാമം കാമച്ഛന്ദാദയോപി പടിച്ഛാദകാ, മിച്ഛാദിട്ഠി പന സവിസേസം പടിച്ഛാദികാതി ആഹ ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠിഗഹനപടിച്ഛന്ന’’ന്തി. തേനാഹ ഭഗവാ – ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠിപരമാഹം, ഭിക്ഖവേ, വജ്ജം വദാമീ’’തി (അ॰ നി॰ ൧.൩൧൦). സബ്ബാപായഗാമിമഗ്ഗോ കുമ്മഗ്ഗോ ‘‘കുച്ഛിതോ മഗ്ഗോ’’തി കത്വാ. സമ്മാദിട്ഠിആദീനം ഉജുപടിപക്ഖതായ മിച്ഛാദിട്ഠിആദയോ അട്ഠ മിച്ഛത്തധമ്മാ മിച്ഛാമഗ്ഗോ. തേനേവ ഹി തദുഭയപടിപക്ഖതം സന്ധായ ‘‘സഗ്ഗമോക്ഖമഗ്ഗം ആവികരോന്തേനാ’’തി വുത്തം. സപ്പിആദിസന്നിസ്സയോ പദീപോ ന തഥാ ഉജ്ജലോ, യഥാ തേലസന്നിസ്സയോതി തേലപജ്ജോതഗ്ഗഹണം. ഏതേഹി പരിയായേഹീതി ഏതേഹി നിക്കുജ്ജിതുക്കുജ്ജനപടിച്ഛന്നവിവരണാദിഉപമോപമിതബ്ബപ്പകാരേഹി.

    Adhomukhaṭhapitanti kenaci adhomukhaṃ ṭhapitaṃ. Heṭṭhāmukhajātanti sabhāveneva heṭṭhāmukhaṃ jātaṃ. Ugghāṭeyyāti vivaṭaṃ kareyya. Hatthe gahetvāti ‘‘puratthābhimukho uttarābhimukho vā gacchā’’tiādīni avatvā hatthe gahetvā nissandehaṃ katvā ‘‘esa maggo’’ti evaṃ vatvā ‘‘gacchā’’ti vadeyya. Kāḷapakkhacātuddasīti kāḷapakkhe cātuddasī. Nikkujjitaṃ ukkujjeyyāti ādheyyassa anādhārabhūtaṃ bhājanaṃ tassa ādhārabhāvāpādanavasena ukkujjeyya. Aññāṇassa abhimukhattā heṭṭhāmukhajātatāya saddhammavimukhaṃ, tato eva adhomukhabhāvena asaddhamme patitanti evaṃ padadvayaṃ yathārahaṃ yojetabbaṃ, na yathāsaṅkhayaṃ. Kāmaṃ kāmacchandādayopi paṭicchādakā, micchādiṭṭhi pana savisesaṃ paṭicchādikāti āha ‘‘micchādiṭṭhigahanapaṭicchanna’’nti. Tenāha bhagavā – ‘‘micchādiṭṭhiparamāhaṃ, bhikkhave, vajjaṃ vadāmī’’ti (a. ni. 1.310). Sabbāpāyagāmimaggo kummaggo ‘‘kucchito maggo’’ti katvā. Sammādiṭṭhiādīnaṃ ujupaṭipakkhatāya micchādiṭṭhiādayo aṭṭha micchattadhammā micchāmaggo. Teneva hi tadubhayapaṭipakkhataṃ sandhāya ‘‘saggamokkhamaggaṃ āvikarontenā’’ti vuttaṃ. Sappiādisannissayo padīpo na tathā ujjalo, yathā telasannissayoti telapajjotaggahaṇaṃ. Etehi pariyāyehīti etehi nikkujjitukkujjanapaṭicchannavivaraṇādiupamopamitabbappakārehi.

    പസന്നാകാരന്തി പസന്നേഹി കാതബ്ബം സക്കാരം. സരണന്തി പടിസരണം പരായണം. അജ്ജതാതി അജ്ജാതി പദസ്സ വഡ്ഢനമത്തം ഹേത്ഥ താ-സദ്ദോ യഥാ ‘‘ദേവതാ’’തി. പാണേഹി ഉപേതന്തി പാണേഹി സഹ സരണം ഉപേതം. ‘‘യാവ മേ പാണാ ധരന്തി, താവ സരണം ഗതമേവ മം ധാരേതൂ’’തി ആപാണകോടികം അത്തനോ സരണഗമനം പവേദേതി. തേനാഹ ‘‘യാവ മേ’’തിആദി. യം പനേത്ഥ അത്ഥതോ അവിഭത്തം, തം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.

    Pasannākāranti pasannehi kātabbaṃ sakkāraṃ. Saraṇanti paṭisaraṇaṃ parāyaṇaṃ. Ajjatāti ajjāti padassa vaḍḍhanamattaṃ hettha -saddo yathā ‘‘devatā’’ti. Pāṇehi upetanti pāṇehi saha saraṇaṃ upetaṃ. ‘‘Yāva me pāṇā dharanti, tāva saraṇaṃ gatameva maṃ dhāretū’’ti āpāṇakoṭikaṃ attano saraṇagamanaṃ pavedeti. Tenāha ‘‘yāva me’’tiādi. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.

    ദഹരസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Daharasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / സംയുത്തനികായ • Saṃyuttanikāya / ൧. ദഹരസുത്തം • 1. Daharasuttaṃ

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / സംയുത്തനികായ (അട്ഠകഥാ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ൧. ദഹരസുത്തവണ്ണനാ • 1. Daharasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact