| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೧೨. ದಕ್ಖಿಣಾವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
12. Dakkhiṇāvibhaṅgasuttavaṇṇanā
೩೭೬. ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀತಿ ಏತ್ಥ ಗೋತಮೀತಿ ತಸ್ಸ ಗೋತಮಗೋತ್ತತೋ ಆಗತಂ ನಾಮಂ, ಮಹಾಪಜಾಪತಿ ಪನ ಗುಣತೋ। ತಂ ವಿವರಿತುಂ, ‘‘ನಾಮಕರಣದಿವಸೇ ಪನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಮಹತಿಂ ಉಳಾರಂ ಪಜಂ ಜನನಪೋಸನೇಹಿ ಪರಿರಕ್ಖತೀತಿ ಮಹಾಪಜಾಪತಿ। ಪರಿಭೋಗವಸೇನ ನ ಹಞ್ಞತೀತಿ ಅಹತಂ। ಸಿಪ್ಪಿಕಾನನ್ತಿ ತನ್ತವಾಯಾನಂ। ವಾಯನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವೀನಟ್ಠಾನಂ। ತಾನಿ ಮಂ ನ ತೋಸೇನ್ತಿ ಕಾಯಿಕಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸಹತ್ಥಾ ಕತಮೇವ ಮಂ ತೋಸೇತೀ’’ತಿ। ಪಿಸಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನಂ ಕತ್ವಾ। ಪೋಥೇತ್ವಾತಿ ಸುಖುಮಭಾವಾಪಾದನತ್ಥಂ ಧನುಕೇನ ನೇತ್ವಾ। ಕಾಲಾನುಕಾಲಞ್ಚ ಧಾತಿಗಣಪರಿವುತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ವೇಮಕೋಟಿಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ ಏಕದಿವಸನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏವಞ್ಹಿ ‘‘ಏಕದಿವಸಂ ಪನ…ಪೇ॰… ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಪುರಿಮವಚನೇನ ತಂ ನ ವಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯ।
376.Mahāpajāpatigotamīti ettha gotamīti tassa gotamagottato āgataṃ nāmaṃ, mahāpajāpati pana guṇato. Taṃ vivarituṃ, ‘‘nāmakaraṇadivase panassā’’tiādi vuttaṃ. Mahatiṃ uḷāraṃ pajaṃ jananaposanehi parirakkhatīti mahāpajāpati. Paribhogavasena na haññatīti ahataṃ. Sippikānanti tantavāyānaṃ. Vāyanaṭṭhānanti vīnaṭṭhānaṃ. Tāni maṃ na tosenti kāyikassa puññassa abhāvato. Tenāha – ‘‘sahatthā katamevamaṃ tosetī’’ti. Pisitvā nibbattanaṃ katvā. Pothetvāti sukhumabhāvāpādanatthaṃ dhanukena netvā. Kālānukālañca dhātigaṇaparivutā gantvā vemakoṭiṃ aggahesi ekadivasanti adhippāyo. Evañhi ‘‘ekadivasaṃ pana…pe… akāsī’’ti purimavacanena taṃ na virujjheyya.
ಛ ಚೇತನಾತಿ ಛಬ್ಬಿಧಾ ಚೇತನಾ। ನ ಹಿ ತಾ ಛಯೇವ ಚೇತನಾತಿ। ಸಙ್ಘೇ ಗೋತಮಿ ದೇಹಿ…ಪೇ॰… ಸಙ್ಘೋ ಚಾತಿ ಇದಮೇವ ಸುತ್ತಪದಂ। ಸಙ್ಘೇ ಗೋತಮಿ ದೇಹೀತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಾಯ ನಿಯೋಜೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೋವ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯತರೋತಿ ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಯದಿ ಏವನ್ತಿಆದಿನಾ ತತ್ಥ ಬ್ಯಭಿಚಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದಯೋತಿಆದಿನಾ ತತ್ಥ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ನಿದಸ್ಸನಂ ಆಹ। ಮಹನ್ತತರಾ ಭವೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಆನುಭಾವಾದಿನಾ ಮಹನ್ತತರಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ನ ಚ ತಂ ಅತ್ಥೀತಿ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠಹೇತುಕಂ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯತಂ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ದೀಯಮಾನಸ್ಸ ದಾಪನಂ ಲಭತಿ, ತಸ್ಮಾ। ಮಾ ಏವಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧತೋ ಸಙ್ಘೋವ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಮಾ ಗಣ್ಹ।
Cha cetanāti chabbidhā cetanā. Na hi tā chayeva cetanāti. Saṅghe gotami dehi…pe… saṅgho cāti idameva suttapadaṃ. Saṅghe gotami dehīti saṅghassa dānāya niyojesi, tasmā saṅghova dakkhiṇeyyataroti ayamevettha attho. Yadi evantiādinā tattha byabhicāraṃ dasseti. Rājamahāmattādayotiādinā tattha byatirekato nidassanaṃ āha. Mahantatarā bhaveyyunti ānubhāvādinā mahantatarā bhaveyyuṃ, na ca taṃ atthīti. Tasmāti yasmā guṇavisiṭṭhahetukaṃ dakkhiṇeyyataṃ anapekkhitvā attano dīyamānassa dāpanaṃ labhati, tasmā. Mā evaṃ gaṇhāti sammāsambuddhato saṅghova dakkhiṇeyyo’’ti mā gaṇha.
ತತ್ಥ ನಿಚ್ಛಯಸಾಧಕಂ ಸುತ್ತಪದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ನಯಿಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ…ಪೇ॰… ವಿಪುಲಫಲೇಸಿನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ರತನಸುತ್ತೇ (ಖು॰ ಪಾ॰ ೬.೩; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೨೬), ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಗಾಥಾಯ, ಅಗ್ಗಪಸಾದಸುತ್ತಾದೀಹಿ (ಇತಿವು॰ ೯೦) ಚ ವಿಭಾವೇತಬ್ಬೋತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸತ್ಥಾರಾ ಉತ್ತರಿತರೋ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ।
Tattha nicchayasādhakaṃ suttapadaṃ dassento, ‘‘nayimasmiṃ loke…pe… vipulaphalesina’’nti āha. Svāyamattho ratanasutte (khu. pā. 6.3; su. ni. 226), ‘‘yaṃ kiñci vitta’’nti gāthāya, aggapasādasuttādīhi (itivu. 90) ca vibhāvetabboti. Tenāha – ‘‘satthārā uttaritaro dakkhiṇeyyo nāma natthī’’ti.
ಗೋತಮಿಯಾ ಅನ್ತಿಮಭವಿಕತಾಯ ದಾನಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಅನುಪ್ಪಾದನತೋ ನ ತಂ ಗರುತರಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಾದಾಪನೇ ಕಾರಣನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ಜನತಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ವಚನತೋಪೀತಿ ತಸ್ಸ ವತ್ಥಯುಗಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಏವ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಾಯ ವಚನತೋಪಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।
Gotamiyā antimabhavikatāya dānassa dīgharattaṃ hitāya sukhāya anuppādanato na taṃ garutaraṃ saṅghassa pādāpane kāraṇanti āha – ‘‘pacchimāya janatāyā’’tiādi. Vacanatopīti tassa vatthayugassa satthu eva paṭiggahaṇāya vacanatopi. Tenāha ‘‘na hī’’tiādi.
ಸತ್ಥಾ ಸಙ್ಘಪರಿಯಾಪನ್ನೋವ ಈದಿಸೇ ಠಾನೇ ಅಗ್ಗಫಲಟ್ಠತಾಯ ಅಟ್ಠ-ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಭಾವತೋ, ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ನ ಸಯಂ ಸಙ್ಘಪರಿಯಾಪನ್ನತಾ, ಕಥಂ ಸಙ್ಘೇ ಪೂಜಿತೇ ಸತ್ಥಾ ಪೂಜಿತೋ ನಾಮ ಸಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೀಣಿ ಸರಣಗಮನಾನಿ ತಯೋ ಏವ ಅಗ್ಗಪಸಾದಾತಿ ವಕ್ಖತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಭಿಧೇಯ್ಯಾನುರೂಪಾನಿ ಹಿ ಲಿಙ್ಗವಚನಾನಿ। ನ ರುಹತಿ ಅಯಾಥಾವಪಟಿಪತ್ತಿಭಾವತೋ, ನ ಗಿಹಿವೇಸಗ್ಗಹಣಾದಿನಾ ಗಿಹಿಭಾವಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತತ್ತಾ। ನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇತಂ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಸಙ್ಘಪರಿಯಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸತ್ಥುಭಾವತೋ। ಸಾವಕಸಮೂಹೋ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ । ಸಙ್ಘಗಣೇ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ಉತ್ತರಿತರೋ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಭಾವತೋ ಮೂಲರತನಭಾವತೋ ಚ।
Satthāsaṅghapariyāpannova īdise ṭhāne aggaphalaṭṭhatāya aṭṭha-ariyapuggalabhāvato, sace panassa na sayaṃ saṅghapariyāpannatā, kathaṃ saṅghe pūjite satthā pūjito nāma siyāti adhippāyo. Tīṇi saraṇagamanāni tayo eva aggapasādāti vakkhatīti adhippāyo. Abhidheyyānurūpāni hi liṅgavacanāni. Na ruhati ayāthāvapaṭipattibhāvato, na gihivesaggahaṇādinā gihibhāvassa paṭikkhipitattā. Na vattabbametaṃ ‘‘satthā saṅghapariyāpanno’’ti satthubhāvato. Sāvakasamūho hi saṅgho . Saṅghagaṇe hi satthā uttaritaro anaññasādhāraṇaguṇehi samannāgatabhāvato mūlaratanabhāvato ca.
೩೭೭. ಸಮ್ಪತಿಜಾತಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರಗಮನಂ ಧಮ್ಮತಾವಸೇನ ಜಾತಂ, ಪರಂ ತದಞ್ಞದಹರಸದಿಸೀ ಪಟಿಪತ್ತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಹತ್ಥಪಾದಕಿಚ್ಚಂ ಅಸಾಧೇನ್ತೇಸೂ’’ತಿ।
377. Sampatijātassa mahāsattassa sattapadavītihāragamanaṃ dhammatāvasena jātaṃ, paraṃ tadaññadaharasadisī paṭipattīti āha – ‘‘hatthapādakiccaṃ asādhentesū’’ti.
೩೭೮. ಪಚ್ಚೂಪಕಾರಂ ನ ಸುಕರಂ ವದಾಮಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕಕಿರಿಯಾಯ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ। ಅಭಿವಾದೇನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅಭಿವಾದನಂ। ವನ್ದಮಾನೇಹಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಆಚರಿಯಂ ‘‘ಸುಖೀ ಹೋತೂ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಭಿವಾದೇನ್ತಿ ನಾಮ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಭಿವಾದನ’’ನ್ತಿ। ತದಭಿಮುಖೋ…ಪೇ॰… ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ। ಕಾಲಾನುಕಾಲಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಬೀಜಯನಪಾದಸಮ್ಬಾಹನಾದಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕರಣಂ ನಾಮ। ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕಿರಿಯಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿಯೇವ, ಯಸ್ಮಾ ಆಚರಿಯೇನ ಕತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾನುಗ್ಗಹಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿನಾ ಕರಿಯಮಾನೋ ಆಮಿಸಾನುಗ್ಗಹೋ ಸಙ್ಖಮ್ಪಿ ಕಲಮ್ಪಿ ಕಲಭಾಗಮ್ಪಿ ನ ಉಪೇತಿಯೇವಾತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನ ಸುಪ್ಪತಿಕಾರಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ।
378.Paccūpakāraṃ na sukaraṃ vadāmi anucchavikakiriyāya kātuṃ asakkuṇeyyattā. Abhivādenti etenāti abhivādanaṃ. Vandamānehi antevāsikehi ācariyaṃ ‘‘sukhī hotū’’tiādinā abhivādenti nāma. Tena vuttaṃ ‘‘abhivādana’’nti. Tadabhimukho…pe… vanditvā nipajjati, seyyathāpi āyasmā sāriputto. Kālānukālaṃ upaṭṭhānaṃ bījayanapādasambāhanādi anucchavikakammassa karaṇaṃ nāma. Anucchavikaṃ kiriyaṃ kātuṃ na sakkotiyeva, yasmā ācariyena katassa dhammānuggahassa antevāsinā kariyamāno āmisānuggaho saṅkhampi kalampi kalabhāgampi na upetiyevāti. Tena vuttaṃ ‘‘na suppatikāraṃ vadāmī’’ti.
೩೭೯. ಪಾಟಿಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ದಕ್ಖಿಣಂ ಆರಬ್ಭ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ, ‘‘ತಂ ಮೇ ಭಗವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹತೂ’’ತಿ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮಿಯಾ ವಚನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದೇಸನಾಯ ಉಟ್ಠಿತತ್ತಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ತಸ್ಸಾ ಏವ ವಚನಂ, ಅಥ ಖೋ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋಪಿ…ಪೇ॰… ಸಮಾದಪೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಭಾಗತೋ ಚುದ್ದಸಸು…ಪೇ॰… ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ, ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಪತಿಪಚ್ಚೇಕಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ದೀಯತೀತಿ ಪಾಟಿಪುಗ್ಗಲಿಕಂ। ಪಠಮಸದ್ದೋ ಯಥಾ ಅಗ್ಗತ್ಥೋ, ಏವಂ ಸೇಟ್ಠಪರಿಯಾಯೋಪೀತಿ ಆಹ ‘‘ಜೇಟ್ಠಕವಸೇನಪೀ’’ತಿ। ಅಗ್ಗಾ ಉತ್ತಮೇ ಖೇತ್ತೇ ಪವತ್ತತ್ತಾ। ದುತಿಯತತಿಯಾಪಿ ಪರಮದಕ್ಖಿಣಾಯೇವ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಮ್ಮಾವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸತ್ತಾ। ರಾಗಾದಯೋ ಹಿ ಅದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಂ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ತಿಣದೋಸಾನಿ ಖೇತ್ತಾನಿ, ರಾಗದೋಸಾ ಅಯಂ ಪಜಾ’’ತಿಆದಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೫೬)। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸವಾಸನಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಕಿಲೇಸೇಹಿ ತತೋ ಏವ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣಚಾರೇಹಿ ಅನನ್ತಾಪರಿಮೇಯ್ಯಗುಣಗಣಾಧಾರೇಹಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇಹಿ ಸದಿಸೋ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಕೋಚಿ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪರಮದಕ್ಖಿಣಾಯೇವಾ’’ತಿ ಸಾಸಙ್ಕಂ ವದತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞೋ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಏವ ಹೋತಿ ಲೋಕಿಯಾಭಿಞ್ಞಾನಂ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಅಧಿಟ್ಠಾನತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಲೋಕಿಯಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞೇ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ತಾಯ ಅವುತ್ತಸಿದ್ಧತ್ತಾ। ಗೋಸೀಲಧಾತುಕೋತಿ ಗೋಸೀಲಸಭಾವೋ, ಸೀಲವತಾ ಸದಿಸಸೀಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಸಠೋ’’ತಿಆದಿ। ತೇನ ನ ಅಲಜ್ಜಿಧಾತುಕೋ ಪಕತಿಸಿದ್ಧೋ ಇಧ ಪುಥುಜ್ಜನಸೀಲವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
379.Pāṭipuggalikaṃ dakkhiṇaṃ ārabbha samuṭṭhitaṃ, ‘‘taṃ me bhagavā paṭiggaṇhatū’’ti mahāpajāpatigotamiyā vacanaṃ nimittaṃ katvā desanāya uṭṭhitattā. Na kevalañca tassā eva vacanaṃ, atha kho ānandattheropi…pe… samādapesi, tasmā vibhāgato cuddasasu…pe… hotīti dassetuṃ, imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha patipaccekaṃ puggalaṃ dīyatīti pāṭipuggalikaṃ. Paṭhamasaddo yathā aggattho, evaṃ seṭṭhapariyāyopīti āha ‘‘jeṭṭhakavasenapī’’ti. Aggā uttame khette pavattattā. Dutiyatatiyāpi paramadakkhiṇāyeva sabbaso sammāvikkhambhitarāgādikilesattā. Rāgādayo hi adakkhiṇeyyabhāvassa kāraṇaṃ. Tenevāha – ‘‘tiṇadosāni khettāni, rāgadosā ayaṃ pajā’’tiādi (dha. pa. 356). Yasmā pana savāsanaṃ sabbaso samucchinnakilesehi tato eva sabbaso appaṭihatañāṇacārehi anantāparimeyyaguṇagaṇādhārehi sammāsambuddhehi sadiso sadevake loke koci dakkhiṇeyyo natthi. Tasmā ‘‘paramadakkhiṇāyevā’’ti sāsaṅkaṃ vadati. Yasmā pañcābhiñño aṭṭhasamāpattilābhī eva hoti lokiyābhiññānaṃ aṭṭhasamāpattiadhiṭṭhānattā, tasmā ‘‘lokiyapañcābhiññe’’icceva vuttaṃ, na ‘‘aṭṭhasamāpattilābhimhī’’ti tāya avuttasiddhattā. Gosīladhātukoti gosīlasabhāvo, sīlavatā sadisasīloti attho. Tenāha ‘‘asaṭho’’tiādi. Tena na alajjidhātuko pakatisiddho idha puthujjanasīlavāti adhippetoti dasseti.
ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೋತಿ ಏತ್ತಕೋತಿ ಪಚ್ಚೇಕಪ್ಪಮಾಣತೋ ತತೋ ಏವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸಙ್ಕರತೋವ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೋ। ಕಥಂ ಪನ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಭಾವೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ವಿಪಾಕೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಹೋತಿ? ಸೋಪಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಏವ ಇತರೇಹಿ ಅಸಂಕಿಣ್ಣಭಾವದೀಪನತೋ, ಏತದತ್ಥಮೇವ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸಙ್ಕರಗ್ಗಹಣಂ ಕತಂ। ಗುಣವಸೇನಾತಿ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಾದಿಗುಣವಸೇನ। ಉಪಕಾರವಸೇನಾತಿ ಭೋಗರಕ್ಖಾದಿಉಪಕಾರವಸೇನ। ಯಂ ಪೋಸನತ್ಥಂ ದಿನ್ನಂ, ಇದಂ ನ ಗಹಿತಂ ದಾನಲಕ್ಖಣಾಯೋಗತೋ। ಅನುಗ್ಗಹಪೂಜನಿಚ್ಛಾವಸೇನ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ದೇಯ್ಯವತ್ಥುಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ದಾನಂ ಭಯರಾಗಲದ್ಧುಕಾಮಕುಲಾದಿವಸೇನ ಸಾವಜ್ಜಾಭಾವತೋ। ತಮ್ಪಿ ನ ಗಹಿತಂ ಅಯಾವದತ್ಥತಾಅಪರಿಪುಣ್ಣಭಾವೇನ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಫಲದಾನಾಸಮತ್ಥಭಾವತೋ। ಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸನ್ತಿಕಾಗತಸ್ಸ। ತೇನ ಸಮ್ಪತ್ತಿಪಯೋಜನೇ ಅನಪೇಕ್ಖತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಫಲಂ ಪಟಿಕಙ್ಖಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಇದಂ ಮೇ ದಾನಮಯಂ ಪುಞ್ಞಂ ಆಯತಿಂ ಸುಖಹಿತಭಾವಾಯ ಹೋತೂ’’ತಿಆದಿನಾ ಫಲಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಿತ್ವಾ। ತೇನಸ್ಸ ಫಲದಾನೇ ನಮಿಯತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಯಾವದತ್ಥನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಫಲತಂ। ಸತಗುಣಾತಿ ಏತ್ಥ ಗುಣಸದ್ದೋ ನ ‘‘ಗುಣೇನ ನಾಮಂ ಉದ್ಧರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೩೧೩; ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೩; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೭೬; ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪.೩೮) ವಿಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಅತ್ಥೋ, ‘‘ತದ್ದಿಗುಣ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ನ ವಡ್ಢನತ್ಥೋ, ‘‘ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ ಲೋಕೇ, ಮನೋಛಟ್ಠಾ ಪವೇದಿತಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೭೩) ವಿಯ ನ ಕೋಟ್ಠಾಸತ್ಥೋ, ‘‘ಅನ್ತಂ ಅನ್ತಗುಣ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೭೭; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೧೦; ಖು॰ ಪಾ॰ ೩) ವಿಯ ನ ಅನ್ತಭಾಗತ್ಥೋ, ಅಥ ಖೋ ಆನಿಸಂಸತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಸತಾನಿಸಂಸಾ’’ತಿ ಆಹ, ತೇ ಆನಿಸಂಸೇ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ಆಯುಸತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸತಗುಣಾತಿ ವಾ ಸತವಡ್ಢಿಕಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ನಿಪ್ಪರಿತಸಂ ಕರೋತೀತಿ ಆಯುಆದೀನಂ ಆನಿಸಂಸಾನಂ ಅಪರಿತ್ತಾಸಂ ಕರೋತಿ। ಅಥ ವಾ ನಿಪ್ಪರಿತಸಂ ಕರೋತೀತಿ ಆಯುಆದಿನಿಮಿತ್ತಂ ಅಪರಿತ್ತಾಸಂ ಕರೋತಿ। ಅಥ ವಾ ನಿಪ್ಪರಿತಸಂ ಕರೋತೀತಿ ಆಯುಆದೀನಿ ತತೋ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಆಹಾರಾದಿಹೇತು ಅಪರಿತ್ತಾಸಂ ಕರೋತಿ। ಅತ್ತಭಾವವಿನಿಮುತ್ತಸಞ್ಚರಣಸ್ಸ ಅಭಾವಾ, ‘‘ಭವಸತೇಪಿ ವುತ್ತೇ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ, ‘‘ಪುಥುಜ್ಜನದುಸ್ಸೀಲೇ’’ತಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬವಾರೇಸು। ನಯೋ ನೇತಬ್ಬೋತಿ, ‘‘ಆಯುಸಹಸ್ಸಂ ವಣ್ಣಸಹಸ್ಸ’’ನ್ತಿಆದಿಕೋ ನಯೋ।
Paricchindantoti ettakoti paccekappamāṇato tato eva aññamaññaṃ asaṅkaratova paricchindanto. Kathaṃ pana asaṅkhyeyyabhāvena vuccamāno vipāko paricchinno hoti? Sopi tassa paricchedo eva itarehi asaṃkiṇṇabhāvadīpanato, etadatthameva pubbe asaṅkaraggahaṇaṃ kataṃ. Guṇavasenāti lakkhaṇasampannādiguṇavasena. Upakāravasenāti bhogarakkhādiupakāravasena. Yaṃ posanatthaṃ dinnaṃ, idaṃ na gahitaṃ dānalakkhaṇāyogato. Anuggahapūjanicchāvasena hi attano deyyavatthupariccāgo dānaṃ bhayarāgaladdhukāmakulādivasena sāvajjābhāvato. Tampi na gahitaṃ ayāvadatthatāaparipuṇṇabhāvena yathādhippetaphaladānāsamatthabhāvato. Sampattassāti santikāgatassa. Tena sampattipayojane anapekkhataṃ dasseti. Phalaṃ paṭikaṅkhitvāti ‘‘idaṃ me dānamayaṃ puññaṃ āyatiṃ sukhahitabhāvāya hotū’’tiādinā phalaṃ paccāsīsitvā. Tenassa phaladāne namiyataṃ dasseti, yāvadatthanti iminā paripuṇṇaphalataṃ. Sataguṇāti ettha guṇasaddo na ‘‘guṇena nāmaṃ uddhareyya’’ntiādīsu (dha. sa. aṭṭha. 1313; udā. aṭṭha. 53; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.76; netti. aṭṭha. 4.38) viya sampattiattho, ‘‘taddiguṇa’’ntiādīsu viya na vaḍḍhanattho, ‘‘pañca kāmaguṇā loke, manochaṭṭhā paveditā’’tiādīsu (su. ni. 173) viya na koṭṭhāsattho, ‘‘antaṃ antaguṇa’’ntiādīsu (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; khu. pā. 3) viya na antabhāgattho, atha kho ānisaṃsatthoti dassento, ‘‘satānisaṃsā’’ti āha, te ānisaṃse sarūpato dassetuṃ, ‘‘āyusata’’ntiādi vuttaṃ. Sataguṇāti vā satavaḍḍhikāti evamettha attho daṭṭhabbo. Nipparitasaṃ karotīti āyuādīnaṃ ānisaṃsānaṃ aparittāsaṃ karoti. Atha vā nipparitasaṃ karotīti āyuādinimittaṃ aparittāsaṃ karoti. Atha vā nipparitasaṃ karotīti āyuādīni tato uttarimpi āhārādihetu aparittāsaṃ karoti. Attabhāvavinimuttasañcaraṇassa abhāvā, ‘‘bhavasatepi vutte ayamevattho’’ti vuttaṃ. Sabbatthāti, ‘‘puthujjanadussīle’’tiādīsu sabbavāresu. Nayo netabboti, ‘‘āyusahassaṃ vaṇṇasahassa’’ntiādiko nayo.
ಸಾಸನಾವತರಣಂ ನಾಮ ಯಾವದೇವ ವಟ್ಟದುಕ್ಖನಿತ್ಥರಣತ್ಥಂ, ತಞ್ಚ ಮಗ್ಗಪಟಿವೇಧನಂ, ತಸ್ಮಾ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಸರಣಗಮನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸಮಾದಾನಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಸೀಲಪರಿಪೂರಣಂ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾನುಯೋಗೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾತಿ ಸಬ್ಬಾಪೇಸಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿ ಏವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ತಿಸರಣಂ ಗತೋ ಉಪಾಸಕೋಪೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯೋ ಸಮಾಧಿ ತಾವ ನಾಮ ಪರಮ್ಪರಾಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ; ತಥಾ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಂ ಸೀಲಪರಿಪೂರಣಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ದಸಸು ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾನಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಸರಣಾದಿಗಮನಮ್ಪಿ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ, ‘‘ಸಬ್ಬಾಪೇಸಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣ-ವಿಜ್ಜಾಚರಣಾದಿ-ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಅಪರಿಮೇಯ್ಯ-ಗುಣ-ಸಮುದಯಪೂರಿತೇ ಭಗವತಿ ಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಅರಿಯಸಙ್ಘೇ ಉಳಾರತರಬಹುಮಾನಗಾರವತಂ ಗತೋ। ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಸ್ವಾಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ತಪ್ಪರಾಯಣತಾದಿಆಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ ಞಾಣಪರಿಸೋಧಿತೋ ಪಸಾದೋ ಸರಣಗಮನನ್ತಿ ತೇನ ವತ್ಥುಗತೇನ ಪಸಾದೇನ ಪರಿಭಾವಿತೇ ಸನ್ತಾನೇ ಕತಂ ಪುಞ್ಞಕ್ಖೇತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಮಹಾನಿಸಂಸಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ದಿನ್ನದಾನಮ್ಪಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ತಯಿದಂ ಸರಣಂ ವತ್ಥುತ್ತಯೇ ಪಸಾದಭಾವೇನ ಅಜ್ಝಾಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಮತ್ತಂ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ಪನ ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಉಪಥಮ್ಭಿತೋ ಕಾಯವಚೀಸಂಯಮೋತಿ ತತ್ಥ ದಿನ್ನಂ ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಮಹಪ್ಫಲನ್ತಿ, ದಸಸೀಲಂ ಪನ ಪರಿಪುಣ್ಣುಪೋಸಥಸೀಲಂ, ತತ್ಥ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲನ್ತಿ, ‘‘ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಮಹಪ್ಫಲ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಾಮಣೇರಸೀಲಾದೀನಂ ಪನ ಉತ್ತರಿ ವಿಸಿಟ್ಠತರಾದಿಭಾವತೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ದಿನ್ನಸ್ಸ ವಿಸೇಸಮಹಪ್ಫಲತಾ ವುತ್ತಾ।
Sāsanāvataraṇaṃ nāma yāvadeva vaṭṭadukkhanittharaṇatthaṃ, tañca maggapaṭivedhanaṃ, tasmā nibbedhabhāgiyasaraṇagamanaṃ sikkhāpadasamādānaṃ pabbajjā upasampadā sīlaparipūraṇaṃ adhicittasikkhānuyogo vipassanābhāvanāti sabbāpesā sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipatti eva hotīti āha – ‘‘tisaraṇaṃ gato upāsakopī’’tiādi. Tattha yathā nibbedhabhāgiyo samādhi tāva nāma paramparāya ariyamaggādhigamassa paccayabhāvato upanissayo; tathā nibbedhabhāgiyaṃ sīlaparipūraṇaṃ upasampadā pabbajjā upāsakassa dasasu pañcasu sīlesu patiṭṭhānaṃ antamaso saraṇādigamanampi nibbedhabhāgiyaṃ ariyamaggādhigamassa upanissayo hotiyevāti, ‘‘sabbāpesā sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipattī’’ti vuttā. Tattha anaññasādhāraṇa-vijjācaraṇādi-asaṅkhyeyyaaparimeyya-guṇa-samudayapūrite bhagavati saddhamme ariyasaṅghe uḷāratarabahumānagāravataṃ gato. ‘‘Sammāsambuddho bhagavā, svākhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti tapparāyaṇatādiākārappatto ñāṇaparisodhito pasādo saraṇagamananti tena vatthugatena pasādena paribhāvite santāne kataṃ puññakkhettasampattiyā mahapphalaṃ mahānisaṃsameva hotīti āha – ‘‘tasmiṃ dinnadānampi asaṅkhyeyyaṃ appameyya’’nti. Tayidaṃ saraṇaṃ vatthuttaye pasādabhāvena ajjhāsayasampattimattaṃ, tādisassa pana pañcasīlaṃ ajjhāsayasampattiupathambhito kāyavacīsaṃyamoti tattha dinnaṃ tato uttari mahapphalanti, dasasīlaṃ pana paripuṇṇuposathasīlaṃ, tattha dinnaṃ mahapphalanti, ‘‘tato uttari mahapphala’’nti vuttaṃ. Sāmaṇerasīlādīnaṃ pana uttari visiṭṭhatarādibhāvato tattha tattha dinnassa visesamahapphalatā vuttā.
ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿತಾ ನಾಮ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಕ್ಖಣಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ, ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಖಣೇ ಕಥಂ ದಾತುಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಞ್ಚ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ಚೋದೇತಿ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾ ದಾನಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ। ಇತರೋ ತಾದಿಸೇ ಸತಿ ಸಮಯೇತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಆಮ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ, ‘‘ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋ’’ತಿಆದಿನಾ ತಮತ್ಥಂ ವಿವರತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖಿಪನಕ್ಖಣೇ। ಯದಿ ಅಟ್ಠಮಕಸ್ಸ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ದಿನ್ನದಾನಂ ಫಲತೋ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಮೇವ, ಕೋ ನೇಸಂ ವಿಸೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ। ತೇನ ಸತಿಪಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇ ಅತ್ಥಿ ನೇಸಂ ಅಪ್ಪಬಹುಭಾವೋ ಸಂವಟ್ಟಟ್ಠಾಯೀ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಮಹಾಕಪ್ಪಾಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ವಿಯಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗೀನಂ ತೇನ ತೇನ ಓಧಿನಾ ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹೀಯಮಾನತ್ತಾ ವೋದಾನಧಮ್ಮಾನಂ ವಡ್ಢಮಾನತ್ತಾ ಅಪರಿಯೋಸಿತಕಿಚ್ಚತ್ತಾ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಗುಣತಾ, ಪರಿಯೋಸಿತಕಿಚ್ಚತ್ತಾ ಫಲಸಮಙ್ಗೀನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಗುಣತಾತಿ ತಂತಂಮಗ್ಗಟ್ಠೇಹಿ ಫಲಟ್ಠಾನಂ ಖೇತ್ತಾತಿಸಯತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಹೇಟ್ಠಿಮಹೇಟ್ಠಿಮೇಹಿ ಪನ ಮಗ್ಗಟ್ಠೇಹಿ ಉಪರಿಮಾನಂ ಮಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಫಲಟ್ಠೇಹಿ ಫಲಟ್ಠಾನಂ ಉತ್ತರಿತರತಾ ಪಾಕಟಾ ಏವ। ತಥಾ ಹಿ ಉಪರಿಮಾನಂ ದಿನ್ನದಾನಸ್ಸ ಮಹಪ್ಫಲತಾ ವುತ್ತಾ।
Maggasamaṅgitā nāma maggacittakkhaṇaparicchinnā, tasmiñca khaṇe kathaṃ dātuṃ paṭiggahetuñca sambhavatīti codeti ‘‘kiṃ pana maggasamaṅgissa sakkā dānaṃ dātu’’nti. Itaro tādise sati samayeti dassento, ‘‘āma sakkā’’ti paṭijānitvā, ‘‘āraddhavipassako’’tiādinā tamatthaṃ vivarati. Tasmiṃ khaṇeti tasmiṃ pakkhipanakkhaṇe. Yadi aṭṭhamakassa sotāpannassa dinnadānaṃ phalato asaṅkhyeyyameva, ko nesaṃ visesoti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tena satipi asaṅkhyeyyabhāvasāmaññe atthi nesaṃ appabahubhāvo saṃvaṭṭaṭṭhāyī asaṅkhyeyyamahākappāsaṅkhyeyyānaṃ viyāti dasseti. Maggasamaṅgīnaṃ tena tena odhinā saṃkilesadhammānaṃ pahīyamānattā vodānadhammānaṃ vaḍḍhamānattā apariyositakiccattā aparipuṇṇaguṇatā, pariyositakiccattā phalasamaṅgīnaṃ paripuṇṇaguṇatāti taṃtaṃmaggaṭṭhehi phalaṭṭhānaṃ khettātisayatā veditabbā. Heṭṭhimaheṭṭhimehi pana maggaṭṭhehi uparimānaṃ maggaṭṭhānaṃ phalaṭṭhehi phalaṭṭhānaṃ uttaritaratā pākaṭā eva. Tathā hi uparimānaṃ dinnadānassa mahapphalatā vuttā.
೩೮೦. ಕಾಮಞ್ಚೇತ್ಥ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೇ ಉಭತೋಸಙ್ಘೇ ಕೇವಲೇ ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ದಾನಂ ಅತ್ಥಿ ಏವ, ನ ಪನ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ, ತಂ ಪನ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಉಭತೋಸಙ್ಘೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಅವಿರುದ್ಧಂ। ನ ಪಾಪುಣನ್ತಿ ಮಹಪ್ಫಲಭಾವೇನ ಸದಿಸತಮ್ಪಿ, ಕುತೋ ಅಧಿಕತಂ।
380. Kāmañcettha buddhappamukhe ubhatosaṅghe kevale ca bhikkhusaṅghe dānaṃ atthi eva, na pana buddhappamukhe bhikkhusaṅghe, taṃ pana buddhappamukhaubhatosaṅgheneva saṅgahitanti aviruddhaṃ. Na pāpuṇanti mahapphalabhāvena sadisatampi, kuto adhikataṃ.
‘‘ತಥಾಗತೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಉಭತೋಸಙ್ಘಸ್ಸ’’ ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ – ‘‘ಕಿಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಚೋದೇತಿ । ಇತರೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ತಥಾಗತೇ ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದಿಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ವಿಯ ಚೀವರಾದಿಪರಿಚ್ಚಾಗೋಪಿ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ಉಭತೋಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಏತ್ತಕಾಯೇವ, ಭಿಕ್ಖೂ ಉದ್ದಿಸಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಅಕರಣೇನ ಉಪಚಾರಸೀಮಾಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂ ಖೇತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂ ವಸೇನ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ।
‘‘Tathāgate parinibbute ubhatosaṅghassa’’ icceva vuttattā – ‘‘kiṃ panā’’tiādinā codeti . Itaro parinibbute tathāgate taṃ uddissa gandhapupphādipariccāgo viya cīvarādipariccāgopi mahapphalo hotiyevāti katvā paṭipajjanavidhiṃ dassetuṃ, ‘‘ubhatosaṅghassā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Ettakāyeva, bhikkhū uddisathā’’ti evaṃ paricchedassa akaraṇena upacārasīmāpariyāpannānaṃ khettapariyāpannānaṃ vasena aparicchinnakamahābhikkhusaṅghe.
ಗೋತ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಾಧಾರಣನಾಮಂ, ಮತ್ತಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಮಣಾತಿ ಗೋತ್ತಮತ್ತಂ ಅನುಭವನ್ತಿ ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ಗೋತ್ರಭುನೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನಾಮಮತ್ತಸಮಣಾ’’ತಿ। ದಿಟ್ಠಿಸೀಲಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸಂಹತೋ ಸಮಣಗಣೋ ಸಙ್ಘೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಗುಣಸಙ್ಖಾಯಾತಿ ಆನಿಸಂಸಗಣನಾಯ, ಮಹಪ್ಫಲತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಸಾವ…ಪೇ॰… ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಾ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ। ಯಥಾ ಪನ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಾನಂ ಹೋತಿ, ತಂ ವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ಸಙ್ಘಗತಾ ದಕ್ಖಿಣಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಚಿತ್ತೀಕಾರನ್ತಿ ಗಾರವಂ।
Gottaṃ vuccati sādhāraṇanāmaṃ, mattasaddo luttaniddiṭṭho, tasmā samaṇāti gottamattaṃ anubhavanti dhārentīti gotrabhuno. Tenāha ‘‘nāmamattasamaṇā’’ti. Diṭṭhisīlasāmaññena saṃhato samaṇagaṇo saṅgho, tasmā saṅgho dussīlo nāma natthi. Guṇasaṅkhāyāti ānisaṃsagaṇanāya, mahapphalatāyāti attho. Kāsāva…pe… asaṅkhyeyyāti vuttā saṅghaṃ uddissa dinnattā. Yathā pana saṅghaṃ uddissa dānaṃ hoti, taṃ vidhiṃ dassetuṃ, ‘‘saṅghagatā dakkhiṇā’’tiādi vuttaṃ. Tattha cittīkāranti gāravaṃ.
ಸಙ್ಘತೋ ನ ಪುಗ್ಗಲತೋ। ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ನಾಮ ದಾತಬ್ಬಂ ಜಾತನ್ತಿ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ; ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಾ ಸಙ್ಘಗತಾ ನ ಹೋತಿಯೇವ ಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಣಾಮಿತತ್ತಾ। ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹುತ್ವಾತಿ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಯಾ ಇಮಸ್ಸ ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ ವಾ ನ ವಾ’’ತಿ ವಿಮತಿಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಯೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾಕಾರೇನ ಕರೋತಿ।
Saṅghato na puggalato. Aññathattaṃ āpajjatīti ‘‘imassa mayā dinnaṃ saṅghassa dinnaṃ hotī’’ti evaṃ cittaṃ anuppādetvā, ‘‘saṅghassa dassāmī’’ti deyyadhammaṃ paṭiyādetvā sāmaṇerassa nāma dātabbaṃ jātanti aññathattaṃ āpajjati; tasmā tassa dakkhiṇā saṅghagatā na hotiyeva puggalavasena cittassa pariṇāmitattā. Nibbematiko hutvāti ‘‘kiṃ nu kho mayā imassa dinnaṃ hoti vā na vā’’ti vimatiṃ anuppādetvā, ‘‘yo panā’’tiādinā vuttākārena karoti.
ತತ್ಥಾತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಸ್ಸೇವತ್ಥಸ್ಸ ಪಾಕಟಕರಣತ್ಥಂ ವತ್ಥುಂ ನಿದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಪರಸಮುದ್ದವಾಸಿನೋ’’ತಿಆದಿನಾ। ಓಪುಞ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭಣ್ಡಂ ಕಾರೇತ್ವಾ, ಹರಿತಗೋಮಯೇನ ಉಪಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಸಾವಕಣ್ಠಸಙ್ಘಸ್ಸಾತಿ ಕಾಸಾವಕಣ್ಠಸಮೂಹಸ್ಸ। ಕೋ ಸೋಧೇತೀತಿ ಮಹಪ್ಫಲಭಾವಕರಣೇನ ಕೋ ವಿಸೋಧೇತಿ। ಮಹಪ್ಫಲಭಾವಾಪತ್ತಿಯಾ ಹಿ ದಕ್ಖಿಣಾ ವಿಸುಜ್ಝತಿ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಯೇಸಂ ಹತ್ಥೇ ದಿನ್ನಂ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕತೋ ದಕ್ಖಿಣಾಯ ವಿಸುದ್ಧತ್ತಾ, – ‘‘ತದಾಪಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಸಙ್ಘಗತಂ ದಕ್ಖಿಣಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೮೦) ಚ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಕಮ್ಮವಸೇನೇವ ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಇತರೋ ಅರಿಯಸಙ್ಘೇ ದಿನ್ನದಕ್ಖಿಣಾಯ ನಿಬ್ಬಿಸಿಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಸ್ಸೇವ ಅರಿಯಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಸೇನ ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ…ಪೇ॰… ಸೋಧೇನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ, ‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಅರಹನ್ತೋ ಸೋಧೇನ್ತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಥೇರಾ ಚಿರಪರಿನಿಬ್ಬುತಾತಿ ಇದಂ ಅಜ್ಜತನಾನಮ್ಪಿ ಅರಿಯಾನಂ ಸಾವಕತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಮಗ್ಗಸೋಧನವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ನ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಕರಣೇ ಸತಿ ಅಕರಣಪ್ಪತ್ತಿಯಾ। ಏವಞ್ಹಿ ‘‘ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರಾ ಸೋಧೇನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸುವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾ।
Tatthātiādinā vuttassevatthassa pākaṭakaraṇatthaṃ vatthuṃ nidasseti, ‘‘parasamuddavāsino’’tiādinā. Opuñjāpetvā paribhaṇḍaṃ kāretvā, haritagomayena upalimpitvāti attho. Kāsāvakaṇṭhasaṅghassāti kāsāvakaṇṭhasamūhassa. Ko sodhetīti mahapphalabhāvakaraṇena ko visodheti. Mahapphalabhāvāpattiyā hi dakkhiṇā visujjhati nāma. Tattha yesaṃ hatthe dinnaṃ, tesaṃ vasena paṭiggāhakato dakkhiṇāya visuddhattā, – ‘‘tadāpāhaṃ, ānanda, saṅghagataṃ dakkhiṇaṃ asaṅkhyeyyaṃ appameyyaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 3.380) ca vuttaṃ, tasmā kammavaseneva dakkhiṇāvisuddhiṃ pucchati. Itaro ariyasaṅghe dinnadakkhiṇāya nibbisiṭṭhaṃ katvā vuttattā matthakappattasseva ariyasaṅghassa vasena dakkhiṇāvisuddhiṃ dassento, ‘‘sāriputta…pe… sodhentī’’ti vatvā puna, ‘‘ye keci arahanto sodhentī’’ti dassento, ‘‘apicā’’tiādimāha. Therā ciraparinibbutāti idaṃ ajjatanānampi ariyānaṃ sāvakataṃ dassentena maggasodhanavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ, na uddissa puññakaraṇe sati akaraṇappattiyā. Evañhi ‘‘asītimahātherā sodhentī’’ti idaṃ suvuttaṃ hoti, na aññathā.
‘‘ಸಙ್ಘಗತಾಯ ದಕ್ಖಿಣಾಯಾ’’ತಿ ಕಾಮಞ್ಚೇತಂ ಸಾಧಾರಣವಚನಂ, ತಥಾಪಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲವಿಸೇಸೋ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೋ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನ ಉಪನೇತಬ್ಬೋ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಗುಣವಸೇನ ಅತಿವಿಯ ಉಳಾರಭಾವತೋ, ಏತರಹಿ ತದಭಾವತೋ। ಏತರಹಿ ಸಙ್ಘೋ…ಪೇ॰… ನ ಉಪನೇತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ನಯಾನುಸಾರೇನ ಅತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ತೇನ ತೇನೇವ ಸಮಯೇನಾತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿವಿಪತ್ತಿಮುಖೇನ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಉಳಾರತಂ ಅನುಳಾರತಞ್ಚ ಉಲ್ಲಿಙ್ಗೇತಿ। ಯತ್ಥ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಗುಣೇಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಙ್ಘಗತಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಇತರಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಮಹಪ್ಫಲತರಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಸಙ್ಘೇ ಚಿತ್ತೀಕಾರಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನತಾದಿಂ ಸಙ್ಘೇ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಗತೇನ ಪಸಾದೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಿಯ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಚ ಗಾರವವಸೇನ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಪುಥುಜ್ಜನಸಮಣೇ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲತರಂ ಸಙ್ಘತೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಗಹಿತತ್ತಾ, ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮೀ’’ತಿಯೇವ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಚ।
‘‘Saṅghagatāya dakkhiṇāyā’’ti kāmañcetaṃ sādhāraṇavacanaṃ, tathāpi tattha tattha puggalaviseso ñātabboti dassento, ‘‘atthi buddhappamukho saṅgho’’tiādimāha. Na upanetabbo bhagavato kāle bhikkhūnaṃ abhiññāpaṭisambhidāguṇavasena ativiya uḷārabhāvato, etarahi tadabhāvato. Etarahi saṅgho…pe… na upanetabboti ettha nayānusārena attho vattabbo. Tena teneva samayenāti tassa tassa kālassa sampattivipattimukhena paṭipattiyā uḷārataṃ anuḷāratañca ulliṅgeti. Yattha hi bhikkhū guṇehi sabbaso paripuṇṇā honti, tasmiṃ samaye saṅghagatā dakkhiṇā itarasmiṃ samaye dakkhiṇato mahapphalatarāti daṭṭhabbā. Saṅghe cittīkāraṃ kātuṃ sakkontassāti suppaṭipannatādiṃ saṅghe āvajjitvā saṅghagatena pasādena saṅghassa sammukhā viya tasmiṃ puggale ca gāravavasena dentassa puthujjanasamaṇe dinnaṃ mahapphalataraṃ saṅghato uddisitvā gahitattā, ‘‘saṅghassa demī’’tiyeva dinnattā ca.
ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಇಮಿನಾ, ‘‘ಸೋತಾಪನ್ನೇ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲತರ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದಿಂ ಅತಿದಿಸತಿ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಗಹಿತೋ ಸಕದಾಗಾಮೀ, ಪಾಟಿಪುಗ್ಗಲಿಕೋ ಅನಾಗಾಮೀತಿ ಏವಮಾದಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ। ಮಹಪ್ಫಲತರಮೇವ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ನ ತ್ವೇವಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಸಙ್ಘಗತಾಯ ದಕ್ಖಿಣಾಯ ಪಾಟಿಪುಗ್ಗಲಿಕಂ ದಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲತರಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೮೦)। ಯದಿ ಖೀಣಾಸವೇ ದಿನ್ನದಾನತೋ ಸಙ್ಘತೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಗಹಿತದುಸ್ಸೀಲೇಪಿ ದಿನ್ನದಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ – ‘‘ಸೀಲವತೋ, ಮಹಾರಾಜ, ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ, ನೋ ತಥಾ ದುಸ್ಸೀಲೇ’’ತಿ ಇದಂ ಕಥನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ತಂ ಇಮಂ ನಯಂ ಗಹಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಙ್ಘತೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಗಹಣವಿಧಿಂ ಪಹಾಯ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸೇವ ಗಹಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚತುಕ್ಕೇ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ವಸೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಹಿ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಹೋನ್ತಿ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಪಾಪಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಗತಂ।
Eseva nayoti iminā, ‘‘sotāpanne dinnaṃ mahapphalatara’’nti evamādiṃ atidisati. Ādi-saddena uddisitvā gahito sakadāgāmī, pāṭipuggaliko anāgāmīti evamādi saṅgahitaṃ. Mahapphalatarameva. Tenāha bhagavā – ‘‘na tvevāhaṃ, ānanda, kenaci pariyāyena saṅghagatāya dakkhiṇāya pāṭipuggalikaṃ dānaṃ mahapphalataraṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 3.380). Yadi khīṇāsave dinnadānato saṅghato uddisitvā gahitadussīlepi dinnadānaṃ mahapphalaṃ, evaṃ sante – ‘‘sīlavato, mahārāja, dinnaṃ mahapphalaṃ, no tathā dussīle’’ti idaṃ kathanti āha – ‘‘taṃ imaṃ nayaṃ gahāyā’’tiādi. Saṅghato uddisitvā gahaṇavidhiṃ pahāya dussīlasseva gahaṇavasena vuttaṃ. Imasmiṃ catukke daṭṭhabbanti imassa padassa vasena daṭṭhabbaṃ. Tattha hi ‘‘paṭiggāhakā honti dussīlā pāpadhammā’’ti āgataṃ.
೩೮೧. ವಿಸುಜ್ಝತೀತಿ ನ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ, ಮಹಾಜುತಿಕಾರೀ ಮಹಾವಿಪ್ಫಾರಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಚಿಧಮ್ಮೋತಿ ರಾಗಾದಿಅಸುಚಿವಿಧಮನೇನ ಸುಚಿಸಭಾವೋ। ನ ಪಾಪಧಮ್ಮೋತಿ ನ ನಿಹೀನಸಭಾವೋ ಪಾಪಕಿರಿಯಾಯ। ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೋ ಹಿ ಏಕನ್ತನಿಹೀನೋ। ಜೂಜಕೋ ಸೀಲವಾ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ ನ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ಮಹಾಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತದಾನಂ ದಾನಪಾರಮಿಯಾ ಮತ್ಥಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಂ ಮಹಾಪಥವೀಕಮ್ಪನಸಮತ್ಥಂ ಜಾತಂ, ಸ್ವಾಯಂ ದಾನಗುಣೋ ವೇಸ್ಸನ್ತರಮಹಾರಞ್ಞಾ ಕಥೇತಬ್ಬೋತಿ।
381.Visujjhatīti na kilissati, mahājutikārī mahāvipphārā hotīti attho. Sucidhammoti rāgādiasucividhamanena sucisabhāvo. Na pāpadhammoti na nihīnasabhāvo pāpakiriyāya. Akusaladhammo hi ekantanihīno. Jūjako sīlavā kalyāṇadhammo na hoti. Tassa mahābodhisattassa attano puttadānaṃ dānapāramiyā matthakaṃ gaṇhantaṃ mahāpathavīkampanasamatthaṃ jātaṃ, svāyaṃ dānaguṇo vessantaramahāraññā kathetabboti.
ಉದ್ಧರತೀತಿ ಬಹುಲಂ ಕತಪಾಪಕಮ್ಮವಸೇನ ಲದ್ಧವಿನಿಪಾತತೋ ಉದ್ಧರತಿ। ತಸ್ಮಾ ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Uddharatīti bahulaṃ katapāpakammavasena laddhavinipātato uddharati. Tasmā natthi mayhaṃ kiñci cittassa aññathattanti adhippāyo.
ಪೇತದಕ್ಖಿಣನ್ತಿ ಪೇತೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬದಕ್ಖಿಣಂ। ಪಾಪಿತಕಾಲೇಯೇವಾತಿ, ‘‘ಇದಂ ದಾನಂ ಅಸುಕಸ್ಸ ಪೇತಸ್ಸ ಹೋತೂ’’ತಿ ಉದ್ದಿಸನವಸೇನ ಪತ್ತೇ ಪಾಪಿತಕಾಲೇಯೇವ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಪೇತಸ್ಸ। ಪಾಪುಣೀತಿ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಸೇನ ಪಾಪುಣಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಪೇತೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಾನೇ ಧಮ್ಮತಾ।
Petadakkhiṇanti pete uddissa dātabbadakkhiṇaṃ. Pāpitakāleyevāti, ‘‘idaṃ dānaṃ asukassa petassa hotū’’ti uddisanavasena patte pāpitakāleyeva. Assāti petassa. Pāpuṇīti phalasamāpattiyā vasena pāpuṇi. Ayañhi pete uddissa dāne dhammatā.
ತದಾ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಪರಿಚ್ಚಾಗವಸೇನ ಅತಿವಿಯ ಉಳಾರಜ್ಝಾಸಯತಂ, ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಕ್ಕಂಸಗತಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ, ‘‘ಅಸದಿಸದಾನಂ ಕಥೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।
Tadā kosalarañño pariccāgavasena ativiya uḷārajjhāsayataṃ, buddhappamukhassa ca bhikkhusaṅghassa ukkaṃsagataguṇavisiṭṭhataṃ sandhāyāha, ‘‘asadisadānaṃ kathetabba’’nti.
ಅಸಾರಮ್ಪಿ ಖೇತ್ತನ್ತಿ ಸಾರಹೀನಂ ದುಕ್ಖೇತ್ತಂ। ಸಮಯೇತಿ ಕಸನಾರಹೇ ಕಾಲೇ। ಪಂಸುಂ ಅಪನೇತ್ವಾತಿ ನಿಸ್ಸಾರಂ ಪಂಸುಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ। ಸಾರಬೀಜಾನೀತಿ ಸಭಾವತೋ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರತೋ ಚ ಸಾರಭೂತಾನಿ ಬೀಜಾನಿ। ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾತಿ ವಪಿತ್ವಾ। ಏವನ್ತಿ ಯಥಾ ಕಸ್ಸಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಸಾರೇಪಿ ಖೇತ್ತೇ ಫಲಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ। ಏವಂ ಸೀಲವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸಪಿ ದತ್ವಾ ಫಲಂ ಮಹನ್ತಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ। ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪಠಮಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನ। ಸಬ್ಬಪದೇಸೂತಿ ಸಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ವಿಸುಜ್ಝನಂ ವುತ್ತಂ, ತತಿಯಪದೇ ಪನ ವಿಸುಜ್ಝನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮೇವ।
Asārampi khettanti sārahīnaṃ dukkhettaṃ. Samayeti kasanārahe kāle. Paṃsuṃ apanetvāti nissāraṃ paṃsuṃ nīharitvā. Sārabījānīti sabhāvato abhisaṅkhārato ca sārabhūtāni bījāni. Patiṭṭhapetvāti vapitvā. Evanti yathā kassako attano payogasampattiyā asārepi khette phalaṃ adhigacchati. Evaṃ sīlavā attano payogasampattiyā dussīlassapi datvā phalaṃ mahantaṃ adhigacchati. Iminā upāyenāti iminā paṭhamapade vuttanayena. Sabbapadesūti sabbakoṭṭhāsesu visujjhanaṃ vuttaṃ, tatiyapade pana visujjhanaṃ paṭikkhittameva.
೩೮೨. ಅರಹತೋ ದಿನ್ನದಾನಮೇವ ಅಗ್ಗಂ ದಾನಚೇತನಾಯ ಕೇನಚಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇನ ಅನುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠತ್ತಾ, ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯತ್ತಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಭವಾಲಯಸ್ಸ ಭವಪತ್ಥನಾಯ ಅಭಾವತೋ’’ತಿ, ‘‘ಉಭಿನ್ನಮ್ಪೀ’’ತಿ ವಚನಸೇಸೋ। ಖೀಣಾಸವೋ ದಾನಫಲಂ ನ ಸದ್ದಹತೀತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೀನಕಿಲೇಸಜನಸ್ಸ ವಿಯ ಕಮ್ಮಕಮ್ಮಫಲಾನಂ ಸದ್ದಹನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ಯತೋ ಅರಹಾ ‘‘ಅಸದ್ಧೋ ಅಕತಞ್ಞೂ ಚ…ಪೇ॰… ಪೋರಿಸೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೯೭) ಥೋಮೀಯತಿ। ಅಸದ್ದಹನಂ ಅನುಮಾನಪಕ್ಖಿಕಂ, ಅನುಮಾನಞ್ಚ ಸಂಸಯಪುಬ್ಬಕಂ, ನಿಸ್ಸನ್ದಿದ್ಧೋ ಚ ಕಮ್ಮಕಮ್ಮಫಲೇಸು ಪಚ್ಚಕ್ಖಭಾವಂ ಗತೋ। ತಮೇವ ಹಿ ನಿಚ್ಛಿತಭಾವಸಿದ್ಧಂ ನಿಸ್ಸನ್ದಿದ್ಧತಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ದಾನಫಲಂ ಸದ್ದಹನ್ತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಏವಂ ತೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮಲಕ್ಖಣಪ್ಪತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಖೀಣಾಸವೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ನಿಚ್ಛನ್ದರಾಗತ್ತಾ’’ತಿ, ಏತಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣವಚನಂ, ಕೇನಚಿ ಕಿಲೇಸೇನ ಅನುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ದಾನಂ।
382. Arahato dinnadānameva aggaṃ dānacetanāya kenaci upakkilesena anupakkiliṭṭhattā, paṭiggāhakassa aggadakkhiṇeyyattā. Tenāha – ‘‘bhavālayassa bhavapatthanāya abhāvato’’ti, ‘‘ubhinnampī’’ti vacanaseso. Khīṇāsavo dānaphalaṃ na saddahatīti idaṃ tassa appahīnakilesajanassa viya kammakammaphalānaṃ saddahanākārena pavatti natthīti katvā vuttaṃ, yato arahā ‘‘asaddho akataññū ca…pe… poriso’’ti (dha. pa. 97) thomīyati. Asaddahanaṃ anumānapakkhikaṃ, anumānañca saṃsayapubbakaṃ, nissandiddho ca kammakammaphalesu paccakkhabhāvaṃ gato. Tameva hi nicchitabhāvasiddhaṃ nissandiddhataṃ sandhāya – ‘‘dānaphalaṃ saddahantā’’tiādi vuttaṃ. Yadi evaṃ tena katakammaṃ kammalakkhaṇappattaṃ hotīti āha ‘‘khīṇāsavenā’’tiādi. Tenevāha – ‘‘nicchandarāgattā’’ti, etañca lakkhaṇavacanaṃ, kenaci kilesena anupakkiliṭṭhattāti adhippāyo. Assāti khīṇāsavassa dānaṃ.
ಕಿಂ ಪನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾತಿಆದಿನಾ ದಾಯಕತೋ ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿ ಚೋದಿತಾ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೇನಾತಿಆದಿನಾ ಪನ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕತೋತಿ ವದನ್ತಿ; ತದಯುತ್ತಂ, ಸಾವಕಸ್ಸ ಮಹಪ್ಫಲಭಾವೇ ಸಂಸಯಾಭಾವತೋ, ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಚ, ತಸ್ಮಾ ಉಭಯೇನಪಿ ದಾಯಕತೋ ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿ ಏವ ಚೋದಿತಾ। ಸಾ ಹಿ ಇಧ ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ನಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಸಂಸಯವತ್ಥು। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ…ಪೇ॰… ವದನ್ತೀ’’ತಿ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಹೀತಿಆದಿ ಯಥಾವುತ್ತಅತ್ಥಸ್ಸ ಕಾರಣವಚನಂ। ಅಞ್ಞೋ ದಾನಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಜಾನಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಸತ್ತಾನಂ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಿಭಾಗಜಾನನಞಾಣಸ್ಸ ಅನನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ದಾನಸಂವಿಭಾಗಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಯಥಾಹಂ ಜಾನಾಮಿ, ತಸ್ಮಾ ಅದತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ (ಇತಿವು॰ ೨೬)। ಏತೇನ ಏತ್ಥ ಞಾಣವಿಸೋಧನಂ ನಾಮ ಕಥಿತಂ, ನ ದಕ್ಖಿಣಾಯ ವಿಸುದ್ಧಿ ನಾಮ ದಾಯಕತೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕತೋ ಚ ವಸೇನ ಹೋತೀತಿ; ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ದಿನ್ನದಾನಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಚ ಅತಿವಿಯ ಉಳಾರತ್ತಾ ಮಹಾನುಭಾವಂ ನಾಮ ಸಿಯಾ ಮಹಾತೇಜವನ್ತಞ್ಚ; ನ ಮಹಪ್ಫಲಂ ತೇಸಂ ಸನ್ತಾನೇ ಪರಿಪುಣ್ಣಫಲಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋ। ಯದಿ ದಿನ್ನದಾನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಫಲಂ ನ ಹೋತಿ ಉಭಯವಿಪಾಕದಾನಾಭಾವತೋ, ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕದಾಯೀ ಪನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ದಾನಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Kiṃ pana sammāsambuddhenātiādinā dāyakato dakkhiṇāvisuddhi coditā, sāriputtattherenātiādinā pana paṭiggāhakatoti vadanti; tadayuttaṃ, sāvakassa mahapphalabhāve saṃsayābhāvato, heṭṭhā nicchitattā ca, tasmā ubhayenapi dāyakato dakkhiṇāvisuddhi eva coditā. Sā hi idha sādhāraṇavasena nicchitattā saṃsayavatthu. Tenāha – ‘‘sammāsambuddhena…pe… vadantī’’ti. Sammāsambuddhaṃ hītiādi yathāvuttaatthassa kāraṇavacanaṃ. Añño dānassa vipākaṃ jānituṃ samattho nāma natthi sabbaso sattānaṃ kammavipākavibhāgajānanañāṇassa ananuññātattā. Tenāha bhagavā – ‘‘yasmā ca kho, bhikkhave, sattā na jānanti, dānasaṃvibhāgassa vipākaṃ yathāhaṃ jānāmi, tasmā adatvā bhuñjantī’’tiādi (itivu. 26). Etena ettha ñāṇavisodhanaṃ nāma kathitaṃ, na dakkhiṇāya visuddhi nāma dāyakato paṭiggāhakato ca vasena hotīti; sammāsambuddhena sāriputtattherassa dinnadānaṃ sabbaso upakkilesavisuddhiyā ñāṇassa ca ativiya uḷārattā mahānubhāvaṃ nāma siyā mahātejavantañca; na mahapphalaṃ tesaṃ santāne paripuṇṇaphalassa asambhavato. Yadi dinnadānaṃ paripuṇṇaphalaṃ na hoti ubhayavipākadānābhāvato, pavattivipākadāyī pana hotīti dassento, ‘‘dānaṃ hī’’tiādimāha.
ಚತೂಹೀತಿ ಸಹಯೋಗೇ ಕರಣವಚನಂ, ಚತೂಹಿ ಸಮ್ಪದಾಹಿ ಸಹಗತಾ ಸಹಿತಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ಸಮ್ಪದಾ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ನ ಯಥಾಧಿಗತಪುಗ್ಗಲವಸೇನ। ತೇನಾಹ – ‘‘ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ತಂ ದಾನಮಯಂ ಪುಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ಚೇತನಾಯ ಮಹನ್ತತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಂ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಬ್ಬಚೇತನಾದಿವಸೇನಾತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಜವನವೀಥಿತೋ ಪುಬ್ಬಾಪರವೀಥಿಚೇತನಾವಸೇನ, ಅಞ್ಞಥಾ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕವೀಥಿಯಂಯೇವ ಪುಬ್ಬಚೇತನಾದಿವಸೇನಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ಸಾ ಹಿ ಚೇತನಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಭೂತಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ನ ಇತರಾ। ಮಹತ್ತತಾತಿ ಪುಬ್ಬಾಭಿಸಙ್ಖಾರವಸೇನ ಞಾಣಸಮ್ಪಯೋಗಾದಿವಸೇನ ಚೇತನಾಯ ಉಳಾರತಾ। ಖೀಣಾಸವಭಾವೇನಾತಿ ಯಸ್ಸ ದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಭಾವೇನ। ವತ್ಥುಸಮ್ಪನ್ನತಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ಪಟಿಘಸಞ್ಞಾ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ ವಿಗಮೇನ ದಿಬ್ಬವಿಹಾರಾನಂ ವಸೇನ, ಬ್ಯಾಪಾದಸಞ್ಞಾದೀನಂ ವಿಗಮೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾನಂ ವಸೇನ, ಸಬ್ಬಸೋ ರೂಪಸಞ್ಞಾನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ ವಿಗಮೇನ ಆನೇಞ್ಜವಿಹಾರಾನಂ ವಸೇನ ಸಬ್ಬಸೋ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದೀನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರವಿಮುಖತಾಯ ಅರಿಯವಿಹಾರಾನಂ ವಸೇನ ವತ್ಥುಸಮ್ಪನ್ನತಾ ಇಚ್ಛಿತಾ। ತಂತಂಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಪಜ್ಜನೇನ ಸನ್ತಾನಸ್ಸ ನಿರೋಧಸಾಧನತಾ ತಂ ದಿವಸಂ ನಿರೋಧಸ್ಸ ಸಾಧನತಾ ನಾಮ। ವತ್ಥುಸಮ್ಪನ್ನತಾತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಪಜ್ಜನೇನ ವತ್ಥುಸಮ್ಪನ್ನತಾ ಇಚ್ಛಿತಾ; ನ ಸಬ್ಬಸೋ ಅನವಸೇಸಸಞ್ಞಾನಿರೋಧತಾಯಾತಿ ಆಹ – ‘‘ತಂ ದಿವಸಂ ನಿರೋಧತೋ ವುಟ್ಠಿತಭಾವೇನ ವತ್ಥುಸಮ್ಪನ್ನತಾ’’ತಿ। ಸಞ್ಞಾನಿರೋಧಸ್ಸ ಚೇತ್ಥ ಅಚ್ಚಾಸನ್ನತಂ ಸನ್ಧಾಯ, ‘‘ತಂ ದಿವಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ಅವಿಭತ್ತಂ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Catūhīti sahayoge karaṇavacanaṃ, catūhi sampadāhi sahagatā sahitaṃ katvāti attho. Imā catasso sampadā sabbasādhāraṇavasena vuttā, na yathādhigatapuggalavasena. Tenāha – ‘‘deyyadhammassa dhammenā’’tiādi. Tasmiṃyeva attabhāveti yasmiṃ attabhāve taṃ dānamayaṃ puññaṃ uppannaṃ, tasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ deti, cetanāya mahantattā diṭṭhadhammavedanīyaṃ hutvā vipaccatīti attho. Pubbacetanādivasenāti sanniṭṭhāpakajavanavīthito pubbāparavīthicetanāvasena, aññathā sanniṭṭhāpakavīthiyaṃyeva pubbacetanādivasenāti vattabbaṃ siyā. Sā hi cetanā diṭṭhadhammavedanīyabhūtā tasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ deti, na itarā. Mahattatāti pubbābhisaṅkhāravasena ñāṇasampayogādivasena cetanāya uḷāratā. Khīṇāsavabhāvenāti yassa deti, tassa khīṇāsavabhāvena. Vatthusampannatāti ettha yathā paṭighasaññā nānattasaññānaṃ vigamena dibbavihārānaṃ vasena, byāpādasaññādīnaṃ vigamena brahmavihārānaṃ vasena, sabbaso rūpasaññānānattasaññānaṃ vigamena āneñjavihārānaṃ vasena sabbaso niccasaññādīnaṃ paṭippassaddhiyā sabbasaṅkhāravimukhatāya ariyavihārānaṃ vasena vatthusampannatā icchitā. Taṃtaṃsamāpattisamāpajjanena santānassa nirodhasādhanatā taṃ divasaṃ nirodhassa sādhanatā nāma. Vatthusampannatāti sabbaso nirodhasamāpattisamāpajjanena vatthusampannatā icchitā; na sabbaso anavasesasaññānirodhatāyāti āha – ‘‘taṃ divasaṃ nirodhato vuṭṭhitabhāvena vatthusampannatā’’ti. Saññānirodhassa cettha accāsannataṃ sandhāya, ‘‘taṃ divasa’’nti vuttaṃ. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ದಕ್ಖಿಣಾವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Dakkhiṇāvibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ವಿಭಙ್ಗವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Niṭṭhitā ca vibhaṅgavaggavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೧೨. ದಕ್ಖಿಣಾವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತಂ • 12. Dakkhiṇāvibhaṅgasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೧೨. ದಕ್ಖಿಣಾವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 12. Dakkhiṇāvibhaṅgasuttavaṇṇanā
