| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
४. दलिद्दसुत्तवण्णना
4. Daliddasuttavaṇṇanā
२६०. मनुस्सदलिद्दोति मनुस्सेसु दुग्गतो। मनुस्सकारुञ्ञतन्ति मनुस्सेसु परमनिहीनतं। मनुस्सकपणोति मनुस्सेसु वा परमनिहीनो। तस्मिं ठानेति तस्स देवपुत्तस्स तस्मिं उप्पज्जनट्ठाने। लामकतो चिन्तेन्तीति तस्स पुरिमवत्थुं निस्साय हीनतो चिन्तेन्ति। कथेन्तीति तमेव परेसं कथेन्ति। वित्थारेन्तीति वुत्तमत्थं वित्थारिकं करोन्ति। सब्बदा परिच्छिज्ज परिवारसम्पन्नो हुत्वा अड्ढट्ठरतने हत्थिक्खन्धे महच्चराजानुभावेन निसिन्नत्ता जनकायेन समुल्लोकियमानो। अवलम्बन्तीति ओलम्बन्ति। वन्दनमत्तं वा नाहोसि, अञ्ञदत्थु पच्चेकबुद्धतो अत्तनो समानादरकिरियं पच्चासीसति। तेन वुत्तं ‘‘सो’’तिआदि। क्वायन्ति को अयन्ति ब्यापन्नवसेन वदति। काळरत्तेहि सुत्तेहि सिब्बितत्ता वण्णविकारं दिस्वा ‘‘कुट्ठिचीवरानि पारुतो’’ति आह। महानिरये निब्बत्तित्वा महादुक्खं पच्चनुभोति। तदनुरूपपापकम्मस्स विपाकावसेसेन लद्धोकासेन राजगहे…पे॰… पटिसन्धिं गण्हि। कामञ्च एत्थ पटिसन्धिग्गहणं कुसलकम्मेनेव, तस्स पन अकुसलकम्मस्स विपाकिनो बलवभावतो वुत्तं ‘‘विपाकावसेसेना’’ति। तेनाह ‘‘गहितकालतो…पे॰… निक्खन्तो’’ति। भिक्खाय चरितुं समत्थकालतो पट्ठाय रोगस्स बलवताय मंसानि…पे॰… पतन्ति। ञाणं पेसेत्वाति विपस्सनापटिपाटिया भावनाञाणं निब्बानं पटिपेसेत्वा पवत्तेत्वा। इन्द्रियानं परिपक्कत्ता सत्थु देसनाविलासेन सोतापत्तिफले पतिट्ठितो। चुम्बटन्ति पादचुम्बटं। कुट्ठिनो हि सकलपादतलं मा रुजीति चुम्बटं कत्वा तं पादतले बन्धित्वा गच्छन्ति, मत्तिकपातिं भिन्दित्वा विय तथा निहीनमनुस्सत्तभावतो चवित्वा सुवण्णपातिं पटिलभन्तो विय देवत्तभावं गण्हन्तो चुतिचित्ततो दुतियचित्तवारे आदानचित्तक्खणे देवलोके निब्बत्तो।
260.Manussadaliddoti manussesu duggato. Manussakāruññatanti manussesu paramanihīnataṃ. Manussakapaṇoti manussesu vā paramanihīno. Tasmiṃ ṭhāneti tassa devaputtassa tasmiṃ uppajjanaṭṭhāne. Lāmakato cintentīti tassa purimavatthuṃ nissāya hīnato cintenti. Kathentīti tameva paresaṃ kathenti. Vitthārentīti vuttamatthaṃ vitthārikaṃ karonti. Sabbadā paricchijja parivārasampanno hutvā aḍḍhaṭṭharatane hatthikkhandhe mahaccarājānubhāvena nisinnattā janakāyena samullokiyamāno. Avalambantīti olambanti. Vandanamattaṃ vā nāhosi, aññadatthu paccekabuddhato attano samānādarakiriyaṃ paccāsīsati. Tena vuttaṃ ‘‘so’’tiādi. Kvāyanti ko ayanti byāpannavasena vadati. Kāḷarattehi suttehi sibbitattā vaṇṇavikāraṃ disvā ‘‘kuṭṭhicīvarāni pāruto’’ti āha. Mahāniraye nibbattitvā mahādukkhaṃ paccanubhoti. Tadanurūpapāpakammassa vipākāvasesena laddhokāsena rājagahe…pe… paṭisandhiṃ gaṇhi. Kāmañca ettha paṭisandhiggahaṇaṃ kusalakammeneva, tassa pana akusalakammassa vipākino balavabhāvato vuttaṃ ‘‘vipākāvasesenā’’ti. Tenāha ‘‘gahitakālato…pe… nikkhanto’’ti. Bhikkhāya carituṃ samatthakālato paṭṭhāya rogassa balavatāya maṃsāni…pe… patanti. Ñāṇaṃ pesetvāti vipassanāpaṭipāṭiyā bhāvanāñāṇaṃ nibbānaṃ paṭipesetvā pavattetvā. Indriyānaṃ paripakkattā satthu desanāvilāsena sotāpattiphale patiṭṭhito. Cumbaṭanti pādacumbaṭaṃ. Kuṭṭhino hi sakalapādatalaṃ mā rujīti cumbaṭaṃ katvā taṃ pādatale bandhitvā gacchanti, mattikapātiṃ bhinditvā viya tathā nihīnamanussattabhāvato cavitvā suvaṇṇapātiṃ paṭilabhanto viya devattabhāvaṃ gaṇhanto cuticittato dutiyacittavāre ādānacittakkhaṇe devaloke nibbatto.
मग्गेनागताति मग्गाधिगमनेन आगता उप्पन्ना। अरियकन्तसीलन्ति अरियानं कन्तं मनापं मनोरमं सीलधम्मं। अरियानं अधिचित्तअधिपञ्ञासिक्खा विय अधिसीलसिक्खापि सब्बा अतिविय कन्ता एवाति आह ‘‘किञ्चापी’’तिआदि। इमस्मिं पनत्थेति इमस्मिं सोतापन्नस्स भवसङ्खाते अत्थे निद्धारेत्वा वुच्चमाने। पञ्चसीलम्पि यस्मा दिट्ठि विय भवन्तरेपि अप्पहीनं।
Maggenāgatāti maggādhigamanena āgatā uppannā. Ariyakantasīlanti ariyānaṃ kantaṃ manāpaṃ manoramaṃ sīladhammaṃ. Ariyānaṃ adhicittaadhipaññāsikkhā viya adhisīlasikkhāpi sabbā ativiya kantā evāti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Imasmiṃ panattheti imasmiṃ sotāpannassa bhavasaṅkhāte atthe niddhāretvā vuccamāne. Pañcasīlampi yasmā diṭṭhi viya bhavantarepi appahīnaṃ.
दलिद्दसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Daliddasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ४. दलिद्दसुत्तं • 4. Daliddasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ४. दलिद्दसुत्तवण्णना • 4. Daliddasuttavaṇṇanā
