| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๔. ทลิทฺทสุตฺตวณฺณนา
4. Daliddasuttavaṇṇanā
๒๖๐. มนุสฺสทลิโทฺทติ มนุเสฺสสุ ทุคฺคโตฯ มนุสฺสการุญฺญตนฺติ มนุเสฺสสุ ปรมนิหีนตํฯ มนุสฺสกปโณติ มนุเสฺสสุ วา ปรมนิหีโนฯ ตสฺมิํ ฐาเนติ ตสฺส เทวปุตฺตสฺส ตสฺมิํ อุปฺปชฺชนฎฺฐาเนฯ ลามกโต จิเนฺตนฺตีติ ตสฺส ปุริมวตฺถุํ นิสฺสาย หีนโต จิเนฺตนฺติฯ กเถนฺตีติ ตเมว ปเรสํ กเถนฺติฯ วิตฺถาเรนฺตีติ วุตฺตมตฺถํ วิตฺถาริกํ กโรนฺติฯ สพฺพทา ปริจฺฉิชฺช ปริวารสมฺปโนฺน หุตฺวา อฑฺฒฎฺฐรตเน หตฺถิกฺขเนฺธ มหจฺจราชานุภาเวน นิสินฺนตฺตา ชนกาเยน สมุโลฺลกิยมาโนฯ อวลมฺพนฺตีติ โอลมฺพนฺติฯ วนฺทนมตฺตํ วา นาโหสิ, อญฺญทตฺถุ ปเจฺจกพุทฺธโต อตฺตโน สมานาทรกิริยํ ปจฺจาสีสติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘โส’’ติอาทิฯ กฺวายนฺติ โก อยนฺติ พฺยาปนฺนวเสน วทติฯ กาฬรเตฺตหิ สุเตฺตหิ สิพฺพิตตฺตา วณฺณวิการํ ทิสฺวา ‘‘กุฎฺฐิจีวรานิ ปารุโต’’ติ อาหฯ มหานิรเย นิพฺพตฺติตฺวา มหาทุกฺขํ ปจฺจนุโภติฯ ตทนุรูปปาปกมฺมสฺส วิปากาวเสเสน ลโทฺธกาเสน ราชคเห…เป.… ปฎิสนฺธิํ คณฺหิฯ กามญฺจ เอตฺถ ปฎิสนฺธิคฺคหณํ กุสลกเมฺมเนว, ตสฺส ปน อกุสลกมฺมสฺส วิปากิโน พลวภาวโต วุตฺตํ ‘‘วิปากาวเสเสนา’’ติฯ เตนาห ‘‘คหิตกาลโต…เป.… นิกฺขโนฺต’’ติฯ ภิกฺขาย จริตุํ สมตฺถกาลโต ปฎฺฐาย โรคสฺส พลวตาย มํสานิ…เป.… ปตนฺติฯ ญาณํ เปเสตฺวาติ วิปสฺสนาปฎิปาฎิยา ภาวนาญาณํ นิพฺพานํ ปฎิเปเสตฺวา ปวเตฺตตฺวาฯ อินฺทฺริยานํ ปริปกฺกตฺตา สตฺถุ เทสนาวิลาเสน โสตาปตฺติผเล ปติฎฺฐิโตฯ จุมฺพฎนฺติ ปาทจุมฺพฎํฯ กุฎฺฐิโน หิ สกลปาทตลํ มา รุชีติ จุมฺพฎํ กตฺวา ตํ ปาทตเล พนฺธิตฺวา คจฺฉนฺติ, มตฺติกปาติํ ภินฺทิตฺวา วิย ตถา นิหีนมนุสฺสตฺตภาวโต จวิตฺวา สุวณฺณปาติํ ปฎิลภโนฺต วิย เทวตฺตภาวํ คณฺหโนฺต จุติจิตฺตโต ทุติยจิตฺตวาเร อาทานจิตฺตกฺขเณ เทวโลเก นิพฺพโตฺตฯ
260.Manussadaliddoti manussesu duggato. Manussakāruññatanti manussesu paramanihīnataṃ. Manussakapaṇoti manussesu vā paramanihīno. Tasmiṃ ṭhāneti tassa devaputtassa tasmiṃ uppajjanaṭṭhāne. Lāmakato cintentīti tassa purimavatthuṃ nissāya hīnato cintenti. Kathentīti tameva paresaṃ kathenti. Vitthārentīti vuttamatthaṃ vitthārikaṃ karonti. Sabbadā paricchijja parivārasampanno hutvā aḍḍhaṭṭharatane hatthikkhandhe mahaccarājānubhāvena nisinnattā janakāyena samullokiyamāno. Avalambantīti olambanti. Vandanamattaṃ vā nāhosi, aññadatthu paccekabuddhato attano samānādarakiriyaṃ paccāsīsati. Tena vuttaṃ ‘‘so’’tiādi. Kvāyanti ko ayanti byāpannavasena vadati. Kāḷarattehi suttehi sibbitattā vaṇṇavikāraṃ disvā ‘‘kuṭṭhicīvarāni pāruto’’ti āha. Mahāniraye nibbattitvā mahādukkhaṃ paccanubhoti. Tadanurūpapāpakammassa vipākāvasesena laddhokāsena rājagahe…pe… paṭisandhiṃ gaṇhi. Kāmañca ettha paṭisandhiggahaṇaṃ kusalakammeneva, tassa pana akusalakammassa vipākino balavabhāvato vuttaṃ ‘‘vipākāvasesenā’’ti. Tenāha ‘‘gahitakālato…pe… nikkhanto’’ti. Bhikkhāya carituṃ samatthakālato paṭṭhāya rogassa balavatāya maṃsāni…pe… patanti. Ñāṇaṃ pesetvāti vipassanāpaṭipāṭiyā bhāvanāñāṇaṃ nibbānaṃ paṭipesetvā pavattetvā. Indriyānaṃ paripakkattā satthu desanāvilāsena sotāpattiphale patiṭṭhito. Cumbaṭanti pādacumbaṭaṃ. Kuṭṭhino hi sakalapādatalaṃ mā rujīti cumbaṭaṃ katvā taṃ pādatale bandhitvā gacchanti, mattikapātiṃ bhinditvā viya tathā nihīnamanussattabhāvato cavitvā suvaṇṇapātiṃ paṭilabhanto viya devattabhāvaṃ gaṇhanto cuticittato dutiyacittavāre ādānacittakkhaṇe devaloke nibbatto.
มเคฺคนาคตาติ มคฺคาธิคมเนน อาคตา อุปฺปนฺนาฯ อริยกนฺตสีลนฺติ อริยานํ กนฺตํ มนาปํ มโนรมํ สีลธมฺมํฯ อริยานํ อธิจิตฺตอธิปญฺญาสิกฺขา วิย อธิสีลสิกฺขาปิ สพฺพา อติวิย กนฺตา เอวาติ อาห ‘‘กิญฺจาปี’’ติอาทิฯ อิมสฺมิํ ปนเตฺถติ อิมสฺมิํ โสตาปนฺนสฺส ภวสงฺขาเต อเตฺถ นิทฺธาเรตฺวา วุจฺจมาเนฯ ปญฺจสีลมฺปิ ยสฺมา ทิฎฺฐิ วิย ภวนฺตเรปิ อปฺปหีนํฯ
Maggenāgatāti maggādhigamanena āgatā uppannā. Ariyakantasīlanti ariyānaṃ kantaṃ manāpaṃ manoramaṃ sīladhammaṃ. Ariyānaṃ adhicittaadhipaññāsikkhā viya adhisīlasikkhāpi sabbā ativiya kantā evāti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Imasmiṃ panattheti imasmiṃ sotāpannassa bhavasaṅkhāte atthe niddhāretvā vuccamāne. Pañcasīlampi yasmā diṭṭhi viya bhavantarepi appahīnaṃ.
ทลิทฺทสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Daliddasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๔. ทลิทฺทสุตฺตํ • 4. Daliddasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๔. ทลิทฺทสุตฺตวณฺณนา • 4. Daliddasuttavaṇṇanā
