| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೪. ದಲಿದ್ದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
4. Daliddasuttavaṇṇanā
೨೬೦. ಚತುತ್ಥೇ ಮನುಸ್ಸದಲಿದ್ದೋತಿ ಮನುಸ್ಸಅಧನೋ। ಮನುಸ್ಸಕಪಣೋತಿ ಮನುಸ್ಸಕಾರುಞ್ಞತಂ ಪತ್ತೋ। ಮನುಸ್ಸವರಾಕೋತಿ ಮನುಸ್ಸಲಾಮಕೋ। ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅತಿರೋಚನೇ। ಉಜ್ಝಾಯನ್ತೀತಿ ಅವಜ್ಝಾಯನ್ತಿ ಲಾಮಕತೋ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ। ಖಿಯನ್ತೀತಿ ಕಥೇನ್ತಿ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ। ವಿಪಾಚೇನ್ತೀತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಥೇನ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತಿ। ಏಸೋ ಖೋ ಮಾರಿಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಸೋ ಕಿರ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಸಮುಸ್ಸಿತದ್ಧಜಪಟಾಕನಾನಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಸುಟ್ಠು ಅಲಙ್ಕತಂ ನಗರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಅಕಾಸಿ ಅತ್ತನೋ ಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮಾಕಡ್ಢಿತನೇತ್ತೇನ ಜನಕಾಯೇನ ಸಮುಲ್ಲೋಕಿಯಮಾನೋ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತಾ ಆಗಮ್ಮ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ, ಸನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಸನ್ತಮಾನಸೋ ಉತ್ತಮದಮಥಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮಹಾಜನೋಪಿ ರಾಜಗತಂ ಚಿತ್ತೀಕಾರಂ ಪಹಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಮೇವ ಓಲೋಕೇಸಿ। ರಾಜಾ – ‘‘ಇದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜನಕಾಯೇ ಏಕೋಪಿ ಮಂ ನ ಓಲೋಕೇತಿ। ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ? ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಅದ್ದಸ। ಸೋಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಹೋತಿ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಠಿತೋ। ಚೀವರಾನಿಪಿಸ್ಸ ಜಿಣ್ಣಾನಿ, ತತೋ ತತೋ ಸುತ್ತಾನಿ ಗಳನ್ತಿ। ರಞ್ಞೋ ಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ದ್ವೇ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಪೂರಿತಪಾರಮಿಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಪಸಾದಮತ್ತಂ ವಾ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ವನ್ದನಮತ್ತಂ ವಾ ನಾಹೋಸಿ। ಸೋ ರಾಜಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಮಞ್ಞೇ ಏಸ ಉಸೂಯಾಯ ಮಂ ನ ಓಲೋಕೇತೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಕ್ವಾಯಂ ಕುಟ್ಠಿಚೀವರಾನಿ ಪಾರುತೋ’’ತಿ ನಿಟ್ಠುಭಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕೇನ ಮಹಾನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ರಾಜಗಹೇ ಪರಮಕಪಣಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಗಹಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಕಞ್ಜಿಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉದರಪೂರಂ ನಾಲತ್ಥ। ತಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿಗತಸ್ಸೇವ ಕಣ್ಣನಾಸಾ ವಿಲೀನಾ, ಸಙ್ಖಪಲಿತಕುಟ್ಠೀ ಹುತ್ವಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಾಮ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನಸ್ಸ ಮಾತಾ ಯಾವ ಕಪಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಾವಸ್ಸ ಕಞ್ಜಿಕಮ್ಪಿ ಉದಕಮ್ಪಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಕಾಲೇ ಪನಸ್ಸ ಕಪಾಲಂ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸಸಿ ಸಕೇನ ಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
260. Catutthe manussadaliddoti manussaadhano. Manussakapaṇoti manussakāruññataṃ patto. Manussavarākoti manussalāmako. Tatrāti tasmiṃ ṭhāne, tasmiṃ vā atirocane. Ujjhāyantīti avajjhāyanti lāmakato cintenti. Khiyantīti kathenti pakāsenti. Vipācentīti tattha tattha kathenti vitthārenti. Eso kho mārisāti ettha ayamanupubbikathā – so kira anuppanne buddhe kāsiraṭṭhe bārāṇasirājā hutvā samussitaddhajapaṭākanānālaṅkārena suṭṭhu alaṅkataṃ nagaraṃ padakkhiṇaṃ akāsi attano sirisampattiyā samākaḍḍhitanettena janakāyena samullokiyamāno. Tasmiñca samaye eko paccekabuddho gandhamādanapabbatā āgamma tasmiṃ nagare piṇḍāya carati, santindriyo santamānaso uttamadamathasamannāgato. Mahājanopi rājagataṃ cittīkāraṃ pahāya paccekabuddhameva olokesi. Rājā – ‘‘idāni imasmiṃ janakāye ekopi maṃ na oloketi. Kiṃ nu kho eta’’nti? Olokento paccekabuddhaṃ addasa. Sopi paccekabuddho mahallako hoti pacchimavaye ṭhito. Cīvarānipissa jiṇṇāni, tato tato suttāni gaḷanti. Rañño satasahassādhikāni dve asaṅkhyeyyāni pūritapāramiṃ paccekabuddhaṃ disvā cittapasādamattaṃ vā hatthaṃ pasāretvā vandanamattaṃ vā nāhosi. So rājā ‘‘pabbajito maññe esa usūyāya maṃ na oloketī’’ti kujjhitvā ‘‘kvāyaṃ kuṭṭhicīvarāni pāruto’’ti niṭṭhubhitvā pakkāmi. Tassa kammassa vipākena mahāniraye nibbattitvā vipākāvasesena manussalokaṃ āgacchanto rājagahe paramakapaṇāya itthiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Gahitakālato paṭṭhāya sā itthī kañjikamattampi udarapūraṃ nālattha. Tassa kucchigatasseva kaṇṇanāsā vilīnā, saṅkhapalitakuṭṭhī hutvā mātukucchito nikkhanto. Mātāpitaro nāma dukkarakārikā honti, tenassa mātā yāva kapālaṃ gahetvā carituṃ na sakkoti, tāvassa kañjikampi udakampi āharitvā adāsi. Bhikkhāya carituṃ samatthakāle panassa kapālaṃ hatthe datvā ‘‘paññāyissasi sakena kammenā’’ti pakkāmi.
ಅಥಸ್ಸ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಕಲಸರೀರತೋ ಮಂಸಾನಿ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪತನ್ತಿ, ಯೂಸಂ ಪಗ್ಘರತಿ, ಮಹಾವೇದನಾ ವತ್ತನ್ತಿ। ಯಂ ಯಂ ರಚ್ಛಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಯತಿ, ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಮಹಾರವೇನ ರವತಿ। ತಸ್ಸ ಕಾರುಞ್ಞಪರಿದೇವಿತಸದ್ದೇನ ಸಕಲವೀಥಿಯಂ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ನಿದ್ದಂ ನ ಲಭನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸುಖಸಯಿತೇ ಪಬೋಧೇತೀತಿ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಉದಪಾದಿ। ಅಥಾಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಭಗವತಿ ರಾಜಗಹಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ನಾಗರಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ನಗರಮಜ್ಝೇ ಮಹಾಮಣ್ಡಪಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಂ ಅದಂಸು। ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧೋಪಿ ಕುಟ್ಠೀ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾನಗ್ಗಮಣ್ಡಪಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸೀದಿ। ನಾಗರಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಪರಿವಿಸನ್ತಾ ತಸ್ಸಾಪಿ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಅದಂಸು। ತಸ್ಸ ಪಣೀತಭೋಜನಂ ಭುತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಅಹೋಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ದೀಪೇಸಿ, ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧೋ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಸತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ। ಸೋಪಿ ಚುಮ್ಬಟಂ ಆರುಯ್ಹ ಕಪಾಲಮಾದಾಯ ದಣ್ಡಮೋಲುಬ್ಭ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಬ್ಭನ್ತಾಯ ಗಾವಿಯಾ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿತೋ ಮತ್ತಿಕಪಾತಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಪಟಿಲಭನ್ತೋ ವಿಯ ದುತಿಯಚಿತ್ತವಾರೇ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಞ್ಞೇ ದೇವೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ವಿರೋಚಿತ್ಥ। ತಂ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಏಸೋ ಖೋ ಮಾರಿಸಾತಿಆದಿಮಾಹ।
Athassa tato paṭṭhāya sakalasarīrato maṃsāni chijjitvā chijjitvā patanti, yūsaṃ paggharati, mahāvedanā vattanti. Yaṃ yaṃ racchaṃ nissāya sayati, sabbarattiṃ mahāravena ravati. Tassa kāruññaparidevitasaddena sakalavīthiyaṃ manussā sabbarattiṃ niddaṃ na labhanti. Tassa tato paṭṭhāya sukhasayite pabodhetīti suppabuddhotveva nāmaṃ udapādi. Athāparena samayena bhagavati rājagahaṃ sampatte nāgarā satthāraṃ nimantetvā nagaramajjhe mahāmaṇḍapaṃ katvā dānaṃ adaṃsu. Suppabuddhopi kuṭṭhī gantvā dānaggamaṇḍapassa avidūre nisīdi. Nāgarā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena parivisantā tassāpi yāgubhattaṃ adaṃsu. Tassa paṇītabhojanaṃ bhuttassa cittaṃ ekaggaṃ ahosi. Satthā bhattakiccāvasāne anumodanaṃ katvā saccāni dīpesi, suppabuddho nisinnaṭṭhāne nisinnova desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā sotāpattiphale patiṭṭhito. Satthā uṭṭhāya vihāraṃ gato. Sopi cumbaṭaṃ āruyha kapālamādāya daṇḍamolubbha attano vasanaṭṭhānaṃ gacchanto vibbhantāya gāviyā jīvitā voropito mattikapātiṃ bhinditvā suvaṇṇapātiṃ paṭilabhanto viya dutiyacittavāre devaloke nibbatto attano puññaṃ nissāya aññe deve atikkamma virocittha. Taṃ kāraṇaṃ dassento sakko devānamindo eso kho mārisātiādimāha.
ಸದ್ಧಾತಿ ಮಗ್ಗೇನಾಗತಸದ್ಧಾ। ಸೀಲಞ್ಚ ಯಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣನ್ತಿ ಕಲ್ಯಾಣಸೀಲಂ ನಾಮ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಅರಿಯಕನ್ತಸೀಲಂ ವುಚ್ಚತಿ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಏಕಸೀಲಮ್ಪಿ ಅಕನ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇ ಭವನ್ತರೇಪಿ ಅಪ್ಪಹೀನಂ ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಚತುತ್ಥಂ।
Saddhāti maggenāgatasaddhā. Sīlañca yassa kalyāṇanti kalyāṇasīlaṃ nāma ariyasāvakassa ariyakantasīlaṃ vuccati. Tattha kiñcāpi ariyasāvakassa ekasīlampi akantaṃ nāma natthi, imasmiṃ panatthe bhavantarepi appahīnaṃ pañcasīlaṃ adhippetaṃ. Catutthaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೪. ದಲಿದ್ದಸುತ್ತಂ • 4. Daliddasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೪. ದಲಿದ್ದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Daliddasuttavaṇṇanā
