| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๔. ทานกถาวณฺณนา
4. Dānakathāvaṇṇanā
๔๗๘. อิทานิ ทานกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ทานํ นาม ติวิธํ – จาคเจตนาปิ, วิรติปิ, เทยฺยธโมฺมปิฯ ‘‘สทฺธา หิริยํ กุสลญฺจ ทาน’’นฺติ (อ. นิ. ๘.๓๐) อาคตฎฺฐาเน จาคเจตนา ทานํฯ ‘‘อภยํ เทตี’’ติ (อ. นิ. ๘.๓๙) อาคตฎฺฐาเน วิรติฯ ‘‘ทานํ เทติ อนฺนํ ปาน’’นฺติ อาคตฎฺฐาเน เทยฺยธโมฺมฯ ตตฺถ จาคเจตนา ‘‘เทติ วา เทยฺยธมฺมํ, เทนฺติ วา เอตาย เทยฺยธมฺม’’นฺติ ทานํฯ วิรติ อวขณฺฑนเฎฺฐน ลวนเฎฺฐน วา ทานํฯ สา หิ อุปฺปชฺชมานา ภยเภรวาทิสงฺขาตํ ทุสฺสีลฺยเจตนํ ทาติ ขเณฺฑติ ลุนาติ วาติ ทานํฯ เทยฺยธโมฺม ทิยฺยตีติ ทานํฯ เอวเมตํ ติวิธมฺปิ อตฺถโต เจตสิโก เจว ธโมฺม เทยฺยธโมฺม จาติ ทุวิธํ โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘เจตสิโกว ธโมฺม ทานํ, น เทยฺยธโมฺม’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ราชคิริกสิทฺธตฺถิกานํ; เต สนฺธาย เจตสิโกติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฎิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ เทยฺยธมฺมวเสน โจเทตุํ ลพฺภาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, อนฺนาทีนิ วิย โส น สกฺกา ทาตุนฺติ ปฎิเกฺขโป อิตรสฺสฯ ปุน ทฬฺหํ กตฺวา ปุเฎฺฐ ‘‘อภยํ เทตี’’ติ สุตฺตวเสน ปฎิญฺญา ตเสฺสวฯ ผสฺสปญฺหาทีสุ ปน ผสฺสํ เทตีติอาทิโวหารํ อปสฺสโนฺต ปฎิกฺขิปเตวฯ
478. Idāni dānakathā nāma hoti. Tattha dānaṃ nāma tividhaṃ – cāgacetanāpi, viratipi, deyyadhammopi. ‘‘Saddhā hiriyaṃ kusalañca dāna’’nti (a. ni. 8.30) āgataṭṭhāne cāgacetanā dānaṃ. ‘‘Abhayaṃ detī’’ti (a. ni. 8.39) āgataṭṭhāne virati. ‘‘Dānaṃ deti annaṃ pāna’’nti āgataṭṭhāne deyyadhammo. Tattha cāgacetanā ‘‘deti vā deyyadhammaṃ, denti vā etāya deyyadhamma’’nti dānaṃ. Virati avakhaṇḍanaṭṭhena lavanaṭṭhena vā dānaṃ. Sā hi uppajjamānā bhayabheravādisaṅkhātaṃ dussīlyacetanaṃ dāti khaṇḍeti lunāti vāti dānaṃ. Deyyadhammo diyyatīti dānaṃ. Evametaṃ tividhampi atthato cetasiko ceva dhammo deyyadhammo cāti duvidhaṃ hoti. Tattha yesaṃ ‘‘cetasikova dhammo dānaṃ, na deyyadhammo’’ti laddhi, seyyathāpi rājagirikasiddhatthikānaṃ; te sandhāya cetasikoti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Atha naṃ deyyadhammavasena codetuṃ labbhāti pucchā sakavādissa, annādīni viya so na sakkā dātunti paṭikkhepo itarassa. Puna daḷhaṃ katvā puṭṭhe ‘‘abhayaṃ detī’’ti suttavasena paṭiññā tasseva. Phassapañhādīsu pana phassaṃ detītiādivohāraṃ apassanto paṭikkhipateva.
๔๗๙. อนิฎฺฐผลนฺติอาทิ อเจตสิกสฺส ธมฺมสฺส ทานภาวทีปนตฺถํ วุตฺตํฯ น หิ อเจตสิโก อนฺนาทิธโมฺม อายติํ วิปากํ เทติ, อิฎฺฐผลภาวนิยมนตฺถํ ปเนตํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ อยมฺปิ เหตฺถ อธิปฺปาโย – ยทิ อเจตสิโก อนฺนาทิธโมฺม ทานํ ภเวยฺย, หิตจิเตฺตน อนิฎฺฐํ อกนฺตํ เภสชฺชํ เทนฺตสฺส นิมฺพพีชาทีหิ วิย นิมฺพาทโย อนิฎฺฐเมว ผลํ นิพฺพเตฺตยฺยฯ ยสฺมา ปเนตฺถ หิตผรณจาคเจตนา ทานํ, ตสฺมา อนิเฎฺฐปิ เทยฺยธเมฺม ทานํ อิฎฺฐผลเมว โหตีติฯ
479. Aniṭṭhaphalantiādi acetasikassa dhammassa dānabhāvadīpanatthaṃ vuttaṃ. Na hi acetasiko annādidhammo āyatiṃ vipākaṃ deti, iṭṭhaphalabhāvaniyamanatthaṃ panetaṃ vuttanti veditabbaṃ. Ayampi hettha adhippāyo – yadi acetasiko annādidhammo dānaṃ bhaveyya, hitacittena aniṭṭhaṃ akantaṃ bhesajjaṃ dentassa nimbabījādīhi viya nimbādayo aniṭṭhameva phalaṃ nibbatteyya. Yasmā panettha hitapharaṇacāgacetanā dānaṃ, tasmā aniṭṭhepi deyyadhamme dānaṃ iṭṭhaphalameva hotīti.
เอวํ ปรวาทินา เจตสิกธมฺมสฺส ทานภาเว ปติฎฺฐาปิเต สกวาที อิตเรน ปริยาเยน เทยฺยธมฺมสฺส ทานภาวํ สาเธตุํ ทานํ อิฎฺฐผลํ วุตฺตํ ภควตาติอาทิมาหฯ ปรวาที ปน จีวราทีนํ อิฎฺฐวิปากตํ อปสฺสโนฺต ปฎิกฺขิปติฯ สุตฺตสาธนํ ปรวาทีวาเทปิ ยุชฺชติ สกวาทีวาเทปิ, น ปน เอเกนเตฺถนฯ เทยฺยธโมฺม อิฎฺฐผโลติ อิฎฺฐผลภาวมตฺตเมว ปฎิกฺขิตฺตํฯ ตสฺมา เตน หิ น วตฺตพฺพนฺติ อิฎฺฐผลภาเวเนว น วตฺตพฺพตา ยุชฺชติ ฯ ทาตพฺพเฎฺฐน ปน เทยฺยธโมฺม ทานเมวฯ ทินฺนญฺหิ ทานานํ สงฺกรภาวโมจนตฺถเมว อยํ กถาติฯ
Evaṃ paravādinā cetasikadhammassa dānabhāve patiṭṭhāpite sakavādī itarena pariyāyena deyyadhammassa dānabhāvaṃ sādhetuṃ dānaṃ iṭṭhaphalaṃ vuttaṃ bhagavatātiādimāha. Paravādī pana cīvarādīnaṃ iṭṭhavipākataṃ apassanto paṭikkhipati. Suttasādhanaṃ paravādīvādepi yujjati sakavādīvādepi, na pana ekenatthena. Deyyadhammo iṭṭhaphaloti iṭṭhaphalabhāvamattameva paṭikkhittaṃ. Tasmā tena hi na vattabbanti iṭṭhaphalabhāveneva na vattabbatā yujjati . Dātabbaṭṭhena pana deyyadhammo dānameva. Dinnañhi dānānaṃ saṅkarabhāvamocanatthameva ayaṃ kathāti.
ทานกถาวณฺณนาฯ
Dānakathāvaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๖๖) ๔. ทานกถา • (66) 4. Dānakathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๔. ทานกถาวณฺณนา • 4. Dānakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๔. ทานกถาวณฺณนา • 4. Dānakathāvaṇṇanā
