| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
4. දානකථාවණ්‌ණනා
4. Dānakathāvaṇṇanā
478. ඉදානි දානකථා නාම හොති. තත්‌ථ දානං නාම තිවිධං – චාගචෙතනාපි, විරතිපි, දෙය්‍යධම්‌මොපි. ‘‘සද්‌ධා හිරියං කුසලඤ්‌ච දාන’’න්‌ති (අ. නි. 8.30) ආගතට්‌ඨානෙ චාගචෙතනා දානං. ‘‘අභයං දෙතී’’ති (අ. නි. 8.39) ආගතට්‌ඨානෙ විරති. ‘‘දානං දෙති අන්‌නං පාන’’න්‌ති ආගතට්‌ඨානෙ දෙය්‍යධම්‌මො. තත්‌ථ චාගචෙතනා ‘‘දෙති වා දෙය්‍යධම්‌මං, දෙන්‌ති වා එතාය දෙය්‍යධම්‌ම’’න්‌ති දානං. විරති අවඛණ්‌ඩනට්‌ඨෙන ලවනට්‌ඨෙන වා දානං. සා හි උප්‌පජ්‌ජමානා භයභෙරවාදිසඞ්‌ඛාතං දුස්‌සීල්‍යචෙතනං දාති ඛණ්‌ඩෙති ලුනාති වාති දානං. දෙය්‍යධම්‌මො දිය්‍යතීති දානං. එවමෙතං තිවිධම්‌පි අත්‌ථතො චෙතසිකො චෙව ධම්‌මො දෙය්‍යධම්‌මො චාති දුවිධං හොති. තත්‌ථ යෙසං ‘‘චෙතසිකොව ධම්‌මො දානං, න දෙය්‍යධම්‌මො’’ති ලද්‌ධි, සෙය්‍යථාපි රාජගිරිකසිද්‌ධත්‌ථිකානං; තෙ සන්‌ධාය චෙතසිකොති පුච්‌ඡා සකවාදිස්‌ස, පටිඤ්‌ඤා ඉතරස්‌ස. අථ නං දෙය්‍යධම්‌මවසෙන චොදෙතුං ලබ්‌භාති පුච්‌ඡා සකවාදිස්‌ස, අන්‌නාදීනි විය සො න සක්‌කා දාතුන්‌ති පටික්‌ඛෙපො ඉතරස්‌ස. පුන දළ්‌හං කත්‌වා පුට්‌ඨෙ ‘‘අභයං දෙතී’’ති සුත්‌තවසෙන පටිඤ්‌ඤා තස්‌සෙව. ඵස්‌සපඤ්‌හාදීසු පන ඵස්‌සං දෙතීතිආදිවොහාරං අපස්‌සන්‌තො පටික්‌ඛිපතෙව.
478. Idāni dānakathā nāma hoti. Tattha dānaṃ nāma tividhaṃ – cāgacetanāpi, viratipi, deyyadhammopi. ‘‘Saddhā hiriyaṃ kusalañca dāna’’nti (a. ni. 8.30) āgataṭṭhāne cāgacetanā dānaṃ. ‘‘Abhayaṃ detī’’ti (a. ni. 8.39) āgataṭṭhāne virati. ‘‘Dānaṃ deti annaṃ pāna’’nti āgataṭṭhāne deyyadhammo. Tattha cāgacetanā ‘‘deti vā deyyadhammaṃ, denti vā etāya deyyadhamma’’nti dānaṃ. Virati avakhaṇḍanaṭṭhena lavanaṭṭhena vā dānaṃ. Sā hi uppajjamānā bhayabheravādisaṅkhātaṃ dussīlyacetanaṃ dāti khaṇḍeti lunāti vāti dānaṃ. Deyyadhammo diyyatīti dānaṃ. Evametaṃ tividhampi atthato cetasiko ceva dhammo deyyadhammo cāti duvidhaṃ hoti. Tattha yesaṃ ‘‘cetasikova dhammo dānaṃ, na deyyadhammo’’ti laddhi, seyyathāpi rājagirikasiddhatthikānaṃ; te sandhāya cetasikoti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Atha naṃ deyyadhammavasena codetuṃ labbhāti pucchā sakavādissa, annādīni viya so na sakkā dātunti paṭikkhepo itarassa. Puna daḷhaṃ katvā puṭṭhe ‘‘abhayaṃ detī’’ti suttavasena paṭiññā tasseva. Phassapañhādīsu pana phassaṃ detītiādivohāraṃ apassanto paṭikkhipateva.
479. අනිට්‌ඨඵලන්‌තිආදි අචෙතසිකස්‌ස ධම්‌මස්‌ස දානභාවදීපනත්‌ථං වුත්‌තං. න හි අචෙතසිකො අන්‌නාදිධම්‌මො ආයතිං විපාකං දෙති, ඉට්‌ඨඵලභාවනියමනත්‌ථං පනෙතං වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. අයම්‌පි හෙත්‌ථ අධිප්‌පායො – යදි අචෙතසිකො අන්‌නාදිධම්‌මො දානං භවෙය්‍ය, හිතචිත්‌තෙන අනිට්‌ඨං අකන්‌තං භෙසජ්‌ජං දෙන්‌තස්‌ස නිම්‌බබීජාදීහි විය නිම්‌බාදයො අනිට්‌ඨමෙව ඵලං නිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය. යස්‌මා පනෙත්‌ථ හිතඵරණචාගචෙතනා දානං, තස්‌මා අනිට්‌ඨෙපි දෙය්‍යධම්‌මෙ දානං ඉට්‌ඨඵලමෙව හොතීති.
479. Aniṭṭhaphalantiādi acetasikassa dhammassa dānabhāvadīpanatthaṃ vuttaṃ. Na hi acetasiko annādidhammo āyatiṃ vipākaṃ deti, iṭṭhaphalabhāvaniyamanatthaṃ panetaṃ vuttanti veditabbaṃ. Ayampi hettha adhippāyo – yadi acetasiko annādidhammo dānaṃ bhaveyya, hitacittena aniṭṭhaṃ akantaṃ bhesajjaṃ dentassa nimbabījādīhi viya nimbādayo aniṭṭhameva phalaṃ nibbatteyya. Yasmā panettha hitapharaṇacāgacetanā dānaṃ, tasmā aniṭṭhepi deyyadhamme dānaṃ iṭṭhaphalameva hotīti.
එවං පරවාදිනා චෙතසිකධම්‌මස්‌ස දානභාවෙ පතිට්‌ඨාපිතෙ සකවාදී ඉතරෙන පරියායෙන දෙය්‍යධම්‌මස්‌ස දානභාවං සාධෙතුං දානං ඉට්‌ඨඵලං වුත්‌තං භගවතාතිආදිමාහ. පරවාදී පන චීවරාදීනං ඉට්‌ඨවිපාකතං අපස්‌සන්‌තො පටික්‌ඛිපති. සුත්‌තසාධනං පරවාදීවාදෙපි යුජ්‌ජති සකවාදීවාදෙපි, න පන එකෙනත්‌ථෙන. දෙය්‍යධම්‌මො ඉට්‌ඨඵලොති ඉට්‌ඨඵලභාවමත්‌තමෙව පටික්‌ඛිත්‌තං. තස්‌මා තෙන හි න වත්‌තබ්‌බන්‌ති ඉට්‌ඨඵලභාවෙනෙව න වත්‌තබ්‌බතා යුජ්‌ජති . දාතබ්‌බට්‌ඨෙන පන දෙය්‍යධම්‌මො දානමෙව. දින්‌නඤ්‌හි දානානං සඞ්‌කරභාවමොචනත්‌ථමෙව අයං කථාති.
Evaṃ paravādinā cetasikadhammassa dānabhāve patiṭṭhāpite sakavādī itarena pariyāyena deyyadhammassa dānabhāvaṃ sādhetuṃ dānaṃ iṭṭhaphalaṃ vuttaṃ bhagavatātiādimāha. Paravādī pana cīvarādīnaṃ iṭṭhavipākataṃ apassanto paṭikkhipati. Suttasādhanaṃ paravādīvādepi yujjati sakavādīvādepi, na pana ekenatthena. Deyyadhammo iṭṭhaphaloti iṭṭhaphalabhāvamattameva paṭikkhittaṃ. Tasmā tena hi na vattabbanti iṭṭhaphalabhāveneva na vattabbatā yujjati . Dātabbaṭṭhena pana deyyadhammo dānameva. Dinnañhi dānānaṃ saṅkarabhāvamocanatthameva ayaṃ kathāti.
දානකථාවණ්‌ණනා.
Dānakathāvaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / කථාවත්‌ථුපාළි • Kathāvatthupāḷi / (66) 4. දානකථා • (66) 4. Dānakathā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 4. දානකථාවණ්‌ණනා • 4. Dānakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 4. දානකථාවණ්‌ණනා • 4. Dānakathāvaṇṇanā
