| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိနယာလင္ကာရ-ဋီကာ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
၁၃. ဒာနလက္ခဏာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ
13. Dānalakkhaṇādivinicchayakathā
၆၉. ဧဝံ ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယံ ကထေတ္ဝာ ဣဒာနိ ဒာနဝိသ္သာသဂ္ဂာဟလာဘပရိဏာမနဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘ဒာနဝိသ္သာသဂ္ဂာဟေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒီယတေ ဒာနံ, စီဝရာဒိဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ပဝတ္တော အလောဘပ္ပဓာနော ကာမာဝစရကုသလကိရိယစိတ္တုပ္ပာဒော။ သသနံ သာသော, သသု ဟိံသာယန္တိ ဓာတု, ဟိံသနန္တိ အတ္ထော, ဝိဂတော သာသော ဧတသ္မာ ဂာဟာတိ ဝိသ္သာသော။ ဂဟဏံ ဂာဟော, ဝိသ္သာသေန ဂာဟော ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟော။ ဝိသေသနေ စေတ္ထ ကရဏဝစနံ, ဝိသ္သာသဝသေန ဂာဟော, န ထေယ္ယစိတ္တဝသေနာတိ အတ္ထော။ လစ္ဆတေတိ လာဘော, စီဝရာဒိဝတ္ထု, တသ္သ လာဘသ္သ။ ပရိဏမိယတေ ပရိဏာမနံ, အညေသံ အတ္ထာယ ပရိဏတသ္သ အတ္တနော, အညသ္သ ဝာ ပရိဏာမနံ, ဒာပနန္တိ အတ္ထော။ ဒာနဝိသ္သာသဂ္ဂာဟေဟိ လာဘသ္သ ပရိဏာမနန္တိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဒေသေ သမဘိနိဝိဋ္ဌသ္သ ‘‘ဒာန’’န္တိ ပဒသ္သ အတ္ထဝိနိစ္ဆယော တာဝ ပဌမံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ အတ္တနော သန္တကသ္သ စီဝရာဒိပရိက္ခာရသ္သ ဒာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္သ ကသ္သစီတိ သမ္ပဒာနနိဒ္ဒေသော, ယသ္သ ကသ္သစိ ပဋိဂ္ဂာဟကသ္သာတိ အတ္ထော။
69. Evaṃ rūpiyādipaṭiggahaṇavinicchayaṃ kathetvā idāni dānavissāsaggāhalābhapariṇāmanavinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘dānavissāsaggāhehī’’tiādimāha. Tattha dīyate dānaṃ, cīvarādivatthuṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto alobhappadhāno kāmāvacarakusalakiriyacittuppādo. Sasanaṃ sāso, sasu hiṃsāyanti dhātu, hiṃsananti attho, vigato sāso etasmā gāhāti vissāso. Gahaṇaṃ gāho, vissāsena gāho vissāsaggāho. Visesane cettha karaṇavacanaṃ, vissāsavasena gāho, na theyyacittavasenāti attho. Lacchateti lābho, cīvarādivatthu, tassa lābhassa. Pariṇamiyate pariṇāmanaṃ, aññesaṃ atthāya pariṇatassa attano, aññassa vā pariṇāmanaṃ, dāpananti attho. Dānavissāsaggāhehi lābhassa pariṇāmananti ettha uddese samabhiniviṭṭhassa ‘‘dāna’’nti padassa atthavinicchayo tāva paṭhamaṃ evaṃ veditabboti yojanā. Attano santakassa cīvarādiparikkhārassa dānanti sambandho. Yassa kassacīti sampadānaniddeso, yassa kassaci paṭiggāhakassāti attho.
ယဒိဒံ ‘‘ဒာန’’န္တိ ဝုတ္တံ, တတ္ထ ကိံ လက္ခဏန္တိ အာဟ ‘‘တတ္ရိဒံ ဒာနလက္ခဏ’’န္တိ။ ‘‘ဣဒံ တုယ္ဟံ ဒေမီ’’တိ ဝဒတီတိ ဣဒံ တိဝင္ဂသမ္ပန္နံ ဒာနလက္ခဏံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဣဒန္တိ ဒေယ္ယဓမ္မနိဒသ္သနံ။ တုယ္ဟန္တိ ပဋိဂ္ဂာဟကနိဒသ္သနံ။ ဒေမီတိ ဒာယကနိဒသ္သနံ။ ဒဒာမီတိအာဒီနိ ပန ပရိယာယဝစနာနိ။ ဝုတ္တဉ္ဟိ ‘‘ဒေယ္ယဒာယကပဋိဂ္ဂာဟကာ ဝိယ ဒာနသ္သာ’’တိ, ‘‘တိဏ္ဏံ သမ္မုခီဘာဝာ ကုသလံ ဟောတီ’’တိ စ။ ‘‘ဝတ္ထုပရိစ္စာဂလက္ခဏတ္တာ ဒာနသ္သာ’’တိ ဣဒံ ပန ဧကဒေသလက္ခဏကထနမေဝ, ကိံ ဧဝံ ဒီယမာနံ သမ္မုခာယေဝ ဒိန္နံ ဟောတိ, ဥဒာဟု ပရမ္မုခာပီတိ အာဟ ‘‘သမ္မုခာပိ ပရမ္မုခာပိ ဒိန္နံယေဝ ဟောတီ’’တိ။ တုယ္ဟံ ဂဏ္ဟာဟီတိအာဒီသု အယမတ္ထော – ‘‘ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒေမီ’’တိ ဝုတ္တသဒိသံ ဟောတိ, တသ္မာ မုခ္ယတော ဒိန္နတ္တာ သုဒိန္နံ ဟောတိ, ‘‘ဂဏ္ဟာမီ’’တိ စ ဝုတ္တေ မုခ္ယတော ဂဟဏံ ဟောတိ, တသ္မာ သုဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ ‘‘တုယ္ဟံ မယ္ဟ’’န္တိ ဣမာနိ ပန ပဋိဂ္ဂာဟကပဋိဗန္ဓတာကရဏေ ဝစနာနိ။ တဝ သန္တကံ ကရောဟီတိအာဒီနိ ပန ပရိယာယတော ဒာနဂ္ဂဟဏာနိ, တသ္မာ ဒုဒိန္နံ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတိ။ လောကေ ဟိ အပရိစ္စဇိတုကာမာပိ ပုန ဂဏ္ဟိတုကာမာပိ ‘‘တဝ သန္တကံ ဟောတူ’’တိ နိယ္ယာတေန္တိ ယထာ တံ ကုသရညော မာတု ရဇ္ဇနိယ္ယာတနံ။ တေနာဟ ‘‘နေဝ ဒာတာ ဒာတုံ ဇာနာတိ, န ဣတရော ဂဟေတု’’န္တိ။ သစေ ပနာတိအာဒီသု ပန ဒာယကေန ပညတ္တိယံ အကောဝိဒတာယ ပရိယာယဝစနေ ဝုတ္တေပိ ပဋိဂ္ဂာဟကော အတ္တနော ပညတ္တိယံ ကောဝိဒတာယ မုခ္ယဝစနေန ဂဏ္ဟာတိ, တသ္မာ ‘‘သုဂ္ဂဟိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
Yadidaṃ ‘‘dāna’’nti vuttaṃ, tattha kiṃ lakkhaṇanti āha ‘‘tatridaṃ dānalakkhaṇa’’nti. ‘‘Idaṃ tuyhaṃ demī’’ti vadatīti idaṃ tivaṅgasampannaṃ dānalakkhaṇaṃ hotīti yojanā. Tattha idanti deyyadhammanidassanaṃ. Tuyhanti paṭiggāhakanidassanaṃ. Demīti dāyakanidassanaṃ. Dadāmītiādīni pana pariyāyavacanāni. Vuttañhi ‘‘deyyadāyakapaṭiggāhakā viya dānassā’’ti, ‘‘tiṇṇaṃ sammukhībhāvā kusalaṃ hotī’’ti ca. ‘‘Vatthupariccāgalakkhaṇattā dānassā’’ti idaṃ pana ekadesalakkhaṇakathanameva, kiṃ evaṃ dīyamānaṃ sammukhāyeva dinnaṃ hoti, udāhu parammukhāpīti āha ‘‘sammukhāpi parammukhāpi dinnaṃyeva hotī’’ti. Tuyhaṃ gaṇhāhītiādīsu ayamattho – ‘‘gaṇhāhī’’ti vutte ‘‘demī’’ti vuttasadisaṃ hoti, tasmā mukhyato dinnattā sudinnaṃ hoti, ‘‘gaṇhāmī’’ti ca vutte mukhyato gahaṇaṃ hoti, tasmā suggahitaṃ hoti. ‘‘Tuyhaṃ mayha’’nti imāni pana paṭiggāhakapaṭibandhatākaraṇe vacanāni. Tava santakaṃ karohītiādīni pana pariyāyato dānaggahaṇāni, tasmā dudinnaṃ duggahitañca hoti. Loke hi apariccajitukāmāpi puna gaṇhitukāmāpi ‘‘tava santakaṃ hotū’’ti niyyātenti yathā taṃ kusarañño mātu rajjaniyyātanaṃ. Tenāha ‘‘neva dātā dātuṃ jānāti, na itaro gahetu’’nti. Sace panātiādīsu pana dāyakena paññattiyaṃ akovidatāya pariyāyavacane vuttepi paṭiggāhako attano paññattiyaṃ kovidatāya mukhyavacanena gaṇhāti, tasmā ‘‘suggahita’’nti vuttaṃ.
သစေ ပန ဧကောတိအာဒီသု ပန ဒာယကော မုခ္ယဝစနေန ဒေတိ, ပဋိဂ္ဂာဟကောပိ မုခ္ယဝစနေန ပဋိက္ခိပတိ, တသ္မာ ဒာယကသ္သ ပုဗ္ဗေ အဓိဋ္ဌိတမ္ပိ စီဝရံ ဒာနဝသေန အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ, ပရိစ္စတ္တတ္တာ အတ္တနော အသန္တကတ္တာ အတိရေကစီဝရမ္ပိ န ဟောတိ, တသ္မာ ဒသာဟာတိက္ကမေပိ အာပတ္တိ န ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂာဟကသ္သပိ န ပဋိက္ခိပိတတ္တာ အတ္တနော သန္တကံ န ဟောတိ, တသ္မာ အတိရေကစီဝရံ န ဟောတီတိ ဒသာဟာတိက္ကမေပိ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ယသ္သ ပန ရုစ္စတီတိ ဧတ္ထ ပန ဣမသ္သ စီဝရသ္သ အသ္သာမိကတ္တာ ပံသုကူလဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ ယသ္သ ရုစ္စတိ, တေန ပံသုကူလဘာဝေန ဂဟေတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ပန ဒာယကေန ပုဗ္ဗအဓိဋ္ဌိတမ္ပိ ဒာနဝသေန အဓိဋ္ဌာနသ္သ ဝိဇဟိတတ္တာ ပုန အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဣတရေန ပုဗ္ဗေ အနဓိဋ္ဌိတတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
Sace pana ekotiādīsu pana dāyako mukhyavacanena deti, paṭiggāhakopi mukhyavacanena paṭikkhipati, tasmā dāyakassa pubbe adhiṭṭhitampi cīvaraṃ dānavasena adhiṭṭhānaṃ vijahati, pariccattattā attano asantakattā atirekacīvarampi na hoti, tasmā dasāhātikkamepi āpatti na hoti. Paṭiggāhakassapi na paṭikkhipitattā attano santakaṃ na hoti, tasmā atirekacīvaraṃ na hotīti dasāhātikkamepi āpatti natthi. Yassa pana ruccatīti ettha pana imassa cīvarassa assāmikattā paṃsukūlaṭṭhāne ṭhitattā yassa ruccati, tena paṃsukūlabhāvena gahetvā paribhuñjitabbaṃ, paribhuñjantena pana dāyakena pubbaadhiṭṭhitampi dānavasena adhiṭṭhānassa vijahitattā puna adhiṭṭhahitvā paribhuñjitabbaṃ itarena pubbe anadhiṭṭhitattāti daṭṭhabbaṃ.
ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒေဟီတိအာဒီသု ပန အာဏတ္ယတ္ထေ ပဝတ္တာယ ပဉ္စမီဝိဘတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာ အာဏတ္တေန ပဋိဂ္ဂာဟကသ္သ ဒိန္နကာလေယေဝ ပဋိဂ္ဂာဟကသ္သ သန္တကံ ဟောတိ, န တတော ပုဗ္ဗေ, ပုဗ္ဗေ ပန အာဏာပကသ္သေဝ, တသ္မာ ‘‘ယော ပဟိဏတိ, တသ္သေဝ သန္တက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒမ္မီတိ ပန ပစ္စုပ္ပန္နတ္ထေ ပဝတ္တာယ ဝတ္တမာနဝိဘတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာ တတော ပဋ္ဌာယ ပဋိဂ္ဂာဟကသ္သေဝ သန္တကံ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ယသ္သ ပဟီယတိ, တသ္သ သန္တက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာတိ ဣမိနာ အာယသ္မတာ ရေဝတတ္ထေရေန အာယသ္မတော သာရိပုတ္တသ္သ စီဝရပေသနဝတ္ထုသ္မိံ ဘဂဝတာ ဒေသိတေသု အဓိဋ္ဌာနေသု ဣဓ ဝုတ္တလက္ခဏေန အသမ္မောဟတော ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ဒသ္သေတိ။
Itthannāmassa dehītiādīsu pana āṇatyatthe pavattāya pañcamīvibhattiyā vuttattā āṇattena paṭiggāhakassa dinnakāleyeva paṭiggāhakassa santakaṃ hoti, na tato pubbe, pubbe pana āṇāpakasseva, tasmā ‘‘yo pahiṇati, tasseva santaka’’nti vuttaṃ. Itthannāmassa dammīti pana paccuppannatthe pavattāya vattamānavibhattiyā vuttattā tato paṭṭhāya paṭiggāhakasseva santakaṃ hoti, tasmā ‘‘yassa pahīyati, tassa santaka’’nti vuttaṃ. Tasmāti iminā āyasmatā revatattherena āyasmato sāriputtassa cīvarapesanavatthusmiṃ bhagavatā desitesu adhiṭṭhānesu idha vuttalakkhaṇena asammohato jānitabbanti dasseti.
တတ္ထ ဒ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ, သ္ဝာဓိဋ္ဌိတန္တိ စ န တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, အထ ခော သာမိကေ ဇီဝန္တေ ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟစီဝရဘာဝေန စ သာမိကေ မတေ မတကစီဝရဘာဝေန စ ဂဟဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, တတော ပန ဒသာဟေ အနတိက္ကန္တေယေဝ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနံ ဝာ ပရိက္ခာရစောဠာဓိဋ္ဌာနံ ဝာ ဝိကပ္ပနံ ဝာ ကာတဗ္ဗံ။ ယော ပဟိဏတီတိ ဒာယကံ သန္ဓာယာဟ, ယသ္သ ပဟီယတီတိ ပဋိဂ္ဂာဟကံ။
Tattha dvādhiṭṭhitaṃ, svādhiṭṭhitanti ca na ticīvarādhiṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ, atha kho sāmike jīvante vissāsaggāhacīvarabhāvena ca sāmike mate matakacīvarabhāvena ca gahaṇaṃ sandhāya vuttaṃ, tato pana dasāhe anatikkanteyeva ticīvarādhiṭṭhānaṃ vā parikkhāracoḷādhiṭṭhānaṃ vā vikappanaṃ vā kātabbaṃ. Yo pahiṇatīti dāyakaṃ sandhāyāha, yassa pahīyatīti paṭiggāhakaṃ.
ပရိစ္စဇိတ္ဝာ။ပေ.။ န လဘတိ, အာဟရာပေန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ အတ္တနာ။ပေ.။ နိသ္သဂ္ဂိယန္တိ ဣမိနာ ပရသန္တကဘူတတ္တံ ဇာနန္တော ထေယ္ယပသယ္ဟဝသေန အစ္ဆိန္ဒန္တော ပာရာဇိကော ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။ ပောရာဏဋီကာယံ ပန ‘‘သကသညာယ ဝိနာ ဂဏ္ဟန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတ္ဝာ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ သကသညာယ ဝိနာပိ တာဝကာလိကပံသုကူလသညာဒိဝသေန ဂဏ္ဟန္တော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပသယ္ဟာကာရံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘အစ္ဆိန္ဒတော နိသ္သဂ္ဂိယ’’န္တိ။ သစေ ပန။ပေ.။ ဝဋ္ဋတီတိ တုဋ္ဌဒာနံ အာဟ, အထ ပနာတိအာဒိနာ ကုပိတဒာနံ။ ဥဘယထာပိ သယံ ဒိန္နတ္တာ ဝဋ္ဋတိ, ဂဟဏေ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။
Pariccajitvā…pe… na labhati, āharāpento bhaṇḍagghena kāretabboti attho. Attanā…pe… nissaggiyanti iminā parasantakabhūtattaṃ jānanto theyyapasayhavasena acchindanto pārājiko hotīti dasseti. Porāṇaṭīkāyaṃ pana ‘‘sakasaññāya vinā gaṇhanto bhaṇḍaṃ agghāpetvā āpattiyā kāretabbo’’ti vuttaṃ. Sakasaññāya vināpi tāvakālikapaṃsukūlasaññādivasena gaṇhanto āpattiyā na kāretabbo. Aṭṭhakathāyaṃ pana pasayhākāraṃ sandhāya vadati. Tenāha ‘‘acchindato nissaggiya’’nti. Sace pana…pe… vaṭṭatīti tuṭṭhadānaṃ āha, atha panātiādinā kupitadānaṃ. Ubhayathāpi sayaṃ dinnattā vaṭṭati, gahaṇe āpatti natthīti attho.
မမ သန္တိကေ။ပေ.။ ဧဝံ ပန ဒာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝတ္ထုပရိစ္စာဂလက္ခဏတ္တာ ဒာနသ္သ ဧဝံ ဒဒန္တော အပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဒိန္နတ္တာ ဒာနံ န ဟောတီတိ န ဝဋ္ဋတိ, တတော ဧဝ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ပုဗ္ဗေ ‘‘အကရောန္တသ္သ န ဒေမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယထာဝုတ္တဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏာဒီနိ အကရောန္တေ အာစရိယသ္သေဝ သန္တကံ ဟောတီတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။ ကရောန္တေ ပန အန္တေဝာသိကသ္သ သန္တကံ ဘဝေယ္ယ သဗ္ဗသော အပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဒိန္နတ္တာ။ သကသညာယ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ‘‘အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ။ ဋီကာယံ (သာရတ္ထ. ဋီ. ၂.၆၃၅) ပန ‘‘ဧဝံ ဒိန္နံ ဘတိသဒိသတ္တာ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘတိသဒိသေ သတိပိ ကမ္မေ ကတေ ဘတိ လဒ္ဓဗ္ဗာ ဟောတိ, တသ္မာ အာရောပေတုံ န ဝဋ္ဋေယ္ယ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ. ဝိ. ဋီ. ၁.၆၃၅) ပန ‘‘အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကမ္မေ အကတေ ဘတိသဒိသတ္တာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တေန ကမ္မေ ကတေ အာဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ဥပဇ္ဈံ ဂဏ္ဟိသ္သတီတိ သာမဏေရသ္သ ဒာနံ ဒီပေတိ, တေန စ သာမဏေရကာလေ ဒတ္ဝာ ဥပသမ္ပန္နကာလေ အစ္ဆိန္ဒတောပိ ပာစိတ္တိယံ ဒီပေတိ။ အယံ တာဝ ဒာနေ ဝိနိစ္ဆယောတိ ဣမိနာ ဒာနဝိနိစ္ဆယာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဝိနိစ္ဆယာနံ ဧကပရိစ္ဆေဒကတဘာဝံ ဒီပေတိ။
Mama santike…pe… evaṃ pana dātuṃ na vaṭṭatīti vatthupariccāgalakkhaṇattā dānassa evaṃ dadanto apariccajitvā dinnattā dānaṃ na hotīti na vaṭṭati, tato eva dukkaṭaṃ hoti. Āharāpetuṃ pana vaṭṭatīti pubbe ‘‘akarontassa na demī’’ti vuttattā yathāvuttaupajjhāyaggahaṇādīni akaronte ācariyasseva santakaṃ hotīti katvā vuttaṃ. Karonte pana antevāsikassa santakaṃ bhaveyya sabbaso apariccajitvā dinnattā. Sakasaññāya vijjamānattā ‘‘āharāpetuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ siyā. Ṭīkāyaṃ (sārattha. ṭī. 2.635) pana ‘‘evaṃ dinnaṃ bhatisadisattā āharāpetuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Bhatisadise satipi kamme kate bhati laddhabbā hoti, tasmā āropetuṃ na vaṭṭeyya. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. 1.635) pana ‘‘āharāpetuṃ vaṭṭatīti kamme akate bhatisadisattā vutta’’nti vuttaṃ, tena kamme kate āharāpetuṃ na vaṭṭatīti siddhaṃ. Upajjhaṃ gaṇhissatīti sāmaṇerassa dānaṃ dīpeti, tena ca sāmaṇerakāle datvā upasampannakāle acchindatopi pācittiyaṃ dīpeti. Ayaṃ tāva dāne vinicchayoti iminā dānavinicchayādīnaṃ tiṇṇaṃ vinicchayānaṃ ekaparicchedakatabhāvaṃ dīpeti.
ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟလက္ခဏဝိနိစ္ဆယကထာ
Vissāsaggāhalakkhaṇavinicchayakathā
၇၀. အနုဋ္ဌာနသေယ္ယာ နာမ ယာယ သေယ္ယာယ သယိတော ယာဝ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယုပစ္ဆေဒံ န ပာပုဏာတိ, တာဝ ဝုစ္စတိ။ ဒဒမာနေန စ မတကဓနံ တာဝ ယေ တသ္သ ဓနေ ဣသ္သရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝာ ပဗ္ဗဇိတာ ဝာ, တေသံ ဒာတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ကေ ဂဟဋ္ဌာ ကေ ပဗ္ဗဇိတာ ကေန ကာရဏေန တသ္သ ဓနေ ဣသ္သရာတိ? ဂဟဋ္ဌာ တာဝ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘူတာ တေန ကာရဏေန ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘာဂဘူတေ တသ္သ ဓနေ ဣသ္သရာ, ယေသဉ္စ ဝာဏိဇာနံ ဟတ္ထတော ကပ္ပိယကာရကေန ပတ္တာဒိပရိက္ခာရော ဂာဟာပိတော, တေသံ ယံ ဒာတဗ္ဗမူလံ, တေ စ တသ္သ ဓနေ ဣသ္သရာ, ယေသဉ္စ မာတာပိတူနံ အတ္ထာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဝတ္ထာနိ ဌပိတာနိ, တေပိ တသ္သ ဓနသ္သ ဣသ္သရာ။ ဧဝမာဒိနာ ယေန ယေန ကာရဏေန ယံ ယံ ပရိက္ခာရဓနံ ယေဟိ ယေဟိ ဂဟဋ္ဌေဟိ လဘိတဗ္ဗံ ဟောတိ, တေန တေန ကာရဏေန တေ တေ ဂဟဋ္ဌာ တသ္သ တသ္သ ဓနသ္သ ဣသ္သရာ။
70.Anuṭṭhānaseyyā nāma yāya seyyāya sayito yāva jīvitindriyupacchedaṃ na pāpuṇāti, tāva vuccati. Dadamānena ca matakadhanaṃ tāva ye tassa dhane issarā gahaṭṭhā vā pabbajitā vā, tesaṃ dātabbanti ettha ke gahaṭṭhā ke pabbajitā kena kāraṇena tassa dhane issarāti? Gahaṭṭhā tāva gilānupaṭṭhākabhūtā tena kāraṇena gilānupaṭṭhākabhāgabhūte tassa dhane issarā, yesañca vāṇijānaṃ hatthato kappiyakārakena pattādiparikkhāro gāhāpito, tesaṃ yaṃ dātabbamūlaṃ, te ca tassa dhane issarā, yesañca mātāpitūnaṃ atthāya paricchinditvā vatthāni ṭhapitāni, tepi tassa dhanassa issarā. Evamādinā yena yena kāraṇena yaṃ yaṃ parikkhāradhanaṃ yehi yehi gahaṭṭhehi labhitabbaṃ hoti, tena tena kāraṇena te te gahaṭṭhā tassa tassa dhanassa issarā.
ပဗ္ဗဇိတာ ပန ဗာဟိရကာ တထေဝ သတိ ကာရဏေ ဣသ္သရာ။ ပဉ္စသု ပန သဟဓမ္မိကေသု ဘိက္ခူ သာမဏေရာ စ မတာနံ ဘိက္ခုသာမဏေရာနံ ဓနံ ဝိနာပိ ကာရဏေန ဒာယာဒဘာဝေန လဘန္တိ, န ဣတရာ။ ဘိက္ခုနီသိက္ခမာနသာမဏေရီနမ္ပိ ဓနံ တာယေဝ လဘန္တိ, န ဣတရေ။ တံ ပန မတကဓနဘာဇနံ စတုပစ္စယဘာဇနဝိနိစ္ဆယေ အာဝိ ဘဝိသ္သတိ, ဗဟူ ပန ဝိနယဓရတ္ထေရာ ‘‘ယေ တသ္သ ဓနသ္သ ဣသ္သရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝာ ပဗ္ဗဇိတာ ဝာ’’တိ ပာဌံ နိသ္သာယ ‘‘မတဘိက္ခုသ္သ ဓနံ ဂဟဋ္ဌဘူတာ ဉာတကာ လဘန္တီ’’တိ ဝိနိစ္ဆိနန္တိ, တမ္ပိ ဝိနိစ္ဆယံ တသ္သ စ ယုတ္တာယုတ္တဘာဝံ တတ္ထေဝ ဝက္ခာမ။
Pabbajitā pana bāhirakā tatheva sati kāraṇe issarā. Pañcasu pana sahadhammikesu bhikkhū sāmaṇerā ca matānaṃ bhikkhusāmaṇerānaṃ dhanaṃ vināpi kāraṇena dāyādabhāvena labhanti, na itarā. Bhikkhunīsikkhamānasāmaṇerīnampi dhanaṃ tāyeva labhanti, na itare. Taṃ pana matakadhanabhājanaṃ catupaccayabhājanavinicchaye āvi bhavissati, bahū pana vinayadharattherā ‘‘ye tassa dhanassa issarā gahaṭṭhā vā pabbajitā vā’’ti pāṭhaṃ nissāya ‘‘matabhikkhussa dhanaṃ gahaṭṭhabhūtā ñātakā labhantī’’ti vinicchinanti, tampi vinicchayaṃ tassa ca yuttāyuttabhāvaṃ tattheva vakkhāma.
အနတ္တမနသ္သ သန္တကန္တိ ‘‘ဒုဋ္ဌု ကတံ တယာ မယာ အဒိန္နံ မမ သန္တကံ ဂဏ္ဟန္တေနာ’’တိ ဝစီဘေဒေန ဝာ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ဝာ ဒောမနသ္သပ္ပတ္တသ္သ သန္တကံ။ ယော ပန ပဌမံယေဝ ‘‘သုဋ္ဌု ကတံ တယာ မမ သန္တကံ ဂဏ္ဟန္တေနာ’’တိ ဝစီဘေဒေန ဝာ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ပစ္ဆာ ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော, ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယောပိ အဒာတုကာမော, စိတ္တေန ပန အဓိဝာသေတိ, န ကိဉ္စိ ဝဒတီတိ ဧတ္ထ တု ပောရာဏဋီကာယံ (သာရတ္ထ. ဋီ. ၂.၁၃၁) ‘‘စိတ္တေန ပန အဓိဝာသေတီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘န ကိဉ္စိ ဝဒတီ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သတိ ‘‘စိတ္တေနာ’’တိ ဣဒံ အဓိဝာသနကိရိယာယ ကရဏံ ဟောတိ။ အဒာတုကာမောတိ ဧတ္ထာပိ တမေဝ ကရဏံ သိယာ, တတော ‘‘စိတ္တေန အဒာတုကာမော, စိတ္တေန အဓိဝာသေတီ’’တိဝစနံ ဩစိတ္ယသမ္ပောသကံ န ဘဝေယ္ယ။ တံ ဌပေတ္ဝာ ‘‘အဒာတုကာမော’’တိ ဧတ္ထ ကာယေနာတိ ဝာ ဝာစာယာတိ ဝာ အညံ ကရဏမ္ပိ န သမ္ဘဝတိ, တဒသမ္ဘဝေ သတိ ဝိသေသတ္ထဝာစကော ပန-သဒ္ဒောပိ နိရတ္ထကော။ န ကိဉ္စိ ဝဒတီတိ ဧတ္ထ တု ဝဒနကိရိယာယ ကရဏံ ‘‘ဝာစာယာ’’တိ ပဒံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, တထာ စ သတိ အညံ အဓိဝာသနကိရိယာယ ကရဏံ, အညံ ဝဒနကိရိယာယ ကရဏံ, အညာ အဓိဝာသနကိရိယာ, အညာ ဝဒနကိရိယာ, တသ္မာ ‘‘ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတု’’န္တိ ဝတ္တုံ န အရဟတိ, တသ္မာ ယောပိ စိတ္တေန အဒာတုကာမော ဟောတိ, ပန တထာပိ ဝာစာယ အဓိဝာသေတိ, န ကိဉ္စိ ဝဒတီတိ ယောဇနံ ကတ္ဝာ ပန ‘‘အဓိဝာသေတီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပကာသေတုံ န ကိဉ္စိ ဝဒတီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တုမရဟတိ။ ဧတ္ထ တု ပန-သဒ္ဒော အရုစိလက္ခဏသူစနတ္ထော။ ‘‘စိတ္တေနာ’’တိ ဣဒံ အဒာတုကာမကိရိယာယ ကရဏံ, ‘‘ဝာစာယာ’’တိ အဓိဝာသနကိရိယာယ အဝဒနကိရိယာယ စ ကရဏံ။ အဓိဝာသနကိရိယာ စ အဝဒနကိရိယာယေဝ ။ ‘‘အဓိဝာသေတီ’’တိ ဝုတ္တေ အဝဒနကိရိယာယ အပာကဋဘာဝတော တံ ပကာသေတုံ ‘‘န ကိဉ္စိ ဝဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ဧဝံ ဂယ္ဟမာနေ ပုဗ္ဗာပရဝစနတ္ထော ဩစိတ္ယသမ္ပောသကော သိယာ, တသ္မာ ဧတ္တကဝိဝရေဟိ ဝိစာရေတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။
Anattamanassa santakanti ‘‘duṭṭhu kataṃ tayā mayā adinnaṃ mama santakaṃ gaṇhantenā’’ti vacībhedena vā cittuppādamattena vā domanassappattassa santakaṃ. Yo pana paṭhamaṃyeva ‘‘suṭṭhu kataṃ tayā mama santakaṃ gaṇhantenā’’ti vacībhedena vā cittuppādamattena vā anumoditvā pacchā kenaci kāraṇena kupito, paccāharāpetuṃ na labhati. Yopi adātukāmo, cittena pana adhivāseti, na kiñci vadatīti ettha tu porāṇaṭīkāyaṃ (sārattha. ṭī. 2.131) ‘‘cittena pana adhivāsetīti vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘na kiñci vadatī’ti vutta’’nti vuttaṃ. Evaṃ sati ‘‘cittenā’’ti idaṃ adhivāsanakiriyāya karaṇaṃ hoti. Adātukāmoti etthāpi tameva karaṇaṃ siyā, tato ‘‘cittena adātukāmo, cittena adhivāsetī’’tivacanaṃ ocityasamposakaṃ na bhaveyya. Taṃ ṭhapetvā ‘‘adātukāmo’’ti ettha kāyenāti vā vācāyāti vā aññaṃ karaṇampi na sambhavati, tadasambhave sati visesatthavācako pana-saddopi niratthako. Na kiñci vadatīti ettha tu vadanakiriyāya karaṇaṃ ‘‘vācāyā’’ti padaṃ icchitabbaṃ, tathā ca sati aññaṃ adhivāsanakiriyāya karaṇaṃ, aññaṃ vadanakiriyāya karaṇaṃ, aññā adhivāsanakiriyā, aññā vadanakiriyā, tasmā ‘‘vuttamevatthaṃ vibhāvetu’’nti vattuṃ na arahati, tasmā yopi cittena adātukāmo hoti, pana tathāpi vācāya adhivāseti, na kiñci vadatīti yojanaṃ katvā pana ‘‘adhivāsetīti vuttamevatthaṃ pakāsetuṃ na kiñci vadatīti vutta’’nti vattumarahati. Ettha tu pana-saddo arucilakkhaṇasūcanattho. ‘‘Cittenā’’ti idaṃ adātukāmakiriyāya karaṇaṃ, ‘‘vācāyā’’ti adhivāsanakiriyāya avadanakiriyāya ca karaṇaṃ. Adhivāsanakiriyā ca avadanakiriyāyeva . ‘‘Adhivāsetī’’ti vutte avadanakiriyāya apākaṭabhāvato taṃ pakāsetuṃ ‘‘na kiñci vadatī’’ti vuttaṃ, evaṃ gayhamāne pubbāparavacanattho ocityasamposako siyā, tasmā ettakavivarehi vicāretvā gahetabboti.
လာဘပရိဏာမနဝိနိစ္ဆယကထာ
Lābhapariṇāmanavinicchayakathā
၇၁. လာဘပရိဏာမနဝိနိစ္ဆယေ တုမ္ဟာကံ သပ္ပိအာဒီနိ အာဘတာနီတိ တုမ္ဟာကံ အတ္ထာယ အာဘတာနိ သပ္ပိအာဒီနိ။ ပရိဏတဘာဝံ ဇာနိတ္ဝာပိ ဝုတ္တဝိဓိနာ ဝိညာပေန္တေန တေသံ သန္တကမေဝ ဝိညာပိတံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မယ္ဟမ္ပိ ဒေထာတိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတီ’’တိ။
71. Lābhapariṇāmanavinicchaye tumhākaṃ sappiādīni ābhatānīti tumhākaṃ atthāya ābhatāni sappiādīni. Pariṇatabhāvaṃ jānitvāpi vuttavidhinā viññāpentena tesaṃ santakameva viññāpitaṃ nāma hotīti āha ‘‘mayhampi dethāti vadati, vaṭṭatī’’ti.
‘‘ပုပ္ဖမ္ပိ အာရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ပရိဏတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, သစေ ပန ဧကသ္မိံ စေတိယေ ပူဇိတံ ပုပ္ဖံ ဂဟေတ္ဝာ အညသ္မိံ စေတိယေ ပူဇေတိ, ဝဋ္ဋတီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ. ဋီ. ၂.၆၆၀) ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၆၆၀) ပန နိယမေတ္ဝာ ‘‘အညသ္သ စေတိယသ္သ အတ္ထာယ ရောပိတမာလာဝစ္ဆတော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ န ကေဝလံ ပရိဏတဘာဝောယေဝ ကထိတော, အထ ခော နိယမေတ္ဝာ ရောပိတဘာဝောပိ။ ပုပ္ဖမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ကုတော မာလာဝစ္ဆန္တိ ဒသ္သေတိ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ. ဝိ. ဋီ. ၁.၆၆၀) ပန ‘‘ရောပိတမာလာဝစ္ဆတောတိ ကေနစိ နိယမေတ္ဝာ ရောပိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, အနောစိတံ မိလာယမာနံ ဩစိနိတ္ဝာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပူဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဌိတံ ဒိသ္ဝာတိ သေသကံ ဂဟေတ္ဝာ ဌိတံ ဒိသ္ဝာ။ ဣမသ္သ သုနခသ္သ မာ ဒေဟိ, ဧတသ္သ ဒေဟီတိ ဣဒံ ပရိဏတေယေဝ, တိရစ္ဆာနဂတသ္သ ပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဒိန္နေ ပန တံ ပလာပေတ္ဝာ အညံ ဘုဉ္ဇာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ‘‘ကတ္ထ ဒေမာတိအာဒိနာ ဧကေနာကာရေန အနာပတ္တိ ဒသ္သိတာ။ ဧဝံ ပန အပုစ္ဆိတေပိ ‘အပရိဏတံ ဣဒ’န္တိ ဇာနန္တေန အတ္တနော ရုစိယာ ယတ္ထ ဣစ္ဆတိ, တတ္ထ ဒာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ဣစ္ဆထ, တတ္ထ ဒေထာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘တုမ္ဟာကံ ရုစိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယတ္ထ ဣစ္ဆတိ, တတ္ထ ဒာပေတုံ လဘတိ။
‘‘Pupphampi āropetuṃ na vaṭṭatīti idaṃ pariṇataṃ sandhāya vuttaṃ, sace pana ekasmiṃ cetiye pūjitaṃ pupphaṃ gahetvā aññasmiṃ cetiye pūjeti, vaṭṭatī’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 2.660) vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.660) pana niyametvā ‘‘aññassa cetiyassa atthāya ropitamālāvacchato’’ti vuttattā na kevalaṃ pariṇatabhāvoyeva kathito, atha kho niyametvā ropitabhāvopi. Pupphampīti pi-saddena kuto mālāvacchanti dasseti. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. 1.660) pana ‘‘ropitamālāvacchatoti kenaci niyametvā ropitaṃ sandhāya vuttaṃ, anocitaṃ milāyamānaṃ ocinitvā yattha katthaci pūjetuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Ṭhitaṃ disvāti sesakaṃ gahetvā ṭhitaṃ disvā. Imassa sunakhassa mā dehi, etassa dehīti idaṃ pariṇateyeva, tiracchānagatassa pariccajitvā dinne pana taṃ palāpetvā aññaṃ bhuñjāpetuṃ vaṭṭati, tasmā ‘‘kattha demātiādinā ekenākārena anāpatti dassitā. Evaṃ pana apucchitepi ‘apariṇataṃ ida’nti jānantena attano ruciyā yattha icchati, tattha dāpetuṃ vaṭṭatī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Yattha icchatha, tattha dethāti etthāpi ‘‘tumhākaṃ ruciyā’’ti vuttattā yattha icchati, tattha dāpetuṃ labhati.
ပရိဝာရေ (ပရိ. အဋ္ဌ. ၃၂၉) ပန နဝ အဓမ္မိကာနိ ဒာနာနီတိ သင္ဃသ္သ ပရိဏတံ အညသင္ဃသ္သ ဝာ စေတိယသ္သ ဝာ ပုဂ္ဂလသ္သ ဝာ ပရိဏာမေတိ, စေတိယသ္သ ပရိဏတံ အညစေတိယသ္သ ဝာ သင္ဃသ္သ ဝာ ပုဂ္ဂလသ္သ ဝာ ပရိဏာမေတိ, ပုဂ္ဂလသ္သ ပရိဏတံ အညပုဂ္ဂလသ္သ ဝာ သင္ဃသ္သ ဝာ စေတိယသ္သ ဝာ ပရိဏာမေတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တာနိ။ နဝ ပဋိဂ္ဂဟာ ပရိဘောဂာ စာတိ ဧတေသံယေဝ ဒာနာနံ ပဋိဂ္ဂဟာ စ ပရိဘောဂာ စ။ တီဏိ ဓမ္မိကာနိ ဒာနာနီတိ သင္ဃသ္သ နိန္နံ သင္ဃသ္သေဝ ဒေတိ, စေတိယသ္သ နိန္နံ စေတိယသ္သေဝ ဒေတိ, ပုဂ္ဂလသ္သ နိန္နံ ပုဂ္ဂလသ္သေဝ ဒေတီတိ ဣမာနိ တီဏိ။ ပဋိဂ္ဂဟပဋိဘောဂာပိ တေသံယေဝ ပဋိဂ္ဂဟာ စ ပရိဘောဂာ စာတိ အာဂတံ။
Parivāre (pari. aṭṭha. 329) pana nava adhammikāni dānānīti saṅghassa pariṇataṃ aññasaṅghassa vā cetiyassa vā puggalassa vā pariṇāmeti, cetiyassa pariṇataṃ aññacetiyassa vā saṅghassa vā puggalassa vā pariṇāmeti, puggalassa pariṇataṃ aññapuggalassa vā saṅghassa vā cetiyassa vā pariṇāmetīti evaṃ vuttāni. Nava paṭiggahā paribhogācāti etesaṃyeva dānānaṃ paṭiggahā ca paribhogā ca. Tīṇi dhammikāni dānānīti saṅghassa ninnaṃ saṅghasseva deti, cetiyassa ninnaṃ cetiyasseva deti, puggalassa ninnaṃ puggalasseva detīti imāni tīṇi. Paṭiggahapaṭibhogāpi tesaṃyeva paṭiggahā ca paribhogā cāti āgataṃ.
ဣတိ ဝိနယသင္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင္ကာရေ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
ဒာနလက္ခဏာဒိဝိနိစ္ဆယကထာလင္ကာရော နာမ
Dānalakkhaṇādivinicchayakathālaṅkāro nāma
တေရသမော ပရိစ္ဆေဒော။
Terasamo paricchedo.
