Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိနယသင္ဂဟ-အဋ္ဌကထာ • Vinayasaṅgaha-aṭṭhakathā |
၁၃. ဒာနလက္ခဏာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ
13. Dānalakkhaṇādivinicchayakathā
၆၉. ဒာနဝိသ္သာသဂ္ဂာဟေဟိ လာဘသ္သ ပရိဏာမနန္တိ ဧတ္ထ တာဝ ဒာနန္တိ အတ္တနော သန္တကသ္သ စီဝရာဒိပရိက္ခာရသ္သ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီသု ယသ္သ ကသ္သစိ ဒာနံ။ တတ္ရိဒံ ဒာနလက္ခဏံ – ‘‘ဣဒံ တုယ္ဟံ ဒေမိ ဒဒာမိ ဒဇ္ဇာမိ ဩဏောဇေမိ ပရိစ္စဇာမိ ဝိသ္သဇ္ဇာမီ’’တိ ဝာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒေမိ။ပေ.။ ဝိသ္သဇ္ဇာမီ’’တိ ဝာ ဝဒတိ, သမ္မုခာပိ ပရမ္မုခာပိ ဒိန္နံယေဝ ဟောတိ။ ‘‘တုယ္ဟံ ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယ္ဟံ ဂဏ္ဟာမီ’’တိ ဝဒတိ, သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟိ, တဝ သန္တကံ ဟောတု, တဝ သန္တကံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မမ သန္တကံ ကရောမိ, မမ သန္တကံ ဟောတု, မမ သန္တကံ ကရိသ္သာမီ’’တိ ဝဒတိ, ဒုဒိန္နံ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ နေဝ ဒာတာ ဒာတုံ ဇာနာတိ, န ဣတရော ဂဟေတုံ, သစေ ပန ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ, မယ္ဟံ ဂဏ္ဟာမီ’’တိ ဂဏ္ဟာတိ, သုဂ္ဂဟိတံ။ သစေ ပန ဧကော ‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဣတရော ‘‘န ဂဏ္ဟာမီ’’တိ ဝဒတိ, ပုန သော ‘‘ဒိန္နံ မယာ တုယ္ဟံ, ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဣတရောပိ ‘‘န မယ္ဟံ ဣမိနာ အတ္ထော’’တိ ဝဒတိ, တတော ပုရိမောပိ ‘‘မယာ ဒိန္န’’န္တိ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ, ပစ္ဆိမောပိ ‘‘မယာ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ, ကသ္သ အာပတ္တီတိ? န ကသ္သစိ။ ယသ္သ ပန ရုစ္စတိ, တေန အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒေဟီ’’တိ ဒိန္နံ ယာဝ ပရသ္သ ဟတ္ထံ န ပာပုဏာတိ, တာဝ ယော ပဟိဏတိ, တသ္သေဝ သန္တကံ, ‘‘ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ယသ္သ ပဟီယတိ, တသ္သ သန္တကံ။ တသ္မာ ဘိက္ခု ဘိက္ခုသ္သ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ယော ပဟိဏတိ, တသ္သ ဝိသ္သာသာ ဂဏ္ဟာတိ, သုဂ္ဂဟိတံ။ ယသ္သ ပဟီယတိ, တသ္သ ဝိသ္သာသာ ဂဏ္ဟာတိ, ဒုဂ္ဂဟိတံ။
69.Dānavissāsaggāhehilābhassa pariṇāmananti ettha tāva dānanti attano santakassa cīvarādiparikkhārassa saddhivihārikādīsu yassa kassaci dānaṃ. Tatridaṃ dānalakkhaṇaṃ – ‘‘idaṃ tuyhaṃ demi dadāmi dajjāmi oṇojemi pariccajāmi vissajjāmī’’ti vā ‘‘itthannāmassa demi…pe… vissajjāmī’’ti vā vadati, sammukhāpi parammukhāpi dinnaṃyeva hoti. ‘‘Tuyhaṃ gaṇhāhī’’ti vutte ‘‘mayhaṃ gaṇhāmī’’ti vadati, sudinnaṃ suggahitañca. ‘‘Tava santakaṃ karohi, tava santakaṃ hotu, tava santakaṃ hotī’’ti vutte ‘‘mama santakaṃ karomi, mama santakaṃ hotu, mama santakaṃ karissāmī’’ti vadati, dudinnaṃ duggahitañca. Neva dātā dātuṃ jānāti, na itaro gahetuṃ, sace pana ‘‘tava santakaṃ karohī’’ti vutte ‘‘sādhu, bhante, mayhaṃ gaṇhāmī’’ti gaṇhāti, suggahitaṃ. Sace pana eko ‘‘idaṃ cīvaraṃ gaṇhāhī’’ti vadati, itaro ‘‘na gaṇhāmī’’ti vadati, puna so ‘‘dinnaṃ mayā tuyhaṃ, gaṇhāhī’’ti vadati, itaropi ‘‘na mayhaṃ iminā attho’’ti vadati, tato purimopi ‘‘mayā dinna’’nti dasāhaṃ atikkāmeti, pacchimopi ‘‘mayā paṭikkhitta’’nti, kassa āpattīti? Na kassaci. Yassa pana ruccati, tena adhiṭṭhahitvā paribhuñjitabbaṃ. ‘‘Itthannāmassa dehī’’ti dinnaṃ yāva parassa hatthaṃ na pāpuṇāti, tāva yo pahiṇati, tasseva santakaṃ, ‘‘itthannāmassa dammī’’ti dinnaṃ pana yassa pahīyati, tassa santakaṃ. Tasmā bhikkhu bhikkhussa hatthe cīvaraṃ pahiṇati ‘‘idaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dehī’’ti. So antarāmagge yo pahiṇati, tassa vissāsā gaṇhāti, suggahitaṃ. Yassa pahīyati, tassa vissāsā gaṇhāti, duggahitaṃ.
ဘိက္ခု (မဟာဝ. ၃၇၈-၃၇၉) ဘိက္ခုသ္သ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယော ပဟိဏတိ, သော ကာလကတော’’တိ, တသ္သ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, သ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ယသ္သ ပဟီယတိ, တသ္သ ဝိသ္သာသာ ဂဏ္ဟာတိ, ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုသ္သ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယသ္သ ပဟီယတိ, သော ကာလကတော’’တိ, တသ္သ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဒ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ယော ပဟိဏတိ, တသ္သ ဝိသ္သာသာ ဂဏ္ဟာတိ, သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုသ္သ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ဥဘော ကာလကတာ’’တိ, ယော ပဟိဏတိ, တသ္သ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, သ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ယသ္သ ပဟီယတိ, တသ္သ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဒ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုသ္သ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ယော ပဟိဏတိ, တသ္သ ဝိသ္သာသာ ဂဏ္ဟာတိ, ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ယသ္သ ပဟီယတိ, တသ္သ ဝိသ္သာသာ ဂဏ္ဟာတိ, သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုသ္သ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယော ပဟိဏတိ, သော ကာလကတော’’တိ, တသ္သ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဒ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ယသ္သ ပဟီယတိ, တသ္သ ဝိသ္သာသာ ဂဏ္ဟာတိ, သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုသ္သ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယသ္သ ပဟီယတိ, သော ကာလကတော’’တိ, တသ္သ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, သ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ယော ပဟိဏတိ, တသ္သ ဝိသ္သာသာ ဂဏ္ဟာတိ, ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုသ္သ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ဥဘော ကာလကတာ’’တိ။ ယော ပဟိဏတိ, တသ္သ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, ဒ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ယသ္သ ပဟီယတိ, တသ္သ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ, သ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။
Bhikkhu (mahāva. 378-379) bhikkhussa hatthe cīvaraṃ pahiṇati ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dehī’’ti. So antarāmagge suṇāti ‘‘yo pahiṇati, so kālakato’’ti, tassa matakacīvaraṃ adhiṭṭhāti, svādhiṭṭhitaṃ. Yassa pahīyati, tassa vissāsā gaṇhāti, duggahitaṃ. Bhikkhu bhikkhussa hatthe cīvaraṃ pahiṇati ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dehī’’ti. So antarāmagge suṇāti ‘‘yassa pahīyati, so kālakato’’ti, tassa matakacīvaraṃ adhiṭṭhāti, dvādhiṭṭhitaṃ. Yo pahiṇati, tassa vissāsā gaṇhāti, suggahitaṃ. Bhikkhu bhikkhussa hatthe cīvaraṃ pahiṇati ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dehī’’ti. So antarāmagge suṇāti ‘‘ubho kālakatā’’ti, yo pahiṇati, tassa matakacīvaraṃ adhiṭṭhāti, svādhiṭṭhitaṃ. Yassa pahīyati, tassa matakacīvaraṃ adhiṭṭhāti, dvādhiṭṭhitaṃ. Bhikkhu bhikkhussa hatthe cīvaraṃ pahiṇati ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dammī’’ti. So antarāmagge yo pahiṇati, tassa vissāsā gaṇhāti, duggahitaṃ. Yassa pahīyati, tassa vissāsā gaṇhāti, suggahitaṃ. Bhikkhu bhikkhussa hatthe cīvaraṃ pahiṇati ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dammī’’ti. So antarāmagge suṇāti ‘‘yo pahiṇati, so kālakato’’ti, tassa matakacīvaraṃ adhiṭṭhāti, dvādhiṭṭhitaṃ. Yassa pahīyati, tassa vissāsā gaṇhāti, suggahitaṃ. Bhikkhu bhikkhussa hatthe cīvaraṃ pahiṇati ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dammī’’ti. So antarāmagge suṇāti ‘‘yassa pahīyati, so kālakato’’ti, tassa matakacīvaraṃ adhiṭṭhāti, svādhiṭṭhitaṃ. Yo pahiṇati, tassa vissāsā gaṇhāti, duggahitaṃ. Bhikkhu bhikkhussa hatthe cīvaraṃ pahiṇati ‘‘imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa dammī’’ti. So antarāmagge suṇāti ‘‘ubho kālakatā’’ti. Yo pahiṇati, tassa matakacīvaraṃ adhiṭṭhāti, dvādhiṭṭhitaṃ. Yassa pahīyati, tassa matakacīvaraṃ adhiṭṭhāti, svādhiṭṭhitaṃ.
ပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဒိန္နံ ပုန ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော အာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ အတ္တနာ ဒိန္နမ္ပိ ဟိ စီဝရံ သကသညာယ အစ္ဆိန္ဒတော နိသ္သဂ္ဂိယံ, အညံ ပရိက္ခာရံ အန္တမသော သူစိမ္ပိ အစ္ဆိန္ဒတော ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ‘‘ဘန္တေ, တုမ္ဟာကံ ဣဒံ သာရုပ္ပ’’န္တိ သယမေဝ ဒေတိ, ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပန ‘‘အာဝုသော, မယံ တုယ္ဟံ ‘ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရိသ္သတိ, အမ္ဟာကံ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏ္ဟိသ္သတိ, ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိသ္သတီ’တိ စီဝရံ အဒမ္ဟာ, သော ဒာနိ တ္ဝံ န ဝတ္တံ ကရောသိ, န ဥပဇ္ဈံ ဂဏ္ဟာသိ, န ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာသီ’’တိ ဧဝမာဒီနိ ဝုတ္တော ‘‘ဘန္တေ, စီဝရတ္ထာယ မညေ ဘဏထ, ဣဒံ ဝော စီဝရ’’န္တိ ဒေတိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒိသာပက္ကမန္တံ ဝာ ပန ဒဟရံ ‘‘နိဝတ္တေထ န’’န္တိ ဘဏတိ, သော န နိဝတ္တတိ, စီဝရေ ဂဟေတ္ဝာ နိရုန္ဓထာတိ, ဧဝဉ္စေ နိဝတ္တတိ, သာဓု။ သစေ ‘‘ပတ္တစီဝရတ္ထာယ မညေ တုမ္ဟေ ဘဏထ, ဂဏ္ဟထ န’’န္တိ ဒေတိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဗ္ဘမန္တံ ဝာ ဒိသ္ဝာ ‘‘မယံ တုယ္ဟံ ‘ဝတ္တံ ကရိသ္သတီ’တိ ပတ္တစီဝရံ အဒမ္ဟာ, သော ဒာနိ တ္ဝံ ဝိဗ္ဘမိတ္ဝာ စရသီ’’တိ ဝဒတိ, ဣတရော ‘‘ဂဏ္ဟထ တုမ္ဟာကံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဒေတိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မမ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏ္ဟန္တသ္သေဝ ဒေမိ, အညတ္ထ ဂဏ္ဟန္တသ္သ န ဒေမိ, ဝတ္တံ ကရောန္တသ္သေဝ ဒေမိ, အကရောန္တသ္သ န ဒေမိ, ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တသ္သေဝ ဒေမိ, အပရိယာပုဏန္တသ္သ န ဒေမိ, အဝိဗ္ဘမန္တသ္သေဝ ဒေမိ, ဝိဗ္ဘမန္တသ္သ န ဒေမီ’’တိ ဧဝံ ပန ဒာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဒဒတော ဒုက္ကဋံ, အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတိ, ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ဒိန္နံ အစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ ဒာနေ ဝိနိစ္ဆယော။
Pariccajitvā dinnaṃ puna kenaci kāraṇena kupito āharāpetuṃ na labhati. Attanā dinnampi hi cīvaraṃ sakasaññāya acchindato nissaggiyaṃ, aññaṃ parikkhāraṃ antamaso sūcimpi acchindato dukkaṭaṃ. Sace pana ‘‘bhante, tumhākaṃ idaṃ sāruppa’’nti sayameva deti, gahetuṃ vaṭṭati. Atha pana ‘‘āvuso, mayaṃ tuyhaṃ ‘vattapaṭivattaṃ karissati, amhākaṃ santike upajjhaṃ gaṇhissati, dhammaṃ pariyāpuṇissatī’ti cīvaraṃ adamhā, so dāni tvaṃ na vattaṃ karosi, na upajjhaṃ gaṇhāsi, na dhammaṃ pariyāpuṇāsī’’ti evamādīni vutto ‘‘bhante, cīvaratthāya maññe bhaṇatha, idaṃ vo cīvara’’nti deti, evampi vaṭṭati. Disāpakkamantaṃ vā pana daharaṃ ‘‘nivattetha na’’nti bhaṇati, so na nivattati, cīvare gahetvā nirundhathāti, evañce nivattati, sādhu. Sace ‘‘pattacīvaratthāya maññe tumhe bhaṇatha, gaṇhatha na’’nti deti, evampi vaṭṭati. Vibbhamantaṃ vā disvā ‘‘mayaṃ tuyhaṃ ‘vattaṃ karissatī’ti pattacīvaraṃ adamhā, so dāni tvaṃ vibbhamitvā carasī’’ti vadati, itaro ‘‘gaṇhatha tumhākaṃ pattacīvara’’nti deti, evampi vaṭṭati. ‘‘Mama santike upajjhaṃ gaṇhantasseva demi, aññattha gaṇhantassa na demi, vattaṃ karontasseva demi, akarontassa na demi, dhammaṃ pariyāpuṇantasseva demi, apariyāpuṇantassa na demi, avibbhamantasseva demi, vibbhamantassa na demī’’ti evaṃ pana dātuṃ na vaṭṭati, dadato dukkaṭaṃ, āharāpetuṃ pana vaṭṭati, vissajjetvā dinnaṃ acchinditvā gaṇhanto bhaṇḍagghena kāretabbo. Ayaṃ tāva dāne vinicchayo.
၇၀. ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟလက္ခဏံ ပန ဣမိနာ သုတ္တေန ဇာနိတဗ္ဗံ –
70.Vissāsaggāhalakkhaṇaṃ pana iminā suttena jānitabbaṃ –
‘‘အနုဇာနာမိ , ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟင္ဂေဟိ သမန္နာဂတသ္သ ဝိသ္သာသံ ဂဟေတုံ သန္ဒိဋ္ဌော စ ဟောတိ, သမ္ဘတ္တော စ, အာလပိတော စ, ဇီဝတိ စ, ဂဟိတေ စ အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ. ၃၅၆)။
‘‘Anujānāmi , bhikkhave, pañcahaṅgehi samannāgatassa vissāsaṃ gahetuṃ sandiṭṭho ca hoti, sambhatto ca, ālapito ca, jīvati ca, gahite ca attamano hotī’’ti (mahāva. 356).
တတ္ထ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၃၁) သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တကမိတ္တော။ သမ္ဘတ္တောတိ ဒဠ္ဟမိတ္တော။ အာလပိတောတိ ‘‘မမ သန္တကံ ယံ ဣစ္ဆသိ, တံ ဂဏ္ဟေယ္ယာသိ, အာပုစ္ဆိတ္ဝာ ဂဟဏေ ကာရဏံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တော။ ဇီဝတီတိ အနုဋ္ဌာနသေယ္ယာယ သယိတောပိ ယာဝဇီဝိတိန္ဒ္ရိယုပစ္ဆေဒံ န ပာပုဏာတိ။ ဂဟိတေ စ အတ္တမနောတိ ဂဟိတေ တုဋ္ဌစိတ္တော ဟောတိ။ ‘‘ဧဝရူပသ္သ သန္တကံ ဂဟိတေ မေ အတ္တမနော ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဇာနန္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဝသေသပရိယာဒာနဝသေန စေတာနိ ပဉ္စင္ဂာနိ ဝုတ္တာနိ, ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟော ပန တီဟိ အင္ဂေဟိ ရုဟတိ သန္ဒိဋ္ဌော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနော, သမ္ဘတ္တော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနော, အာလပိတော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနောတိ။ ယော ပန န ဇီဝတိ, န စ ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတိ, တသ္သ သန္တကံ ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟေန ဂဟိတမ္ပိ ပုန ဒာတဗ္ဗံ။ ဒဒမာနေန စ မတကဓနံ တာဝ ယေ တသ္သ ဓနေ ဣသ္သရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝာ ပဗ္ဗဇိတာ ဝာ, တေသံ ဒာတဗ္ဗံ။ အနတ္တမနသ္သ သန္တကံ တသ္သေဝ ဒာတဗ္ဗံ, ယော ပန ပဌမံယေဝ ‘‘သုဋ္ဌု ကတံ တယာ မမ သန္တကံ ဂဏ္ဟန္တေနာ’’တိ ဝစီဘေဒေန ဝာ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ပစ္ဆာ ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော, ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ, ယောပိ အဒာတုကာမော, စိတ္တေန ပန အဓိဝာသေတိ, န ကိဉ္စိ ဝဒတိ, သောပိ ပုန ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယော ပန ‘‘မယာ တုမ္ဟာကံ သန္တကံ ဂဟိတံ ဝာ ပရိဘုတ္တံ ဝာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂဟိတံ ဝာ ဟောတု ပရိဘုတ္တံ ဝာ, မယာ ပန တံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဌပိတံ, တံ ပာကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒတိ, အယံ ပစ္စာဟရာပေတုံ လဘတိ။ အယံ ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟေ ဝိနိစ္ဆယော။
Tattha (pārā. aṭṭha. 1.131) sandiṭṭhoti diṭṭhamattakamitto. Sambhattoti daḷhamitto. Ālapitoti ‘‘mama santakaṃ yaṃ icchasi, taṃ gaṇheyyāsi, āpucchitvā gahaṇe kāraṇaṃ natthī’’ti vutto. Jīvatīti anuṭṭhānaseyyāya sayitopi yāvajīvitindriyupacchedaṃ na pāpuṇāti. Gahite ca attamanoti gahite tuṭṭhacitto hoti. ‘‘Evarūpassa santakaṃ gahite me attamano bhavissatī’’ti jānantena gahetuṃ vaṭṭati. Anavasesapariyādānavasena cetāni pañcaṅgāni vuttāni, vissāsaggāho pana tīhi aṅgehi ruhati sandiṭṭho, jīvati, gahite attamano, sambhatto, jīvati, gahite attamano, ālapito, jīvati, gahite attamanoti. Yo pana na jīvati, na ca gahite attamano hoti, tassa santakaṃ vissāsaggāhena gahitampi puna dātabbaṃ. Dadamānena ca matakadhanaṃ tāva ye tassa dhane issarā gahaṭṭhā vā pabbajitā vā, tesaṃ dātabbaṃ. Anattamanassa santakaṃ tasseva dātabbaṃ, yo pana paṭhamaṃyeva ‘‘suṭṭhu kataṃ tayā mama santakaṃ gaṇhantenā’’ti vacībhedena vā cittuppādamattena vā anumoditvā pacchā kenaci kāraṇena kupito, paccāharāpetuṃ na labhati, yopi adātukāmo, cittena pana adhivāseti, na kiñci vadati, sopi puna paccāharāpetuṃ na labhati. Yo pana ‘‘mayā tumhākaṃ santakaṃ gahitaṃ vā paribhuttaṃ vā’’ti vutte ‘‘gahitaṃ vā hotu paribhuttaṃ vā, mayā pana taṃ kenacideva karaṇīyena ṭhapitaṃ, taṃ pākatikaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vadati, ayaṃ paccāharāpetuṃ labhati. Ayaṃ vissāsaggāhe vinicchayo.
၇၁. လာဘသ္သ ပရိဏာမနန္တိ ဣဒံ ပန အညေသံ အတ္ထာယ ပရိဏတလာဘသ္သ အတ္တနော အညသ္သ ဝာ ပရိဏာမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ရာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၆၅၉-၆၆၀) – သင္ဃသ္သ ပရိဏတံ သဟဓမ္မိကာနံ ဝာ ဂိဟီနံ ဝာ အန္တမသော မာတုသန္တကမ္ပိ ‘‘ဣဒံ မယ္ဟံ ဒေဟီ’’တိ သင္ဃသ္သ ပရိဏတဘာဝံ ဉတ္ဝာ အတ္တနော ပရိဏာမေတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တသ္သ နိသ္သဂ္ဂိယံ ပာစိတ္တိယံ, ‘‘ဣမသ္သ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညသ္သ ပရိဏာမေန္တသ္သ သုဒ္ဓိကပာစိတ္တိယံ။ တသ္မာ ယောပိ ဝသ္သိကသာဋိကသမယေ မာတုဃရေပိ သင္ဃသ္သ ပရိဏတံ ဝသ္သိကသာဋိကံ ဉတ္ဝာ အတ္တနော ပရိဏာမေတိ, နိသ္သဂ္ဂိယံ ပာစိတ္တိယံ, ပရသ္သ ပရိဏာမေတိ, သုဒ္ဓိကပာစိတ္တိယံ။ မနုသ္သာ ‘‘သင္ဃဘတ္တံ ကရိသ္သာမာ’’တိ သပ္ပိတေလာဒီနိ အာဟရန္တိ, ဂိလာနော စေပိ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ပရိဏတဘာဝံ ဉတ္ဝာ ကိဉ္စိ ယာစတိ, နိသ္သဂ္ဂိယံ ပာစိတ္တိယမေဝ။ သစေ ပန သော ‘‘တုမ္ဟာကံ သပ္ပိအာဒီနိ အာဘတာနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘အာမ, အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယ္ဟမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ, ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ နံ ကုက္ကုစ္စာယန္တံ ဥပာသကာ ဝဒန္တိ ‘‘သင္ဃောပိ အမ္ဟေဟိ ဒိန္နမေဝ လဘတိ, ဂဏ္ဟထ, ဘန္တေ’’တိ, ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
71.Lābhassa pariṇāmananti idaṃ pana aññesaṃ atthāya pariṇatalābhassa attano aññassa vā pariṇāmanaṃ sandhāya vuttaṃ. Tatrāyaṃ vinicchayo (pārā. aṭṭha. 2.659-660) – saṅghassa pariṇataṃ sahadhammikānaṃ vā gihīnaṃ vā antamaso mātusantakampi ‘‘idaṃ mayhaṃ dehī’’ti saṅghassa pariṇatabhāvaṃ ñatvā attano pariṇāmetvā gaṇhantassa nissaggiyaṃ pācittiyaṃ, ‘‘imassa bhikkhuno dehī’’ti evaṃ aññassa pariṇāmentassa suddhikapācittiyaṃ. Tasmā yopi vassikasāṭikasamaye mātugharepi saṅghassa pariṇataṃ vassikasāṭikaṃ ñatvā attano pariṇāmeti, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ, parassa pariṇāmeti, suddhikapācittiyaṃ. Manussā ‘‘saṅghabhattaṃ karissāmā’’ti sappitelādīni āharanti, gilāno cepi bhikkhusaṅghassa pariṇatabhāvaṃ ñatvā kiñci yācati, nissaggiyaṃ pācittiyameva. Sace pana so ‘‘tumhākaṃ sappiādīni ābhatāni atthī’’ti pucchitvā ‘‘āma, atthī’’ti vutte ‘‘mayhampi dethā’’ti vadati, vaṭṭati. Athāpi naṃ kukkuccāyantaṃ upāsakā vadanti ‘‘saṅghopi amhehi dinnameva labhati, gaṇhatha, bhante’’ti, evampi vaṭṭati.
ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သင္ဃသ္သ ပရိဏတံ အညဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိသိတ္ဝာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဝိဟာရေ သင္ဃသ္သ ဒေထာ’’တိ ပရိဏာမေတိ, ‘‘ကိံ သင္ဃသ္သ ဒာနေန, စေတိယသ္သ ပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဧဝံ စေတိယသ္သ ဝာ ပရိဏာမေတိ, ဒုက္ကဋံ။ စေတိယသ္သ ပရိဏတံ အညစေတိယသ္သ ဝာ သင္ဃသ္သ ဝာ ဂဏသ္သ ဝာ ပုဂ္ဂလသ္သ ဝာ ပရိဏာမေတိ, ဒုက္ကဋမေဝ။ နိယမေတ္ဝာ အညစေတိယသ္သ အတ္ထာယ ရောပိတမာလာဝစ္ဆတော အညစေတိယမ္ဟိ ပုပ္ဖမ္ပိ အာရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဧကသ္သ စေတိယသ္သ ပန ဆတ္တံ ဝာ ပဋာကံ ဝာ အာရောပေတ္ဝာ ဌိတံ ဒိသ္ဝာ သေသံ အညစေတိယသ္သ ဒာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တမသော သုနခသ္သပိ ပရိဏတံ ‘‘ဣမသ္သ သုနခသ္သ မာ ဒေဟိ, ဧတသ္သ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညပုဂ္ဂလသ္သ ပရိဏာမေတိ, ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဒာယကာ ‘‘မယံ သင္ဃဘတ္တံ ကာတုကာမာ, စေတိယပူဇံ ကာတုကာမာ, ဧကသ္သ ဘိက္ခုနော ပရိက္ခာရံ ဒာတုကာမာ, တုမ္ဟာကံ ရုစိယာ ဒသ္သာမ, ဘဏထ ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧဝံ ဝုတ္တေ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ယတ္ထ ဣစ္ဆထ, တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ သစေ ပန ကေဝလံ ‘‘ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ, ‘‘ယတ္ထ တုမ္ဟာကံ ဒေယ္ယဓမ္မော ပရိဘောဂံ ဝာ လဘေယ္ယ, ပဋိသင္ခာရံ ဝာ လဘေယ္ယ, စိရဋ္ဌိတိကော ဝာ အသ္သ, ယတ္ထ ဝာ ပန တုမ္ဟာကံ စိတ္တံ ပသီဒတိ, တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
Ekasmiṃ vihāre saṅghassa pariṇataṃ aññavihāraṃ uddisitvā ‘‘asukasmiṃ nāma vihāre saṅghassa dethā’’ti pariṇāmeti, ‘‘kiṃ saṅghassa dānena, cetiyassa pūjaṃ karothā’’ti evaṃ cetiyassa vā pariṇāmeti, dukkaṭaṃ. Cetiyassa pariṇataṃ aññacetiyassa vā saṅghassa vā gaṇassa vā puggalassa vā pariṇāmeti, dukkaṭameva. Niyametvā aññacetiyassa atthāya ropitamālāvacchato aññacetiyamhi pupphampi āropetuṃ na vaṭṭati, ekassa cetiyassa pana chattaṃ vā paṭākaṃ vā āropetvā ṭhitaṃ disvā sesaṃ aññacetiyassa dāpetuṃ vaṭṭati. Antamaso sunakhassapi pariṇataṃ ‘‘imassa sunakhassa mā dehi, etassa dehī’’ti evaṃ aññapuggalassa pariṇāmeti, dukkaṭaṃ. Sace pana dāyakā ‘‘mayaṃ saṅghabhattaṃ kātukāmā, cetiyapūjaṃ kātukāmā, ekassa bhikkhuno parikkhāraṃ dātukāmā, tumhākaṃ ruciyā dassāma, bhaṇatha kattha demā’’ti vadanti, evaṃ vutte tena bhikkhunā ‘‘yattha icchatha, tattha dethā’’ti vattabbā. Sace pana kevalaṃ ‘‘kattha demā’’ti pucchanti, ‘‘yattha tumhākaṃ deyyadhammo paribhogaṃ vā labheyya, paṭisaṅkhāraṃ vā labheyya, ciraṭṭhitiko vā assa, yattha vā pana tumhākaṃ cittaṃ pasīdati, tattha dethā’’ti vattuṃ vaṭṭati.
ဣတိ ပာဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင္ဂဟေ
Iti pāḷimuttakavinayavinicchayasaṅgahe
ဒာနလက္ခဏာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။
Dānalakkhaṇādivinicchayakathā samattā.