| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
៦. ទានសុត្តវណ្ណនា
6. Dānasuttavaṇṇanā
២៦. ឆដ្ឋេ ឯវញ្ចេតិ ឯត្ថ ឯវន្តិ ឧបមាការេ និបាតោ, ចេតិ បរិកប្បនេ។ សត្តាតិ រូបាទីសុ សត្តា វិសត្តា។ ជានេយ្យុន្តិ ពុជ្ឈេយ្យុំ។ ទានសំវិភាគស្សាតិ យាយ ហិ ចេតនាយ អន្នាទិទេយ្យធម្មំ សំហរិត្វា អនុកម្បាបូជាសុ អញ្ញតរវសេន បរេសំ ទីយតិ, តំ ទានំ។ យាយ បន អត្តនា បរិភុញ្ជិតព្ពភាវេន គហិតវត្ថុស្ស ឯកទេសោ សំវិភជិត្វា ទីយតិ, អយំ សំវិភាគោ។ វិបាកន្តិ ផលំ។ យថាហំ ជានាមីតិ យថា អហំ ជានាមិ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – តិរច្ឆានគតស្សបិ ទានំ ទត្វា អត្តភាវសតេ បវត្តសុខវិបច្ចនវសេន សតគុណា ទក្ខិណា ហោតីតិ ឯវមាទិនា, ភិក្ខវេ, យេន បការេន អហំ ទានស្ស សំវិភាគស្ស ច វិបាកំ កម្មវិបាកំ ញាណពលេន បច្ចក្ខតោ ជានាមិ, ឯវំ ឥមេ សត្តា យទិ ជានេយ្យុន្តិ។ ន អទត្វា ភុញ្ជេយ្យុន្តិ យំ ភុញ្ជិតព្ពយុត្តកំ អត្តនោ អត្ថិ, តតោ បរេសំ ន អទត្វា មច្ឆរិយចិត្តេន ច តណ្ហាលោភវសេន ច ភុញ្ជេយ្យុំ, ទត្វាវ ភុញ្ជេយ្យុំ។ ន ច នេសំ មច្ឆេរមលំ ចិត្តំ បរិយាទាយ តិដ្ឋេយ្យាតិ អត្តនោ សម្បត្តីនំ បរេហិ សាធារណភាវាសហនលក្ខណំ ចិត្តស្ស បភស្សរភាវទូសកានំ ឧបក្កិលេសភូតានំ កណ្ហធម្មានំ អញ្ញតរំ មច្ឆេរមលំ។ អថ វា យថាវុត្តមច្ឆេរញ្ចេវ អញ្ញម្បិ ទានន្តរាយករំ ឥស្សាលោភទោសាទិមលញ្ច នេសំ សត្តានំ ចិត្តំ យថា ទានចេតនា ន បវត្តតិ, ន វា សុបរិសុទ្ធា ហោតិ, ឯវំ បរិយាទាយ បរិតោ គហេត្វា អភិភវិត្វា ន តិដ្ឋេយ្យ។ កោ ហិ សម្មទេវ ទានផលំ ជានន្តោ អត្តនោ ចិត្តេ មច្ឆេរមលស្ស ឱកាសំ ទទេយ្យ។
26. Chaṭṭhe evañceti ettha evanti upamākāre nipāto, ceti parikappane. Sattāti rūpādīsu sattā visattā. Jāneyyunti bujjheyyuṃ. Dānasaṃvibhāgassāti yāya hi cetanāya annādideyyadhammaṃ saṃharitvā anukampāpūjāsu aññataravasena paresaṃ dīyati, taṃ dānaṃ. Yāya pana attanā paribhuñjitabbabhāvena gahitavatthussa ekadeso saṃvibhajitvā dīyati, ayaṃ saṃvibhāgo. Vipākanti phalaṃ. Yathāhaṃ jānāmīti yathā ahaṃ jānāmi. Idaṃ vuttaṃ hoti – tiracchānagatassapi dānaṃ datvā attabhāvasate pavattasukhavipaccanavasena sataguṇā dakkhiṇā hotīti evamādinā, bhikkhave, yena pakārena ahaṃ dānassa saṃvibhāgassa ca vipākaṃ kammavipākaṃ ñāṇabalena paccakkhato jānāmi, evaṃ ime sattā yadi jāneyyunti. Na adatvā bhuñjeyyunti yaṃ bhuñjitabbayuttakaṃ attano atthi, tato paresaṃ na adatvā macchariyacittena ca taṇhālobhavasena ca bhuñjeyyuṃ, datvāva bhuñjeyyuṃ. Na ca nesaṃ maccheramalaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭheyyāti attano sampattīnaṃ parehi sādhāraṇabhāvāsahanalakkhaṇaṃ cittassa pabhassarabhāvadūsakānaṃ upakkilesabhūtānaṃ kaṇhadhammānaṃ aññataraṃ maccheramalaṃ. Atha vā yathāvuttamaccherañceva aññampi dānantarāyakaraṃ issālobhadosādimalañca nesaṃ sattānaṃ cittaṃ yathā dānacetanā na pavattati, na vā suparisuddhā hoti, evaṃ pariyādāya parito gahetvā abhibhavitvā na tiṭṭheyya. Ko hi sammadeva dānaphalaṃ jānanto attano citte maccheramalassa okāsaṃ dadeyya.
យោបិ នេសំ អស្ស ចរិមោ អាលោបោតិ នេសំ សត្តានំ យោ សព្ពបច្ឆិមកោ អាលោបោ សិយា។ ចរិមំ កពឡន្តិ តស្សេវ វេវចនំ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – ឥមេ សត្តា បកតិយា យត្តកេហិ អាលោបេហិ សយំ យាបេយ្យុំ, តេសុ ឯកមេវ អាលោបំ អត្តនោ អត្ថាយ ឋបេត្វា តទញ្ញេ សព្ពេ អាលោបេ អាគតាគតានំ អត្ថិកានំ ទត្វា យោ ឋបិតោ អាលោបោ អស្ស, សោ ឥធ ចរិមោ អាលោបោ នាម។ តតោបិ ន អសំវិភជិត្វា ភុញ្ជេយ្យុំ, សចេ នេសំ បដិគ្គាហកា អស្សូតិ នេសំ សត្តានំ បដិគ្គាហកា យទិ សិយុំ, តតោបិ យថាវុត្តចរិមាលោបតោបិ សំវិភជិត្វាវ ឯកទេសំ ទត្វាវ ភុញ្ជេយ្យុំ, យថាហំ ទានសំវិភាគស្ស វិបាកំ បច្ចក្ខតោ ជានាមិ, ឯវំ យទិ ជានេយ្យុន្តិ។ យស្មា ច ខោតិអាទិនា កម្មផលស្ស អប្បច្ចក្ខភាវតោ ឯវមេតេ សត្តា ទានសំវិភាគេសុ ន បវត្តន្តីតិ យថាធិប្បេតមត្ថំ ការណេន សម្បដិបាទេតិ។ ឯតេនេវ តេសំ តទញ្ញបុញ្ញេសុ ច អប្បដិបត្តិយា អបុញ្ញេសុ ច បដិបត្តិយា ការណំ ទស្សិតន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។
Yopi nesaṃ assa carimo ālopoti nesaṃ sattānaṃ yo sabbapacchimako ālopo siyā. Carimaṃ kabaḷanti tasseva vevacanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ime sattā pakatiyā yattakehi ālopehi sayaṃ yāpeyyuṃ, tesu ekameva ālopaṃ attano atthāya ṭhapetvā tadaññe sabbe ālope āgatāgatānaṃ atthikānaṃ datvā yo ṭhapito ālopo assa, so idha carimo ālopo nāma. Tatopi na asaṃvibhajitvā bhuñjeyyuṃ, sace nesaṃ paṭiggāhakā assūti nesaṃ sattānaṃ paṭiggāhakā yadi siyuṃ, tatopi yathāvuttacarimālopatopi saṃvibhajitvāva ekadesaṃ datvāva bhuñjeyyuṃ, yathāhaṃ dānasaṃvibhāgassa vipākaṃ paccakkhato jānāmi, evaṃ yadi jāneyyunti. Yasmā ca khotiādinā kammaphalassa appaccakkhabhāvato evamete sattā dānasaṃvibhāgesu na pavattantīti yathādhippetamatthaṃ kāraṇena sampaṭipādeti. Eteneva tesaṃ tadaññapuññesu ca appaṭipattiyā apuññesu ca paṭipattiyā kāraṇaṃ dassitanti daṭṭhabbaṃ.
គាថាសុ យថាវុត្តំ មហេសិនាតិ មហេសិនា ភគវតា ‘‘តិរច្ឆានគតេ ទានំ ទត្វា សតគុណា ទក្ខិណា បាដិកង្ខិតព្ពា’ តិអាទិនា, ឥធេវ វា ‘‘ឯវំ ចេ សត្តា ជានេយ្យុ’’ន្តិអាទិនា យថាវុត្តំ, ញាណចារេន តំ យថាវុត្តំ ចិត្តំ ញាតន្តិ អត្ថោ។ វិបាកំ សំវិភាគស្សាតិ សំវិភាគស្សបិ វិបាកំ, កោ បន វាទោ ទានស្ស។ យថា ហោតិ មហប្ផលន្តិ យថា សោ វិបាកោ មហន្តំ ផលំ ហោតិ, ឯវំ ឥមេ សត្តា យទិ ជានេយ្យុន្តិ សម្ពន្ធោ។ វិនេយ្យ មច្ឆេរមលន្តិ មច្ឆរិយមលំ អបនេត្វា កម្មផលសទ្ធាយ រតនត្តយសទ្ធាយ ច វិសេសតោ បសន្នេន ចិត្តេន យេសុ កិលេសេហិ អារកត្តា អរិយេសុ សីលាទិគុណសម្បន្នេសុ ទិន្នំ អប្បកម្បិ ទានំ មហប្ផលំ ហោតិ, តេសុ យុត្តកាលេន ទជ្ជុំ ទទេយ្យុំ។
Gāthāsu yathāvuttaṃ mahesināti mahesinā bhagavatā ‘‘tiracchānagate dānaṃ datvā sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’ tiādinā, idheva vā ‘‘evaṃ ce sattā jāneyyu’’ntiādinā yathāvuttaṃ, ñāṇacārena taṃ yathāvuttaṃ cittaṃ ñātanti attho. Vipākaṃ saṃvibhāgassāti saṃvibhāgassapi vipākaṃ, ko pana vādo dānassa. Yathā hoti mahapphalanti yathā so vipāko mahantaṃ phalaṃ hoti, evaṃ ime sattā yadi jāneyyunti sambandho. Vineyya maccheramalanti macchariyamalaṃ apanetvā kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca visesato pasannena cittena yesu kilesehi ārakattā ariyesu sīlādiguṇasampannesu dinnaṃ appakampi dānaṃ mahapphalaṃ hoti, tesu yuttakālena dajjuṃ dadeyyuṃ.
មហប្ផលភាវករណតោ ទក្ខិណំ អរហន្តីតិ ទក្ខិណេយ្យា, សម្មាបដិបន្នា, តេសុ ទក្ខិណេយ្យេសុ។ ទក្ខិណំ បរលោកំ សទ្ទហិត្វា ទាតព្ពំ ទេយ្យធម្មំ យថា តំ ទានំ ហោតិ មហាទានំ, ឯវំ ទត្វា។ អថ វា ពហុនោ អន្នំ ទត្វា, កថំ បន អន្នំ ទាតព្ពន្តិ អាហ ‘‘ទក្ខិណេយ្យេសុ ទក្ខិណ’’ន្តិ។ ឥតោ មនុស្សត្តា មនុស្សត្តភាវតោ ចុតា បដិសន្ធិវសេន សគ្គំ គច្ឆន្តិ ទាយកា។ កាមកាមិនោតិ កាមេតព្ពានំ ឧឡារានំ ទេវភោគានំ បដិលទ្ធរូបវិភវេន កម្មុនា ឧបគមនេ សាធុការិតាយ កាមកាមិនោ សព្ពកាមសមង្គិនោ។ មោទន្តិ យថារុចិ បរិចារេន្តីតិ អត្ថោ។
Mahapphalabhāvakaraṇato dakkhiṇaṃ arahantīti dakkhiṇeyyā, sammāpaṭipannā, tesu dakkhiṇeyyesu. Dakkhiṇaṃ paralokaṃ saddahitvā dātabbaṃ deyyadhammaṃ yathā taṃ dānaṃ hoti mahādānaṃ, evaṃ datvā. Atha vā bahuno annaṃ datvā, kathaṃ pana annaṃ dātabbanti āha ‘‘dakkhiṇeyyesu dakkhiṇa’’nti. Ito manussattā manussattabhāvato cutā paṭisandhivasena saggaṃ gacchanti dāyakā. Kāmakāminoti kāmetabbānaṃ uḷārānaṃ devabhogānaṃ paṭiladdharūpavibhavena kammunā upagamane sādhukāritāya kāmakāmino sabbakāmasamaṅgino. Modanti yathāruci paricārentīti attho.
ឆដ្ឋសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ៦. ទានសុត្តំ • 6. Dānasuttaṃ
