Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဣတိဝုတ္တက-အဋ္ဌကထာ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
၉. ဒာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
9. Dānasuttavaṇṇanā
၉၈. နဝမေ ဒာနန္တိ ဒာတဗ္ဗံ, သဝတ္ထုကာ ဝာ စေတနာ ဒာနံ, သမ္ပတ္တိပရိစ္စာဂသ္သေတံ အဓိဝစနံ။ အာမိသဒာနန္တိ စတ္တာရော ပစ္စယာ ဒေယ္ယဘာဝဝသေန အာမိသဒာနံ နာမ။ တေ ဟိ တဏ္ဟာဒီဟိ အာမသိတဗ္ဗတော အာမိသန္တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေသံ ဝာ ပရိစ္စာဂစေတနာ အာမိသဒာနံ။ ဓမ္မဒာနန္တိ ဣဓေကစ္စော ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ, ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ, ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ, ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ, ဣမေ ဝိညုဂရဟိတာ, ဣမေ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ; ဣမေ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ, ဣမေ ဟိတာယ သုခာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ ကုသလာကုသလကမ္မပထေ ဝိဘဇန္တော ကမ္မကမ္မဝိပာကေ ဣဓလောကပရလောကေ ပစ္စက္ခတော ဒသ္သေန္တော ဝိယ ပာကဋံ ကရောန္တော အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ နိဝတ္တာပေန္တော, ကုသလေသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာပေန္တော, ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဣဒံ ဓမ္မဒာနံ။ ယော ပန ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ , ဣမေ ပရိညေယ္ယာ, ဣမေ ပဟာတဗ္ဗာ, ဣမေ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ, ဣမေ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ သစ္စာနိ ဝိဘာဝေန္တော အမတာဓိဂမာယ ပဋိပတ္တိဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဣဒံ သိခာပ္ပတ္တံ ဓမ္မဒာနံ နာမ။ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧတံ အဂ္ဂံ။ ယဒိဒန္တိ ယံ ဣဒံ ဓမ္မဒာနံ ဝုတ္တံ, ဧတံ ဣမေသု ဒ္ဝီသု ဒာနေသု အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ။ ဝိဝဋ္ဋဂာမိဓမ္မဒာနဉ္ဟိ နိသ္သာယ သဗ္ဗာနတ္ထတော ပရိမုစ္စတိ, သကလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အတိက္ကမတိ။ လောကိယံ ပန ဓမ္မဒာနံ သဗ္ဗေသံ ဒာနာနံ နိဒာနံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီနံ မူလံ။ တေနာဟ –
98. Navame dānanti dātabbaṃ, savatthukā vā cetanā dānaṃ, sampattipariccāgassetaṃ adhivacanaṃ. Āmisadānanti cattāro paccayā deyyabhāvavasena āmisadānaṃ nāma. Te hi taṇhādīhi āmasitabbato āmisanti vuccanti. Tesaṃ vā pariccāgacetanā āmisadānaṃ. Dhammadānanti idhekacco ‘‘ime dhammā kusalā, ime dhammā akusalā, ime dhammā sāvajjā, ime dhammā anavajjā, ime viññugarahitā, ime viññuppasatthā; ime samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti, ime hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti kusalākusalakammapathe vibhajanto kammakammavipāke idhalokaparaloke paccakkhato dassento viya pākaṭaṃ karonto akusalehi dhammehi nivattāpento, kusalesu dhammesu patiṭṭhāpento, dhammaṃ deseti, idaṃ dhammadānaṃ. Yo pana ‘‘ime dhammā abhiññeyyā , ime pariññeyyā, ime pahātabbā, ime sacchikātabbā, ime bhāvetabbā’’ti saccāni vibhāvento amatādhigamāya paṭipattidhammaṃ deseti, idaṃ sikhāppattaṃ dhammadānaṃ nāma. Etadagganti etaṃ aggaṃ. Yadidanti yaṃ idaṃ dhammadānaṃ vuttaṃ, etaṃ imesu dvīsu dānesu aggaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ. Vivaṭṭagāmidhammadānañhi nissāya sabbānatthato parimuccati, sakalaṃ vaṭṭadukkhaṃ atikkamati. Lokiyaṃ pana dhammadānaṃ sabbesaṃ dānānaṃ nidānaṃ sabbasampattīnaṃ mūlaṃ. Tenāha –
‘‘သဗ္ဗဒာနံ ဓမ္မဒာနံ ဇိနာတိ၊ သဗ္ဗရသံ ဓမ္မရသော ဇိနာတိ။
‘‘Sabbadānaṃ dhammadānaṃ jināti, sabbarasaṃ dhammaraso jināti;
သဗ္ဗရတိံ ဓမ္မရတီ ဇိနာတိ၊ တဏ္ဟက္ခယော သဗ္ဗဒုက္ခံ ဇိနာတီ’’တိ။ (ဓ. ပ. ၃၅၄) –
Sabbaratiṃ dhammaratī jināti, taṇhakkhayo sabbadukkhaṃ jinātī’’ti. (dha. pa. 354) –
အဘယဒာနမေတ္ထ ဓမ္မဒာနေနေဝ သင္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
Abhayadānamettha dhammadāneneva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
သာဓာရဏဘောဂိတာဓိပ္ပာယေန အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော စတုပစ္စယတော သယမေဝ အဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ပရေသံ သံဝိဘဇနံ အာမိသသံဝိဘာဂော။ သာဓာရဏဘောဂိတာဓိပ္ပာယေနေဝ အတ္တနာ ဝိဒိတသ္သ အဓိဂတသ္သ ဓမ္မသ္သ အပ္ပောသ္သုက္ကော အဟုတ္ဝာ ပရေသံ ဥပဒေသော ဓမ္မသံဝိဘာဂော။ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ စတူဟိ စ သင္ဂဟဝတ္ထူဟိ ပရေသံ အနုဂ္ဂဏ္ဟနံ အနုကမ္ပနံ အာမိသာနုဂ္ဂဟော။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဓမ္မေန ပရေသံ အနုဂ္ဂဏ္ဟနံ အနုကမ္ပနံ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
Sādhāraṇabhogitādhippāyena attanā paribhuñjitabbato catupaccayato sayameva abhuñjitvā paresaṃ saṃvibhajanaṃ āmisasaṃvibhāgo. Sādhāraṇabhogitādhippāyeneva attanā viditassa adhigatassa dhammassa appossukko ahutvā paresaṃ upadeso dhammasaṃvibhāgo. Catūhi paccayehi catūhi ca saṅgahavatthūhi paresaṃ anuggaṇhanaṃ anukampanaṃ āmisānuggaho. Vuttanayeneva dhammena paresaṃ anuggaṇhanaṃ anukampanaṃ dhammānuggaho. Sesaṃ vuttanayameva.
ဂာထာသု ယမာဟု ဒာနံ ပရမန္တိ ယံ ဒာနံ စိတ္တခေတ္တဒေယ္ယဓမ္မာနံ ဥဠာရဘာဝေန ပရမံ ဥတ္တမံ, ဘောဂသမ္ပတ္တိအာဒီနံ ဝာ ပူရဏတော ဖလနတော, ပရသ္သ ဝာ လောဘမစ္ဆရိယာဒိကသ္သ ပဋိပက္ခသ္သ မဒ္ဒနတော ဟိံသနတော ‘‘ပရမ’’န္တိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော အာဟု။ အနုတ္တရန္တိ ယံ ဒာနံ စေတနာဒိသမ္ပတ္တိယာ သာတိသယပဝတ္တိယာ အဂ္ဂဘာဝေန အဂ္ဂဝိပာကတ္တာ စ ဥတ္တရရဟိတံ အနုတ္တရဘာဝသာဓနံ စာတိ အာဟု။ ယံ သံဝိဘာဂန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ပရမံ အနုတ္တရ’’န္တိ ပဒဒ္ဝယံ အာနေတ္ဝာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဝဏ္ဏယီတိ ကိတ္တယိ, ‘‘ဘောဇနံ, ဘိက္ခဝေ, ဒဒမာနော ဒာယကော ပဋိဂ္ဂာဟကာနံ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဒေတီ’’တိအာဒိနာ (အ. နိ. ၅.၃၇), ‘‘ဧဝံ စေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဇာနေယ္ယုံ ဒာနသံဝိဘာဂသ္သ ဝိပာက’’န္တိအာဒိနာ (ဣတိဝု. ၂၆) စ ပသံသယိ။ ယထာ ပန ဒာနံ သံဝိဘာဂော စ ပရမံ အနုတ္တရဉ္စ ဟောတိ, တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘အဂ္ဂမ္ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဂ္ဂမ္ဟီတိ သီလာဒိဂုဏဝိသေသယောဂေန သေဋ္ဌေ အနုတ္တရေ ပုညက္ခေတ္တေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ အရိယသင္ဃေ စ။ ပသန္နစိတ္တောတိ ကမ္မဖလသဒ္ဓာယ ရတနတ္တယသဒ္ဓာယ စ စိတ္တံ ပသာဒေန္တော ဩကပ္ပေန္တော။ စိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ဟိ ခေတ္တသမ္ပတ္တိယာ စ ပရိတ္တေပိ ဒေယ္ယဓမ္မေ ဒာနံ မဟာနုဘာဝံ ဟောတိ မဟာဇုတိကံ မဟာဝိပ္ဖာရံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –
Gāthāsu yamāhu dānaṃ paramanti yaṃ dānaṃ cittakhettadeyyadhammānaṃ uḷārabhāvena paramaṃ uttamaṃ, bhogasampattiādīnaṃ vā pūraṇato phalanato, parassa vā lobhamacchariyādikassa paṭipakkhassa maddanato hiṃsanato ‘‘parama’’nti buddhā bhagavanto āhu. Anuttaranti yaṃ dānaṃ cetanādisampattiyā sātisayapavattiyā aggabhāvena aggavipākattā ca uttararahitaṃ anuttarabhāvasādhanaṃ cāti āhu. Yaṃ saṃvibhāganti etthāpi ‘‘paramaṃ anuttara’’nti padadvayaṃ ānetvā yojetabbaṃ. Avaṇṇayīti kittayi, ‘‘bhojanaṃ, bhikkhave, dadamāno dāyako paṭiggāhakānaṃ pañca ṭhānāni detī’’tiādinā (a. ni. 5.37), ‘‘evaṃ ce, bhikkhave, sattā jāneyyuṃ dānasaṃvibhāgassa vipāka’’ntiādinā (itivu. 26) ca pasaṃsayi. Yathā pana dānaṃ saṃvibhāgo ca paramaṃ anuttarañca hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘aggamhī’’tiādi vuttaṃ. Tattha aggamhīti sīlādiguṇavisesayogena seṭṭhe anuttare puññakkhette sammāsambuddhe ariyasaṅghe ca. Pasannacittoti kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca cittaṃ pasādento okappento. Cittasampattiyā hi khettasampattiyā ca parittepi deyyadhamme dānaṃ mahānubhāvaṃ hoti mahājutikaṃ mahāvipphāraṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘နတ္ထိ စိတ္တေ ပသန္နမ္ဟိ၊ အပ္ပကာ နာမ ဒက္ခိဏာ။
‘‘Natthi citte pasannamhi, appakā nāma dakkhiṇā;
တထာဂတေ ဝာ သမ္ဗုဒ္ဓေ၊ အထ ဝာ တသ္သ သာဝကေ’’တိ။ (ဝိ. ဝ. ၈၀၄; နေတ္တိ. ၉၅)။
Tathāgate vā sambuddhe, atha vā tassa sāvake’’ti. (vi. va. 804; netti. 95);
ဝိညူတိ သပ္ပညော။ ပဇာနန္တိ သမ္မဒေဝ ဒာနဖလံ ဒာနာနိသံသံ ပဇာနန္တော။ ကော န ယဇေထ ကာလေတိ ယုတ္တပ္ပတ္တကာလေ ကော နာမ ဒာနံ န ဒဒေယ္ယ? သဒ္ဓာ, ဒေယ္ယဓမ္မော, ပဋိဂ္ဂာဟကာတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သမ္မုခိဘူတကာလေယေဝ ဟိ ဒာနံ သမ္ဘဝတိ, န အညထာ, ပဋိဂ္ဂာဟကာနံ ဝာ ဒာတုံ ယုတ္တကာလေ။
Viññūti sappañño. Pajānanti sammadeva dānaphalaṃ dānānisaṃsaṃ pajānanto. Ko na yajetha kāleti yuttappattakāle ko nāma dānaṃ na dadeyya? Saddhā, deyyadhammo, paṭiggāhakāti imesaṃ tiṇṇaṃ sammukhibhūtakāleyeva hi dānaṃ sambhavati, na aññathā, paṭiggāhakānaṃ vā dātuṃ yuttakāle.
ဧဝံ ပဌမဂာထာယ အာမိသဒာနသံဝိဘာဂာနုဂ္ဂဟေ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ဓမ္မဒာနသံဝိဘာဂာနုဂ္ဂဟေ ဒသ္သေတုံ ‘‘ယေ စေဝ ဘာသန္တီ’’တိ ဒုတိယဂာထမာဟ။ တတ္ထ ဥဘယန္တိ ‘‘ဘာသန္တိ သုဏန္တီ’’တိ ဝုတ္တာ ဒေသကာ ပဋိဂ္ဂာဟကာတိ ဥဘယံ။ အယံ ပနေတ္ထ သင္ခေပတ္ထော – ယေ သုဂတသ္သ ဘဂဝတော သာသနေ သဒ္ဓမ္မေ ပသန္နစိတ္တာ ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဌတ္ဝာ ဒေသေန္တိ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟန္တိ စ, တေသံ ဒေသကပဋိဂ္ဂာဟကာနံ သော ဓမ္မဒာနဓမ္မသံဝိဘာဂဓမ္မာနုဂ္ဂဟသင္ခာတော အတ္ထော။ ပရမတ္ထသာဓနတော ပရမော။ တဏ္ဟာသံကိလေသာဒိသဗ္ဗသံကိလေသမလဝိသောဓနေန ဝိသုဇ္ဈတိ။ ကီဒိသာနံ? ယေ အပ္ပမတ္တာ သုဂတသ္သ သာသနေ။ ယေ စ –
Evaṃ paṭhamagāthāya āmisadānasaṃvibhāgānuggahe dassetvā idāni dhammadānasaṃvibhāgānuggahe dassetuṃ ‘‘ye ceva bhāsantī’’ti dutiyagāthamāha. Tattha ubhayanti ‘‘bhāsanti suṇantī’’ti vuttā desakā paṭiggāhakāti ubhayaṃ. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – ye sugatassa bhagavato sāsane saddhamme pasannacittā vimuttāyatanasīse ṭhatvā desenti paṭiggaṇhanti ca, tesaṃ desakapaṭiggāhakānaṃ so dhammadānadhammasaṃvibhāgadhammānuggahasaṅkhāto attho. Paramatthasādhanato paramo. Taṇhāsaṃkilesādisabbasaṃkilesamalavisodhanena visujjhati. Kīdisānaṃ? Ye appamattā sugatassa sāsane. Ye ca –
‘‘သဗ္ဗပာပသ္သ အကရဏံ၊ ကုသလသ္သ ဥပသမ္ပဒာ။
‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;
သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓာန သာသန’’န္တိ။ (ဒီ. နိ. ၂.၉၀; ဓ. ပ. ၁၈၃) –
Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti. (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183) –
သင္ခေပတော ဧဝံ ပကာသိတေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ ဩဝာဒေ အနုသိဋ္ဌိယံ အပ္ပမတ္တာ အဓိသီလသိက္ခာဒယော သက္ကစ္စံ သမ္ပာဒေန္တိ။ တေသံ ဝိသုဇ္ဈတိ, အရဟတ္တဖလဝိသုဒ္ဓိယာ အတိဝိယ ဝောဒာယတီတိ။
Saṅkhepato evaṃ pakāsite sammāsambuddhassa sāsane ovāde anusiṭṭhiyaṃ appamattā adhisīlasikkhādayo sakkaccaṃ sampādenti. Tesaṃ visujjhati, arahattaphalavisuddhiyā ativiya vodāyatīti.
နဝမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဣတိဝုတ္တကပာဠိ • Itivuttakapāḷi / ၉. ဒာနသုတ္တံ • 9. Dānasuttaṃ