Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഇതിവുത്തക-അട്ഠകഥാ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
൯. ദാനസുത്തവണ്ണനാ
9. Dānasuttavaṇṇanā
൯൮. നവമേ ദാനന്തി ദാതബ്ബം, സവത്ഥുകാ വാ ചേതനാ ദാനം, സമ്പത്തിപരിച്ചാഗസ്സേതം അധിവചനം. ആമിസദാനന്തി ചത്താരോ പച്ചയാ ദേയ്യഭാവവസേന ആമിസദാനം നാമ. തേ ഹി തണ്ഹാദീഹി ആമസിതബ്ബതോ ആമിസന്തി വുച്ചന്തി. തേസം വാ പരിച്ചാഗചേതനാ ആമിസദാനം. ധമ്മദാനന്തി ഇധേകച്ചോ ‘‘ഇമേ ധമ്മാ കുസലാ, ഇമേ ധമ്മാ അകുസലാ, ഇമേ ധമ്മാ സാവജ്ജാ, ഇമേ ധമ്മാ അനവജ്ജാ, ഇമേ വിഞ്ഞുഗരഹിതാ, ഇമേ വിഞ്ഞുപ്പസത്ഥാ; ഇമേ സമത്താ സമാദിന്നാ അഹിതായ ദുക്ഖായ സംവത്തന്തി, ഇമേ ഹിതായ സുഖായ സംവത്തന്തീ’’തി കുസലാകുസലകമ്മപഥേ വിഭജന്തോ കമ്മകമ്മവിപാകേ ഇധലോകപരലോകേ പച്ചക്ഖതോ ദസ്സേന്തോ വിയ പാകടം കരോന്തോ അകുസലേഹി ധമ്മേഹി നിവത്താപേന്തോ, കുസലേസു ധമ്മേസു പതിട്ഠാപേന്തോ, ധമ്മം ദേസേതി, ഇദം ധമ്മദാനം. യോ പന ‘‘ഇമേ ധമ്മാ അഭിഞ്ഞേയ്യാ , ഇമേ പരിഞ്ഞേയ്യാ, ഇമേ പഹാതബ്ബാ, ഇമേ സച്ഛികാതബ്ബാ, ഇമേ ഭാവേതബ്ബാ’’തി സച്ചാനി വിഭാവേന്തോ അമതാധിഗമായ പടിപത്തിധമ്മം ദേസേതി, ഇദം സിഖാപ്പത്തം ധമ്മദാനം നാമ. ഏതദഗ്ഗന്തി ഏതം അഗ്ഗം. യദിദന്തി യം ഇദം ധമ്മദാനം വുത്തം, ഏതം ഇമേസു ദ്വീസു ദാനേസു അഗ്ഗം സേട്ഠം ഉത്തമം. വിവട്ടഗാമിധമ്മദാനഞ്ഹി നിസ്സായ സബ്ബാനത്ഥതോ പരിമുച്ചതി, സകലം വട്ടദുക്ഖം അതിക്കമതി. ലോകിയം പന ധമ്മദാനം സബ്ബേസം ദാനാനം നിദാനം സബ്ബസമ്പത്തീനം മൂലം. തേനാഹ –
98. Navame dānanti dātabbaṃ, savatthukā vā cetanā dānaṃ, sampattipariccāgassetaṃ adhivacanaṃ. Āmisadānanti cattāro paccayā deyyabhāvavasena āmisadānaṃ nāma. Te hi taṇhādīhi āmasitabbato āmisanti vuccanti. Tesaṃ vā pariccāgacetanā āmisadānaṃ. Dhammadānanti idhekacco ‘‘ime dhammā kusalā, ime dhammā akusalā, ime dhammā sāvajjā, ime dhammā anavajjā, ime viññugarahitā, ime viññuppasatthā; ime samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti, ime hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti kusalākusalakammapathe vibhajanto kammakammavipāke idhalokaparaloke paccakkhato dassento viya pākaṭaṃ karonto akusalehi dhammehi nivattāpento, kusalesu dhammesu patiṭṭhāpento, dhammaṃ deseti, idaṃ dhammadānaṃ. Yo pana ‘‘ime dhammā abhiññeyyā , ime pariññeyyā, ime pahātabbā, ime sacchikātabbā, ime bhāvetabbā’’ti saccāni vibhāvento amatādhigamāya paṭipattidhammaṃ deseti, idaṃ sikhāppattaṃ dhammadānaṃ nāma. Etadagganti etaṃ aggaṃ. Yadidanti yaṃ idaṃ dhammadānaṃ vuttaṃ, etaṃ imesu dvīsu dānesu aggaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ. Vivaṭṭagāmidhammadānañhi nissāya sabbānatthato parimuccati, sakalaṃ vaṭṭadukkhaṃ atikkamati. Lokiyaṃ pana dhammadānaṃ sabbesaṃ dānānaṃ nidānaṃ sabbasampattīnaṃ mūlaṃ. Tenāha –
‘‘സബ്ബദാനം ധമ്മദാനം ജിനാതി, സബ്ബരസം ധമ്മരസോ ജിനാതി;
‘‘Sabbadānaṃ dhammadānaṃ jināti, sabbarasaṃ dhammaraso jināti;
സബ്ബരതിം ധമ്മരതീ ജിനാതി, തണ്ഹക്ഖയോ സബ്ബദുക്ഖം ജിനാതീ’’തി. (ധ॰ പ॰ ൩൫൪) –
Sabbaratiṃ dhammaratī jināti, taṇhakkhayo sabbadukkhaṃ jinātī’’ti. (dha. pa. 354) –
അഭയദാനമേത്ഥ ധമ്മദാനേനേവ സങ്ഗഹിതന്തി ദട്ഠബ്ബം.
Abhayadānamettha dhammadāneneva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
സാധാരണഭോഗിതാധിപ്പായേന അത്തനാ പരിഭുഞ്ജിതബ്ബതോ ചതുപച്ചയതോ സയമേവ അഭുഞ്ജിത്വാ പരേസം സംവിഭജനം ആമിസസംവിഭാഗോ. സാധാരണഭോഗിതാധിപ്പായേനേവ അത്തനാ വിദിതസ്സ അധിഗതസ്സ ധമ്മസ്സ അപ്പോസ്സുക്കോ അഹുത്വാ പരേസം ഉപദേസോ ധമ്മസംവിഭാഗോ. ചതൂഹി പച്ചയേഹി ചതൂഹി ച സങ്ഗഹവത്ഥൂഹി പരേസം അനുഗ്ഗണ്ഹനം അനുകമ്പനം ആമിസാനുഗ്ഗഹോ. വുത്തനയേനേവ ധമ്മേന പരേസം അനുഗ്ഗണ്ഹനം അനുകമ്പനം ധമ്മാനുഗ്ഗഹോ. സേസം വുത്തനയമേവ.
Sādhāraṇabhogitādhippāyena attanā paribhuñjitabbato catupaccayato sayameva abhuñjitvā paresaṃ saṃvibhajanaṃ āmisasaṃvibhāgo. Sādhāraṇabhogitādhippāyeneva attanā viditassa adhigatassa dhammassa appossukko ahutvā paresaṃ upadeso dhammasaṃvibhāgo. Catūhi paccayehi catūhi ca saṅgahavatthūhi paresaṃ anuggaṇhanaṃ anukampanaṃ āmisānuggaho. Vuttanayeneva dhammena paresaṃ anuggaṇhanaṃ anukampanaṃ dhammānuggaho. Sesaṃ vuttanayameva.
ഗാഥാസു യമാഹു ദാനം പരമന്തി യം ദാനം ചിത്തഖേത്തദേയ്യധമ്മാനം ഉളാരഭാവേന പരമം ഉത്തമം, ഭോഗസമ്പത്തിആദീനം വാ പൂരണതോ ഫലനതോ, പരസ്സ വാ ലോഭമച്ഛരിയാദികസ്സ പടിപക്ഖസ്സ മദ്ദനതോ ഹിംസനതോ ‘‘പരമ’’ന്തി ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ ആഹു. അനുത്തരന്തി യം ദാനം ചേതനാദിസമ്പത്തിയാ സാതിസയപവത്തിയാ അഗ്ഗഭാവേന അഗ്ഗവിപാകത്താ ച ഉത്തരരഹിതം അനുത്തരഭാവസാധനം ചാതി ആഹു. യം സംവിഭാഗന്തി ഏത്ഥാപി ‘‘പരമം അനുത്തര’’ന്തി പദദ്വയം ആനേത്വാ യോജേതബ്ബം. അവണ്ണയീതി കിത്തയി, ‘‘ഭോജനം, ഭിക്ഖവേ, ദദമാനോ ദായകോ പടിഗ്ഗാഹകാനം പഞ്ച ഠാനാനി ദേതീ’’തിആദിനാ (അ॰ നി॰ ൫.൩൭), ‘‘ഏവം ചേ, ഭിക്ഖവേ, സത്താ ജാനേയ്യും ദാനസംവിഭാഗസ്സ വിപാക’’ന്തിആദിനാ (ഇതിവു॰ ൨൬) ച പസംസയി. യഥാ പന ദാനം സംവിഭാഗോ ച പരമം അനുത്തരഞ്ച ഹോതി, തം ദസ്സേതും ‘‘അഗ്ഗമ്ഹീ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ അഗ്ഗമ്ഹീതി സീലാദിഗുണവിസേസയോഗേന സേട്ഠേ അനുത്തരേ പുഞ്ഞക്ഖേത്തേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേ അരിയസങ്ഘേ ച. പസന്നചിത്തോതി കമ്മഫലസദ്ധായ രതനത്തയസദ്ധായ ച ചിത്തം പസാദേന്തോ ഓകപ്പേന്തോ. ചിത്തസമ്പത്തിയാ ഹി ഖേത്തസമ്പത്തിയാ ച പരിത്തേപി ദേയ്യധമ്മേ ദാനം മഹാനുഭാവം ഹോതി മഹാജുതികം മഹാവിപ്ഫാരം. വുത്തഞ്ഹേതം –
Gāthāsu yamāhu dānaṃ paramanti yaṃ dānaṃ cittakhettadeyyadhammānaṃ uḷārabhāvena paramaṃ uttamaṃ, bhogasampattiādīnaṃ vā pūraṇato phalanato, parassa vā lobhamacchariyādikassa paṭipakkhassa maddanato hiṃsanato ‘‘parama’’nti buddhā bhagavanto āhu. Anuttaranti yaṃ dānaṃ cetanādisampattiyā sātisayapavattiyā aggabhāvena aggavipākattā ca uttararahitaṃ anuttarabhāvasādhanaṃ cāti āhu. Yaṃ saṃvibhāganti etthāpi ‘‘paramaṃ anuttara’’nti padadvayaṃ ānetvā yojetabbaṃ. Avaṇṇayīti kittayi, ‘‘bhojanaṃ, bhikkhave, dadamāno dāyako paṭiggāhakānaṃ pañca ṭhānāni detī’’tiādinā (a. ni. 5.37), ‘‘evaṃ ce, bhikkhave, sattā jāneyyuṃ dānasaṃvibhāgassa vipāka’’ntiādinā (itivu. 26) ca pasaṃsayi. Yathā pana dānaṃ saṃvibhāgo ca paramaṃ anuttarañca hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘aggamhī’’tiādi vuttaṃ. Tattha aggamhīti sīlādiguṇavisesayogena seṭṭhe anuttare puññakkhette sammāsambuddhe ariyasaṅghe ca. Pasannacittoti kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca cittaṃ pasādento okappento. Cittasampattiyā hi khettasampattiyā ca parittepi deyyadhamme dānaṃ mahānubhāvaṃ hoti mahājutikaṃ mahāvipphāraṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘നത്ഥി ചിത്തേ പസന്നമ്ഹി, അപ്പകാ നാമ ദക്ഖിണാ;
‘‘Natthi citte pasannamhi, appakā nāma dakkhiṇā;
തഥാഗതേ വാ സമ്ബുദ്ധേ, അഥ വാ തസ്സ സാവകേ’’തി. (വി॰ വ॰ ൮൦൪; നേത്തി॰ ൯൫);
Tathāgate vā sambuddhe, atha vā tassa sāvake’’ti. (vi. va. 804; netti. 95);
വിഞ്ഞൂതി സപ്പഞ്ഞോ. പജാനന്തി സമ്മദേവ ദാനഫലം ദാനാനിസംസം പജാനന്തോ. കോ ന യജേഥ കാലേതി യുത്തപ്പത്തകാലേ കോ നാമ ദാനം ന ദദേയ്യ? സദ്ധാ, ദേയ്യധമ്മോ, പടിഗ്ഗാഹകാതി ഇമേസം തിണ്ണം സമ്മുഖിഭൂതകാലേയേവ ഹി ദാനം സമ്ഭവതി, ന അഞ്ഞഥാ, പടിഗ്ഗാഹകാനം വാ ദാതും യുത്തകാലേ.
Viññūti sappañño. Pajānanti sammadeva dānaphalaṃ dānānisaṃsaṃ pajānanto. Ko na yajetha kāleti yuttappattakāle ko nāma dānaṃ na dadeyya? Saddhā, deyyadhammo, paṭiggāhakāti imesaṃ tiṇṇaṃ sammukhibhūtakāleyeva hi dānaṃ sambhavati, na aññathā, paṭiggāhakānaṃ vā dātuṃ yuttakāle.
ഏവം പഠമഗാഥായ ആമിസദാനസംവിഭാഗാനുഗ്ഗഹേ ദസ്സേത്വാ ഇദാനി ധമ്മദാനസംവിഭാഗാനുഗ്ഗഹേ ദസ്സേതും ‘‘യേ ചേവ ഭാസന്തീ’’തി ദുതിയഗാഥമാഹ. തത്ഥ ഉഭയന്തി ‘‘ഭാസന്തി സുണന്തീ’’തി വുത്താ ദേസകാ പടിഗ്ഗാഹകാതി ഉഭയം. അയം പനേത്ഥ സങ്ഖേപത്ഥോ – യേ സുഗതസ്സ ഭഗവതോ സാസനേ സദ്ധമ്മേ പസന്നചിത്താ വിമുത്തായതനസീസേ ഠത്വാ ദേസേന്തി പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി ച, തേസം ദേസകപടിഗ്ഗാഹകാനം സോ ധമ്മദാനധമ്മസംവിഭാഗധമ്മാനുഗ്ഗഹസങ്ഖാതോ അത്ഥോ. പരമത്ഥസാധനതോ പരമോ. തണ്ഹാസംകിലേസാദിസബ്ബസംകിലേസമലവിസോധനേന വിസുജ്ഝതി. കീദിസാനം? യേ അപ്പമത്താ സുഗതസ്സ സാസനേ. യേ ച –
Evaṃ paṭhamagāthāya āmisadānasaṃvibhāgānuggahe dassetvā idāni dhammadānasaṃvibhāgānuggahe dassetuṃ ‘‘ye ceva bhāsantī’’ti dutiyagāthamāha. Tattha ubhayanti ‘‘bhāsanti suṇantī’’ti vuttā desakā paṭiggāhakāti ubhayaṃ. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – ye sugatassa bhagavato sāsane saddhamme pasannacittā vimuttāyatanasīse ṭhatvā desenti paṭiggaṇhanti ca, tesaṃ desakapaṭiggāhakānaṃ so dhammadānadhammasaṃvibhāgadhammānuggahasaṅkhāto attho. Paramatthasādhanato paramo. Taṇhāsaṃkilesādisabbasaṃkilesamalavisodhanena visujjhati. Kīdisānaṃ? Ye appamattā sugatassa sāsane. Ye ca –
‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണം, കുസലസ്സ ഉപസമ്പദാ;
‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;
സചിത്തപരിയോദപനം, ഏതം ബുദ്ധാന സാസന’’ന്തി. (ദീ॰ നി॰ ൨.൯൦; ധ॰ പ॰ ൧൮൩) –
Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti. (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183) –
സങ്ഖേപതോ ഏവം പകാസിതേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ സാസനേ ഓവാദേ അനുസിട്ഠിയം അപ്പമത്താ അധിസീലസിക്ഖാദയോ സക്കച്ചം സമ്പാദേന്തി. തേസം വിസുജ്ഝതി, അരഹത്തഫലവിസുദ്ധിയാ അതിവിയ വോദായതീതി.
Saṅkhepato evaṃ pakāsite sammāsambuddhassa sāsane ovāde anusiṭṭhiyaṃ appamattā adhisīlasikkhādayo sakkaccaṃ sampādenti. Tesaṃ visujjhati, arahattaphalavisuddhiyā ativiya vodāyatīti.
നവമസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഇതിവുത്തകപാളി • Itivuttakapāḷi / ൯. ദാനസുത്തം • 9. Dānasuttaṃ