Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఉదాన-అట్ఠకథా • Udāna-aṭṭhakathā |
౩. దణ్డసుత్తవణ్ణనా
3. Daṇḍasuttavaṇṇanā
౧౩. తతియే కుమారకాతి దారకా. అన్తరా చ సావత్థిం అన్తరా చ జేతవనన్తి అన్తరాసద్దో ‘‘తదన్తరం కో జానేయ్య, అఞ్ఞత్ర తథాగతా’’తి (అ॰ ని॰ ౬.౪౪; ౧౦.౭౫), ‘‘జనా సఙ్గమ్మ మన్తేన్తి, మఞ్చ త్వఞ్చ కిమన్తర’’న్తిఆదీసు (సం॰ ని॰ ౧.౨౨౮) కారణే ఆగతో. ‘‘అద్దసా మం, భన్తే, అఞ్ఞతరా ఇత్థీ విజ్జన్తరికాయ భాజనం ధోవన్తీ’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౨.౧౪౯) ఖణే. ‘‘యస్సన్తరతో న సన్తి కోపా’’తిఆదీసు (ఉదా॰ ౨౦) చిత్తే. ‘‘అన్తరా వోసానమాపాదీ’’తిఆదీసు వేమజ్ఝే. ‘‘అపిచాయం, భిక్ఖవే, తపోదా ద్విన్నం మహానిరయానం అన్తరికాయ ఆగచ్ఛతీ’’తిఆదీసు (పారా॰ ౨౩౧) వివరే . స్వాయమిధాపి వివరే వేదితబ్బో. తస్మా సావత్థియా చ జేతవనస్స చ వివరేతి, ఏవమేత్థ అత్థో వేదితబ్బో. అన్తరాసద్దయోగతో చేత్థ ఉపయోగవచనం ‘‘అన్తరా చ సావత్థిం అన్తరా చ జేతవన’’న్తి. ఈదిసేసు ఠానేసు అక్ఖరచిన్తకా ‘‘అన్తరా గామఞ్చ నదిఞ్చ గచ్ఛతీ’’తి ఏకమేవ అన్తరాసద్దం పయుజ్జన్తి, సో దుతియపదేనపి యోజేతబ్బో హోతి. ఇధ పన యోజేత్వా వుత్తో.
13. Tatiye kumārakāti dārakā. Antarā ca sāvatthiṃ antarā ca jetavananti antarāsaddo ‘‘tadantaraṃ ko jāneyya, aññatra tathāgatā’’ti (a. ni. 6.44; 10.75), ‘‘janā saṅgamma mantenti, mañca tvañca kimantara’’ntiādīsu (saṃ. ni. 1.228) kāraṇe āgato. ‘‘Addasā maṃ, bhante, aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) khaṇe. ‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) citte. ‘‘Antarā vosānamāpādī’’tiādīsu vemajjhe. ‘‘Apicāyaṃ, bhikkhave, tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchatī’’tiādīsu (pārā. 231) vivare . Svāyamidhāpi vivare veditabbo. Tasmā sāvatthiyā ca jetavanassa ca vivareti, evamettha attho veditabbo. Antarāsaddayogato cettha upayogavacanaṃ ‘‘antarā ca sāvatthiṃ antarā ca jetavana’’nti. Īdisesu ṭhānesu akkharacintakā ‘‘antarā gāmañca nadiñca gacchatī’’ti ekameva antarāsaddaṃ payujjanti, so dutiyapadenapi yojetabbo hoti. Idha pana yojetvā vutto.
అహిం దణ్డేన హనన్తీతి బిలతో నిక్ఖమిత్వా గోచరాయ గచ్ఛన్తం కణ్హసప్పం ఛాతజ్ఝత్తం అనుబన్ధిత్వా యట్ఠీహి పోథేన్తి. తేన చ సమయేన భగవా సావత్థిం పిణ్డాయ గచ్ఛన్తో అన్తరామగ్గే తే దారకే అహిం దణ్డేన హనన్తే దిస్వా ‘‘కస్మా కుమారకా ఇమం అహిం దణ్డేన హనథా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘డంసనభయేన, భన్తే’’తి చ వుత్తే ‘‘ఇమే అత్తనో సుఖం కరిస్సామాతి ఇమం పహరన్తా నిబ్బత్తట్ఠానే దుక్ఖం అనుభవిస్సన్తి, అహో అవిజ్జాయ నికతికోసల్ల’’న్తి ధమ్మసంవేగం ఉప్పాదేసి. తేనేవ చ ధమ్మసంవేగేన ఉదానం ఉదానేసి. తేన వుత్తం ‘‘అథ ఖో భగవా’’తిఆది.
Ahiṃ daṇḍena hanantīti bilato nikkhamitvā gocarāya gacchantaṃ kaṇhasappaṃ chātajjhattaṃ anubandhitvā yaṭṭhīhi pothenti. Tena ca samayena bhagavā sāvatthiṃ piṇḍāya gacchanto antarāmagge te dārake ahiṃ daṇḍena hanante disvā ‘‘kasmā kumārakā imaṃ ahiṃ daṇḍena hanathā’’ti pucchitvā ‘‘ḍaṃsanabhayena, bhante’’ti ca vutte ‘‘ime attano sukhaṃ karissāmāti imaṃ paharantā nibbattaṭṭhāne dukkhaṃ anubhavissanti, aho avijjāya nikatikosalla’’nti dhammasaṃvegaṃ uppādesi. Teneva ca dhammasaṃvegena udānaṃ udānesi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā’’tiādi.
తత్థ ఏతమత్థం విదిత్వాతి ‘‘ఇమే దారకా అత్తసుఖాయ పరదుక్ఖం కరోన్తా సయం పరత్థ సుఖం న లభిస్సన్తీ’’తి ఏతమత్థం జానిత్వాతి ఏవమేకే వణ్ణేన్తి. అఞ్ఞేసం దుప్పటిపన్నానం సుఖపరియేసనం ఆయతిం దుక్ఖాయ సంవత్తతి, సుప్పటిపన్నానం ఏకన్తేన సుఖాయ సంవత్తతి. తస్మా ‘‘పరవిహేసావినిముత్తా అచ్చన్తమేవ సుఖభాగినో వత మయ్హం ఓవాదప్పటికరా’’తి సోమనస్సవసేనేవేతమ్పి సత్థా ఉదానం ఉదానేసీతి వదన్తి. అపరే పన భణన్తి ‘‘ఏవం తేహి కుమారకేహి పవత్తితం పరవిహేఠనం సబ్బాకారేన ఆదీనవతో విదిత్వా పరవిహేసాయ పరానుకమ్పాయ చ యథాక్కమం ఆదీనవానిసంసవిభావనం ఇమం ఉదానం ఉదానేసీ’’తి.
Tattha etamatthaṃ viditvāti ‘‘ime dārakā attasukhāya paradukkhaṃ karontā sayaṃ parattha sukhaṃ na labhissantī’’ti etamatthaṃ jānitvāti evameke vaṇṇenti. Aññesaṃ duppaṭipannānaṃ sukhapariyesanaṃ āyatiṃ dukkhāya saṃvattati, suppaṭipannānaṃ ekantena sukhāya saṃvattati. Tasmā ‘‘paravihesāvinimuttā accantameva sukhabhāgino vata mayhaṃ ovādappaṭikarā’’ti somanassavasenevetampi satthā udānaṃ udānesīti vadanti. Apare pana bhaṇanti ‘‘evaṃ tehi kumārakehi pavattitaṃ paraviheṭhanaṃ sabbākārena ādīnavato viditvā paravihesāya parānukampāya ca yathākkamaṃ ādīnavānisaṃsavibhāvanaṃ imaṃ udānaṃ udānesī’’ti.
తత్థ సుఖకామానీతి ఏకన్తేనేవ అత్తనో సుఖస్స ఇచ్ఛనతో సుఖానుగిద్ధాని. భూతానీతి పాణినో. యో దణ్డేన విహింసతీతి ఏత్థ దణ్డేనాతి దేసనామత్తం, దణ్డేన వా లేడ్డుసత్థపాణిప్పహారాదీహి వాతి అత్థో. అథ వా దణ్డేనాతి దణ్డనేన. ఇదం వుత్తం హోతి – యో సుఖకామాని సబ్బభూతాని జాతిఆదినా ఘట్టనవసేన వచీదణ్డేన వా పాణిముగ్గరసత్థాదీహి పోథనతాళనచ్ఛేదనాదివసేన సరీరదణ్డేన వా సతం వా సహస్సం వా ఠాపనవసేన ధనదణ్డేన వాతి ఇమేసు దణ్డేసు యేన కేనచి దణ్డేన విహింసతి విహేఠేతి దుక్ఖం పాపేతి, అత్తనో సుఖమేసానో, పేచ్చ సో న లభతే సుఖన్తి సో పుగ్గలో అత్తనో సుఖం ఏసన్తో గవేసన్తో పత్థేన్తో పేచ్చ పరలోకే మనుస్ససుఖం దిబ్బసుఖం నిబ్బానసుఖన్తి తివిధమ్పి సుఖం న లభతి, అఞ్ఞదత్థు తేన దణ్డేన దుక్ఖమేవ లభతీతి అత్థో.
Tattha sukhakāmānīti ekanteneva attano sukhassa icchanato sukhānugiddhāni. Bhūtānīti pāṇino. Yo daṇḍena vihiṃsatīti ettha daṇḍenāti desanāmattaṃ, daṇḍena vā leḍḍusatthapāṇippahārādīhi vāti attho. Atha vā daṇḍenāti daṇḍanena. Idaṃ vuttaṃ hoti – yo sukhakāmāni sabbabhūtāni jātiādinā ghaṭṭanavasena vacīdaṇḍena vā pāṇimuggarasatthādīhi pothanatāḷanacchedanādivasena sarīradaṇḍena vā sataṃ vā sahassaṃ vā ṭhāpanavasena dhanadaṇḍena vāti imesu daṇḍesu yena kenaci daṇḍena vihiṃsati viheṭheti dukkhaṃ pāpeti, attano sukhamesāno, pecca so na labhate sukhanti so puggalo attano sukhaṃ esanto gavesanto patthento pecca paraloke manussasukhaṃ dibbasukhaṃ nibbānasukhanti tividhampi sukhaṃ na labhati, aññadatthu tena daṇḍena dukkhameva labhatīti attho.
పేచ్చ సో లభతే సుఖన్తి యో ఖన్తిమేత్తానుద్దయసమ్పన్నో ‘‘యథాహం సుఖకామో దుక్ఖప్పటికూలో, ఏవం సబ్బేపీ’’తి చిన్తేత్వా సమ్పత్తవిరతిఆదీసు ఠితో వుత్తనయేన కేనచి దణ్డేన సబ్బానిపి భూతాని న హింసతి న బాధతి, సో పుగ్గలో పరలోకే మనుస్సభూతో మనుస్ససుఖం, దేవభూతో దిబ్బసుఖం, ఉభయం అతిక్కమన్తో నిబ్బానసుఖం లభతీతి. ఏత్థ చ తాదిసస్స పుగ్గలస్స అవస్సంభావితాయ తం సుఖం పచ్చుప్పన్నం వియ హోతీతి దస్సనత్థం ‘‘లభతే’’తి వుత్తం. పురిమగాథాయపి ఏసేవ నయో.
Pecca so labhate sukhanti yo khantimettānuddayasampanno ‘‘yathāhaṃ sukhakāmo dukkhappaṭikūlo, evaṃ sabbepī’’ti cintetvā sampattaviratiādīsu ṭhito vuttanayena kenaci daṇḍena sabbānipi bhūtāni na hiṃsati na bādhati, so puggalo paraloke manussabhūto manussasukhaṃ, devabhūto dibbasukhaṃ, ubhayaṃ atikkamanto nibbānasukhaṃ labhatīti. Ettha ca tādisassa puggalassa avassaṃbhāvitāya taṃ sukhaṃ paccuppannaṃ viya hotīti dassanatthaṃ ‘‘labhate’’ti vuttaṃ. Purimagāthāyapi eseva nayo.
తతియసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఉదానపాళి • Udānapāḷi / ౩. దణ్డసుత్తం • 3. Daṇḍasuttaṃ